Âhâd Haberlerin Hükmü
Zayıf hariç olmak üzere âhâd hadisler:
1-
Zan ifade eder. Bu da bu rivayetlerin kendisinden naklolunduğu zata nisbetinin
sahih olma ihtimalinin ağır olması demektir. Ancak bu zan az önce sözü geçen
mertebelerine göre farklılık arzeder. Karineler çoğalır, asıl kaideler de onun
muhtevâsının lehine şahitlikte bulunursa bu tür haberlerin ilim ifade ettiği
haller dahi olabilir.
2-
Eğer bir haber mahiyetinde ise, tasdik edilmesi, eğer bir talep ifade ediyorsa,
uygulanması suretiyle delâleti gereğince amelde bulunmak.
Zayıf hadise gelince ne zan, ne de amel ifade
eder. Onu delil olarak kabul etmek de caiz değildir, zayıf olduğunu açıklamadan
zikretmek de caiz değildir. Terğib ve terhib (teşvik ve korkutma) mahiyetinde
olanlar müstesnâ. Bir grup ilim adamı şu aşağıdaki şartlara bağlı olarak
zikredilmesini müsamaha ile karışlamışlardır:
1-
Zayıflık derecesi ileri olmamalı
2-
Terğib ve terhibin sözkonusu edildiği amel, aslı itibariyle sabit olmalı
3-
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem‘in onu söylediğine itikad etmemeli
(kesin olarak inanmamalı)
Buna göre böyle bir hadisin teşvik ile ilgili
hususlarda zikredilmesinin faydası, kişiyi teşvik edilen bir amele teşvik etmek
olur. Bu da sevap kazanmak ümidinden ötürü sözkonusudur. Eğer bu yolla sevap
elde edilirse mesele yok. Öyle olmazsa ibadette gayret ortaya koymasının ona
zararı olmaz ve emrolunan işi yapmak dolayısıyla sözkonusu olan asıl sevabı da
kaçırmamış olur.
Terhib (korkutmak) ile ilgili hususlarda
zikredilmesinin faydası, ise kişiyi korkutulan bir ameli işlemekten uzak
tutmaktır. Çünkü böyle bir cezanın verileceğinden korkulur. Böyle bir işten uzak
kalırsa zararı olmaz ve sözü edilen ceza ile de karşı karşıya gelmez.