HARF-İ CERLER

Yanlız başına anlam ifade etmeyen, ancak isme dahil olduklarında manaya katkıda bulununan bazı kelimeler vardır.

Harfi Cerler Pdf Olarak İndir

عِنْدَ	فِي	إِلَىٰ	مَعَ	عَلَىٰ	بِ	مِنْ	عَنْ	لَ
yanında	– de, da	-e, -a	ile	üstünde, üzerinde	ile,-e,-a	-den, -da	hakkında	-için, -e, -a

ب = bi = ile
من = min = ..den ..dan
إلى = ilâ = ..e ..a
عن = *an = ..den ..dan
على = *alâ = üzerinde, üstünde, üzerine
ل = li = için
فى = fî = içinde, ..de ..da
ك = ke = gibi
حتـَّى = hatta = ..ıncaya kadar
رُبَّ = rubbe = nice
واو القسم – تاء القسم = tâü’l-kasem – vâü’l-kasem = her ikisi de yemin içindir. Vallahi, tallahi gibi…
خاشا – خلا – عدا = *adâ – khalâ – khâşâ = bu üçü ayrıdır ama hepsi de istisna içindir
مُذ = müsz = ..den beri
مُنذ = münszü = ..den beri
لولا = lev lâ = ..masaydı ..meseydi
كَيم = keyme = niçin
لعَلَّ = lealle = umulur ki

Harfi Cerler:

Âmili lafzî semâînin birinci çeşidi harfi cerlerdir. Harfi cer: “Dâhil olduğu kelimin sonunu cer yapan harftir.” Harfi cerler toplamda yirmi tane olup, bir ismin önüne gelerek sonunu kesra yaparlar. Harfi cerre kısaca “car”, sonu kesra olan isme de “mecrur” denir. Bu harfler ve misâlleri şöyledir:

Harfi Cerler:

Âmili lafzî semâînin birinci çeşidi harfi cerlerdir. Harfi cer: “Dâhil olduğu kelimin sonunu cer yapan harftir.” Harfi cerler toplamda yirmi tane olup, bir ismin önüne gelerek sonunu kesra yaparlar. Harfi cerre kısaca “car”, sonu kesra olan isme de “mecrur” denir. Bu harfler ve misâlleri şöyledir:

1. Bâ (اَلْبَاءُ): Allâh’a inandım. / آمَنْتُ بِااللَّهِ

2. Min (مِنْ): Bütün günâhlardan tövbe ettim. / تُبْتُ مِنْ كُلِّ ذّنْبٍ

3. İlâ (إِلَى): Allâh Teâlâ’ya tövbe ettim. / تُبْتُ إلَى اللَّهِ تَعَالَى

4. An (عَنْ): Haramdan men edildim. / كُفِفْتُ عَنِ اْلحَرَامِ

5. Alâ (عَلَى): Her günahkâr üzerine tövbe etmek vâcibtir. /  تَجِبُ التَّوْبَةُ عَلَى كُلِّ مُذْنِبٍ

6. Lâm (لِ): Ben Allâh Teâlâ’nın kulcağızıyım. / اَنَا عُبَيْدٌ لِلَّهِ تَعَالَى

7. Fî (فِي): İtaat eden cennettedir. /  اَلْمُطِيعُ فِي اْلجَنَّةِ

8. Kâf (اَلْكَافُ): O’nun benzeri gibi hiçbir şey yoktur. / لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ

9. Hattâ (حَتَّى): Ölünceye kadar Allâh’u Teâlâ’ya ibâdet ederim. /  اَعْبُدُ اللَّهَ تَعَالَى حَتَّى اْلمَوْتِ

10. Rubbe (رُبَّ): Nice okuyucular vardır ki Kur’ân onlara lanet eder. /  رُبَّ تَالٍ يَلْعَنُهُ الْقُرْآنُ

11. Vâvul-kasem (وَاوُ الْقَسَمِ): Allâh’a yemin ederim ki asla büyük günâhları yapmayacağım.  / وَاللَّهِ لَا اَفْعَلَنَّ اْلكَبائِرَ

12. Tâul-kasem (تَاءُ الْقَسَمِ): Allâh’a yemin ederim ki elbette farzları yapacağım. / تَاللَّهِ لَأَفْعَلَنَّ اْلفَرَائِضَ

13. Hâşâ (حاَشاَ): Âlim hariç, insânlar helak oldu. / هَلَكَ النَّاسُ حَاشَا اْلعَالِمِ

14. Muz (مُذْ): Buluğ günden beri yaptığım tüm günâhlara tövbe ettim. /  تُبْتُ مِنْ كُلِّ ذَنْبٍ فَعَلْتُهُ مُذْ يَوْمِ اْلبُلُوغِ

15. Munzu (مُنْذُ): Buluğ gününden itibaren namaz farz olur. /  تَجِبُ الصَّلَاةُ مُنْذُ يَوْمِ اْلبُلُوغِ

16. Halâ (خَلاَ): İlmiyle amel edenler hariç, âlimler helak oldu. /  هَلَكَ اْلعَالِمُونَ خَلَا اْلعَامِلِ بِعِلْمِهِ

17. Adâ (عَدَا): İhlâslılar hariç, amel edenler helâk oldu. / هَلَكَ اْلعَامِلُونَ عَدَا اْلمُخْلِصِ

18. Levlâ (لَوْلاَ): Ey Allâh’ın rahmeti, sen olmasaydın elbette insânlar helak olurdu. / لَوْلَاكَ يَا رَحْمَةَ اللَّهِ لَهَلَكَ النَّاسُ

19. Key (كَيْ): Niçin/neden isyân ettin? (Keymihe = keymâ, eliften bedel he gelmiş) /  كَيْمَه عَصَيْتَ

20. Lealle (لَعَلَّ): Umulur ki Allâh Teâlâ günâhımı bağışlar. /  لَعَلَّ اللَّهِ تَعَالَى يَغْفِرُ ذَنْبِي

Bu harfler, bağlı oldukları fiil ya da fiil mânâsında olan kelimelerin mânâlarını, mecrura taşıdıklarından dolayı “izâfet harfleri” olarak da isimlendirilirler. Harfi cerlerde genel olarak izâfet bulunur. Cer etmek ise mutlaktır.

Harfi Cerlerin Mânâları:

1. Bâ (اَلْبَاءُ) “ile” mânâsındadır. İlsâk (bağlamak, bitiştirmek) içindir.

2. Min (مِنْ) “den-dan” mânâsındadır.  İbtida (başlangıç) içindir.

3. İlâ (إِلَى) “e-a” mânâsındadır. İntiha (bitiş) içindir.

4. An (عَنْ) “den-dan” mânâsındadır. Mücaveze (uzaklaşma) içindir.

5. Alâ (عَلَى) “üzerinde-üzerine” mânâsındadır. İstila içindir.

6. Lâm (لِ) “için” mânâsındadır. İstikak (hak etme) ve mülkiyet (sâhib olma) içindir.

7. Fî (فِي) içinde, de-da mânâsındadır. Zarfiyet içindir.

8. Kâf (اَلْكَافُ) “gibi” mânâsındadır. Teşbih (benzetme) içindir.

9. Hattâ (حَتَّى) “…e kadar” mânâsındadır. Gaye (sona eriş, bitiş) içindir.

10. Rubbe (رُبَّ)  “nice, bazı” mânâsındadır. Taklîl ve teksîr (azlık ve çokluk) içindir.

11. Vâvul-kasem (وَاوُ الْقَسَمِ) “yemin” mânâsındadır. Yemin içindir.

12. Tâul-kasem (تَاءُ الْقَسَمِ) “yemin” mânâsındadır. Yemin içindir.

13. Hâşâ (حاَشاَ) istisna mânâsındadır. İstisna içindir.

14. Muz (مُذْ) “… den beri” mânâsındadır. Mazi zamanda başlamak içindir.

15. Munzu (مُنْذُ) “… den beri” mânâsındadır. Mazi zamanda başlamak içindir.

16. Halâ (خَلاَ) “istisna” mânâsındadır. İstisna içindir. Çoğunlukla fiil olarak gelir.

17. Adâ (عَدَا) “istisna” mânâsındadır. İstisna içindir. Çoğunlukla fiil olarak gelir.

18. Levlâ (لَوْلاَ) “olmasaydı” mânâsındadır. Kendine zamir bitiştiğinde, başka bir şeyin mevcudiyetiyle, bir şeyin mümkün olmayacağını ifâde etmek içindir.

19. Key (كَيْ) “için, niçin, neden” mânâsındadır. İstifham ما sı dâhil olunca illet içindir.

20. Lealle (لَعَلَّ) “umulur ki, belki” mânâsındadır. Ukayl kabilesinin lügatinde ümit içindir.

Harfi cerlerin mânâları bunlardan ibâret değildir. Bunların açıklanması bundan daha geniş bilgiler içeren nahiv kitâblarında bulunmaktadır.

Harfi Cerlerin Ameli: 

Harf-i cerlerin ameli üç türlüdür. Bunlar:

1. Harf-i cerler, mu‘râb yani i‘râb kabul eden bir ismin başına gelip sonunu cer yaparlar. Buna “lafzî i‘râb” denir. Misâlen:  “ Ben Zeyd’e uğradım.” Cümlesinde ب harfi ceri, بِزَيْد kelimesinin evveline gelerek sonunu cer etmiştir.

2. Harf-i cerler, murab bir kelimenin sonunda illet harfi varsa takdiren cer yaparlar. Buna “takdiri irâb” denir. Misâlen: “رَضِيْنَا عَنْ الْقَضِى Biz kadâdan râzı olduk.” Cümlesinde عَنْ harf-i ceri, الْقَضِى kelimesinin evveline gelerek sonunu cer etmiştir.

3. Harf-i cerler, kelimenin aslında bir illet varsa mahallen cer yaparlar. Buna “mahallî irâb” denir. Misâlen: مَنْ kelimesi, mebni (irâb kabul etmeyen) bir kelimedir. Bu sebeble evveline عَلَى gibi bir harfi cerin gelmesi sonuna tesir etmez.

Tek başına bir anlam ifade etmemekle birlikte başlarına geldikleri kelimeleri mecrur (son harekelerini kesra) yaparlar.

فِي (Fi) De, Da

فِي البَيْتِ : Evde-Evin içinde.

عَلَى (Alâ) Üstünde

عَلَى المَكْتَبِ : Masanın üzerinde.

دَخَلْتُ عَلَى المُدِيرِ : Müdürün odasına gittim.

لِ (Li) İçin, aitlik

لِلهِ : Allah için.

مِنْ (Min) İki farklı kullanımı vardır. 1- den, dan, 2- Vurgu yapmak için.

خَرَجْتُ مِنَ البَيْتِ : Evden çıktım.(1)

مِنْ أَيْنَ أَنْتَ؟ : Sen nerelisin? (Sen neredensin?)(1)

أَنَا مِنْ اليَابَانِ : Japonyadanım.(1)

مَا غَابَ مِنْ أَحَدٍ : Kimse gelmemezlik yapmadı.(2)

لَا يَخْرُجْ مِنْ أَحَدٍ : Kimse dışarı çıkmasın.(2)

لَا تَكْتُبْ مِنْ شَيْءٍ : Hiçbir şey yazmayın.(2)

ھَلْ مِنْ سُؤَالٍ؟ : Sorusu olan var mı?(2)

ھَلْ مِنْ سُؤَالٍ عِنْدَكَ؟ : Sorusu olan var mı?(2)

إِلَى (İlâ) İki farklı kullanımı vardır. 1- e,a doğru, 2- Bitişik zamirler ile birlikte kullanılırsa ‘Al’ fiili olur.

ذَھَبْتُ إِلَى البَيْتِ : Eve gittim.(1)

أَيْنَ ذَھَبَ؟ : Nereye gitti?(1)

ذَھَبَ إِلَى المُدِيْرِ : Müdüre gitti.(1)

خَرَجَ المُدَرِّسُ مِنْ الفَصْلِ وَ ذَھَبَ إِلَى المُدِيرِ : Öğretmen sınıftan çıktı ve müdüre gitti.(1)

إِلَيْكَ ھذا الكِتابَ : Bu kitabı al.(2)

إِلَيْكُنَّ ھذه الدَّفَاتِرَ يا أَخَوَاتُ : Kızkardeşler, bu defterleri alın.(2)

عَنْ (An) e, a, den, dan, hakkında

ھو بَعِيدٌ عَنْ المَدْرَسَةِ جِدّاً : O gerçekten okula uzaktır.

بِ (Bi) İle.

قَتَلَ الرَجُلُ الحَيَّةَ بِالحَجَرِ : Adam yılanı taş ile öldürdü.

أَبِاللُغَةِ العَرَبِيَّةِ ھذه المَجَلَّةُ؟ : O dergi Arapça (Arap dili ile) mi?

لا، ھي بِاللُغَةِ الاِنْكِلِيزِيَّةِ : Hayır, o İngilizce (İngiliz dili ile).

أَنَا مَسْرُورٌ بِلِقَاىِٔكَ : Seninle karşılaştığımdan dolayı sevinçliyim.

أَنَا مَسْرُورَةٌ بِكَ : Ben seninle (senden dolayı) memnunum.

فَرِحَ بِيَ المُدَرِّسُ كَثِيراً : Öğretmen benimle (bana) çok sevindi.

* Genelde cansız eşya yada insan dışındaki varlıklar için بِ kullanılır. İnsan söz konusu olunca da مَعَ (ile, beraber) zarfı tercih edilir.

و (Ve) Üç farklı şekilde kullanılabilir. 1- Ve bağlacı, 2- Ant, yemin (Harf-i Cer), 3- Hal, durum (iken) (İsim cümlesi olarak kullanılır. Cümle içinde fiil kullanılmışsa muzari olur. Fiil cümlesinde kullanılacaksa قد ile birlikte kullanılır, bkz. Mazi Fiiller.)

أُرِيدُ كِتَابًا وقَلَماً : Kitap ve kalem istiyorum.(1)

واللهِ مَا رَأَيْتُهُ : Valla onu görmedim.(2)

دَخَلْتُ المَسْجِدَ والإِمامُ يَرْكَعُ : İmam rukudayken camiye girdim.(3)

مَاتَ أَبِي وأَنَا صَغِيرٌ : Babam ben çocukken öldü.(3)

دَخَلَ المُدَرِّسُ الفَصْلَ وھو يَحْمِلُ كُتُباً كَثِيرَةً : Öğretmen birçok kitap taşıyorken sınıfa girdi.(3)

 

İsimlerin başında “harf-i cer” denen harfler olursa o ismin sonunu esre yaparlar. Bu harf-i cerler en çok kullanılış sırasına göre örnekleri ile  beraber şöyledir:

 

Kâide: (مِنْ) harf-i cerinden sonra gelen isim harf-i tarif  (الْ)ile başlıyorsa nun’a cezim yerine fetha verilerek öbür kelimeye geçiş yapılır: مِنَ الْبَيْتِ (minel beyti),  مِنَ الْبَابِ(minel bâbi) gibi.

Genelde cansız eşya ya da insan dışındaki varlıklar için بِ  kullanılır.  İnsan söz konusu olunca da  مَعَ (ile, beraber)  zarfı tercih edilir:

Not: Bu harf-i cer ألْ ile ma’rife olan bir ismin başına geldiğinde harf-i tarifin elifi hazfedilir (kaldırılır, atılır): اَلْبَيْتُ  – \  لِلْبَيْتِ  اَلطاَّلِبُ  –لِلطاَّلِبِ    gibi.

F Mef’ûlu bihin harekesi mansûbtur (üstündür). Aslında fiil ve fâilden sonra geriye kalan kelimeler ve harf-i cerler mef’ûldür. Fakat harf-i cer alan mef’ûlü bihin son harfinin harekesi esre olur ve o kelimeye mefulun bih gayr-i sarih denir.  Harf-i cer almayan mef’ûle mef’ûlun bih sarih denir. Genellikle cümlede önce mef’ûlün bih sarih (üstün harekesini açık olarak alan mef’ûl), sonra da mef’ûlün bih gayr-i sarih (üstün harekesini açık olarak alamayan mef’ûl) yazılır.

 

Sorular: 

1. Semâî âmil ne demektir, kaç tane ve kaç çeşittirler?

2.  Harfi cer ne demektir?

3. Harfi cerler kaç ismi cer ederler?

4. Harfi cerlere niçin izâfet harfi de denir? 

5. Harfi cerler kaç tanedir?

6. Harfi cerlerin mânâları nelerdir?

7. Harfi cerler nasıl amel ederler?

 

Harf-i Cerle İlgili Genel Cümle Örnekleri

Bu dersin bir kısmında http://www.tevhididavet.com sitesinden yararlanılmıştır. İktibas edilmiştir.