1) ( لاَ ) irab bakımından ( إِنَّ ) gibi görev yapar. Yani ismini NASB eder ve haberi REF eder. Ancak; cinsi nefy eden değil de, cinsin hükmünü nefyeden bir harftir. ( لاَ )’nın haberinin hükmü, mübtedanın haberinin hükmü gibidir.
2) ( لاَ ) amelinin şartı; (a) isminin nekre olması (b) isminin muzaf veya muzafa benzeyen olması, (c) isim ile kendisinin arası ayrılmaması ve (d) önüne harficer gelmemesidir. Şayet bunların bir tanesi mevcut ise, NASB etmeyip sadece olumsuzluk ifade eder. İsim tamlaması ve sıfat tamlaması, “nekre isim” olarak kabul edilir.
3) “Şerrin fâili kurtulucu değildir.” ( لاَ فَاعِلَ شَرٍّ فَائِزٌ ) terkibindeki ( لاَ ), cinsin hükmünü nefy etmiştir (cinsini nefy etmemiştir). ( لاَ )’nın ismi olan ( فَاعِلَ شَرٍّ ) isim tamlaması NASB mahallindedir. ( لاَ )’nın haberi olan ( فَائِزٌ ) ismi fâilini ise, REF mahallindedir. şeklinde de tanımlanayan eserler var. (NOT: Bu terkip, fâili ( فَاعِلَ ) lafzına raci tahtında müstetir ( هُوَ ) zamiri olan bir fiil cümlesi gibi de düşünülebilir.)
2/71 : ( … مُسَلَّمَةٌ لَا شِيَةَ فِيهَا … ) “özürsüz, kendisinde karışık renk bulunmayan (bir sığırdır).” Ayet-i Kerimesindeki ( لاَ ) cinsin hükmünü nefy etmiştir. İrâbı : ( مُسَلَّمَةٌ özürsüz) ism-i mefulü ( بَقَرَةٌ bir sığır) lafzının birinci sıfatı ve merfudur. ( لَا شِيَةَ hiç alaca bulunmayan) lafzı, ( بَقَرَةٌ bir sığır) lafzının ikinci sıfatı ve merfudur. ( شِيَةَ alaca, karışık renk) lafzı, ( لاَ )’nın ismi olup NASB mahallindedir. ( فِيهَا kendisinde) car-mecrurdan oluşan şibhi cümle, ( لاَ )’nın haberi olup, REF mahallindedir.
Burada ( بَقَرَةٌ bir sığır)’ın vasfını (vasıf cinsini) nefy etmiyor. Sadece bu vasfın ( شِيَةَ alaca) hükmünü (bir özelliğini) nefy ediyor. Vasfın diğer özelliklerinin (rengi, parlaklığı … gibi) mevcut olduğunu saklı olarak bildiriyor. NOT: Renk vasfı, bir hükümdür. Koku vasfı, bir hükümdür. Suret vasfı, bir hükümdür. … ve dâima Hüküm Koyucu’nun (Ellah Teala’nın) bir takdiridir.
4) Cinsini nefy eden ( لاَ ) nın haberi mahzuf olabilir. ( لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ “Ellah’dan başka hiç bir güç ve kuvvet yoktur.”) cümlesindeki haberler mahzufdur ve saklı mânaların tefekkür edilmesini işaret eder.
Burada, ” ( حَوْلَ ) ve ( قُوَّةَ ) sıfatları, sadece Ellah Teala’da vardır. Başkasında yoktur ve asla da olamaz.” diyerek, sıfatları (sıfat cinsini) nefy ediyor. Bu nedenle de, nâfiyeti li’l cinsi olarak tanımlanır.
5) Grub olumsuzu olarak kullanılan ( لاَ ), genellikle ( إِلاَّ ) ile birlikte kullanılır. ( لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ ) gibi
