Arapça Fiillerin Kısımları Aksamı Seba Aksamı Semaniye
Fiillerin Yapısal Özellikleri
Arapçada fiiller aslen üç harfli veya dört harfli olabilir. Ancak, bu fiiller eklemeler veya eksilmelerle farklı şekillere dönüşebilir:
- Üç harfli fiiller, harf düşmesiyle iki harfli olabilir veya eklemelerle altı harfli hale gelebilir.
- Dört harfli fiiller, harf eksiltmezler ancak eklemelerle beş harfli olabilirler.
Fiiller, içerdiği harf türlerine göre Aksam-ı Seba (7 kısım) ve harf sayıları ile uzatma harflerine göre Aksam-ı Semaniye (8 kısım) olarak iki gruba ayrılır.
Fiilde Harflerin Sıralaması
Bir fiildeki harflerin pozisyonları belirli terimlerle adlandırılır:
- Fa’ul-fiil (فاء الفعل) → Fiilin ilk harfi
- Ayn’ul-fiil (عين الفعل) → Fiilin ikinci harfi
- Lam’ul-fiil (لام الفعل) → Fiilin üçüncü harfi
Örnek olarak كَتَبَ (ketebe – yazdı) fiili şu şekilde sınıflandırılır: | Pozisyon | Harf | | — | — | | Fa’ul-fiil | ك | | Ayn’ul-fiil | ت | | Lam’ul-fiil | ب |
Aksam-ı Seba: Fiillerin 7 Kategorisi
Fiillerin içerdikleri hemze, illet harfi (ا، و، ي) ve şedde gibi özelliklere göre 7 kısma ayrılır:
- Sahih Fiil → Hemze, illet harfi veya şedde içermeyen fiil (نَصَرَ – yardım etti)
- Mehmuz Fiil → Hemze içeren fiil
- Mehmuz-ul Fa → İlk harfi hemzeli (أَخَذَ – aldı)
- Mehmuz-ul Ayn → İkinci harfi hemzeli (سَئَلَ – sordu)
- Mehmuz-ul Lam → Son harfi hemzeli (قَرَأَ – okudu)
- Mudâaf Fiil → Şedde içeren fiil (مَدَّ – uzattı)
- Misal Fiil → İlk harfi illet harfi (وَعَدَ – vaat etti)
- Ecvef Fiil → İkinci harfi illet harfi (قَالَ – söyledi)
- Nakıs Fiil → Son harfi illet harfi (غَزَا – gazve yaptı)
- Lefif Fiil → Birden fazla illet harfi içeren fiil
- Lefif-ul Makrûn → Ayn’ul-fiil ve Lam’ul-fiili illet harfi (طَوَى – dürdü)
- Lefif-ul Mefruk → İlk ve son harfi illet harfi (وَقَى – korudu)
Aksam-ı Semaniye: Fiillerin 8 Kategorisi
Fiilleri harf sayısı ve özel eklemelere göre inceleyen Aksam-ı Semaniye sistemi şu bölümleri içerir:
| Kategori | Tanım | Örnek |
|---|---|---|
| Sülasi Mücerred Salim | Ek almamış, düzenli üç harfli fiil | نَصَرَ |
| Sülasi Mücerred Gayr-ı Salim | Hemze veya illet harfi içeren üç harfli fiil | وَعَدَ |
| Rübai Mücerred Salim | Ek almamış, düzenli dört harfli fiil | دَحْرَجَ |
| Rübai Mücerred Gayr-ı Salim | Hemze veya illet harfi içeren dört harfli fiil | وَسْوَسَ |
| Sülasi Mezid Salim | Ek almış, düzenli üç harfli fiil | أَكْرَمَ |
| Sülasi Mezid Gayr-ı Salim | Hemze veya illet harfi içeren ek almış üç harfli fiil | أَوْعَدَ |
| Rübai Mezid Salim | Ek almış, düzenli dört harfli fiil | تَدَحْرَجَ |
| Rübai Mezid Gayr-ı Salim | Hemze veya illet harfi içeren ek almış dört harfli fiil | تَوَسْوَسَ |