Nahiv النحو Sözdizimi Sentaks
Lafzın cümle içindeki durumunu ve bu duruma göre i’rabını inceleyen bilim dalıdır.
Cümle içinde bulunan söz parçalarını mebni (sonu değişmeyen) ve murab – mureb (sonu değişen) olmak üzere ikiye ayrılır . Nahivcilerin ortaya koyduğu kaideler kurallar bize murab olan kelimelerin sonunun durumunu ve mebni kelimlerin cümledeki yerlerini ( mahalli irabını ) öğretir.
Nahiv ilmi genel olarak dil yapısını göz önüne alır Bu yapının parçalarını çözümler. Arapçanın mizanı yani ölçüsü olan sarf ilmi ise kelimeleri , yan yana dizilişlerine bakılmaksızın tek tek ele alır. Aynı kökten türemiş farklı yapıları inceler.
Nahiv cümlenin oluşum özelliklerini cümleyi oluşturan kelimelerin cümle içindeki fonksiyonlarını ve kelimelerin cümle içindeki dizilişlerini konu alan bir dil bilimi dalıdır. Batıda bu bilme sentaks denilir.
Nahiv çalışmalarını yapan âlimler, âmil etken fikrinin Arap dilinin tabiatı ile ilgili bir durum olduğunu görmüşlerdi. Çünkü Arap dili mu’rab bir dildir. Yani Arapçada cümle içinde yer alan isim kelimelerin ve muzari fiillerin, son harfleri kelimenin cümle içindeki fonksiyonuna göre değişmektedir. Nahiv çalışmalarını yapan âlimler, cümle içinde yer alan isim ve muzari fiil kelimelerdeki bu hareke değişiminin, kelimelerin birbirlerini etkilemesinden kaynaklandığını fark ettiler. Bu yüzden kelimenin son harfinin değişmesine neden olan kelimeye âmil(etkileyen unsur), son harfinin harekesi değişen kelimeye ise mamul(etkilenen unsur), bu etkinin sonucu olan hareke değişimine ise i’rab dediler. Yine cümle içindeki konumuna göre son harfinin harekesi değişen kelimelere mu’rab kelimeler demişlerdi. Bunun yanında cümle içinde yer alan bazı kelimelerin harekelerinin değişmediğini görmüşlerdi. Bu kelimelere mebnî kelimeler demişlerdi. Bu yüzden âmilin etkisiyle kelimenin son harfinin harekesinin değişmesine i’rab denilmektedir. î’rabm kelime anlamı bir şeye açıklık getirmektir. İstılahı anlamı ise kelimenin cümle içindeki fonksiyonuna göre kelimenin son harfinin harekesinin değişmesidir. İ’rabın faydasına gelince cümlenin anlamına açıklık ve vecizlik getirir ve kelimenin cümle içindeki fonksiyonunu açıklar. irabın alametleri dörttür. Yani bir kelime cümle içinde yer alırken ya merfu konumunda ya mansûb konumunda ya mecrûr konumunda ya da meczûm konumunda bulunmaktadır. Bir kelimenin i’rabı ya hareke ile ya da harf ile olmaktadır. Çünkü bazı kelimelerin i’rabı hareke ile bazı kelimelerin i’rabı ise harfle olmaktadır.
Daha detaylı bilgi için ikinci sayfaya geçiniz.