إِذْمَا وَ إِذَامَا وَ مَتَى لِلزَّمَانِ
İki fiili Muzariyi cezm eden edatların beş, altı ve yedincisi; إذما و إذاما و متى ‘dır. Bu edatlar zaman içindir. Yani zamana da delalet ederler.
İzma’ya misal; إِذْماَ تَتُبْ تُقْبَلْ تَوْبَتُكَ “Her ne zaman tövbe edersen, tövben kabul olur” cümlesinde; تَتُبْ lafzı, izma’nın şart fiili ve تُقْبَلْ lafzı ise izma’nın ceza fiili olmak üzere, aynı zamanda zamana da delalet eden meczum muzari fiilleridir.
İzama’ya misal; إِذاَماَ تَعْمَلْ بِعِلْمِكَ تَكُنْ خَيْرَ النَّاسِ “Her ne zaman ilminle amel edersen, insanların hayırlısı olursun” cümlesinde; تَعْمَلْ lafzı, izama’nın şart fiili olarak meczum, تَكُنْ lafzı ise izama’nın ceza fiili olarak meczumdur.
Meta’ya misal; مَتَى تَحْسُدْ تَهْلِكْ “Her ne zaman hased edersen, helâk olursun” bu cümlede ise, تَحْسُدْ lafzı, meta’nın şart fiili, تَهْلِكْ lafzı ise meta’nın ceza fiili olarak meczumdur.