A) Mürsel Hadîs: Hadis Usulü Online Oku

A) Mürsel Hadîs:

Mürsel, lügat olarak irsâl kökünden gelir, bu da
göndermek mânâsındadır. Böyle olunca, ıstılahta, “asıl kaynağını görmeden
yapılan rivâyet” mânâsına gelir.

[1]

Muhaddislerin genel tarifine göre mürsel hadis,
isnâdında sahabî râvisi düşmüş olan hadistir. Tabiun neslinden birisinin hadis
aldığı sahabî ravînin adını anmadan, onu atlayarak doğrudan doğruya “Rasûlullah
(s.a.s.) buyurdu ki…” diyerek rivâyet ettikleri hadislere “mürsel”
denilmiştir. Usul alimleri kelimenin sözlük anlamını ele alarak, onunla “munkatı”,
hattâ “mu’dal” arasında hiç bir ayırım yapmazlar.[2]

Hadis âlimlerinden Hatîb el-Bağdâdî de mürsel
hadisin tarifinde usul alimlerinin görüşünü paylaşmaktadır.[3]

Muhaddisler “mürsel” lafzını Tabiun’un Hz.
Peygamber(s.a.s.)’den rivayet ettikleri hadislere tahsis etmişlerdir. Fukaha ve
usulcüler ise, bunu daha genel anlamda kullanarak munkatı hadisleri de bu
kapsama almışlardır.[4]

Mürsel hadisin zayıf sayılmasının sebebi,
senedinin muttasıl olmayışıdır.

“Mürsel” adını alışının sebebi de, ravisinin onu
Rasul-i Ekrem(s.a.s.)’den dinlemiş olan sahabîyi söylemeden doğrudan doğruya
Rasulullah (s.a.s.)’a bağlamasıdır.[5]

Mürsel’in çoğulu, merasil’dir. Mürsel Hadis
rivayet eden tabiiye de Mürsil denir.[6]

Hatîbu’l-Bağdâdî, Kîfâye’de, munkatı olarak
yapılan bütün rivâyetleri irsâl’le ifâde eder. Onun açıklamasına göre inkıta
mânâsındaki irsâl üç sûrette vukua gelmektedir.

1-
Râvînin, muasırı olmadığı kimseden, rivâyette bulunması. Arada zaman bakımından
fark olduğu için buradaki inkıta ve irsâli anlamak, görmek zor değildir.

2-
Râvi, muâsırı olmakla beraber, hiç karşılaşmadığı kimseden rivayet yapacak
olursa bu da bir irsâl’dir.

3-
Râvi, bazan, karşılaştığı bir kimseden işitmediği hadîsi rivâyet edebilir. Bu da
bir irsâl olur ve irsâl’in en kötüsüdür. Çünkü önceki iki durumda irsâl’i görüp,
inkita’ya ve dolayısıyla hadîsin zayıflığına hükmetmek zor olmaz.

[7]

Mürsel hadisin zayıf olması, isnaddan sahabinin
atlanması sonucu, raviler zincirinde kopukluk meydana gelmesi yüzündendir.
Tabiinin sahabiyi atlayıp hadisi Hz. Peygamber’den rivayet etmesine irsal denir.

Mesela: Said b. Müseyyeb’den “Rasulullah’ın
(s.a.v.) canlı hayvan karşılığı et satışını yasakladığı” rivayet edilmiştir.

Hadisin isnadına dikkat edilirse derhal göze
çarpar. Said b. el-Müseyyib tabii olduğu ve Hz. Peygamber’i görmediği halde bu
hadisi kendisi doğrudan doğruya Hz. Peygamber’den rivayet etmişcesine
nakletmiştir. Dolayısıyla hadis almış olduğu sahabiyi atlamış, başka deyişle
irsal yapmıştır. Hadisi de bu yüzden mürsel olmuştur.

“Ata b. Yesar’dan rivayet edilmiştir. Rasulullah
(s.a.v.) şöyle buyurmuştur:

“Bir kul hastalandığında Allah ona iki melek
gönderir, “Bakın ziyaretçilerine ne diyor?” buyurur. (Onlar bakarlar)
ziyaretçileri geldiğinde Allah’a hamd ve sena ediyor; -Allah en iyi bilen olduğu
halde- hemen O’na ulaştırırlar. O zaman Cenab-ı Hak şöyle buyurur: “Kulumun
ölmesini takdir etmişsem Cennet’e koymam onun üzerindeki hakkıdır. Eğer
sağlığına yeniden kavuşturursam beden ve kanını daha hayırlı bir beden ve kanla
değiştirmem ve günahlarını bağışlamam o kulumun üzerindeki hakkıdır.”

İmam Malik’in rivayet ettiği bu hadis Hz.
Peygamber’den bir sahabi değil; doğrudan doğruya tabiin olan Ata b. Yesar
tarafından rivayet edilmiştir. Dolayısıyla mürseldir.

[8]