Sülasi Mezid Hümasi

مِثَالُ الْخُمَاسِىِّ؛ اِنْكَسَرَ يَنْكَسِرُ بِكَسْرِ السِّينِ، اِنْكِسَارًا، فَهُوَ مُنْكَسِرٌ وَ ذَاكَ مُنْكَسَرٌ. وَ الْاَمْرُ؛ اِنْكَسِرْ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَنْكَسِّرْ بِكَسْرِ السِّينِ فِي الثُّلاَثِ. وَ اكْتَسَبَ يَكْتَسِبُ اِكْتِسَابًا فَهُوَ مُكْتَسِبٌ وَ ذَاكَ مُكْتَسَبٌ، وَ الْاَمْرُ؛ اِكْتَسِبْ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَكْتَسِبْ بِكَسْرِ السِّينِ فِيهِمَا. وَ اصْفَرَّ يَصْفَرُّ اِصْفِرَارًا فَهُوَ مُصْفَرٌّ بِفَتْحِ الْفَاءِ وَ الْاَمْرُ؛ اِصْفَرَّ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَصْفَرَّ بِفَتْحِ الْفَاءِ فِيهِمَا. وَ تَكَسَّرَ يَتَكَسَّرُ بِفَتْحِ السِّينِ فِيهِمَا. تَكَسُّرًا بِضَمِّ السِّينِ، فَهُوَ مُتَكَسِّرٌ بِكَسْرِ السِّينِ، وَ الْاَمْرُ؛ تَكَسَّرْ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَتَكَسَّرْ بِفَتْحِ السِّينِ فِيهِمَا. وَ تَصَالَحَ يَتَصَالَحُ بِفَتْحِ اللاَّمِ فِيهِمَا. تَصَالُحًا بِضَمِّ اللاَّمِ، فَهُوَ مُتَصَالِحٌ بِكَسْرِ اللاَّمِ وَ ذَاكَ مُتَصَالَحٌ بِفَتْحِ اللاَّمِ، وَ الْاَمْرُ؛ تَصَالَحْ، وَ النَّهْىُ؛ لاَ تَتَصَالَحْ بِفَتْحِ اللاَّمِ فِيهِمَا.

مِثَالُ الْخُمَاسِىِّ؛ sülasi mezid hümasinin misalleri; (İnfi’âl babı için) mazi اِنْكَسَرَ ve muzari يَنْكَسِرُ ki بِكَسْرِ السِّينِ sin harfinin kesresiyledir, kıyasi masdarı اِنْكِسَارًا ve ismi faili فَهُوَ مُنْكَسِرٌ ve ismi mefulü وَ ذَاكَ مُنْكَسَرٌ veوَ الْاَمْرُ ve emir fiili اِنْكَسِرْ ve وَ النَّهْىُ؛ nehy fiili لاَ تَنْكَسِّرْ ki بِكَسْرِ السِّينِ sin harfi kesrelidir, فِي الثُّلاَثِ sülasi mezid hümasilerde. (İfti’âl babı için) mazi اكْتَسَبَ ve muzari يَكْتَسِبُ ve masdar اِكْتِسَابًا ve ismi fail فَهُوَ مُكْتَسِبٌ ve ismi meful وَ ذَاكَ مُكْتَسَبٌ ve وَ الْاَمْرُ؛ emir fiili اِكْتَسِبْ ve وَ النَّهْىُ ve nehiy لاَ تَكْتَسِبْ ki بِكَسْرِ السِّينِ sin harfi kesrelidir, فِيهِمَا her ikisinde yani emir ve nehy fiillerinde. (İf’ilâl babı için) mazi وَ اصْفَرَّ ve muzari يَصْفَرُّ ve masdar اِصْفِرَارًا ve ismi fail فَهُوَ مُصْفَرٌّ ki بِفَتْحِ الْفَاءِ fa harfinin fethasıyla, وَ الْاَمْرُ ve emir اِصْفَرَّ ve وَ النَّهْىُ ve nehiy لاَ تَصْفَرَّ ki بِفَتْحِ الْفَاءِ فِيهِمَا her ikisinde de fa harfinin fethasıyladır. (Tefe’ûl babı için) mazi وَ تَكَسَّرَ ve muzari يَتَكَسَّرُ ki بِفَتْحِ السِّينِ فِيهِمَا her ikisinin fethasıyla. (Tefa’ûl Babı için) mazi وَ تَصَالَحَ ve muzari يَتَصَالَحُ ki her ikisinin fethasıyladır, kıyasi masdarı تَصَالُحًا ki بِضَمِّ اللاَّمِ lam harfinin dammesiyle, ismi fail فَهُوَ مُتَصَالِحٌ ki بِكَسْرِ اللاَّمِ lam harfinin kesresiyledir, ismi meful وَ ذَاكَ مُتَصَالَحٌ ki بِفَتْحِ اللاَّمِ lam harfinin fethasıyladır, وَ الْاَمْرُ؛ ve emir تَصَالَحْ ve وَ النَّهْىُ nehiy fiili لاَ تَتَصَالَحْ ki بِفَتْحِ اللاَّمِ فِيهِمَا her ikisinde de lam harfi fethalıdır.

Metnin Toplu Manası; Aslında bina kitabında ve İzzi kitabında anlatılacak olan bir takım konuları Maksud kitabında görebiliyoruz. Maksud kitabının en can alıcı yanı ilal kaideleridir. Şimdi bu derste anlatılan sülasi mezid hümasi yani 3 harfli fiillerin 2 harf daha alarak 5 harfli olmalarıdır. Bu bablar da 5 tanedir. Yukarıda mazi, muzari vs. kalıpları yer alıyor ama 24 adet (bazen ismi alet vs. gelmeyebiliyor) siganın tamamı yer almıyor. Yaklaşık 5 yada 6 sigalar veriliyor. Bu sigaların tamamı bina ve izzi derslerinde verilecektir. Tabi ki illetli fiillerin de 24 adet çekimleri yani emsile-i muhtelifeleri ve emsile-i muttarideleri verilecektir. Aşağıdaki tabloda 5 tane olan sülasi mezid hümasi babları göreceksiniz.