İSMUL FAİL VE İSMİ MEFUL
إسْمُ الفاعلُ و إسمُ المَفعولُ
İsmi Fail : Fiilden türeyip işi yapan kimseyi gösterir.
İsmi Meful: Fiilden türeyip, işten etkilenen kişi veya nesneyi gösterir.
Sülasi Fiillerde İsmi Fail ( فاعل ) kalıbında, ismi meful ise ( (مفْعول
kalıbında gelir. Örnek:
İsmi Meful
مَكْتُوبٌ : yazılan, yazılmış
مشْروبٌ : içilen, içilmiş
مَفْتوحٌ : açılan, açılmış
مَعْلومٌ : bilinen, bilinmiş
İsmi Fail
آاتِبٌ : yazan
شارِبٌ : içen
فاتِحٌ : açan
عالِمٌ : bilen
Fiil
آَتَبَ : yazdı
شَرِبَ : içti
فَتَحَ : açtı
علِمَ : bildi
Lazım fiillerin ismi mefulü gelmemektedir.
Sülasi mezidlerde ismi fail ve ismi meful muzari fiilden yapılır. Muzari
fiildeki muzari harf atılarak yerine zammeli mim getirilir. Sondan bir önceki
harfin harekesi ismi failde meksur, ismi meful de meftuh olur. Örnekler:
İsmi meful
مُضْحَكٌ : gülünen
مُكَذُّبٌ : yalanlanan
مُحاسَبٌ : hesap edilen
مُكْتسَبٌ : kazanılan
مُسْتَغْفَرٌ : bağışlanma
dilenen
İsmi fail
مُضْحِكٌ : güldüren
مُكَذِّبٌ : yalanlayan
مُحاسِبٌ : hesap eden
مُكْتسِبٌ : kazanan
مُسْتَغْفِرٌ : bağışlanma
dileyen
Muzari
يُضْحِكُ
يُكَذِّبُ
يُحاسِبُ
يَكْتَسِبُ
يَسْتَغْفِرُ
Mazi
اضْحَك : güldürdü
آَذّبَ : yalanladı
حاسَبَ : hesap etti
إآْتَسَبَ : kazandı
: إسْتَغْفَرَ
bağışlanma istedi
İsm-i Fail’in Ameli:
İsmi fail başında ( ال ) bulunduğu sürece malum fiil gibi amel eder.
أنا الشّاآرُ نِعْمَتَكَ : Ben senin nimetlerine teşekkür edenim.
Meful – i. Fail
لَسْتُ بالجاحدِ فضْلكُمْ : Sizin faziletinizi inkar edici değilim.
Meful i. Fail
عليّ هو الجامعُ جَميعَ الخِصالِ المجيدةُ : Ali, bütün güzel hasletleri kendisinde
Meful – i. Fail
toplamıştır.
İsmi failin başında ( ال ) yoksa amel etmesi için iki şart vardır:
1- Mazi anlamında olmamalı, şimdiki veya gelecek zaman anlamında
olmalıdır.
ما أنا بِباسطٍ يَدِيَ إلَيْكَ لِأَقتُلَكَ : “Ben seni öldürmek için elimi uzatmam.”
Mef.- i. fail
( Burada ismul fail burada mazi anlamında olmadığından amel etmiştir)
2- Kendisinden önce, nefiy, soru, mübteda, mevsuf veya sahibul hal
durumunda olan bir kelime geçmelidir.
أَزائرٌ أخوك رفيقَه : Kardeşin arkadaşını ziyaret edecek mi? ( İsmi failden
önce soru edatı gelmiştir. )
علِيّ مُسافِرٌ خالُهُ : Ali’nin dayısı yolcudur. ( İsmi failden önce mübteda
gelmiştir)
fail i.fail
İsimi failin mübalağa sigaları da onunla aynı şartlarda amel eder.
İsm-i Mefulün Ameli:
İsmİ meful meçhul fiil gibi amel eder. Bunu için gereken şartlar ismİ failde
olduğu gibidir.
المُكْرَمُ ضيفُهُ محمودٌ : Misafirine ikram edilen övülmüştür.
n. fail- i. meful
ما مَعروفةٌ حقيقةُ الأمرِ : İşin gerçeği bilinmemektedir.
n. fail- i. meful
المُجْتهِدُ مَمنوحٌ جائزةً : Çalışkana ödül verilmiştir.
المَرءُ مَخْبوءٌ تَحْتَ لِسانِهِ : Kişi dilinin altında saklıdır.