6. Garîbu’l-Hadis İlmi: Hadis Usulü Online Oku

6. Garîbu’l-Hadis İlmi:

Hadis metinlerinde geçen, az kullanıldığı veya
Arapça’ya sonradan girdiği için anlaşılması zor olan kelimelerin açıklanması bu
ilmin konusunu teşkil eder.[1]

Hadis lafızlarında anlaşılmayan sözleri
açıklayan ilme denir.Müşkilu’l-Hadis İlmi de denir. Hadislerin iyice
anlaşılabilmesi için bu ilme kesin ihtiyaç vardır; çünkü bir hadisten hüküm
çıkarma ancak onun iyice anlaşılabilmesi ile mümkündür. Hadis iyice anlaşılmazsa
çıkarılan hüküm yanlış olur.

Hz. Peygamber herkesin anlayabileceği fasih ve
açık bir Arapça ile konuştuğu için hadislerde kapalılık ve anlaşılmayan bir
taraf yoktur. Bu yüzden sahabe için onun sözlerini anlamamak diye bir şey
sözkonusu olmamıştır. Bununla birlikte, sahabilerin çoğu Hz. Peygamber’in
sözlerinde anlayamadıkları yerler olursa sorup öğrenmişlerdir.

Hz. Peygamber’in ölümünden sonra yabancı
milletlerden İslam’a girenlerin sayısı artınca Arap dilinin kendi ifade
özellikleri içinde söylenmiş hadislerin herkesçe anlaşılmama durumu baş
göstermiştir. Gerçekten de yeni müslüman olmuş milletlerin hadisleri Araplar
kadar anlamasına imkan yoktur. Ayrıca hadislerin iyice anlaşılabilmesi belli bir
İslami kültürü gerektirir. Yeni müslüman olmuş bir yabancıdan böyle bir kültür
beklenemez. İşte hadislerin herkes tarafından kolaylıkla anlaşılabilmesi için
onun yüksek ifadelerini, anlaşılmayan yerlerini izah etmek Garibu’l-Hadis
İlminin doğuş sebebidir.

Aynı şekilde Kur’an-ı Kerim’in anlaşılmayan
lafızlarını izah etmeyi konu olarak alan Garibu’l-Kur’an adlı bir ilim daha
vardır. Garibu’l-Kur’an konusunda yazılan bazı eserlerin hadislerin garib
lafızlarının izahını da içine aldığı görülür. Bu durum İslam Dini’nin iki ana
kaynağına ait bilgilerin bir süre beraber olduklarını gösterir.
Kitabu’l-Garibeyn isimli eserler bu şekilde Kur’an-ı Kerim ve hadislerin garib
lafızlarını izah eden kaynaklardır. Yalnız hadisin garib lafızlarına ayrılmış
önemli eserler ise şunlardır:

a)
Garîbu’l-Hadis, Ebû Ubeyd el-Kaasım b. Sellam (157-224h./773-838m.)

b)
Garîbu’l-Hadis, İbn Kuteybe

c)
el-Fâik fi Ğaribi’l-hadis, Zemahşerî.

[2]

d)
en-Nihâye fi Ğaribi’l-hadis, İbnü’l-Esîri’l-Cezeri (544-606h./1149-1209m)

[3]