MEHMUZUL FA
Mehmuzul Fa dört babdan gelir:
- birinci babdan يَأْمُرُ أَمَرَ gibi.
- İkinci babdan أَبَدَ يَأْبِدُ gibi.
- Dördüncü babdan أَبِثَ – يَأْبَثُ gibi.
- Beşinci babdan اَدُبَ يَأْدُبُ gibi.
FİİLİ MAZİ MALUM
Mehmuzul Fa’ların mazi malumu ve meçhulu tamamıyla sahihdeki gibi çekilir.
أَمَرَ (birinci babdan) fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| أَمَرُوا | أَمَرَا | أَمَرَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أَمَرْنَ | أَمَرَتَا | أَمَرَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَمَرْتُمْ | أَمَرْتُمَا | أَمَرْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أَمَرْتُنَّ | أَمَرْتُمَا | أَمَرْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَمَرْنَا |
| أَمَرْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبَدَ (ikinci babdan) fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| oturmak |
| أَبَدُوا | أَبَدَا | أَبَدَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أَبَدْنَ | أَبَدَتَا | أَبَدَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَبَدْتُمْ | أَبَدْتُمَا | أَبَدْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أَبَدْتُنَّ | أَبَدْتُمَا | أَبَدْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَبَدْنَا |
| أَبَدْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبِثَ (dördüncü babdan) fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
|
| أَبِثُوا | أَبِثَا | أَبِثَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أَبِثْنَ | أَبِثَتَا | أَبِثْتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَبِثْتُمْ | أَبِثْتُمَا | أَبِثْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أَبِثْتُنَّ | أَبِثْتُمَا | أَبِثْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَبِثْنَا |
| أَبِثْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَدُبَ (beşinci babdan) fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| أَدُبُوا | أَدُبَا | أَدُبَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أَدُبْنَ | أَدُبَتَا | أَدُبَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَدُبْتُمْ | أَدُبْتُمَا | أَدُبْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أَدُبْتُنَّ | أَدُبْتُمَا | أَدُبْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أَدُبْنَا |
| أَدُبْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
FİİLİ MAZİ MEÇHUL
أَمَرَ (birinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| أُمِرُوا | أُمِرَا | أُمِرَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أُمِرْنَ | أُمِرَتَا | أُمِرَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُمِرْتُمْ | أُمِرْتُمَا | أُمِرْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أُمِرْتُنَّ | أُمِرْتُمَا | أُمِرْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُمِرْنَا |
| أُمِرْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبَدَ (ikinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| أُبِدُوا | أُبِدَا | أُبِدَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أُبِدْنَ | أُبِدَتَا | أُبِدَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُبِدْتُمْ | أُبِدْتُمَا | أُبِدْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أُبِدْتُنَّ | أُبِدْتُمَا | أُبِدْتِ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُبِدْنَا |
| أُبِدْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبِثَ (dördüncü babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
|
| أُبِثُوا | أُبِثَا | أُبِثَ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| أُبِثْنَ | أُبِثَتَا | أُبِثَتْ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُبِثْتُمْ | أُبِثْتُمَا | أُبِثْتَ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| أُبِثْتُنَّ | أُبِثْتُمَا | أُبِثْتُ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| أُبْثْنَا |
| أُبِثْتُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَدُبَ (beşinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi olmaz!.. Çünkü lazım fiildir.
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| yok | yok | yok | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| yok | yok | yok | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| yok | yok | yok | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| yok | yok | yok | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| yok | yok | yok |
| مُتَكَلِّمٌ |
MUZARİ MALUM
Mehmuzul Fa’ların muzari malumu –yalnız “MÜTEKELLİM VAHDEH” çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir.
Mütekellim vahdeh çekiminin ise اَهْ denilmeyip آ denilir. O halde يَأْمُرُ kelimesi يَكْتُبُ gibi çekilir (tasrif olunur), yalnız mütekellim vahdeh çekiminde çekiminde أَهْ مُرُ denilmeyip, آمُرُ denilir. İşte farkı bu kadardır.
Diğer babların muzari malumu da böyledir. Örnek: يَأْبِدُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekimindeآبِدُ; يَأْبَثُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekiminde آبَثُ; يَأْدُبُ fiili muzarinin vahdeh çekiminde آدُبُ denilir.
أَمَرَ ٠ يَأْمُرُ (birinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| يَأْمُرُونَ | يَأْمُرَانِ | يَأْمُرُ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| يَأْمُرْنَ | تَأْمُرَانِ | تَأْمُرُ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| تَأْمُرُونَ | تَأْمُرَانِ | تَأْمُرُ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| تَأْمُرْنَ | تَأْمُرَانِ | تَأْمُرِينَ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| نَأْمُرُ |
| آمُرُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبَدَ ٠ يَأْبِدُ (ikinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| oturmak |
| يَأْبِدُونَ | يَأْبِدَانِ | يَأْبِدُ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| يَأْبِدْنَ | تَأْبِدَانِ | تَأْبِدُ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| تَأْبِدُونَ | تَأْبِدَانِ | تَأْبِدُ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| تَأْبِدْنَ | تَأْبِدَانِ | تَأْبِدِينَ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| نَأْبِدُ |
| آبِدُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَبِثَ ٠ يَأْبَثُ (dördüncü babdan) malum fiili muzarinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
|
| يَأْبَثُونَ | يَأْبَثَانِ | يَأْبَثُ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| يَأْبَثْنَ | تَأْبَثَانِ | تَأْبَثُ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| تَأْبَثُونَ | تَأْبَثَانِ | تَأْبَثُ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| تَأْبَثْنَ | تَأْبَثَانِ | تَأْبَثِينَ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| نَأْبَثُ |
| آبَثُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
أَدُبَ ٠ يَأْدُبُ (beşinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
| emretmek |
| يَأْدُبُونَ | يَأْدُبَانِ | يَأْدُبُ | مُذَكَّرٌ Eril | غَائِبٌ |
| يَأْدُبْنَ | تَأْدُبَانِ | تَأْدُبُ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| تَأْدُبُونَ | تَأْدُبَانِ | تَأْدُبُ | مُذَكَّرٌ Eril | مُخَاطَبٌ |
| تَأْدُبْنَ | تَأْدُبَانِ | تَأْدُبِينَ | مُؤَنَّثٌ Dişil | |
| نَأْدُبُ |
| آدُبُ |
| مُتَكَلِّمٌ |
MUZARİ MEÇHUL
Mehmuzul Fa’ların muzari meçhulü –yalnız MÜTEKELLİM VAHDEH çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir. Mütekellim vahdeh çekiminde ise اُهْ denilmeyip, اُو denilir. O halde يُأْمَلُ kelimesi يُكْتَبُ gibi çekilir. Yalnız mütekellim vahdeh çekiminde اُءْمَلُ denilmeyip, اُومَلُ denilir. İşte farkı bu kadardır.
Diğer babların muzari meçhulü de böyledir: اُومَتُ ، اُولَفُ gibi.
MUZARİ MANSUB – MUZARİ MECZUM
Mehmuzul Fa’ların muzari mansub ve meczumu sahih fiillerdeki kaideye tabidir.
EMRİ HAZIR MALUM
Mehmuzul Fa’ların emri hazırı malumu üç şekil üzere gelir:
- Birinci ve beşinci babın emri hazır malumu اُوعُلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَلَ den اُومُلْ; اَدُبَ den اُودُبْ gibi.
- İkinci babın emri hazır malumu اِيعِلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَتَ den اِيعِتْ gibi.
- Dördüncü babın emri hazır malumu اِيعَلْ şeklinde gelir. Örnek: اَلِفَ den اِيلَفْ gibi.
Dikkat:
Mehmuzul Fa’ların emri hazır malumu şekilce sahih fiilinkinden farklı ise de yine sahih gibi çekilir.
Birinci babdan:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| اُومُلُوا | اُومُلاَ | اُومُلْ | مُذَكَّرٌ |
| اُومُلْنَ | اُومُلاَ | اُومُلِى | مُؤَنَّثٌ |
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| اُودُبُوا | اُودُبَا | اُودُبْ | مُذَكَّرٌ |
| اُودُبْنَ | اُودُبَا | اُودُبِى | مُؤَنَّثٌ |
İkinci babdan:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| اِيمِتُُوا | اِيمِتَا | اِيمِتْ | مُذَكَّرٌ |
| اِمِتْنَ | اِيمِتَا | اِيمِتِى | مُؤَنَّثٌ |
Dördüncü babdan:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| اِيلَفُوا | اِيلَفَا | اِيلَفْ | مُذَكَّرٌ |
| اِيلَفْنَ | اِيلَفَا | اِيلَفِى | مُؤَنَّثٌ |
Dikkat:
Birinci babdan olan اَمَرَ، اَكَلَ، اَخَذَ fiili mazi kelimelerinin emri hazır malumu anlatılan umumi kaideden müstesnadır. Yani bunların emri hazır malumunda yukarıda anlatılan kaideye göre اُوكُلْ، اُوخُذْ،اُومُرْ denilmesi icap ederdi. Fakat böyle söylenmemiştir. Belki اُو harfi atılarak مُرْ، كُلْ، خُذْ denilmiştir.
Ancak bunların çekimi sahih fiilerdeki kaideye uygundur:
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| خُذُوا | خُذَا | خُذْ | مُذَكَّرٌ |
| خُذْنَ | خُذَا | خُذِى | مُؤَنَّثٌ |
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| مُرُوا | مُرَا | مُرْ | مُذَكَّرٌ |
| مُرْنَ | مُرَا | مُرِى | مُؤَنَّثٌ |
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| كُلُوا | كُلاَ | كُلْ | مُذَكَّرٌ |
| كُلْنَ | كُلاَ | كُلِى | مُؤَنَّثٌ |
MEHMUZUL AYN
Mehmuzul Ayn dört babdan gelir:
- ikinci babdan gelir: رَأَسَ ، يَرْئِسُ gibi.
- Üçüncü babdan gelir: ثَأَرَ ، يَثْأَرُ gibi.
- Dördüncü babdan gelir: سَئِمَ ، يَسْأَمُ gibi.
- Beşinci babdan gelir: ذَؤُبَ ، يَذْؤُبُ gibi.
Mehmuzul Ayn’ların mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, müzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu, emri hazırı malumu, kısacası her çekimi sahih gibi çekilir.
Yalnız üçüncü babdan olan سَأَلَ kelimesinin emri hazırında kaideye göre إِسْأَلْ denilmesi caiz olduğu gibi, iki hemze atılarak سَلْ demek de caizdir.
| جَمْعٌ Çoğul | تَثْنِيَةٌ İkil | مُفْرَدٌ Tekil |
|
| سَلُوا | سَلاَ | سَلْ | مُذَكَّرٌ Eril |
| سَلْنَ | سَلاَ | سَلِى | مُؤَنَّثٌ Dişil |
MEHMUZUL LAM
Mehmuzul Lam dört babdan gelir:
- ikinci babdan gelir: طَرَأَ ، يَطْرِئُ gibi.
- Üçüncü babdan gelir: قَرَأَ ، يَقْرَأُ gibi.
- Dördüncü babdan gelir: ظَمِئَ ، يَظْمَأُ gibi.
- Beşinci babdan gelir: جَرُئَ ، يَجْرُؤُ gibi.
Mehmuzul Lam hangi babdan gelirse gelsin mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, muzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu ve emri hazırın malumu aynen sahih gibi çekilir. Demek ki, mehmuzul lam’lık bir ad’dan başka bir şey değildir.
Dikkat:
– CAHDİ MUTLAK’ın malum ve meçhul büyün çekimlerinde لَمْ yerine لَمَّا getirirsek CAHDİ MUSTAĞRAK meydana gelir.
– Malum ve meçhul altı gaib çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ GAİB, لاَ getirirsek NEHYİ GAİB meydana gelir.
– Yalnız meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ HAZIR’ın meçhulü meydana gelir.
– Malum ve meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek NEHYİ HAZIR meydana gelir.
– Malum ve meçhul iki MÜTEKELLİM çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ MÜTEKELLİM, لاَ getirirsek NEHYİ MÜTEKELLİM meydana gelir.