Arapça Alet İsmi

Alet İsminin Özellikleri

Alet ismi veya araç-gereç isimleri Arapçada fiilden türer ve ait olduğu fiili gerçekleştirmekte kullanılan bir araca veya alete delalet ederler.

Müteaddi (geçişli) ve sülasi (üç harfli) fiillerin başına genellikle kesralı mim getirilerek türetilirler.

1. Sülasî mücerred fiillere mahsustur
2. Müteaddî fiillerden türerler
3. Semaîdirler

مِفْعَلٌ          مِفْعالٌ          مِفْعَلَةٌ

Alet ismi مِفْعَل kalıbına örnek:

Minber      مِنْبَرٌ – Kaldırmak, yükseltmek نَبَرَ

Eğe,törpü  مِبْرَدٌ – Törpüledi                        بَرَدَ

Yular         مِوْقدٌ – Yularından çekti            قادَ

Alet ismi مِفْعَال kalıbına örnek:

Anahtar        مِفْتاحٌ   –      Açtı     فَتَحَ

Diş fırçası  مِسْواك   –      Ovdu  ساكَ

Terazi           مِيزانٌ    –     Tarttı  وَزَنَ

Alet ismi مِفْعَلة kalıbına örnek:

Kaşık         مِلْعَقةٌ     –    Yaladı           لَعِقَ

Süpürge    مِكْنَسَةٌ    –    Süpürdü        كَنَسَ

Cetvel     مِسْطَرَة    –    Çizgi çizmek  سَطَرَ

مُفْعُل ، فَعَّالة

Alet ismi مُفْعُل kalıbına örnek:

Elek          مُنْخُل     –      elemek          نَخَلَ

Alet ismi فَعَّالة kalıbına örnek:

Buzdolabı  ثَلاَّجَةٌ       –       karlı oldu   ثَلجَ

Şofben      سَخّاَنَةٌ        –      ısıttı          سَخَنَ

Alet ismi sınıfına giren isimler her ne kadar yukarıda saydığımız kalıplarda türetilseler de semaî olarak kabul edilmişlerdir. Yani her fiil alınıp da bu kalıplara sokularak alet ismi elde edilmiş olmaz. Sözlüklerden, duyarak ve kullanarak öğrenilir.

Ayrıca yine alet ismi sınıfında değerlendirilen “kap isimleri” de diyebileceğimiz ismi viâ’ (اسم الوعاء) vardır. Bu isimler fiillerden değil isimlerden türerler.

Örnek:

Süt kabı           مِحْلَبٌ    –     Süt     حَلَبٌ

İğnelik  مِئْبَرٌ  (مِئْبَرَةٌ)    –    İğne     إبْرَةٌ