Tashif Türleri: Hadis Usulü Online Oku

Tashif Türleri:

1) Metinde Tashif:

İbn Hacer’in tarifine göre metin yönünden
musahhaf olan hadise misal olarak şu hadis verilebilir: “Kim Ramazan orucunu
tutar ve ardından da Şevvâl ayında altı (gün) oruç tutarsa, bütün sene oruç
tutmuş gibi olur.”[1]

Darekûtnî’nin belirttiğine göre, yine Ebu Eyyûb
tarîkiyle hadisi, nakleden Ebu Bekr es-Sûli, hadis metinde geçen sitten (altı)
kelimesinde tashif yapmış ve “men same Ramadane sümme etbeahu şey’en” demiştir.[2]

Muhammed b. Yahyâ ez-Zühelî öldüğü zaman hadis
anlatmak (tahdîs) için Mahmiş diye bilinen bir şeyh vazîfelendirildi. Mahmiş, Hz.
Peygamber (s.a.s)’in “Yâ Ebâ Umeyr mâ feala’l-baîr…” (Ey Ebû Umeyr devecik ne
yapıyor.) buyurduğunu rivâyet etti. Halbuki doğrusu “Mâ feale’n-nuğeyr”
(Serçecik ne yapıyor) şeklindedir.[3]

Hz. Peygamber tarafından sadaka âmili (memuru)
olarak gönderilen Esd (Ezd) kabîlesinden İbnu’l-Lutbiyye isminde biri,
dönüşünde, topladığı vergileri getirip “bunlar sizin” diyerek Hz. Peygamber’e
teslim etmiş, bazı şeyleri de yanında alıkoyup “bunlar da benim bana hediye
edildi” demişti. Bunun üzerine Hz. Peygamber, mescidde minbere çıkarak
memurların hediye kabul etmelerinin doğru olmadığını bildiren bir konuşma yapmış
ve hediye alanların, aldıklarını (deve, inek ve koyun cinsinden olursa, her biri
kendi sesleriyle bağırır oldukları halde) boyunlarında taşıyacaklarını haber
vermiştir.[4]

Bu hadiste “ev şâtun tey’ıru (tey’aru) “eğer bir
koyun ise meler” ibâresi yer almıştır. İbnü’s-Salah’ın Dârekutnî’den naklen
bildirdiğine göre, Ebû Musâ Muhammed b. Müsennâ bu ibâreyi tashîf ederek “ev
şâtun ten’ıru” şeklinde rivâyet etmiştir.[5]

Zeyd İbnu Sâbit’in bir rivâyete göre Hz.
Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm) mescidde hasır vs.’den kendisine bir hücre
teşkil etti” hadîsinde geçen ihtecere (hücre teşkil etti) kelimesini İbnu Lehî’a
tashîf ederek ıhteceme =hacamat oldu şekline sokmuştur.

Hangi çeşidiyle
olursa olsun metindeki tashifler, çoğu zaman manâyı değiştirir ve gerçekleri
çirkinleştirir.[6]