Sülasi Mezid Südasi

مِثَالُ السُّدَاسِىِّ؛ اِسْتَغْفَرَ يَسْتَغْفِرُ بِكَسْرِ الْفَاءِ، اِسْتِغْفَارًا، فَهُوَ مُسْتَغْفِرٌ بِكَسْرِ الْفَاءِ، وَ ذَاكَ مُسْتَغْفَرٌ بِفَتْحِ الْفَاءِ، وَ الْاَمْرُ؛ اِسْتَغْفِرْ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَسْتَغْفِرْ بِكَسْرِ الْفَاءِ فِيهِمَا. وَ اَشْهَابَّ يَشْهَابُّ اِشْهِيبَابًا فَهُوَ مُشْهَابٌّ وَ ذَاكَ مُشْهَابٌّ بِهِ وَ الْاَمْرُ؛ اِشْهَابَّ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَشْهَابَّ بِتَشْدِيدِ الْبَاءِ فِي الْجَمَيعِ إِلاَّ فِي الْمَصْدَرِ. وَ اَعْدَوْدَنَ يَعْدَوْدِنُ بِكَسْرِ الدَّالِ الثَّانِىَّةِ، اِعْدِيدَانًا فَهُوَ مُعْدَوْدِنٌ وَ ذَاكَ مُعْدَوْدَنٌ عَلَيْهِ وَ الْاَمْرُ؛ اِعْدَوْدِنْ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَعْدَوْدِنْ بِكَسْرِ الدَّالِ الثَّانِيَّةِ فِي الثَّلاَثِ وَ الْوَاوُ مُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمَيعِ. وَ اجْلَوَّذَ يَجْلَوِّذُ بِكَسْرِ الْوَاوِ، اِجْلِوَّاذًا بِكَسْرِ اللاَّمِ، فَهُوَ مُجْلَوِّذٌ وَ ذَاكَ مُجْلَوَّذٌ وَ الْاَمْرُ؛ اِجْلَوِّذْ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَجْلَوِّذْ بِكَسْرِ الْوَاوِ فِي الثَّلاَثِ وَ الْوَاوُ الْمُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمِيعِ. وَ اسْحَنْكَكَ يَسْحَنْكِكُ بِكَسْرِ الْكَافِ الْاُولَى، اِسْحِنْكَاكًا فَهُوَ مُسْحَنْكِكٌ وَ ذَاكَ مُسْحَنْكَكٌ وَ الْاَمْرُ؛ اِسْحَنْكِكْ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَسْحَنْكِكْ بِكَسْرِ الْكَافِ فِي الثَّلاَثِ. وَ اسْلَنْقَى يَسْلَنْقِى اِسْلِنْقَاءً فَهُوَ مُسْلَنْقٍ وَ ذَاكَ مُسْلَنْقَى وَ الْاَمْرُ؛ اِسْلَنْقِ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَسْلَنْقِ بِكَسْرِ الْقَافِ فِيهِمَا. وَ اقْشَعَرَّ يَقْشَعِرُّ بِكَسْرِ الْعَيْنِ، اِقْشِعْرَارًا بِسُكُونِ الْعَيْنِ، فَهُوَ مُقْشَعِرٌّ وَ ذَاكَ مُقْشَعَرٌّ وَ الْاَمْرُ؛ اِقْشَعِرَّ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَقْشَعِرَّ بِكَسْرِ الْعَيْنِ فِي الثَّلاَثِ وَ الرَّاءُ مُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمَيعِ إِلاَّ فَي الْمَصْدَرِ. وَ احْرَنْجَمَ يَحْرَنْجِمُ اِحْرِنْجَامًا فَهُوَ مُحْرَنْجِمٌ وَ ذَاكَ مُحْرَنْجَمٌ وَ الْاَمْرُ؛ اِحْرَنْجِمْ وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَحْرَنْجِمْ بِكَسْرِ الْجِيمِ فِي الثَّلاَثِ.

3 harfli sülasi mücerred fiillere 3 harf ziyade olarak ortaya çıkan bablara sülasi mezid südasi denilir. Bunlar toplamda 4 babtır. Aşağıdaki tabloda, burada yer alan babların ne olduklarını göreceğiz. Maksud kitabında emsile-i muhtelifenin tamamını vermekten ziyade mazi, muzari, masdar, ismi fail ve meful, emir ve nehy fiillerinin çekimi veriliyor. Bina kitabında her babın tüm muhtelif misallerini vereceğiz. 1. Babımız İstif’âl babıdır, mazisi اِسْتَغْفَرَ ve muzarisi يَسْتَغْفِرُ şeklinde olup بِكَسْرِ الْفَاءِ fa harfi kesrelidir, kıyasi masdarı اِسْتِغْفَارًا ve ismi faili فَهُوَ مُسْتَغْفِرٌ olup بِكَسْرِ الْفَاءِ fa harfi kesrelidir, ismi mefulü ذَاكَ مُسْتَغْفَرٌ olup بِفَتْحِ الْفَاءِ fa harfi fethalıdır, وَ الْاَمْرُ؛ ve emir fiili اِسْتَغْفِرْ ve وَ النَّهْىُ؛ nehy fiili لاَ تَسْتَغْفِرْ olup بِكَسْرِ الْفَاءِ fa harfi kesrelidir, فِيهِمَا emir ve nehiyde. 2. Babımız İf’îlâl babıdır, mazisi اَشْهَابَّ ve muzarisi يَشْهَابُّ ve masdarı اِشْهِيبَابًا ve ismi faili فَهُوَ مُشْهَابٌّ ve ismi mefulü ذَاكَ مُشْهَابٌّ بِهِ ve وَ الْاَمْرُ؛ emir fiili اِشْهَابَّ ve وَ النَّهْىُ nehy fiili لاَ تَشْهَابّ olup بِتَشْدِيدِ الْبَاءِ فِي الْجَمَيعِ tüm bablarda ba harfi şeddelidir, إِلاَّ فِي الْمَصْدَرِ ancak masdarda şeddeli değildir. 3. Bab İf’î’âl babıdır, mazisi اَعْدَوْدَنَ ve muzarisi يَعْدَوْدِنُ olup بِكَسْرِ الدَّالِ الثَّانِىَّةِ ikinci dal harfi kesrelidir, masdarı اِعْدِيدَانًا ve ismi faili فَهُوَ مُعْدَوْدِنٌ ve ismi mefulü ذَاكَ مُعْدَوْدَنٌ عَلَيْهِ ve وَ الْاَمْرُ؛ emir filii اِعْدَوْدِنْ ve وَ النَّهْىُ nehy fiili لاَ تَعْدَوْدِنْ olup بِكَسْرِ الدَّالِ الثَّانِيَّةِ ikinci dal kesrelidir, فِي الثَّلاَثِ üçte yani üç sigada, onlar; fail, emir ve nehydir. وَ الْوَاوُ ve vav harfi, مُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمَيعِ bütün bablarda şeddelidir. 4. Bab İf’îvval babıdır, mazisi اجْلَوَّذَ ve muzarisi يَجْلَوِّذُ olup بِكَسْرِ الْوَاوِ، vav harfi kesrelidir, masdarı اِجْلِوَّاذًا olup lam harfi بِكَسْرِ اللاَّمِ kesrelidir, ismi fail فَهُوَ مُجْلَوِّذٌ ve ismi meful ذَاكَ مُجْلَوَّذٌ ve وَ الْاَمْرُ emir fiili اِجْلَوِّذْ ve وَ النَّهْى nehy fiili لاَ تَجْلَوِّذْ olup بِكَسْرِ الْوَاوِ vav harfi kesrelidir, فِي الثَّلاَثِ üç sigada, fail, emir ve nehyde, وَ الْوَاوُ الْمُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمِيعِ ve bütün bablarda vav şeddelidir. 5. Bab İf’înlâl babıdır, mazisi وَ اسْحَنْكَكَ ve muzarisi يَسْحَنْكِكُ olup بِكَسْرِ الْكَافِ الْاُولَى birinci kef kesrelidir, masdarı اِسْحِنْكَاكًا ve ismi fail فَهُوَ مُسْحَنْكِكٌ ve ismi meful ذَاكَ مُسْحَنْكَكٌ ve وَ الْاَمْرُ emir fiili اِسْحَنْكِكْ ve وَ النَّهْىُ nehy fiili لاَ تَسْحَنْكِكْ olup بِكَسْرِ الْكَافِ فِي الثَّلاَثِ fail, nehy ve emirde kef harfleri kesrelidir. 6. Bab İf’înlâen babıdır, mazisi وَ اسْلَنْقَى ve muzarisi يَسْلَنْقِى ve masdarı اِسْلِنْقَاءً ve ismi faili فَهُوَ مُسْلَنْقٍ ve ismi mefulü ذَاكَ مُسْلَنْقَى ve وَ الْاَمْرُ emir fiili اِسْلَنْقِ ve nehy fiili لاَ تَسْلَنْقِ olup بِكَسْرِ الْقَافِ فِيهِمَا emir ve nehyde kaf harfi kesrelidir. 7. Bab İf’îllâl babıdır, mazisi وَ اقْشَعَرَّ ve muzarisi يَقْشَعِرُّ olup بِكَسْرِ الْعَيْنِ ayn harfi kesrelidir, masdarı اِقْشِعْرَارًا olup بِسُكُونِ الْعَيْنِ ayn harfinin sükunuyladır, ismi fail فَهُوَ مُقْشَعِرٌّ ve ismi meful ذَاكَ مُقْشَعَرٌّ ve وَ الْاَمْرُ emir fiili اِقْشَعِرَّ ve وَ النَّهْىُ nehy fiili لاَ تَقْشَعِرَّ olup بِكَسْرِ الْعَيْنِ فِي الثَّلاَثِ fail, emir ve nehyde ayn kesrelidir, وَ الرَّاءُ مُشَدَّدَةٌ فِي الْجَمَيعِ إِلاَّ فَي الْمَصْدَرِ tüm bablarda ise masdar haricindeki ra harfleri ise şeddelidir. 8. Bab İf’înlâl babıdır, mazisi وَ احْرَنْجَمَ ve muzarisi يَحْرَنْجِمُ ve masdarı اِحْرِنْجَامًا ve ismi fail فَهُوَ مُحْرَنْجِمٌ ve ismi meful وَ ذَاكَ مُحْرَنْجَمٌ ve وَ الْاَمْرُ؛ emir fiili, اِحْرَنْجِمْ ve وَ النَّهْىُ nehy fiili لاَ تَحْرَنْجِمْ olup بِكَسْرِ الْجِيمِ فِي الثَّلاَثِ emir, nehy ve failde cim harfi kesrelidir.