Açıköğretim Arapça DersleriAöf İlahiyat

İsmi Zaman İsmi Mekan – AÖF İlahiyat Arapça Dersleri (14)

 

fiilden türemiş isimdir.

a. Kalıpları

Ek almamış üç harfli (sülâsî mücerred) fiillerden, مَفْعَل، مَفْعِل vezinlerine

nakledilerek türetilir. Misâl, ecvef-i yâî ve lafif-i mefrûk fiillerle diğer

fiillerden muzâri kök ikinci harfinin harekesi kesra olanlar ( (مَفْعِل

vezninde/kalıbında, lefif-i makrûn, nâkıs ve ecvef-i vâvilerle diğer fiillerden

muzâri kök ikinci harfinin harekesi fetha veya zamme olanlar ( (مَفْعَل

vezninde/kalıbında ism-i zaman ve ism-i mekan yapılırlar. İstisnâi olarak

kural dışına çıkılan örnekler de mevcuttur.

Türediği fiil Anlam Örnek Kalıp

كَتَبَ Yazıhane مَفْعَل مَكْتَب

سَكَنَ Mesken ” مَسْكَن

عَبَدَ Mabet ” مَعْبَد

رَعَى Otlak ” مَرْعًى

كانَ Mekan ” مَكان

سَجَدَ Mescit مَفْعِل مَسْجِد

جَلَسَ Meclis ” مَجْلِس

نَزَلَ Ev ” مَنْزِل

بَاتَ Gece kalınan yer ” مَبِيت

Bu kalıpların sonuna mübalağa (o işin o mekanda sıklıkla yapıldığını)

ifade etmek amacıyla yuvarlak tâ getirilerek yapılan ism-i mekanlar da

vardır: ( مَدْرَسَة، مَحْكَمَة، مَذْبَحَة ) örneklerinde olduğu gibi.

b. Çekimi

Müzekker müennes ayrımı olmayan bu türemiş isim grubunun tüm

kalıpları aşağıdaki gibi çekilir:

 

Cemi (Çoğul) Müsennâ (İkil) Müfred (Tekil)

مَسَاكِنُ

meskenler (çoğul)

مَسْكَنَانِ

meskenler (ikil)

مَسْكَنٌ

Mesken

Dört veya daha fazla harften oluşan fiillerin ism-i zaman, ism-i mekân siygaları

onların ism-i mef‘ûl kalıplarıyla aynıdır.

Örnek: ( (أَخْرَجَ  مُخْرَج؛ اِنْطَلَقَ  مُنْطَلَق؛ اِجْتَمَعَ  مُجْتَمَع

Aşağıdaki fiillerden ism-i zaman, ism-i mekân türetiniz.

بَلَغَ، صَنَعَ، عَمِلَ، شَغَلَ، شَعَلَ، رَكِبَ، نَطَقَ، طَعِمَ، ذَهَبَ، سَلَكَ، لَعِبَ

İlgili Makaleler