E) Müdrec Hadîs:
Müdrec kelimesi, bir şeyi bir şeye eklemek veya
içine sokup yerleştirmek manasına gelen idrac’dan ism-i mef’uldür. Derc ve idrâc
kelimeleri dilimize de girmiştir. Hadis ıstılahındaki manâsına göre ise, râvisi
tarafından isnadına veya metnine hadisin aslında olmayan bazı sözler
sokuşturulmuş olan hadis demektir. Ravi hadisi bu şekilde rivâyet edince,
dinleyenler de bu ilâveyi hadisten zannedip, öylece rivayet ederler.[1]
Sahih, hasen ve müsnedlerin râvileri, çoğu zaman
hadislerin -gerek metninde gerek senedinde- bulunan önemsiz de olsa ziyadeleri
ve bu ziyadeleri yapanları gösterirler. Böyle yapmalarının sebebi de, müdrec
sözü ve o sözü söyleyeni göstermedikleri takdirde, bunların müdrec olduğunu
düşünmeyerek kendilerinden olduğu gibi rivayet edecek insanların
bulunabileceğinden ve bu suretle -istemeyerek- Rasul-i Ekrem (s.a.s)’e veya onun
hadislerini eda edecek kimseye karşı yalan söylenmesine müsaade etmiş
olacaklarından korkmalarıdır. Kasden müdrec yapmanın bir nevi kizb ve tedlîs
olduğundan ve bunu da ancak îmanı zayıf ve akîdesi bozuk kimselerin yapacağından
şüphe yoktur.[2]
Bir hadisin metninde idracın vaki olup olmadığı
çeşitli şekillerde bilinir:
l.
Hadisin bir başka sahih isnadla gelen rivayetinde müdrec olan kısım, kendisine
idrac edilen hadis metninden ayırdedilmiş olur.
2.
Râvinin veya buna vakıf olan hadis imamlarının açık beyanları ile müdrec olan
kısım bilinmiş olur.
3.
Bir hadisin müdrec olduğu bazan da o sözün Rasul-i Ekrem (s.a.s) tarafından
söylenmiş olmasının aklen imkansız bulunmasıyla anlaşılır.[3]
[1]
el-Emîr, es-San’anî, Tavzîhu’l-Efkâr, Nşr, Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd,
Kâhire 1366, II, s. 50 (dipnot) Suyütî, Tedrîbu’r-Râvî, Nşr. Abdülvahhab
Abdüllatif, Medine, 1972 s. 268;
İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 2/128.
[2]
Subhi es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Trc. M. Yaşar Kandemir,
Ankara 1981, s. 207.
[3]
Ahmed Muhammed Şâkir, a.g.e., s. 74.