Hadis Tasnif Yolları
Hadislerin iki türlü tasnif yolu vardır:
Usûl tasnifi:
Bunlar hadisin, musannifden isnadın son noktasına ulaşıncaya kadar senediyle
tasnif edildiği eserlerdir. Bunların birtakım yolları vardır. Bazıları
şunlardır:
1- Cüzler:
Herbir ilim babı için özel ve bağımsız bir cüz tasnif edilir. Mesela, namaz
bahsi için özel bir cüz, zekât bahsi için özel bir cüz tasnif eder ve bu böylece
sürüp gider. Nakledildiğine göre bu ez-Zührî ve onun çağdaşlarının izlediği
yoldur.
2- Bablara göre tasnif:
Tek bir cüzde birden çok bab bulunur ve bu bablar konulara göre düzenlenir.
Fıkıh babları veya başka bablar şeklinde. Mesela Buhârî’nin, Muslim’in ve Sunen
sahiblerinin izledikleri yol budur.
3- Müsnedlere göre tasnif:
Her sahabinin hadislerini ayrı bir bölüm halinde toplayıp “Ebu Bekir’in
Müsnedi”nde Ebu Bekir’den naklettiği bütün rivayetleri kaydeder. Ömer
Müsned’inde Ömer’den naklettiği bütün rivayetleri zikreder ve bu böylece sürüp
gider. İmam Ahmed’in Müsned’inde izlediği yöntem gibi.
b- Furû’ Tasnifi:
Bunlar bu eseri tasnif edenlerin usûlden naklederek asıllarına nisbet ile sened
zikretmeksizin tasnif edilen eserlerdir. Bunun da çeşitli yolları vardır.
Bazıları:
1-
Bablara göre yapılan tasnif: İbn Hacer el-Askalanî’nin Bulûğu’l-Merâm,
Abdu’l-Ğani el-Makdisî’nin Umdetu’l-Ahkâm adlı eserleri gibi.
2-
Alfabetik sıraya göre düzenlenmiş tasnif: Suyuti’nin el-Camiu’s-Sağir adlı
eseri gibi.
Bunların dışında her iki
türden de pek çok tasnif yolları vardır. Bu da hadis ehlinin, hadis öğrenimi ve
maksatlarının gerçekleştirilmesi açısından, en uygun gördükleri yönteme göre
yapılır.