Ecvef fiil: Orta harfi illetli olan fiildir. Mesela: قَالَ (dedi), نَامَ (uyudu), بَاعَ (sattı), قَامَ (kalktı),طَالَ (uzadı), عَادَ (geri döndü),كَادَ (tuzak kurdu), صَاحَ (bağırdı),عَابَ (kusurlu oldu) fiilleri ecvef fiillerdendir. Bu fiillerin orta harfi illetli harftir.
Ecvef fiilin mazi çekimi şu şekildedir: Eğer ecvef fiilin muzarisi قَالَ يَقُولُ şeklinde geliyorsa, yani muzarisinin orta harfi “vav” ise, mazi çekiminde, cem’i gaibeden itibaren ilk harfi ötrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. قَالَ fiilinin mazi çekimini yaparak bu kaideyi görelim:
|
Cem’i |
Müsenna |
Müfred |
|
|
قَالُوا |
قَالاَ |
قَالَ |
Gaib |
|
Onlar dediler |
O ikisi dedi |
Dedi |
|
|
قُلْنَ |
قَالَتَا |
قَالَتْ |
Gaibe |
|
Onlar dediler |
O ikisi dedi |
Dedi |
|
|
قُلْتُمْ |
قُلْتُمَا |
قُلْتَ |
Muhatab |
|
Siz dediniz |
Siz ikiniz dediniz |
Sen dedin |
|
|
قُلْتُنَّ |
قُلْتُمَا |
قُلْتِ |
Muhataba |
|
Siz dediniz |
Siz ikiniz dediniz |
Sen dedin |
|
|
قُلْنَا |
قُلْنَا |
قُلْتُ |
Mütekellim |
|
Biz dedik |
Biz ikimiz dedik |
Ben dedim |
Eğer ecvef fiilin muzarisinin orta harfi elif veya ye ise, bu çeşit fiillerin mazi çekiminde, cem’i gaibeden itibaren ilk harf esrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. Mesela, نَامَ fiilinin muzarisi يَنَامُ şeklindedir. Muzarisinin orta harfinin harekesi üstündür. Bu tip fiiller şu şekilde çekilir:
|
Cem’i |
Müsenna |
Müfred |
|
|
نَامُوا |
نَاماَ |
نَامَ |
Gaib |
|
Onlar uyudular |
O ikisi uyudu |
Uyudu |
|
|
نِمْنَ |
نَامَتَا |
نَامَتْ |
Gaibe |
|
Onlar uyudular |
O ikisi uyudu |
Uyudu |
|
|
نِمْتُمْ |
نِمْتُمَا |
نِمْتَ |
Muhatab |
|
Siz uyudunuz |
Siz ikiniz uyudunuz |
Sen uyudun |
|
|
نِمْتُنَّ |
نِمْتُمَا |
نِمْتِ |
Muhataba |
|
Siz uyudunuz |
Siz ikiniz uyudunuz |
Sen uyudun |
|
|
نِمْنَا |
نِمْنَا |
نِمْتُ |
Mütekellim |
|
Biz uyuduk |
Biz ikimiz uyuduk |
Ben uyudum |
Ecvef fiilin muzari çekimi: Ecvef fiilin muzarisi çekilirken cem’i müenneslerinde iki sakin harf yan yana geldiği için, sakin olan ve illetli olan ilk harf atılır. Çünkü Arapçada iki sakin harf yan yana gelmez. Mesela قَالَ fiilinin muzarisini çekelim. قَالَ fiilinin muzarisi şu şekilde çekilir:
|
Cem’i |
Müsenna |
Müfred |
|
|
يَقُولُونَ |
يَقُولاَنِ |
يَقُولُ |
Gaib |
|
Onlar diyorlar |
O ikisi diyor |
Diyor |
|
|
يَقُلْنَ |
تَقُولاَنِ |
تََقُولُ |
Gaibe |
|
Onlar diyorlar |
O ikisi diyor |
Diyor |
|
|
تَقُولُونَ |
تَقُولاَنِ |
تَقُولُ |
Muhatab |
|
Siz diyorsunuz |
Siz ikiniz diyorsunuz |
Sen diyorsun |
|
|
تَقُلْنَ |
تَقُولاَنِ |
تَقُولِينَ |
Muhataba |
|
Siz diyorsunuz |
Siz ikiniz diyorsunuz |
Sen diyorsun |
|
|
نَقُولُ |
نَقُولُ |
أَقُولُ |
Mütekellim |
|
Biz diyoruz |
Biz ikimiz diyoruz |
Ben diyorum |
Ecvef fiilin emri hazır çekimi: Ecvef fiilin emri hazırının çekimi şu şekildedir: Her zaman olduğu gibi, muzari fiil çekim tablosunun muhatab ve muhataba sigasından emri hazır yapılır. İki sakin harfin yan yana geldiği yerlerde, illetli harf olan ilk sakin harf atılır.
Mesela, قَالَ fiilinin emri hazırını yapalım: قَالَ fiilinin muzari çekim tablosundaki muhatab ve muhataba sigaları تَقُولُ ve تَقُولِينَ şeklindedir. Bunlardan emri hazırlar şu şekilde elde edilir: قَالَ fiilinin muhatabı تَقُولُ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: İlk önce baştaki muzaraat harfi atılır: قُولُ olur. Sonra Müfred muhatab cezimlenir قُولْ olur. Daha sonra iki sakin harf, yani harekesiz vav ve cezimli lam yan yana geldiğinden, illetli harf olan ilk sakin harf atılır ve emir قُلْ şeklinde olur.
|
قُلْ |
قُولْ |
قُولُ |
تَقُولُ |
قَالَ |
Muhatabası da şu şekilde yapılır: قَالَ fiilinin muhatabası تَقُولِينَ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: Baştaki muzaraat harfi atılır, قُولِينَ olur. Sondaki nun düşürülür, قُولِي olur. İki sakin harf, yan yana gelmediği için bu şekilde kalır.
|
قُولِي |
قُولِينَ |
تَقُولِينَ |
قَالَ |
Şimdi tabloda قَالَ fiilinin emri hazır çekimini görelim:
|
Cem’i |
Müsenna |
Müfred |
|
|
قُولُوا |
قُولاَ |
قُلْ |
Muhatab |
|
Sizler deyin |
Siz ikiniz deyin |
De |
|
|
قُلْنَ |
قُولاَ |
قُولِى |
Muhataba |
|
Sizler deyin |
Siz ikiniz deyin |
De |