Arapça İsmi Alet

İsmi Aletin Özellikleri

İsmi Alet veya araç-gereç isimleri Arapçada fiilden türer ve ait olduğu fiili gerçekleştirmekte kullanılan bir araca veya alete delalet ederler.

Müteaddi (geçişli) ve sülasi (üç harfli) fiillerin başına genellikle kesralı mim getirilerek türetilirler.

1. Sülasî mücerred fiillere mahsustur
2. Müteaddî fiillerden türerler
3. Semaîdirler

مِفْعَلٌ          مِفْعالٌ          مِفْعَلَةٌ

İsmi Alet مِفْعَل kalıbına örnek:

Minber        مِنْبَرٌ    –       Kaldırmak, yükseltmek   نَبَرَ

Eğe, törpü  مِبْرَدٌ    –      Törpüledi                            بَرَدَ

Yular           مِوْقدٌ    –      Yularından çekti                قادَ

İsmi Alet مِفْعَال kalıbına örnek:

Anahtar        مِفْتاحٌ   –      Açtı     فَتَحَ

Diş fırçası  مِسْواك   –      Ovdu  ساكَ

Terazi           مِيزانٌ    –     Tarttı  وَزَنَ

İsmi Alet مِفْعَلة kalıbına örnek:

Kaşık         مِلْعَقةٌ     –    Yaladı           لَعِقَ

Süpürge    مِكْنَسَةٌ    –    Süpürdü        كَنَسَ

Cetvel     مِسْطَرَة    –    Çizgi çizmek  سَطَرَ

مُفْعُل ، فَعَّالة

İsmi Alet مُفْعُل kalıbına örnek:

Elek          مُنْخُل     –      elemek          نَخَلَ

İsmi Alet فَعَّالة kalıbına örnek:

Buzdolabı  ثَلاَّجَةٌ       –       karlı oldu   ثَلجَ

Şofben      سَخّاَنَةٌ        –      ısıttı          سَخَنَ

İsmi Alet sınıfına giren isimler her ne kadar yukarıda saydığımız kalıplarda türetilseler de semaî olarak kabul edilmişlerdir. Yani her fiil alınıp da bu kalıplara sokularak alet ismi elde edilmiş olmaz. Sözlüklerden, duyarak ve kullanarak öğrenilir.

Ayrıca yine İsmi Alet sınıfında değerlendirilen “kap isimleri” de diyebileceğimiz ismi viâ’ (اسم الوعاء) vardır. Bu isimler fiillerden değil isimlerden türerler.

Örnek:

Süt kabı           مِحْلَبٌ    –     Süt     حَلَبٌ

İğnelik  مِئْبَرٌ  (مِئْبَرَةٌ)    –    İğne     إبْرَةٌ