BEŞİNCİ
BÖLÜM… 1

HZ.
HÛD (A.S.) 1

A.
Kavmi Ve Nesebi 1

B.
Âd Kavmi’nin Yurdu. 2

C.
Peygamber Olarak Görevlendirilmesi Ve Tebliğ Mücadelesi 2

D.
Âd Kavmine Verilen Nimetler. 6

E.
Hz. Hûd (A.S.)’In Yalancılık Ve Bölücülükler Suçlanması 8

F.
Tevbeye Davet, Son İkazlar Ve Hûd Kavminin Helaki 9

G.
Hz. Hûd (A.S.) Ve Mü’minlerin Kurtuluşu. 13

H.
Hûd (A.S.) Kıssasından Bâzı Mesajlar. 14

1.
Zâlim Zorbalara İtaat Edilmez. 14

2.
Üstün Cesaret 14

3.
Yeryüzünde Kibir Sahiplerinin Sonu. 15

 

 

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

 

HZ. HÛD (A.S.)

 

A. Kavmi Ve Nesebi

 

Hz. Hûd (a.s.),
Birinci Âd kavminin peygamberidir. Nesep bilginleri, nesilleri ortadan kalkmış
olan Arab-ı Bâide’nin ilk temsilcisi olarak Arabistan’da yaşamış ilk kavim olan
bu Birinci Âd kavmini zikrederler. Hakkında pek çok efsâne olan ve eski Arap
şiirinde ismi sık geçen bu topluluk, güç ve saltanatlarıyla meşhurdur.
Hikâyeleri dillere destan olmuştur.

Hz. Hûd (a.s.)’ın
nesebi, Hz. Nuh (a.s.) oğlu Sâm’a ulaş­makta ve bâzı kaynaklarda şu şekilde
geçmektedir: Hûd b. Ab­dullah b. Rebah b. Câvib (Halûd veya Cârud) b. Âd b. Avs
b. î-rem b. Sâm b. Nuh.[1]

Kur’ân-ı Kerim’de ismi
yedi defa geçen Hûd peygamberin[2]
kıssası, Kureyş liderlerinin servetleri ve dünyevî iktidarları dola­yısıyla
gururlanmaları üzerine nazil olan âyetlerde anlatılmış, bu kavim müşriklerinin
başlarına gelen felâket hatırlatılarak Mekkelilerin onlardan ibret almaları
istenmiştir. Çünkü bu kavim Arabistan’da yaşamış en güçlü kavim olarak
biliniyordu, buna rağmen ilâhî cezadan kurtulamamıştı:

“(Ey Mekke halkı)
andolsun ki, size vermediğimiz kudret ve serveti onlara (Âd kavmine) vermiştik.
Onlara kulaklar, gözler ve kalpler vermiştik. Fakat kulakları, gözleri ve
kalpleri, kendilerine bir fayda sağlamadı. Zîrâ onlar, Allah’ın âyetlerini
inkâr ediyor­lardı. Alay edip durdukları şey, kendilerim kuşatıverdi. “[3]

Hz. Hûd (a.s.), Hz.
Nuh (a.s.)’dan sonraki ilk peygamber ol­duğundan, Hûd kıssasıyla ilgili
âyetler, genellikle Nuh kıssasının anlatıldığı âyetlerin peşinden gelmektedir.
Her iki kıssanın anla­tıldığı Â’raf, Hûd, Mü’minûn ve Şuarâ sûrelerinde durum
böyle­dir. Bu iki toplumun halef selef olduğuna şöyle işaret edilmekte­dir:

“Sonra onların
(Nuh kavminin) ardından başka bir nesil (Âd kavmini) getirdik. Bunun üzerine,
onların arasından kendilerine, ‘Allah’a kulluk edin; çünkü sizin O’ndan başka
tanrınız yoktur. Hâlâ Allah’tan korkmaz mısınız?’ mesajım ileten bir Rasül gön­derdik.”[4]   

 

B. Âd Kavmi’nin Yurdu

 

Âd kavmi, Arabistan
yarımadasının güneyinde Uman ile Hadramevt arasında kalan Ahkâf çölü etrafında
yerleşmişti. Kur’ân-ı Kerim’de onların yurdu hakkında şöyle denilmektedir:

“(Ey Muhammedi)
Âd kavminin kardeşini (Hüd’u) hatırla. Hani o, Ahkâf denilen yerde yaşayan
kavmini uyarmıştı…”[5]

Onüç kabileden meydana
gelen Âd kavmi, Güney Arabis­tan’da Dehnâ, Vebâr ve Âlic’ten Uman, Yemen ve
Hadramevt’e uzanan engebeli ve önceleri verimli olan topraklara sahip bulu­nuyordu.[6]
Giderek Irak’a kadar uzanan geniş bölgeyi hâkimiyet­leri altına almışlardı.
Zengin bir toplum olarak yüksek evler ve binalar, sağlam saray ve kaleler
yapmaya önem vermişler; kendi­lerini dünya sevgisine, israf ve üstünlük
duygusuna kaptırmış­lardı. Aralarında zulüm ve haksızlıklar alıp yürümüştü.[7] Vücut
yapıları bakımından da güçlü-kuvvetli ve Nuh kavminden üstün olan bu kavim
mensupları[8]
büyüklük taslayarak, yeryüzünde kendilerinden daha güçlü bir toplum olmadığını
söylerlerdi:

 

“Ad kavmine
gelince, yeryüzünde haksız yere büyüklük tasladılar ve ‘Bizden daha kuvvetli
kim var?’ dediler. Onlar kendilerini yara­tan Allah’ın, kendilerinden daha
kuvvetli olduğunu görmediler mi?

Onlar, bizim
âyetlerimizi inkâr ediyorlardı.”[9] Güney
Arabistan’da, bu kavme ait olduğu kabul edilen bâzı kalıntılar günümüze ulaşmış
bulunmaktadır. Hadramevt bölge­sinde Hz. Hüd (a.s.)’a nisbet edilen bir mezar
mevcuttur. Harda-mevt’te bulunan bâzı harabeler de, bu kavme nispet edilmekte­dir.
Bölge topraklarının bugünkü durumu, burada bir zamanlar, tarım ve çobanlığa
dayalı güçlü bir medeniyetin kurulduğunu reddeder mâhiyettedir. Büyük
ihtimalle, binlerce sene Önce yeşil­liklerle dolu, verimli bir arazi olan bu
topraklar, meydana gelen korkunç felâket ve iklim değişikliği yüzünden çöle
dönüşmüştür. [10]

 

C. Peygamber Olarak Görevlendirilmesi Ve Tebliğ Mücadelesi

 

Tarihçiler, Nuh kavmi
gibi putperest bir toplum olan Âd kavminin, Darrâ, Damur ve Heba isimlerini
taşıyan üç puta tap­tığını bildirmişlerdir.[11] İbn
Kesir, Nuh tufanından sonra, putlara tapan ilk toplumun, bu kavim olduğunu
söyler.[12] Âd
kavmi put­perestleri, Kur’ân’da bildirildiğine göre ölümden sonraki hayatı da
inkâr ediyor ve şöyle diyorlardı:

“Dünya hayatından
başka gerçek yoktur. Kimimiz ölürüz, kimimiz yaşarız; bir daha diriltilecek
değiliz.[13]

Allah Teâlâ, hak
yoldan uzaklaşmış ve zulme dalmış Âd kavmini kurtuluşa çağırması için, diğer
kavimlerde olduğu gibi, içlerinden birini yani Hz. Hüd (a.s.)’ı peygamber
olarak görevlen­dirdi. Çünkü bir kavmi en iyi tanıyan, o kavmin mensuplarına en
fazla şefkat ve merhamet duyan ve onların iyiliğini en fazla isteyen bir İnsan,
ancak kendilerinden biri olurdu. Bu yakınlığın önemi dolayısıyla Cenab-ı Hak,
Hz. Lût (a.s.) gibi bir kaçı hariç, her kavme, peygamber olarak, bir yabancıyı
değil içlerinden biri­ni göndermiş; ilgili âyetlerde bu yakınlığa işaret
etmiştir.

Peygamberlik görevine
getirilen Hz. Hûd (a.s.), Allah Teâlâ’ nın ebedî mesajını kavmine ulaştırmaya
çalıştı. Diğer peygam­berler gibi o da, kavmini, Allah’a şirk koşmayı ve
putlara tapma­yı terk ederek, sâdece Allah’a tapmaya ve hiç bir şeyi O’na ortak
koşmamaya çağırdı. Allah’tan başka ilâh olmadığını söyleyerek, O’na inanmayıp
putlara tapmaya devam ettikleri takdirde, dün­ya ve âhirette şiddetli bir azaba
çarptırılacaklarını haber vererek onları uyardı:

“Âd kavmine de,
kardeşleri Hûd’u gönderdik. O, şöyle dedi: Ey kavmimi Allah’a ibadet edin.
Sizin O’ndan başka hiç bir ilâhı­nız yoktur. Hâlâ sakınmayacak mısınız?”[14]

“(Ey Muhammedi)
Âd’ın kardeşlen Hûd’u hatırla ki, ondan evvel de, sonra da bir çok peygamber
gelip geçmişti. Hani o, Ahkâfta yaşayan kavmini; ‘Allah’tan başkasına kulluk
etmeyin. Gerçekten ben, üzerinize inecek büyük bir günün azabından kor­kuyorum.
‘ diye tehdit edip uyarmıştı.[15]

Hz. Hûd (a.s.),
insanları putlara tapmaktan vazgeçip sâde­ce Cenab-ı Hakk’a kulluk etmeye
çağırıyor, Allah’a ortak koşma­nın yalan ve iftiradan ibaret olduğunu, ilâh
olarak taptıkları put­ların maddî veya manevî herhangi bir gücünün
bulunmadığını söylüyordu. Putlarında hiç bir ilâhlık vasfı olmadığı halde,
kendi hevâ ve heveslerinin esiri olarak onlara tanrılık yakıştırdıklarını
belirtiyordu. Ayrıca yaptığı görev karşılığında hiç bir şahsî çıka­rının söz
konusu olmadığını, kendilerinden bir ücret de isteme­diğini, görevinin
karşılığını sâdece Allah’tan beklediğini hatırlatı­yordu. Onlardan akıllarını
uygun bir şekilde kullanmalarını isti­yor, getirdiği gerçekleri dinleyip ve
iyice düşünüp değerlendir­meden reddetmelerinin yanlışlığını ifâde ederek,
onları söyledik­leri üzerinde düşünmeye çağırıyordu. Cenab-ı Haklan kendisi
vasıtasıyla göndermiş olduğu dini kabul edip, önceden yapmış oldukları
kötülüklerden tevbe ederek O’ndan bağışlanma dile­dikleri takdirde bolluk ve
berekete ulaşacaklarını müjdeliyordu:

“Âd kavmine de
kardeşleri Hüd’u peygamber olarak gön­derdik. Onlara şöyle dedi: Ey kavmim!
Allah’a ibadet edin. Sizin O’ndan başka ilâhınız yoktur. Sizin O’na ortak
koşmanız ancak bir yalan ve iftiradır. Ey kavmim! Ben, görevime karşılık sizden
bir ücret istemiyorum. Benim ücretim, beni yaratandan başkasına ait değildir.
Hâlâ aklınızı kullanmıyor musunuz? Ey kavmim! Rabbi-nizden bağış dileyin; sonra
da O’na tevbe edin ki, üzerinize gökten bol bol rahmet göndersin ve kuvvetinize
kuvvet katsın. Günahkârlar olarak yüz çevirmeyin.”[16]

Hz. Hûd (a.s.},
mesajının kendilerinden maddi bir karşılık elde etmek için söylenen sözler
değil; aksine hâlis-muhlis bir öğüt olduğunu hatırlatarak, peygamber kıssalarının
tamamında sık sık tekrarlanan ihtara dikkat çekiyordu. Çünkü, peygamber­lerin
tebliğ faaliyetindeki bu samimiyet, ihlâs ve doğrulukları, peygamberliğin
birinci şartı ve hak ile batılın en önemli farkıdır. Her peygamber, tevhid
inancının bir gereği olan bu uyarıyı yap­mış, görevini dünyalık bir menfaat
karşılığında değil, sâdece Al­lah’ın emrini yerine getirmek ve rızasını
kazanmak için yaptığını vurgulamış ve müşriklere akıllarını kullanıp bu
halisane öğütten yararlanmalarını tavsiye etmiştir.[17] Ne
var ki, Hz. Hûd (a.s.)’m bu samîmi öğütleri de Âd kavminin akıllarını kullanıp
meseleyi çok yönlü değerlendirmelerine ve akl-ı selimin icabını yapmalarına
yetmedi. Diğer müşrik toplumlar gibi, Âd kavmi müşrikleri de, peygamberlerini
yalanladı. Kavmin ileri gelenleri, onu hakir gö­rüp küçümsediler, davasını
alaya aldılar, onu akılsızlık, sapıklık ve yalancılıkla suçlama yoluna
gittiler. Bu sıfatlarla alâkasının bulunmadığını söyleyen Hz. Hûd (a.s.),
kendisinin âlemlerin Rabbi olan Allah tarafından görevlendirilen bir elçi
olduğunu ve kendileri için iyilikten başka bir şey düşünmediğini açıklamakla
yetindi. Kendisini akıl noksanlığıyla itham eden müşriklere karşı yumuşak bir
üslup kullanarak üstün bir ahlâk örneği gösterdi. Onun bu edebine işaret eden Zemahşerî
şöyle demiştir:   “Peygamberlerin
kendilerine beyinsiz ve sapık diyen müşriklere karşı verdikleri cevapta güzel
bir edeb ve yüce bir ahlâk örneği vardır. İnsanlara, beyinsizlere karşı nasıl
hitap edileceğini ve onların hatalarının nasıl hoşgörü ile karşılanacağını
öğretir. Ki peygam­berler, beyinsizlerin ağır ve hakaret dolu sözlerine aynı
şeıtilde karşılık vermezler. Aksine, onlara ağır başlı ve yumuşak bir şekil­de
cevap verirler.”[18]
Kur’ân-ı Kerim, Hz. Hûd (a.s.) ile kavmi ara­sında geçenleri şöyle hatırlatmaktadır:

“Kavminin önde
gelen kâfirleri ona, ‘Gerçekten biz, seni bir akü noksanlığı içinde görüyoruz
ve seni hakikaten yalancılardan sanıyoruz.’ dediler. Hûd ise onlara şöyle cevap
verdi: Ey kavmim! Bende beyinsizlik, akıl noksanlığı yok; ancak ben, âlemlerin
Rabbi tarafından gönderilen bir peygamberim. Size, Rabbimin mesajını iletiyorum
ve ben sizin için güvenilir bir nasihatçıyım. “[19]

Hak yoldan saparak
şirk bataklığına saplanmış Âd kavmi, peygamberine karşı diğer müşrikler gibi
çok kötü davrandı. On­lar da aralarından birinin, yani bir insanın peygamber
olarak görevlendirilmesini yadırgadılar ve şöyle dediler: “Rabbimiz her­hangi
bir peygamber göndermek isteseydi, bir insan değil, mutla­ka bir melek
gönderirdi.” Hz. Hûd (a.s.)’m kendileri gibi bir insan olduğunu, kendileri
gibi yiyip içtiğini ve kendilerinden bir farkı bulunmadığını gerekçe
göstererek, peygamberliğini ve getirdiği şeyleri reddedip onunla alay etmeye
başladılar:

“Peygamberler
onlara, önlerinden ve arkalarından gelerek, ‘Allah’tan başkasına kulluk
etmeyin.’ dedikleri zaman, ‘Rabbimiz dileseydi, elbette melekler indirirdi.
Onun için biz, sizinle gönderi­len şeyleri inkâr ediyoruz.’ demişlerdi “[20]

Hz. Hûd (a.s.)’m
karşısına dikilenlerin başında da, toplu­mun zengin ve müreffeh kesimi
geliyordu. Mevcut durumun de­ğişmesini dünyevî imkânlarının büyük kısmını
kaybetmek ola­rak gören ileri gelenler, inanmamakla kalmıyor, diğer insanları
da Hz. Hûd (a.s.)’dan uzaklaştırabilmenin yollarına başvuruyor­lardı.   İşin 
başında,   insanları  peygamberlerden  uzaklaştırmak için kullanılan klâsik mazereti
onlar da kullandılar. Onun da kendileri gibi bir insan olduğunu ve dolayısıyla
ona itaatin zarar ve ziyandan başka bir şey getirmeyeceğini söylediler:

“Onun kavminden,
kâfir olup âhirete ulaşmayı inkâr eden ve dünya hayatında kendilerine refah
verdiğimiz varlıklı kişiler, ‘Bu şahıs, sâdece sizin gibi bir insandır; sizin
yediğinizden yer, sizin içtiğinizden içer; gerçekten kendiniz gibi bir beşere
itaat ederseniz, herhalde ziyana uğrarsınız.’ dediler. “[21]

Değer yargıları
alt-üst olmuş Âd kavmi müşrikleri de, hak ve hakikate uymayı ve kendilerine her
iki dünya saadetini garan­ti edecek prensipleri anlatan bir peygambere itaat
etmeyi, ziyana uğramak olarak gördüler. İçlerinden biri olan o peygambere uy­makla,
şahsiyet ve değerlerini kaybedeceklerini zannettiler. Bü­yük müfessir
Ebu’s-Suûd, onların bu durumunu anlatırken şöy­le demiştir:

“Bak gör ki,
kendilerini hem dünyada hem de Ahiret’te mut­luluğa ulaştıracak hak peygambere
uymayı, nasıl, ‘ziyana uğra­mak’ kabul ettiler de, zararın en son noktası olan
putlara tapmayı ziyan saymadılar. Allah, onlan kahretsin! Nasıl da haktan döndü­rülüyorlar?!”[22]

Mealini verdiğimiz son
âyetten anlaşılan diğer bir gerçek de şudur: Haktan sapmış olan her hâkim
sınıf, tıpkı Kureyş eşrafı gibi, Allah’ın kullarına hükmetme hakkının sâdece
kendilerinde olduğuna inanmış, dolayısıyla hâkimiyet ve liderlik sıfatlarının
başkalarına verilemeyeceğini iddia etmiştir. Her defasında pey­gamberlere karşı
çıkan ve sonuna kadar direnen bu sınıf, âyette sayıldığı gibi, üç ortak
özelliğe sahiptir:

a. Kavimlerinin
liderleri olmak,

b. Zengin
olmak,

c. Ahireti
inkâr etmek,

Peygamberlerin
karşısına dikilen bu insanlar, kendilerine zenginlik ve liderlik kazandıran
hayat tarzlarının yanlış olabile­ceğini değil kabul etmek, böyle bir şeyi
düşünmek dahi isteme­mişlerdir. Hele Ölümden sonra bir hayatın varlığından ve
dünyada yapılanlar dolayısıyla hesaba çekilmekten bahseden peygam­berlere asla
tahammül edememişlerdir. Nitekim Âd kavmi de, öldükten sonra dirilmeyi inkâr
ederek, Hz. Hûd (a.s.)’i uydurdu­ğu yalanları Allah’a isnat etmekle itham
ediyordu. Kur’ân-ı Ke­rim, Hz. Hûd (a.s.)’m, onların inkâr ve iftiralarına
karşı Allah’tan yardım istemesiyle ilgili olarak şöyle buyurmaktadır:

“Bu adam size,
öldüğünüz, toprak ve kemik yığını haline geldiğinizde, mutlak surette sizin
(yeniden diriltilip) tekrar mey­dana çıkarılacağınızı mı uâdediyor? Bu size
vâdedüen ne kadar uzaktır! Hayat, şu dünya hayatımızdan ibarettir. (Kimimiz)
ölürüz kimimiz yaşarız; bir daha diriltilecek de değiliz. Bu adam, sâdece Allah
adına yalan uyduran bir kimsedir; biz ona asla inanmıyoruz. O peygamber,
‘Rabbim! Beni yalanlamalarına karşı­lık bana yardımcı ol’ dedi. Allah, şöyle
buyurdu: Pek yakında, onlar pişman olacaklar.”[23]

Hâkim sınıf öncüleri,
toplum içinde kendilerine âit olduğu­na inandıkları liderliği, Allah’ın seçkin
kullan peygamberlere de lâyık görmemiş, aksine onların azılı düşmanları
kesilerek ilâhî daveti engellemek için her yola başvurmuşlardır. Âd kavminin
hâkim ve müreffeh sınıfı da, halkın, Allah’ın peygamberinin çe­kici kişiliğine
ve etkileyici konuşmalarına kendilerini kaptırmala­rından ve ona inanmalarından
korkmuştu. Çünkü bu takdirde, iktidarlarını ve halk üzerinde sahip bulundukları
her türlü mad­dî ve manevî menfaatlerini kaybedecekler, artık onları sömüre-mez
hale geleceklerdi. Bu durum karşısında, mevcut hâli devam ettirebilmeleri için,
halkı aldatmaları ve onların Hz. Hûd (a.s.)’a inanmalarını engellemeleri
gerekiyordu. Nitekim onlar, halka peygamberlik diye bir şeyin olmadığını; Hz.
Hûd (a.s.)’m, mal ve iktidar peşinde koştuğunu, amacına ulaşmak için böyle bir
ya­lan uydurduğunu söylediler. İddialarını ispat için de, onun da kendileri
gibi bir insan olduğunu, aynı şekilde etten ve kemikten yapıldığını, yiyip
içtiğini ve kendilerinden herhangi bir farkının bulunmadığını delil getirdiler.[24] 

 

D. Âd Kavmine Verilen Nimetler

 

Hz. Hûd (a.s.),
kavminin ileri gelenlerinin kendisini yalan­lamaları ve peygamber olarak
görevlendirilmesini yadırgamaları üzerine, Allah’ın kendilerine verdiği
nimetleri hatırlatarak dave­tini devam ettirdi. Allah Teâlâ’mn kendilerini Nuh
kavminin ar­dından yeryüzünün varisleri kıldığım, vücut yapılan ve hâkimi­yetleri
bakımından onlardan üstün hâle getirdiğini söyledi. Nuh kavminin başına gelen
felâketten ibret almaları ve kurtuluşa ulaşmak için Allah’a iman edip O’nun
verdiği nimetlere şükret­meleri gerektiğini belirtti. Dünya ve âhiret
saadetinin buna bağlı olduğunu açıkladı. O, şöyle diyordu:

“Sizi uyarmak
için, içinizden bir adam vasıtasıyla Rabbiniz-den size bir haber gelmesini
yadırgıyor musunuz? Düşünün ki, O, Nuh kavminden sonra onların yerine sizi
hükümran yaptı ve ya­radılışta sizi onlardan üstün kıldı. O halde, Allah’ın
nimetlerini ha­tırlayın ki, kurtuluşa eresiniz.”[25]

Âd kavmine verilen
nimetlere işaret edilen diğer bir âyette, onlara Kureyş kabilesine
verilenlerden daha fazlasının verildiği belirtilmiş; ancak onların kulak, göz
ve kalplerini gerektiği gibi kullanamayıp, bu nimetlerin sahibi olan Allah’ın
âyetlerini inkâr ettikleri ve bu yüzden azaba çarptırıldıkları
hatırlatılmıştır:

“(Ey Mekke halkı)
andolsun ki, size vermediğimiz kudret ve serveti onlara (Âd kavmine) vermiştik.
Onlara kulaklar, gözler ve kalbler bahsetmiştik. Fakat kulakları, gözleri ve
kalbleri, kendile­rine bir fayda sağlamadı. Zîrâ onlar, Allah’ın âyetlerini
inkâr edi­yorlardı. Alay edip durdukları şey, kendilerini kuşatıverdi. “[26]

Râzî, bu âyetin
tefsirinde, kulak, göz ve kalbin gerektiği şe­kilde kullanılmasıyla ilgili
hususu şöyle açıklamıştır:

“Yani biz, onlara
nimet kapılarını açtık. Onlara kulak verdik. Fakat kulaklarını, Allah’ın
varlığına işaret eden delilleri dinlemek için kullanmadılar. Onlara göz verdik;
ancak onu ibret alınması gereken şeyleri görmek için kullanmadılar. Onlara kalp
verdik; fakat onu Allah’ı tanıma yolunda kullanmadılar. Aksine bu kuv­vetleri,
dünya ve onun zevklerini aramada kullandılar. Böyle olunca da, şüphesiz bu
organlar, Allah’ın azabından hiç bir şeyi savma hususunda onlara fayda
vermedi.”[27] Allah’ın âyetlerini inkâr
edenlerin gerçekleri asla göremeyeceklerine işaret eden Mevdûdî ise şöyle der:
“Eğer insan, Allah’ın âyetlerini inkâr eder­se, o zaman gözlen olmasına
rağmen doğruyu göremez; kulakları olmasına rağmen doğru sözleri ve gerçek
nasihatleri duyamaz; Allah’ın vermiş olduğu kalp ve zihin nimetine sahip
olmasına rağmen onlarla doğru düşünemez. Onlarla yanlış görür, yanlış duyar ve
yanlış düşünerek yanlış sonuçlara vanr. Bu yüzden onun bütün kabiliyetleri
kendini mahvetmek yolunda kullanılır.[28]

Hz. Hûd (a.s.)’m tüm
çabalarına rağmen kavmi onu dinle­memekte ısrar ediyordu. Aksine müşrikler,
dünya zevk ve şeh­vetlerine daldılar, saltanatlarının gücüne güvenerek
yeryüzünde büyüklük tasladılar. Yaptıklarını beğenerek, gurur ve kibire ka­pıldılar.
Çağlarının en medenî insanları olmalarına ve dünya işlerini başarıyla
yürütmelerine rağmen, arzu ve çıkarlarına uy­gun geldiği için, zevklerine
daldılar, isyan ve inkâra meylettiler. İsyan ve inkârlarını kendilerine güzel
gösteren şeytanın peşine düştüler. Düşünüp doğruyu bulabilecek bir aklî
melekeye sahip oldukları halde, şeytanın peşine takılarak doğru yoldan
çıktılar, ahlâkî sınırlamaları bir tarafa bırakarak, arzu ve isteklerine köle
oldular:

“Âd’ı ve Semûd’u
da yıkıma uğrattık. Gerçek şu ki, bu sizin için, onların oturdukları yerlerden
apaçık anlaşılmaktadır. Şeytan, yaptıkları işleri güzel gösterip onlan doğru
yoldan çıkardı. Oysa, bakıp, görebilecek durumdaydılar.[29]

Âd kavmi mensupları,
sanki yeryüzünde ebedî kalacaklarmış gibi yükseK ve oldukça ihtişamlı binalar,
köşkler yaptırıyor ve bunlarla gururlanıyorlardı. Hak ve adaletten uzaklaşmış
yö­neticiler, halka zulmediyor ve bu zorbalığı hüner sayıyordu. Hz. Hûd (a.s.)
ise, onlan bu kötülüklerden sakındırıyor, kendisine İnanmaya ve Allah’tan
korkmaya çağırıyordu. Yine Allah’ın ver­diği nimetleri hatırlatıyor, kendisinin
peygamberliğini ve Allah’ın nimetlerini inkâra devam etmeleri durumunda, büyük
bir azaba çarptırılacaklarından korktuğunu belirtiyordu. Kur’ân-ı Kerim, onun
bu uyarılarını şöyle aktarmıştır:

“Siz, her yüksek
yere bir köşk, bir alâmet dikerek eğleniyor musunuz? Dünyada ebedî kalacağınızı
umarak sağlam kaleler ve saraylar mı ediniyorsunuz? Yakaladığınız zaman,
zorbalar gibi mi yakalıyorsunuz? Artık Allah’tan korkun ve bana itaat edin.
Bildi­ğiniz şeyleri size veren, size davarlar, oğullar, bağlar, ırmaklar ihsan
eden Allah’a karşı gelmekten sakının. Doğrusu, sizin hak­kınızda, başınıza
gelecek muazzam bir günün azabından korku­yorum.”[30]  

 

E. Hz. Hûd (A.S.)’In Yalancılık Ve Bölücülükler Suçlanması

 

Putlara bağlılıkta ve
onlara tapmakta ısrar eden Âd kavmi ileri gelenleri, Hz. Hûd (a.s.)’m bu
uyarılarına ve kendilerinin başlarına gelebilecek korkunç bir azap ile
ikazlarına aldırmadı­lar. Aksine onu küçümseyerek öğüt vermesinin kendileri
için bir değerinin olmadığını söylediler. Onu alaya alarak yalancılıkla
suçladılar. Getirdiği bilgilerin, Öncekilerin yalan ve hurafelerin­den ibaret
olduğunu söyleyerek, öldükten sonra dirilmenin ve bu dünyada yapılanlar
dolayısıyla hesaba çekilmenin gerçek olma­dığını iddia ettiler. Yüce Allah,
onların cevabı ve bu yüzden çarp­tırıldıkları azap hakkında şöyle
buyurmaktadır:

“Onlar şöyle
dediler: ‘Sen öğüt versen de, vermesen de bizce birdir. Bu, öncekilerin
geleneğinden başka bir şey değildir. Biz a-zaba uğratılacak da değiliz.’
Böylece onu yalanladılar. Biz de, onlan helak ettik. Doğrusu, bunda, büyük bir
ibret vardır; ama çokları iman etmezler. Şüphesiz Rabbin, işte O, mutlak gâlib
ve engin hikmet sahibidir. “[31]

Hz. Hûd (a.s.)’in
gayret ve çabalan, müşrikleri ikna etmeye yetmiyordu. İleri gelen müşrikler,
ona, davet ettiği şeylerin doğ­ruluğunu ispat hususunda kendilerine açık bir
mucize getirme­diğini söylüyorlar ve bunu yapmadığı sürece onun sözlerine uy­mayacaklarını
ve tanrılarını terk etmeyeceklerini açıklıyorlar-di. Ayrıca, onun tanrılarından
biri tarafından çarpılarak cezalandı­rıldığını ve bu yüzden aklını yitirdiğini
ileri sürüyorlardı.  Hz. Hûd (a.s.) ise,
onlann tapmakta olduğu putlardan tamamen u-zak olduğunu, ne putlarından ne de
kendilerinden asla korkma­dığını, kendisine istedikleri kötülükleri yapabileceklerini
söyleye­rek müşriklere meydan okuyor, hem kendisinin hem de müşrik­lerin Rabbi
olan Allah’a güvendiğini, her şeyin O’nun emri ve kontrolü altında cereyan
ettiğini ve sâdece O’nun gösterdiği yo­lun doğru olduğunu bildiriyordu.  Görevinin Allah’ın emirlerini insanlara
ulaştırmak olduğunu ve yalnızca bu görevini yerine getirdiğini açıklayarak,
davetten yüz çevirdikleri takdirde, büyük bir cezaya çarptırılarak helak
edileceklerini ve yerlerine başka bir 
kavmin  getirileceğini  söylüyordu.  
Ancak  onlar  inkârlarını devam ettirdiler. Peygamberlerine
isyan ederek başlarındaki zâ­lim zorbalara bağlı kaldılar. Bu tutumları
yüzünden hak etmiş oldukları ilâhî cezaya çarptırılın caya kadar tavırlarını
değiştir­mediler. Hz. Hüd (a.s.) ile kavminin ileri gelenleri arasında yapı­lan
bu tartışma, Kur’ân-ı Kerim’de şöyle anlatılmıştır:

“Dediler ki: ‘Ey
Hûd! Sen bize açık bir mucize getirmedin, biz senin sözünle ilâhlarımızı
bırakacak ve sana iman edecek de de­ğiliz. Biz,, ilâhlarımızdan biri seni fena
çarpmış, demekten başka bir söz söylemeyiz!’

Hûd, dedi ki: Ben
Allah’ı şahit tutuyorum. Siz de şahit olun ki, ben sizin ortak koştuklarınızdan
uzağım. O’ndan başka taptık­larınızın hepsinden uzağım. Haydi hepiniz bana
tuzak kurun; sonra da bana mühlet vermeyin! Ben, benim de Rabbim sizin de
Rabbiniz olan Allah’a dayandım. Çünkü yürüyen hiç bir varlık yoktur ki, Allah,
onun perçeminden tutmasın. Şüphesiz Rabbim, dosdoğru yoldadır. Eğer yüz
çevirirseniz bana gönderilen şeyi ben size tebliğ ettim. Rabbim sizden başka
bir kavmi yerinize getirir de, siz O’na hiç bir zarar veremezsiniz. Şüphesiz
benim Rabbim her şeyi gözetendir.”[32]

Müşriklerin geleneksel
tavrını takman Âd kavmi ileri gelen­leri, dinlerinin doğruluğu hususunda, çok
meşhur, ancak meş­hur olduğu kadar da boş olan gerekçeğe sığındılar. Yani
benzeri durumlarda devamlı gördüğümüz gibi onlar, atalarının da aynı dinde
olduklarını ileri sürerek, Hz. Hûd (a.s.)’ı, atalarının dinini değiştirmeye
çalışmak ve bölücülük yapmakla itham ettiler. E-lindeyse tehdit ettiği azabı
hemen getirmesini söyleyerek ona meydan okudular. Hz. Hûd (a.s.) ise, tanrı
saydıkları putlarının hiç bir ulûhiyete ve herhangi bir güce sahip olmadığını,
bu put­ları hakkında Allah’ın hiç bir şey indirmediğini ve onlara her­hangi bir
yetki vermediğini; aksine bu putları atalarının ve ken­dilerinin uydurduklarını
ve onlara yalan yanlış çeşitli güçler is­nat ettiklerini açıklıyor, putlar
hususunda kendisiyle tartışmala­rının boşuna olduğunu vurguluyor ve bu
inançlarını değiştirme­dikleri takdirde korkunç bir cezaya çarptırılacaklarını
tekrar edi­yordu;

“Dediler ki: Sen
bize tek Allah’a kulluk etmemiz ve atalarımı­zın tapmakta olduğu putları
bırakmamız için mi geldin? Eğer doğrulardan işen, bizi tehdit ettiğin azabı
getir!

Hûd dedi ki: Üzerinize
Rabbinizden bir azap ve bir gazap hak olmuştur. Haklarında Allah’ın hiç bir
delil indirmediği, sâdece siz ve atalarınızın uydurup isimlendirdiğiniz
tanrılar hususunda benimle tartışıyor musunuz? Bekleyin öyleyse, şüphesiz ben
de sizinle beraber bekleyenlerdenim.”[33]

Müşrikler, atalarının
dinini asla değiştirmeyeceklerini tek­rar ederek kendilerini tehdit ettiği
azabı hemen getirmesi husu­sunda Hz. Hûd (a.s.)’a, meydan okumaya devam
ediyorlardı. Onların bu anlamsız ve yanlış tavırları karşısında Hz. Hûd (a.s.),
vazifesinin sâdece Allah’ın emirlerini tebliğden ibaret olduğunu, ilâhî azaba
karışma yetkisinin bulunmadığını ve azabın ne za­man geleceğini bilemeyeceğini
hatırlatarak, onlara Öğüt veren kardeşlerini dinlemekten kaçman ve gerçeklerden
korkan câhil bir kavim olduklarını söylüyordu:

“Sen bizi
tanrılarımızdan çevirmek için mi geldin? Hadi, doğ­ru söyleyenlerden isen, bizi
tehdit ettiğin şeyi başımıza getir, dedi­ler.

Hûd, ‘Bilgi ancak
Allah katındadır. Ben size ancak bana gönderilen şeyi duyuruyorum. Fakat sizin
câhil bir kavim olduğu­nuzu görüyorum.’ dedi.[34]    

 

F. Tevbeye Davet, Son İkazlar Ve Hûd Kavminin Helaki

 

Rivayete göre,
peygamberleri Hz. Hûd (a.s.)’ı yalanlayıp da­vetini reddetmelerinden sonraki
yıllarda Âd toplumunun yur­dunda şiddetli bir kuraklık başlamış, uzun süre hiç
yağmur yağ­mamıştı. Aslında bu kuraklık, tehdit edildikleri ilâhî azabın
yaklaştığına dair bir ihtardı. Ne var ki, müşriklerde bu ihtarı değerlendirecek
iz’an bulunmuyordu. Hz. Hûd (a.s.), bu günlerde de davetini bıkıp usanmadan
sürdürüyor, onları yaklaşan azap­tan kurtarabilmek için, bu uyandan ibret
almaya çağırıyordu.

Kendisine iman edip
önceden yaptıkları kötülükler dolayısıyla tevbe ettikleri ve Allah’tan
bağışlanma diledikleri takdirde bol yağmurlara kavuşacaklarını söylüyordu:

“Ey kavmim!
Rabbinizden bağış dileyin; sonra da O’na tevbe edin ki, üzerinize göğü bol bol
göndersin ve kuvvetinize kuv­vet katsın. Günahkârlar olarak yüz çevirmeyin.[35]

Müşrikler uzun süren
kuraklıktan ders almamışlardı. Pey­gamberlerini yalanlamaya, küfür ve azgınlıklarına
devam et­meleri üzerine, Allah’ın azap emri gelince helak edildiler.

Tefsircilerin
anlattığına göre, uzun süre yağış olmamış, Âd kavmi şiddetli bir kuraklığa
mâruz kalmıştı. Bir gün onlar, u-fukta vadilerine doğru bir bulutun gelmekte
olduğunu görünce, onun yağmur bulutu olduğunu zannederek çok sevindiler. Bu­nun
üzerine Hz. Hûd (a.s.), bulutun sandıkları gibi bir yağmur bulutu olmayıp,
hemen gelmesini bekledikleri azap olduğunu söyledi. Helak edici ve korkunç elem
verici bir rüzgâr olduğunu, Cenab-ı Hakk’m izniyle, uğradığı her canlıyı ve
malları helak edeceğini bildirdi.

Ne var ki onlar, son
andaki bu uyarılardan da ders almadı­lar ve nihayet onları helak eden korkunç
azap başladı. İbn Abbas’tan nakledilen bir rivayete göre, ilk defa Ad kavmine
gön­derilen bu rüzgâr, insanları ve hayvanları saman gibi savurarak onları
yerden yere vuruyordu. Kâfirler bundan kurtulmak için evlerine kaçıp kapılarını
kapattılar. Ancak, rüzgâr kapıları kırıp evlere gizlenenleri de helak etti.[36] Yedi
gece sekiz gündüz üzerle­rine kum seli akıtan rüzgâr, geride ıssız evlerinden
ve boş yurtla­rından başka bir şey bırakmadı. Bugün ise, onlardan ibret olarak
kalan bu yurt harabeleri de kaybolmuş, yaşadıkları Ahkâf bölgesi büyük ölçüde
çöle dönüşmüştür.[37]

Rivayete göre, bu
korkunç rüzgâr esnasında Hz. Hüd (a.s.) ve ona iman edenler, etrafı çevrili bir
yere çekilmişlerdi. Rüzgâr, onlara ancak derileri yumuşatacak ve nefislere neşe
verecek ka­dar dokunuyordu. Kâfirleri ise yer ile gök arasında savuruyor ve
taşlara çarparak beyinlerini parçalıyordu.[38]

Birinci Âd kavminden
sâdece Hz. Hûd (a.s.) ve ona iman eden mü’minlerin kurtulduğu bu ilâhî azap,
Kur’ân-ı Kerim’de birkaç yerde çeşitli yönleriyle anlatılmıştır. Bu azabın
başlangıcı hakkında şu bilgi verilmektedir:

“Nihayet o azabı,
vadilerine doğru gelen bir bulut şeklinde görünce, ‘Bu bize yağmur yağdıracak
bir buluttur.’ dediler. Hayır! O, sizin acele gelmesini istediğiniz şeydir.
İçinde elem verici azap bulunan bir rüzgârdır! O rüzgâr, Rabbinin emriyle her
şeyi yıkar, mahveder. Bunun hemen ardından onların bom-boş evlerinden başka bir
şey görülmez oldu. İşte biz, suç işleyen toplumu böyle cezalandırırız. “[39]

Ahkâf sûresinde bu
âyetlerden sonra gelen üç âyette, Hûd kavminin bu korkunç sonu ve helake
uğrayan diğer milletler Örnek verilerek Mekke müşrikleri îkaz edilmektedir.
Mekke müş­riklerinden daha güçlü olmalarına rağmen, Âd kavminin, pey­gamberlerini
yalanlamaları ve onunla alay etmeleri yüzünden azaba çarptırıldıkları, benzer
diğer toplumların da aynı sona mâ­ruz kaldığı, Allah’ı bırakıp tanrı
edindikleri putlarının onlara hiç bir yardımda bulunamadıkları açıklanmaktadır.
Onların, putla­rını Allah’ın ortakları ve Allah katında kendilerine şefaatçi
kabul etmeleri suretiyle Allah’ı inkâr ve O’na iftira atmaları yüzünden helak
edildikleri vurgulanmaktadır. Halbuki onlar, diğer müşrik kavimler gibi, tanrı
kabul ettikleri putları ve diğer mâbudlarının güç sahibi olduklarını
zannediyorlar, zor durumda kaldıklarında kendilerine yardımcı olacaklarına ve
sıkıntılarını giderebilecekle­rine inanıyorlardı. Allah Teâlâ, gönderdiği
peygamberleri vâsıtasıyla her defasında bu yanlışı ortaya koyup, insanlığı
doğru yola çağırıyordu. Ancak Âd kavmi de, Allah’a İnanmak yerine, putla­rına
sahip çıkarak, sahte ilâhlara ibadet hususunda ısrar etti. Sonunda putlarının
onlara hiç bir faydası olmadı, zâten hiç bir güce sahip olmayan bu basit
eşyalardan böyle bir yardımın gel­mesi de mümkün değildi. İlgili âyetlerde
şöyle denilmektedir:

“Andolsun ki,
onlara (Âd kavmine), size (Mekke müşrikleri­ne) vermediğimiz kudret ve serveti
vermiştik. Onlara kulaklar, gözler ve kalpler bahsetmiştik. Fakat kulakları,
gözleri ve kalpleri kendilerine bir fayda sağlamadı. Zîrâ Allah’ın âyetlerini
inkâr edi­yorlardı. Alay edip durdukları şey, kendilerini kuşatıverdi. Andol­sun
biz, çevrenizdeki memleketleri de yok ettik. Belki yola döner­ler diye âyetleri
tekrar tekrar açıkladık. Allah’tan başka kendile­rine yakınlık sağlamak için
tann edindikleri şeyler, onlara yardım etselerdi ya! Hayır, onlan bırakıp
kaybolup gittiler. Bu, onların, yalanı ve uydurup durdukları şeydir.”[40]

Âd kavminin
cezalandırıldığı korkunç rüzgâr, Fussilet sû­resinin 13. âyetinde
sâika/kasırga/yıldırım olarak ifade edilmiş­tir. Bu âyette Allah Teâlâ, Sevgili
Peygamberimiz (s.a.v.)’e hita­ben şöyle buyurmaktadır:

“Eğer onlar
(Mekke müşrikleri) yine yüz çevirirlerse de ki: Ben sizi Âd ve Semûd’un başına
gelen sâika’ya/yıldırıma benzer bir yıldırıma karşı uyardım. “[41]

Aynı sûrenin 16.
âyetinde ise, rîhan sarsaran/soğuk ve şiddetli rüzgâr şeklinde tanımlanmıştır.
Dilbilimciler, bu tâbirin, yakıcı sıcak, dondurucu soğuk, korkunç gürültü
çıkaran rüzgâr anlamlarına geldiğine dair farklı görüşler beyan etmişlerdir. Ne­ticede,
rüzgârın çok şiddetli olduğunda ittifak vardır:

“Bundan dolayı
biz de onlara, dünya hayatında zillet aza­bını tattırmak için, o uğursuz
günlerde şiddetli soğuk bir rüzgâr gönderdik. Âhiret azabı elbette daha çok
rüsvay edicidir. Onlara yardım da edilmez.”[42]

Kamer sûresinin 18-22.
âyetlerinde aynı isimle verilen şid­detli fırtınanın, insanları hurma
kütüklerini yerinden söküp de­virir gibi nasıl yere serdiği açıklanmıştır:

“Âd kavmi,
peygamberleri Hûd’u yalanladı da, uyarım ve azabım nasıl oldu?! Biz onların
üstüne, uğursuzluğu devamlı bir günde dondurucu bir rüzgâr (rîhan sarsaran)
gönderdik. O rüz­gâr, insanları, yerinden sökülmüş hurma kütükleri gibi yere
seri­yordu. Nasılmış, benim azabım ve uyarılarım?! Andolsun ki biz, Kur’ân’ı
düşünüp öğüt alınması için kolaylaştırdık. Öğüt alan yok

mudur?”

Başka bir âyette ise,
er-rîhu7-afcfm/kasıp-kavuran, her şeyi kül haline getiren bir rüzgâr olarak
tanıtılmıştır:

“Âd kavminde de
ibretler vardır. Onlara kasıp-kavuran rüz­gârı göndermiştik. Üzerinden geçtiği
şeyi canlı bırakmıyor, kül edip savuruyordu.[43]

Mü’minûn sûresinde, Âd
kavminin korkunç bir ses “sayha” ile helak edildiği zikredilmiştir:

“Nitekim, Hak
tarafından gönderilen korkunç bir ses yaka-layıverdi onları! Kendilerini hemen
sel süprüntüsüne çevirdik. Zâlimler topluluğunun canları Cehenneme![44]

Hakka süresinde ise,
bu tasvirlere ilave olarak, rüzgârın uğultulu ve azgın olduğu, yedi gece sekiz
gündüz devam ettiği zikredilmiştir:

“Semüd ve Âd,
Kıyamet’i yalanlamışlardı. Semüd’a gelince; onlar pek zorlu bir gürültü ile
helak edildiler. Âd ise, uğultulu az­gın bir fırtına ile mahvedildi. Allah,
onu, ardarda yedi gece sekiz gündüz onların üzerine musallat etti. Öyle ki, o
kavmi, içi boş hurma kütükleri gibi oracıkta yere serilmiş halde görürdün.
Şimdi onlardan geri kalan birini görüyor musun?.”[45]

Müteakip iki âyette de
bu cezanın peygamberleri yalanla­yan kavimlerin ortak kaderi olduğuna işaret
edilmiştir:

“Firavun, ondan
öncekiler ve altı üstüne getirilen beldeler halkı, hep o günahı (şirki)
işlediler. Rablerinin peygamberlerine karşı geldiler de, Rableri de onlan pek
şiddetli bir şekilde yakalayiverdi.”[46]

Münkirlere verilen bu
ceza Ad kavminin isminin de zikre-dildiği bir başka âyette de şöyle dile
getirilir:

“Görmedin mi,
Rabbin ne yaptı Ad kavmine; ülkelerde ben­zeri yaratılmamış olan sütunlar
sahibi İrem’e, o vadide kayaları yontan Semûd’a, kazıklar sahibi Firauun’a!
Bunların hepsi ülkele­rinde azgınlık ettiler? Oralarda kötülüğü çoğalttılar. Bu
yüzden Rabbin onların üstüne azap kamçısı yağdırdı. Şüphesiz Rabbin her an
gözetlemektedir.”[47]  

 

G. Hz. Hûd (A.S.) Ve Mü’minlerin Kurtuluşu

 

Âd kavmi müşriklerine
gönderilen bu korkunç azaptan, sâdece Hz. Hûd (a.s.) ve ona iman edenler
kurtulmuştu. Cenab-ı Hak, rahmetiyle Hûd ve ashabını kurtardığını, iman etmeyen
ve peygamberleri Hz. Hûd (a.s.)’ı yalanlayan ve bu yüzden azabı hakeden
kâfirlerin tamamını ise helak ettiğini bildirmiştir. Bu ifâdelerden tek bir
kâfirin dahi sağ bırakılmadığı anlaşılmakta­dır.

“Azap emrimiz
gelince, Hûd’u ve onunla beraber iman eden­leri tarafımızdan bir rahmetle
kurtardık. Onlan, ağır bir azaptan kurtuluşa erdirdik. İşte Âd kavmi! Rabblerinin
âyetlerini inkâr ettiler; O’nun peygamberlerine âsî oldular ve her inatçı
zorbanın emrine uydular. Böylece onlar, hem bu dünyada, hem de Kıyamet gününde
lanete uğradılar. Biliniz ki, Âd kavmi, Rabblerinin âyet­lerini inkâr ettiler.
Bilin ki, Hûd’un kavmi Âd, Allah’ın rahmetin­den uzak kılındı.”[48]

“Onu ve onunla
birlikte olanları rahmetimizle kurtardık ve âyetlerimizi yalanlayıp da iman
etmeyenlerin kökünü kestik.”[49]

Hz. Hûd (a.s.) ve
beraberindekiler, bu felâketten sonra, bir rivayete göre Mekke’ye giderek oraya
yerleşmişlerdir. Diğer bir rivayete göre ise, bulundukları bölgede
kalmışlardır. 150 yaşın­da vefat ettiği söylenen Hz. Hûd (a.s.)’m mezarının
yeri hakkında da farklı bilgiler nakledilmiştir. Yemen’in Hadramevt bölgesinde
şimdiki Mükellâ şehrinin yaklaşık 125 mil kuzeyinde ona ait olduğu kabul edilen
bir kabir bulunmaktadır. Bu makam, her yıl Şaban ayının onbeşinde muhteşem bir
ziyaret merasimine sahne olur. Yarımadanın muhtelif bölgelerinden gelen
binlerce ziyaretçi, bu merasime katılır. Bu kabrin Hz. Hûd (a.s.)’a ait ol­duğuna
dair nakledilmekte olan bilgiler her ne kadar kesin değilse de, Güney Arabistan
halkının bu inancından anlaşılacağı üzere, mahallî rivayetler, Âd kavmi ülkesi
merkezinin bu bölge olduğunu göstermektedir. Hz, Hûd (a.s.)’m kabrinin,
Mekke’de Kabe ile Zemzem arasında veya Şam’da Ümeyye Câmii’nin güney duvarında
olduğuna dâir rivayetler de vardır.[50]
Diğer taraftan Filistinliler de, Hz. Hûd (a.s.)’m kabrinin Filistin’de olduğunu
iddia ederler. Ona ait olduğunu söyledikleri kabrin başında, her sene doğum
günü merasimleri düzenlerler.[51]

İngiliz donanmasında
görev yapan James R. Wellested, 1837 yılında Güney Arabistan’da Hısn-Gurâb
yakınında, içinde Hz. Hûd peygamberden bahsedilen bir kitabe bulmuştur. Kita­bedeki
yazı, burada yaşayanların, Hz. Hûd (a.s.)’m şeriatına tâbi bir topluluk
olduğunu göstermektedir. Buna göre bu kitabe, Bi­rinci Ad kavminin mâruz
kaldığı umûmî felâketten kurtulan Hz. Hûd (a.s.) ve ona inanan mü’minlerin
soyundan gelen ve “İkinci Âd” olarak isimlendirilen kavme aittir.
Yaklaşık olarak M.Ö. 1800 yıllarında yazıldığı sanılan bu kitabenin arkeologlar
tarafından çözülen bâzı satırlarının Türkçesi şöyledir:

“Biz (Âd kavmi),
bu kalede uzun bir zaman rahat ve müref­feh bir hayat yaşadık. Öyle ki,
yaşantımız her türlü sıkıntı ve ızdıraptan uzaktı. Nehirlerimiz sularla
doluydu. Hükümdarlarımız, her türlü kötü düşünce, art niyet ve ahlâksızlıktan
uzak duruyor­lardı. Onlar, kötü kimselere ve bozgunculuk çıkaranlara karşı ol­dukça
sert davranırlardı ve bize Hüd’un şeriatını tatbik ederlerdi. Bu hâkimlerin iyi
ve faydalı kararlan, bir kitapta toplanırdı. Ve biz, mucizelere ve ölümden sonra
dirileceğimize inanırdık.[52]“  

 

H. Hûd (A.S.) Kıssasından Bâzı Mesajlar

 

1. Zâlim Zorbalara İtaat Edilmez

 

Allahu Teâlâ, bütün
peygamberlerine, insanları köleleşti-ren, üzerlerinde baskı kurarak onlara
acılar çektiren ve şahsî zevklerini tatmin için onlardan yararlanan zâlimlerle
mücâdele etmelerini emretmiştir. Çünkü bu zâlimler, insanlar üzerindeki
tahakkümlerini ellerinden kaçırmamak için, hem peygamberle­rin azılı düşmanları
olmuşlar, hem de diğer insanları baskı al­tında tutup peygamberlerle
görüşmelerini ve onlara iman etme­lerini engellemeye çalışmışlar; bu yolda her
türlü şiddeti kul­lanmaktan çekinmemişlerdir. Ancak peygamberler ve onlara îman
edenler, hiçbir zaman bu zâlimlere boyun eğmemişlerdir. Zİrâ onlara boyun eğmek
gerçek îmanla bağdaşmaz ve zâlimlerin emirlerine itaat edilmesi hususunda,
mü’minin geçerli bir maze­reti olamaz. Mü’minler, ancak Allah’ın emirlerine
sarılıp, zulmü ve haksızlıkları ortadan kaldırmak için zâlimlere karşı güç
birliği ettiklerinde hedeflerine ulaşırlar. Her peygamberin başından geçmiş
olan bu serüven, inananlar için en büyük örnektir. Pey­gamberlere uymak
kurtuluşa, zorbalara uymak ise felâkete gö­türmüştür. Bu hususta Âd kavmiyle
ilgili olarak şöyle buyurul-maktadır:

“İşte Âd kavmi!
Rabblerinin âyetlerini inkâr ettiler ve O’nun peygamberlerine âsî oldular.
Böylece başlarında bulunan her zorbanın emrine uyup gittiler. Bu yüzden de hem
dünyada, hem de âhiret gününde bir lanete tâbi tutuldular.”[53] 

 

2. Üstün Cesaret

 

Peygamberler, din ve
îman uğrunda büyük sabır ve cesaret göstererek, bu hususta da ümmetlerine örnek
olmuşlardır. Hz. Hûd (a.s.)’m müşriklere meydan okuyarak, kendisine karşı iste­dikleri
tuzağı kurmaya çağırması, bu çarpıcı manzaralardan bi­ridir. O, müşriklerden
gelebilecek her türlü tehlikeyi göze almak­tan çekinmiyor ve şöyle diyordu:

“Allah’ı şahit
tutarım ve siz de şahit olun ki, ben Allah’ı bı­rakıp da, O’na ortak tutmakta
olduğunuz şeylerden tamamen uzağım. Artık bana topyekün istediğiniz tuzağı
kurun! sonra bana mühlet de tanımayın! Ben, sizin de, benim de Rabbim olan
Allah’a güvenip dayanmışım.”[54]

 

3. Yeryüzünde Kibir Sahiplerinin Sonu

 

Hak yoldan uzaklaşan
insanlar, sahip oldukları dünyevî imkânlara aklanarak, Nemrut ve Firavun gibi
yeryüzünde ilâhlık taslamaya kadar gitmişlerdir. Haktan yüz çeviren bu kibir
ehli, servetlerine servet katmak için, başkalarının ocaklarını söndür­mekten
çekinmemişler; hatta zaman zaman bu maksatla yeryü­zünü hüsrana boğan
karışıklık ve savaşlar çıkarmışlardır. Men­faatleri uğruna her şeyi göze alan
bu kibir ehli, Âd kavmi gibi, “Bizden kuvvetli kim var?” diyecek
kadar ileri gidiyordu. Ancak onların sonu, hep hüsran, hep perişanlık olmuştur.
Nitekim Âd kavmiyle ilgili olarak şöyle buyrulmuştur:

“Âd kavmine
gelince, yeryüzünde haksız yere büyüklük tas­ladılar ve, ‘Bizden daha kuvvetli
kim var?’ dediler.’ Onlar kendile­rini yaratan Allah’ın, kendilerinden daha
kuvvetli olduğunu gör­mediler mi? Onlar, bizim âyetlerimizi inkâr ediyorlardı.
Biz de, perişanlık azabını dünya hayatında kendilerine tattıralım diğe uğursuz
günlerde üzerlerine çok gürültülü bir rüzgâr gönderdik. Elbette âhiret azabı
daha zelil kılıcıdır. Onlara yardım da olun­maz.”[55]

 

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM… 1

HZ.
İDRİS (A.S.) 1

A.
Kur’ân Ve Hadis Kaynaklarında Verilen Bilgiler. 1

B.
Diğer Kaynaklarda Anlatılanlar. 2

 

 

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

HZ. İDRİS (A.S.)

 

A. Kur’ân Ve Hadis Kaynaklarında Verilen Bilgiler

 

Bâzı rivayetlerde Hz.
Âdem’in vefatından sonra, riyasetin oğlu Şît’e geçtiği ve onun peygamber olarak
görevlendirildiği bil­dirilmiştir. Hz. Peygamber’den de, Allah’ın Şît’e
vahyettiği ve ona 50 sahife gönderdiği nakledilmiştir.[1] Ancak
Kur’ân-ı Kerim’de onun hakkında bilgi verilmemiştir.

Kur’ân-ı Kerim’de ismi
zikredilen peygamberlerin tarih iti­bariyle ikincisi olan İdris (a.s.),
müfessirlerin ekseriyetine göre Nuh’un (a.s.) babasının dedesidir; ancak Nuh’un
dedesi olduğu da söylenmiştir. Kaynaklarda soy kütüğü şöyle verilmektedir: İdris/Ahnuh
b. Yâred b. Mehlâil b. Kaynân b. Anûş b. Şit (a.s.)[2]
Kur’ân, Hz. Şît ile Hz. Nuh arasında peygamberlik yapmış olan İdris (a.s.)
hakkında iki yerde bilgi vermiştir. Bu âyetlerde onun ismi ve peygamberliğiyle
birlikte, ahlâkî faziletlerine işaret edil­mekte ve bâzı sıfatlarından
bahsedilmektedir. Bu âyetlerin meal­leri şöyledir:

“Ey Muhammedi
Kitap’ta İdris’e dair söylediklerimizi de ha­tırla! Şüphesiz İdris, özü-sözü
doğru/sıddîk bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik.[3]

“Ey Muhammedi
İsmail, İdris ve Zülkifl hakkında anlattığı­mızı da hatırla! Onların her biri,
sabredenlerdendi. Biz de onlan rahmetimize garkettik. Onlar gerçekten
salihlerdendi.[4]

Kur’ân-ı Kerim’de Hz.
İdris hakkında verilen bilgi bunlar­dan ibarettir. Görüldüğü gibi admın geçtiği
ilk yerde onun dos­doğru bir insan ve bir peygamber olduğu hatırlatılmakta,
ayrıca Cenab-ı Hak tarafından yüce bir makama çıkarıldığı vurgulan­maktadır.
Son iki âyette ise, onun sabredenlerden, Allah’ın rah­metine dahil edilenlerden
ve salih kullardan olduğu bildirilmek­tedir.

Bu âyetlerin
tefsirinde müfessirler, İdris’in (a.s.) yükseltil­diği bildirilen “mekânen
aliyyen/yüce bir mekân” tabiri üzerinde durmuşlar, bunun manevî bir
mertebe olabileceği ihtimâline işaret ederek, bu ifâdeden, Cenab-ı Hakk’m
İdris’e peygamberlik bahşetmesi ve ona otuz sahife/suhuf indirmesinin
kastedildiğini söylemişlerdir. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) hakkında da,
“Biz senin şanım yücelttik.”[5]
buyurulmasmı, bu ihtimâli kuv­vetlendirici bir delil olarak zikretmişlerdir. Bu
arada, “yüce bir mekân” ifadesine ikinci bir anlam verilmiş, bu tabir
ile Allah Teâlâ’nın, Hz. İdris’i semâya çıkardığının kastedildiği söylenmiş­tir.
Bu ikinci ihtimal doğrultusunda, onun çıkarıldığı dördüncü kat semâda hâlen
yaşamakta olduğunu ileri sürenler olmuştur. Yine, onun altıncı kat veya yedinci
kat semâda olduğunu kabul edenler vardır. Hasen-i Basri’ye nisbet edilen bir
görüşe göre ise, yüce mekândan maksat Cennettir ve İdris (a.s.) oraya konul­muştur.[6]

 

Sahih hadis
kaynaklarında Rasülullah’ın (s.a.v.) ulvî âlem­lere yükseltildiği Miraç
yolculuğu esnasında, göğün katlarında diğer bâzı peygamberler yanında Hz. İdris
ile de görüştüğünü bildiren rivayetler mevcuttur. Ancak bu rivayetlerin
ekserisinde, Rasülullah’ın, Hz. Âdem (a.s.) ile dünya semâsında, Hz. İbrahim
(a.s.) ile ise altıncı semâda görüştüğü ittifakla bildirilirken, İdris (a.s.),
Musa (a.s.) ve İsa (a.s.) peygamberlerle hangi semâda görüştüğünün kesin olarak
tespit edilemediği ifâde edilmektedir.[7] Bu
rivayetlerden anlaşıldığı gibi, Sevgili Peygamberimiz, Miraç yolculuğa
esnasında, diğer bâzı peygamberlerle de görüşmüştür. İdris (a.s.) dışındaki bu
peygamberlerin semânın katlarında hâlâ yaşamakta olduğu şeklinde bir durum söz
konusu değildir. Dolayısıyla, onlardan sâdece birinin, şimdi de hayatta olup
semânın dördüncü katında bulunduğu neticesini çıkarmak zordur. Öyle düşünenler,
iddialarını ispat hususunda, ikna edici deliller ileri sürememişlerdir. [8]

 

B. Diğer Kaynaklarda Anlatılanlar

 

Hz. îdris’in hâlâ
hayatta olduğu hakkındaki görüşün, Tev­rat ve Ehl-i Kitab’m elinde bulunan
diğer dînî kitaplardaki ha­berlerden aktarıldığı anlaşılmaktadır. Çünkü bu
kitaplarda Hz. İdris (a.s.)’ın, Allah tarafından göğe yükseltildiğinden
bahsedil­miş; Kitab-ı Mukaddes’de “Allah’ın îdris’i kendine aldığı”,
Tal-mut’da ise, “îdris’in göğe yükseltildiği” bildirilmiştir.
Müslüman yardımcı olan güneş meleğinden de, ölümünün ertelenmesi hususunda
yardım ister. Güneş meleği onun bu  âlimlerin,
bu konudaki görüşlerinin kaynağının bu bilgiler oldu­ğu açıktır; dolayısıyla
doğruluğunu ispat mümkün değildir. Âyet­te Hz. İdris’in yükseltildiği
belirtilen “yüce mekân” ile semâ katı­nın kastedildiği görüşünü
taşıyanlara karşı, Mevdûdî, haklı ola­rak şöyle demiştir: “Âyetteki yüce
mekânın açık anlamı, Allah’ın İdris’i, yüksek bir makama erdirmesidir.”[9]

Kur’ân ve hadislerde,
İdris’in (a.s.) ne zaman ve hangi kavme gönderildiği veya peygamberlik görevini
yerine getirirken nelerle karşılaştığı hususunda da bilgi yoktur. Onun
İsrailoğulları peygamberlerinden olduğunu söyleyenler olmuşsa da,
mü-fessirlerin ekseriyeti, Hz. Nuh’tan önce yaşadığını kabul etmiş­lerdir.
Müfessirlerin bir kısmı, onun Tevrat’ta Yared oğlu Ha-nok/Ahnuh[10]
adıyla zikredilen şahıs olduğu görüşündedirler, Talmut’ta Hanok hakkında daha
geniş bilgi verilmiştir. Orada bildirildiğine göre, Âdemoğulları, Nuh’tan
önceki dönemde bo­zulmaya başlayınca, Allah Teâlâ, insanlardan uzak zâhidâne
bir hayat süren Hanok’u, bir melek vasıtasıyla, insanların arasına karışmak ve
onları doğru yola çağırmakla görevlendirir. Bu ilâhî emir üzerine inzivadan
çıkan Hanok, Allah tarafından kendisine gönderilen vahyi insanlara tebliğ eder.
İnsanlar, ona inanarak, Allah’a ibadet etmeye başlarlar. Hanok, âdil bir
şekilde, tara 350 yıl halkı yönetir. Bu münâsebetle Yüce Allah, mü’min
kullarına her tür nimeti ihsan eder.[11]

Eski Mısır Medeniyeti
araştırmacılarından bâzıları ise, İdris isminin Eski Mısır dinindeki
“Oziris” kelimesinin Arapça karşılığı olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Efsaneye göre, insanlığın ilk öğret­meni olan, ziraat ve bâzı sanatlar yanında
insanlara pek çok bilgi öğreten Oziris göğe çıkmış ve köşkünü orada kurmuştur.
Bu bilge kral veya peygamber sonradan Eski Mısırlılarca tanrılaştırılmıştır.
Onun tanrı olduğunu kabul eden Mısırlıların inanışına göre, ölen her insanın
ameli tartılır; iyilikleri çok olanlar, Tanrı Oziris’e kavuşurlar.[12]

Bazı tarih
kitaplarında, İdris’in Eski Mısır’ın başkenti Menufta doğduğu, kral manasına
gelen “Hermes” adını taşıdığı bildirilmiştir. O, Mısır’dan çıkıp
yeryüzünü dolaşmış, sonunda yine Mısır’a dönüp 82 yaşında iken göğe
yükseltilmiştir. Bâzı tarihçilere göre ise, Bâbil’de doğup-büyümüş, çocukluk
yılların­da, babasının dedesi olan Şît’in (a.s.) ilmini öğrenmiştir. Büyü­yünce
peygamber olarak görevlendirilmiş insanları Âdem ve Şît’in dinine çağırmıştır.
Ne var ki, kendisine az bir grup iman etmiş, ekseriyet ise ona düşman
kesilmiştir. Neticede o ve üm­meti, Bâbü’den Mısır’a hicret etmek zorunda
kalmışlar, tebliğ faaliyetini orada yürütmüşlerdir.[13] Bu
arada müslüman tarihçi ve coğrafyacılardan Bîrûnî, Hermes’e İdris de
denildiğini, bâzıla­rının ise Budayı Hermes olarak kabul ettiklerini
nakletmekte-dir.[14]

Diğer taraftan
Kur’ân-ı Kerim’de ismi geçen Hz.İlyas’m (En’am suresi, 6/85; Saffât suresi,
37/123-135} İdris (a.s.) oldu­ğu hakkında da rivayetler vardır. Ancak, İlyas’m
İsraüoğulları peygamberlerinden olduğu görüşü kesin gibidir. Dolayısıyla İdris
ile îlyas’ın aynı şahıs olduğu görüşüne pek itibar edilmemiştir.[15]
onunla ilgili başka bir rivayette ise, Sâbiıler’in, dinlerini Şît, İdris ve Nuh
(a.s.) peygamberlerden aldıkları söylenmiştir.[16]

Tefsirler, tarih
kitapları ve peygamber kıssalarına dair e-serlerde, kalemle ilk yazı yazan, ilk
kez elbise dikip giyen kim­senin İdris olduğu kaydedilmektedir. Buna göre, daha
önceki insanlar hayvan derilerini giymişlerdir. Bu bakımdan idris (a.s.),
terzilerin piri kabul edilir. Ona İdris adının, Allah tarafından gönderilmiş
olan kitapları ve İslâm ahkâmını çok okuduğu ve bunlardan ders yaptığı için
verildiği de söylenmiştir.[17]

 

 

                        

İKİNCİ
BÖLÜM… 1

HZ.
ADEM (A.S.) 1

A.
İlk İnsan Ve İnsanlığın Atası Olması 1

B.
Yaratılışı 2

C.
Yeryüzünde Halifelik Görevinin Verilmesi 3

D.
Meleklere Hz. Âdem (A.S.)’A Secde Etmelerinin Emredilmesi 5

E.
Hz. Âdem (A.S.)’A Secdenin Mahiyeti 7

F.
Hz. Havva’nın Yaratılışı 8

G.
Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz.Havva’nın Cennete Konulması 8

H.
Şeytanın Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz. Havva’yı Kandırması 9

I.
Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz. Havva’nın Konulduğu Cennet 12

İ.
Tevbelerinin Kabulü Ve Cennetten Yeryüzüne İndirilmeleri 13

K.
Hz. Âdem (A.S.)’ın Peygamberliği 14

L.
Hz. Âdem (A.S.)’In Nesli 15

M.
Hâbil Kabil Kıssası 16

 

 

 

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

HZ. ADEM (A.S.)

 

A. İlk İnsan Ve İnsanlığın Atası Olması

 

Kur’ân-ı Kerim’de
anlatılan peygamber kıssalarının birinci­si, şüphesiz, ilk peygamber ve aynı
zamanda ilk insan olan Âdem’İn (a.s.) kıssasıdır. Yirmi beş âyette ismen
zikredilen Hz. Âdem’in[1]
kıssası, Bakara, A’râf, İsrâ, Kehf, Tâhâ, Hıcr ve Sa’d sûrelerinde olmak üzere
yedi yerde, kısmen farklı söz ve ifâdeler­le anlatılmaktadır. Ancak bu
ifadeler, anlam itibariyle birdir; bu bakımdan aralarında hiç bir tezat yoktur.
Üsluptaki sağlamlığın, anlatımdaki belagatın ve mânâdaki birliğin korunduğu
aynı mâ­nâyı ifade eden bu farklı sözler, Kur’ân-ı Kerim’in i’câzını göste­ren
delillerdendir.[2]

Âdem (a.s.)
beşeriyetin atasıdır, insan cinsinden ilk yaratı­lan odur ve bütün insanlık
onun soyundan türemiştir. Semavî dinler bu hususta müttefiktir. Dolayısıyla
ona, Ebu’l-beşer/İnsanlığın atası künyesi verilmiştir. Onun bir unvanı da,
peygamberlerin insanlar arasından seçilmiş olduklarını ifâde eden
Safîyyullah’tır. Kur’ân-ı Kerim’de topraktan yaratılan Â-dem’in ilk insan
olduğunu gösteren pek çok âyet mevcuttur. Bu âyetlerin bâzılarında Cenab-ı Hak,
bütün İnsanları Âdem’e nisbetle isimlendirerek, onlar için “Ey Âdem
oğulları!” hitabını kullanmıştır:

“Ey Âdem oğullan!
Sizin için, avret yerlerinizi örtecek elbise ve ziynet eşyası yarattık. Takva
elbisesi ise daha hayırlıdır. İşte bunlar, Allah’ın âyetlerindendir. Belki
düşünüp ibret alırlar. Ey Âdem oğullan! Şeytan ebeveyninizi (Âdem’i ve Havva’yı)
avret yerlerini kendilerine göstermek için elbiselerini soyarak Cennet­ten
çıkardığı gibi, sizi de aldatmasın…[3]

“Ey Âdem
oğulları! Her mescide girişinizde, temiz ve güzel elbiselerinizi giyinin.
Yiyin, için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.[4]

Allah Teâlâ, bâzı
âyetlerde ise, insanlığın tamamını tek bir asıldan yarattığını belirterek
Âdem’in ilk insan olduğuna işaret etmiştir:

“Ey insanlar!
Sizi tek bir candan yaratan, ondan eşini var eden ve her ikisinden de bir çok
erkek ve kadın türetip yeryüzüne yayan rabbinizden korkun!…[5]

“Ey insanlar!
Allah sizi, bir tek candan yarattı. Sonra ondan da eşini halketti.[6]

 

B. Yaratılışı

 

Kur’ân-ı Kerim, Hz.
Âdem’in yaratılışı hakkında, bir kaç yerde bilgi vermiştir. Bu konuyla İlgili
âyetlerde, onun toprak­tan[7],
süzme çamurdan,[8] cıvık çamurdan,[9]
çamurdan süzülen bir-özden[10],
kuru çamur ve şekillenmiş balçıktan yaratılmış oldu­ğu[11]
bildirilmiştir. Hz. Peygamber’den (s.a.v.) nakledilen bir riva­yete göre ise,
Allah Teâlâ, Âdem’i yeryüzünün muhtelif yörelerin­den alman toprak örneklerinin
karışımından yaratmıştır. Bu toprak  
çeşitliliğinin,   insanların   değişik  
karakterler  taşımaları üzerinde
etkisi vardır.[12] Yine Peygamberimiz,
Kur’ân-ı Kerim’de zikredilmeyen Hz. Âdem’in hangi günde yaratıldığı hususunu da
açıklamıştır. Buna göre O, Cuma günü yaratılmış, Cuma günü Cennete konulmuş,
yine bir Cuma günü Cennetten çıkarılmış, tevbesi aynı günde kabul edilmiş, yine
bir Cuma gününde vefat etmiştir.[13]

Allah Teâlâ, topraktan
yarattığı Adem (a.s.)’ı insan şekline koyduktan sonra ona kendi ruhundan
üflemiştir. Bu üfleme üzerine Âdem (a.s.) birden bire, düşünen ve iradesiyle
hareket eden, et ve kemikten mürekkep bir hüviyet kazanmıştır. Görül­düğü gibi
Âdem (a.s.)’m yaratılışı, diğer insanların yaratılışından farklı olmuştur.
Kur’ân-ı Kerim, Âl-i İmrân suresinin 59. âyetin­de, onun yaratılışı ile Hz.
İsa’nın yaratılışı arasındaki benzerlik­ten bahsetmiştir. Ancak bu benzerlik,
her ikisinin yaratılışmdaki olağan üstülük bakımındandır. Bilindiği gibi, Hz.
İsa’nın yaratılı-şmdaki olağan üstülük, babasız olarak dünyaya gelmesidir.

İlgili âyet ve hadislerde
verilen bilgilerden, Hz. Âdem (a.s.)’m topraktan yaratılışı keyfiyetinin,
belirli bir gelişme seyri takip ettiği anlaşılmaktadır. Ancak bu safhalar ve
zamanlama hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Allah Teâlâ, onu top­raktan
ve insan neslinin ilk atası olarak yaratmış, ona akıl ve irâde vererek, manevî,
ahlâkî, zihnî ve psikolojik kabiliyetlerle donatmıştır.[14]
Cinler hariç diğer varlıklarda bulunmayan bu ka­biliyetler dolayısıyla da
varlıklar içinde sâdece cinlerle ona ve nesline bir takım sorumluluklar
yüklemiştir. Böyle olunca, insa­nın bu yaratılış ve kabiliyet farklılığını
reddederek onu diğer can­lılar seviyesine indiren teori ve düşünceler, hiç bir
şekilde, İslâm inancı ile bağdaş tınlamaz. Bu teori ve düşüncelerin doğru olma­sı
da mümkün değildir. [15]

 

C. Yeryüzünde Halifelik Görevinin Verilmesi

 

Cenab-ı Allah, Âdem’i
yaratmadan önce meleklerine hitap ederek, onlara yeryüzünde kendisine vekaleten
iş görecek bir halife yaratacağını haber vermişti.[16]
Halife, asıl yetkili adına işle­ri yürüten, onun adına tasarrufta bulunan,
mevcut kanun ve kuralları gerektiği şekilde tatbik ederek düzen ve asayişi
sağla­yan görevli demektir. Buna göre yeryüzünde Allah’ın halifesi ol­mak,
yeryüzündeki imkânları insanların ihtiyaçları için kulla­nırken, bir temsilci
sıfatıyla, kendisine bu yetkiyi veren Allah’ın istediği şekilde hareket etme
sorumluluğunu da beraberinde getiriyordu. Dolayısıyla bütün bu işleri
yapabilmesi için, yaratı­lacak halifenin önemli kabiliyet ve güçlerle
donatılması gereki­yordu. Cenab-ı Hak, kendisine halife olarak seçtiği insana,
teme­lini akıl, ilim ve irâde sıfatlarının teşkil ettiği kabiliyetler lütfetti.
Bu özelliği sayesinde insan, Allah ve peygamberlerinin emirlerine uyduğu
takdirde, yeryüzünü gerektiği şekilde imar edebilir, ora­da Allah’ın
hükümlerini hâkim kılarak, O’nun istediği hal üzere yaşanmasını sağlayabilirdi.
İnsanları eğitir ve idare eder, bu maksatla diğer bütün canlılardan istifade
edebilirdi. Ancak in­san, Allah’ın emir ve yasaklarını bir tarafa bırakır,
kendisine verilen bu yetkiyi, kendi arzu ve menfaati istikâmetinde kulla­nırsa,
halifelik sınırını aşmış ve haddini tecavüz etmiş olacaktı.

Her ve kilin/halifenin
şerefi, bu vekâleti verenin şerefi ve vekilliğin derecesiyle mütenâsiptir.
Bunun farkında olan melek­ler, Allah’ın sözlerini duyunca, yaratılacak insana
verilecek hali­felik görevi sebebiyle hayrete düştüler. Çünkü onlar, Cenab-ı
Hakk’m, yeryüzünde halifesi kılacağı insana, kendi irâde ve kud­ret sıfatından
bir takım kabiliyetler vereceğini ve ona diğer yara­tıklar üzerinde bâzı
salâhiyetler tanıyacağını anlamışlardı. Bunu tahmin etmekle birlikte melekler,
hikmet ve ihtimaller açıklan­madığı için, insanın halife kılınmasının sebebini
öğrenmek istediler. Kendileri devamlı bir şekilde Allah’ı teşbih ve takdis edip
durdukları halde, kendilerinin değil de, yeryüzünde bozguncu­luk çıkaracak ve
kan dökecek bu yeni yaratığın halife kılınması­nın hikmetini anlamak
maksadıyla, şu soruyu sormaktan kendi­lerini alamadılar:

“Rabb’ın
meleklere, ‘Ben yeryüzünde bir halife yarataca­ğım. ‘ dediğinde, ojilar, ‘Biz
Seni teşbih edip dururken, orada fesat çıkaracak, kanlar akıtacak birini mi
yaratacaksın? dediler.’ Bu­nun üzerine Cenab-ı Allah, ‘Sizin bilmediğinizi ben
bilirim.’ dedi.”[17]

Yüce Allah, meleklere
ayrıca bilmedikleri şeyi bir örnekle açıklamak, küçümsedikleri ilk insanın
kendilerine tercih edilme­sinin sebebini anlatmak, akıllarınca yeryüzü
halifeliğine lâyık görmedikleri Âdem’in onlardan daha bilgili ve anlayışlı
olduğunu göstermek istedi. Bu maksatla, kendisine halife olarak yarattığı
Âdem’e yeryüzünde faydalanacağı eşyanın isimlerini, mahiyet ve özelliklerini
öğrettikten sonra, meleklere hitap ederek, zannettik­leri gibi yeryüzünün
halifesi olmaya Âdem’den daha lâyık iseler, söz konusu eşyanın isimlerini
söylemelerini emretti. Ancak me­lekler, cevap veremediler, Bu durum karşısında
hatalarını anla­dılar ve bu düşüncelerinden dolayı özür dilediler:

“Allah, bütün
isimleri Âdem’e öğretmiş, sonra onları melekle­re göstererek, ‘Eğer sözünüzde
doğru iseniz, bunların isimlerini bana bildirin.’ demişti.

(Bunun üzerine
melekler), ‘Ey Rabbimiz! Seni, noksan sıfat­lardan tenzih ederiz. Bizim
bilgimiz, senin bize öğrettiklerinden ibarettir. Biz, ancak senin
öğrettiklerini bilebiliriz. Şüphesiz ki, her şeyi bilen ve her şeyi yerli
yerince yapan sensin.’ dediler.

Yüce Allah, bu defa
Âdem’e, eşyanın isimlerini meleklere a-Çiklamasını emretti. Âdem eşyanın
isimlerini bilince, meleklere hitap ederek şöyle dedi: Size demedim mi ki,
göklerin ve yerin gaybını ancak ben bilirim. Sizin açıkladığınızı da, gizlediğinizi
de ben bilirim.”[18]

Böylece Allah, Âdem
(a.s.)’i yaratıp onu yeryüzünde kendi­sine halife kılmakla, yeryüzünün
nimetlerini ve sırlarını ortaya çıkararak oradaki bu nimetlerden istifade
edecek, orada kendi­sine vekâleten emir ve yasaklarını tatbik ederek yeryüzünün
hâkimiyetini elinde tutacak bir varlığı istemişti. Meleklerin değil de Âdem’in
halife kılınmasının yüce hikmeti herhalde bu olma­lıydı. Çünkü melekler,
yaratılışları gereği yeryüzündeki .bu ni­metlere muhtaç değillerdi. Bu bakımdan
yeryüzünün gizlilikleri­ni araştırmaları ve nimetlerinden istifade etmeleri söz
konusu olamazdı. Melekler, ancak kendilerine verilen vazifelerle ilgili
hususları bilirler ve bunları yerine getirirlerdi.

Hz.Âdem (a.s.)’m
yaratılışıyla ilgili âyetlerdeki, birinin yeri­ne geçen anlamına gelen
“halife” kelimesi ve meleklerin onun yaratılacağını duymaları üzerine
“yeryüzünde karışıklık çıkara­cak ve orada kan dökecek birini mi
yaratacaksın?” şeklindeki soruları dolayısıyla, bâzı Islâmî kaynaklarda,
Hz. Âdem’in yara­tılmasından önce yeryüzünde insan veya ona benzer
akıllı-şuurlu ve sorumlu bir varlık bulunup-bulunmadığı hususu tar­tışılmış ve
şu sorular sorulmuştur:

Kur’ân-ı Kerim’de Âdem
(a.s.)’e halife dendiğine göre, acaba daha önce bir insan türü yaşamış, Âdem ve
nesli onların yerine geçirilmiş olabilir mi? Dolayısıyla melekler, Âdem
neslinin fesat çıkarıp kan dökeceğini, bu eski insanlar hakkındaki bilgileri se­bebiyle
söylemiş olabilirler mi?

Bu konuyla ilgili
olarak, yeryüzünde Hz.Âdem’den önce, Hin ve Bin veya Tim ve Rim denilen
varlıkların yaşadığına dair bâzı rivayetler aktarılmıştır. İsrâiliyyat ve Eski
İran kültüründen nakledilen bu hikâyelere göre, cinlerden önce yaratılmış olan
bu varlıklar, dünyada fesat çıkarıp birbirlerinin kanlarını akıtmışlar ve bu
yüzden Allah tarafından azaba çarptırılarak toplu bir şe­kilde helak
edilmişlerdir. Ancak bu rivayetler, asılsızdır. İbn Hal­dun’un dediği gibi, bu
konularda, Kur’ân-ı Kerim’de verilen bilgiler dışında güvenilir bilgi mevcut değildir.[19]

Müfessirler, meleklerin
Hz.Âdem ve soyu hakkında, daha Âdem’in yaratılmasından önce sahip oldukları bu
bilgilerini, Al­lah’ın kendilerine önceden haber vermiş olmasına veya onları
daha önce yaratılan ve yeryüzünde bozgunculuk çıkaran cinlere benzetmelerine ya
da bu konuda Levh-i Mahfuz’da yazılı olanları öğrenmiş olmalarına
bağlamışlardır. Diğer bir görüş ise, günah işlemeyen meleklerin, kendilerinden
farklı varlıkların günah işle­yecek bir tabiata sahip olacaklarını düşünmüş
olabilecekleri şeklindedir.[20]  

 

D. Meleklere Hz. Âdem (A.S.)’A Secde Etmelerinin Emredilmesi

 

Allah Teâlâ, insanın
bu üstün mevkiini ve yeryüzünde hali­fe olmaya en lâyık varlık olduğunu
delilleriyle meleklere göster­dikten sonra, bu şerefi tescil etmek istedi. Bu
maksatla melekle­re hitap ederek, yarattığı Âdem için saygı ve hürmet secdesine
kapanmalarını emretti. İnsanın kendilerinden daha üstün bir varlık olduğunu
gösteren bu emir üzerine bütün melekler, yara­tılan ilk insan Âdem (a.s.) için
saygı secdesine kapandılar. Bu secdeleriyle, onun şerefini yüceltip, faziletini
itiraf ettiklerini gös­termiş oldular. Yalnız, cinlerden olduğu halde[21] o
sırada meleklerle birlikte bulunan İblis, gurur, kibir ve kıskançlığı yüzünden,
Âdem’e secde etmekten kaçındı ve Allah’ın emrine isyan ederek küfre düştü:

“Bir zamanlar biz
meleklere, ‘Âdem’e secde edin’ dedik. İblis hariç hepsi secde ettiler. îblis,
yüz çevirdi ve büyüklük tasladı, böylece kâfirlerden oldu.[22]

“Hani rabbin
meleklere demişti ki: ‘Ben, kupkuru bir çamur­dan, şekillenmiş kara balçıktan
bir insan yaratacağım. Ona şekil verdiğim ve ona ruhumdan üflediğim zaman, siz
hemen onun için secdeye kapanın!’ Meleklerin hepsi de hemen secde ettiler.
Ancak İblis hariç! O, secde edenlerle beraber olmaktan kaçındı.[23]

Cenab-ı Allah niçin
secde etmediğini sorunca, İblis, mağrur bir şekilde, kendisinin Âdem’den daha
hayırlı ve üstün olduğunu söyledi. İddiasına delil olarak da, Âdem’in topraktan
yaratılma­sına karşılık, kendisinin daha değerli olan ateşten yaratılmış
olmasını İleri sürdü. Allah’ı inkâr etmese de, bu isyanı, kibri ve inadı
sebebiyle, Allah’ın emrine karşı gelerek küfre düşmesi yü­zünden Allah
tarafından lanetlenerek Cennetten kovulan İblis, Allah’tan Kıyamet gününe kadar
kendisine mühlet verilmesini istedi.[24]
İstediği mühletin verilmesi üzerine, ihlâs sahibi mü’minlerin dışındaki
insanları azdıracağını açıkladı. Cenab-ı Hak ise, Cehennemi o ve ona uyanlarla
dolduracağını söyledi. Ayrıca, şeytanın taraftarlarına vadettiği şeylerin
aldatmacalar­dan ibaret olduğunu belirterek, onun ihlâs sahibi mü’min kullara
zarar veremeyeceğini ve bu mü’minlerin yardımcısının bizzat kendisi olduğunu
şöyle açıkladı:

“Hatırla ki,
meleklere, ‘Âdem’e secde edin’ demiştik. îblis’in dışında hepsi secde ettiler.
İblis, ‘Çamurdan yarattığın bir varlığa secde mi ederim?1 dedi. Ve devam etti:
‘Şu benden üstün kıldığına da bir bak! Yemin ederim ki, eğer beni Kıyamete
kadar yaşatır­san, pek azı hariç, onun neslini saptıracağım.’

Allah şöyle dedi:
(Defol) git! Onlardan kim sana uyarsa, ce­zanız Cehennemdir, ne mükemmel bir
ceza size! Onlardan gücü­nün yettiğini sesinle yerinden oynat. Atlıların ve
yayalarınla onla­rın üzerine yaygarayı bas; mallarda ve evlatlarda onlara ortak
ol (bunları haram yollardan kazanmaya sevk et). Onlara vaadlerde bulun; aslında
şeytan, insanlara aldatmadan başka bir şey va’detmez. Benim, samimî ve ihlâsîı
kullarıma gelince, senin onla­rı kandırmaya gücün yetmez. Onları koruyucu
olarak rabbin ye­ter.”[25]

Şeytanın Hz. Âdem’e
secde etmemesi üzerine, onunla Ce­nab-ı Hak arasında geçen konuşma, küçük
farklılıklarla bir kaç yerde daha zikredilmektedir:

“İblis, ‘Ben kuru
çamurdan oluşan, şekillenmiş bir balçıktan yarattığın bir insana secde edecek
değilim.’ dedi. Bunun üzerine Allah buyurdu: ‘Öyle ise oradan çık!. Artık sen
kovuldun! Muhak­kak ki, Kıyamet gününe kadar lanet senin üzerine olacaktır.’

İblis, ‘Ey Rabbim!
Öyle ise, varlıkların tekrar dirileceği güne kadar bana mühlet ver.’ dedi.
Allah, ‘o halde sen, bilinen bir vakte kadar, kendilerine mühlet
verilenlerdensin.’ buyurdu.

İblis dedi ki: ‘Ey
Rabbim! Andolsun ki, beni azdırmana kar­şılık, ben de yeryüzünde onlara
(günahları) süsleyeceğim ve onla­rın hepsini mutlaka azdıracağım. Ancak
onlardan ihlâsa erdiril­miş kulların müstesna.’

Allah buyurdu: İşte,
bana varan dosdoğru yol budur. Onun gözetimi bana aittir. Şüphesiz kullarım
benimdir. Onların aleyhine sana verilmiş bir hakimiyet yoktur. Ancak
azgınlardan sana uyanlar müstesna. Muhakkak onların hepsine va’dolunan yer Ce­hennemdir.[26]

“Andolsun ki,
sizi yarattık, sonra şekil verdik, sonra melek­lere, ‘Âdem’e secde edin’ dedik;
İblis’ten başka hepsi secde etti, O secde edenlerden olmadı. Allah, ‘Sana
emrettiğim halde, seni sec­deden alıkoyan nedir?’ dedi. İblis, ‘Beni ateşten
onu ise çamur­dan yarattın, ben ondan üstünüm.’ cevabını verdi.

Allah, ‘Öyle ise, in
oradan. Orada büyüklük taslamaya hak­kın yoktur. Çık oradan, çünkü sen
aşağılıklardansın!’ buyurdu. İblis, ‘İnsanların tekrar dirilecekleri güne kadar
bana mühlet ver.’ dedi. Allah,   ‘Haydi
sen mühlet verilenlerdensin.’ dedi

İblis şöyle dedi:
‘öyle ise, beni azdırmana karşılık, andolsun ki, ben de onlan saptırmak için,
senin doğru yolun üzerinde onla­ra karşı duracağım; sonra önlerinden,
aralarından, sağ ve solla­rından onlara sokulacağım, (sonunda) çoğunu sana
şükredenler-den bulamayacaksın’dedi.

Allah, ‘Haydi,
yerilmiş ve kovulmuş olarak oradan çık! Andolsun ki, insanlardan kim sana
uyarsa, hepinizi Cehenneme dolduracağım!’ dedi.[27]

“Rabbin meleklere
demişti ki: ‘Ben muhakkak çamurdan bir insan yaratacağım. Onu tamamlayıp, içine
de ruhumdan üfürdü-güm zaman, derhal ona secdeye kapanın!’

Melekler toptan secde
ettiler. Yalnız İblis secde etmedi O, büyüklük tasladı ve kâfirlerden oldu.
Allah, ‘Ey İblis, seni iki elim­le yarattığım varlığa secde etmekten alıkoyan
nedir? Böbürlendin mi, yoksa kibirlenenlerden mi idin?’ dedi.

İblis, ‘Ben ondan
hayırlıyım! Beni ateşten yarattın, onu ça­murdan, ‘ dedi.

Allah, ‘Çık oradan,
sen artık kovulmuş birisin. Ceza gününe kadar lanetim senin üzerinedir.’
buyurdu.

İblis, ‘Ey Rabbim! O
halde tekrar diriltilecekleri güne kadar bana mühlet ver!’ dedi.Allah, ‘Haydi
sen zamanı sâdece benim tarafımdan bilinen güne kadar mühlet verilenlerdensin.’
buyurdu.

İblis, ‘Senin mutlak
kudretine andolsun ki, onlardan ihlâsa erdirilmiş kulların hariç hepsini
mutlaka azdıracağım’ dedi.

Allah, ‘İşte bu
doğrudur. Ben hakikati söyleyeyim, andolsun sen ve sana uyanların hepsiyle Cehennemi
dolduracağım.’ bu­yurdu.[28]  

 

E. Hz. Âdem (A.S.)’A Secdenin Mahiyeti

 

İslâmiyet’te Allah’tan
başkasına ibâdet maksadıyla secde etmek küfür sayıldığından, meleklerin Hz.
Âdem’e secdesi, ibâ­det secdesi değil, saygı secdesi olarak yorumlanmıştır.
Melekle­rin Âdem’e secde etmeleri olayından anlaşıldığı gibi, Allah Teâlâ,
Âdem’i meleklerden daha üstün olarak yaratmış ve onların say­gısına değer
özelliklerle donatmıştı. Dolayısıyla melekler, tüm insanlığın temsilcisi
sıfatıyla Âdem’e saygı secdesinde bulun­muşlardı.[29]
Âdem’e verilen bu şeref, aynı zamanda neslinin ta­mamını ilgilendiren bir
husustur. Yüce Allah, insan oğluna ver­diği bu şeref hakkında şöyle
buyurmuştur:

“Şüphesiz ki biz,
Âdem oğlunu muhterem kıldık. Karada ve denizde onlan taşıttık. Helâl ve temiz
şeylerle nzıklandırdık. On­ları yarattıklarımızın bir çoğundan üstün
kıldık.”[30]

“Muhakkak ki biz,
insanı en güzel şekilde yarattık. “[31]

Ancak insan, Hz.
Âdem’in sahip olduğu bu şeref ve değeri, Allah’ın emirlerine uyduğu ve
yasaklarından kaçındığı takdirde kazanabilir. İnsan oğlu böyle davrandığı zaman
meleklerin ken­disine hizmet edeceğinden ümitli olmalıdır. Şeytanın yaptığı
gibi, kibir ve gurura kapılarak Allah’ın emirlerine karşı gelip, yaratılış
hikmetine aykırı davrandığı takdirde ise, bu şerefini kaybeder; hatta diğer
canlılardan daha aşağı bir seviyeye düşer. Şu âyet, bu gerçeği çarpıcı bir
şekilde ortaya koymaktadır:

“Gerçek şu ki,
biz, Cehennem için, kalpleri olup da gerçeği kavrayamayan, gözleri olup da
göremeyen, kulakları olup da işi-temeyen cinlerden ve insanlardan çok canlar
ayırımsızdır. Bunlar, hayvan sürüsü gibidirler; hatta hayvanlardan da
aşağıdırlar. îşte onlar, gerçek gafillerdir.”[32]     

 

F. Hz. Havva’nın Yaratılışı

 

Kur’ân-ı Kerim, üç
yerde Havva’nın Âdem (a.s.)’dan yaratıl­dığını açıklamaktadır:

“Ey insanlar!
Sizi tek bir candan yaratan, ondan eşini var eden ve her ikisinden de birçok
erkek ve kadın türetip yeryüzüne yayan rabbinizden korkun…[33]

“Ey insanlar!
Allah, o kudret sahibidir ki, hepinizi tek bir ne­fisten (bir Âdem’den)
yarattı. Âdem’den de eşini (Havva’yı) halket-ti. Tâ ki Âdem, eşine ünsiyet
peyda edip, gönlü ona ısınsın, onda teskin olsun.[34]

“Ey insanlar!
Allah, sizi bir tek candan yarattı. Sonra ondan da eşini yarattı. “[35]

Bu üç âyetten
anlaşıldığı gibi, Kur’ân-ı Kerim, sâdece Hav­va’nın Âdem’den yaratıldığını
bildirmiş; ancak nerede, ne şekilde ve onun neresinden yaratıldığı hususunda
bilgi vermemiştir. Bu konuda nakledilen bâzı hadislerde ise, buna ilâve olarak
Hav­va’nın Hz. Âdem’in kaburga kemiğinden yaratıldığı bildirilmiştir.[36]

Kur’ân-ı Kerim ve
hadislerde, Havva’nın yaratılışı hakkın­daki bilgiler, bunlardan ibaret olduğu
halde, diğer İslâmî kay­naklarda bu konuda geniş malûmat bulunmaktadır. Bu
ilâve bilgilerin kaynağı, tahmin edileceği gibi, yine Ehl-i Kİtap’tan ak­tarılan
İsrâilî haberlerdir ve dolayısıyla doğru olup-olmadığı belli değildir.
Doğruluğu tartışılır bu haberlere göre, Allah Teâlâ tara­fından Cennete
yerleştirilen Âdem orada yalnızdır. Âdem’i uyu­tan Allah, o uyumakta iken, sol
kaburga kemiğinden, onu yal­nızlıktan kurtaracak, onunla ülfet edip onunla
birlikte insan neslinin devamına vesile olacak ilk kadını, yani Havva’yı
yaratır. Âdem uyandığı zaman, başucunda oturmakta olan Havva’yı gö­rür ve
onunla tanışır.[37] 

 

G. Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz.Havva’nın Cennete Konulması

 

Cenab-i Allah, Âdem ve
ondan yarattığı eşi Havva’yı, yer­yüzüne göndermeden önce, bir imtihana tabi
tutmak istedi. Bu maksatla onları Cennete yerleştirdi ve orada seçtiği bir
ağacın meyvesiyle imtihan etti. İkisine, açıkladığı ağacın meyvesi hâriç
Cennetin bütün meyvelerinden yiyebileceklerini bildirdi. Bu ya­sağı
çiğnedikleri takdirde ise kendisi katında zâlimlerden sayıla­cakları hususunda
uyardı. Bir âlimin ifadesiyle, “Yeryüzünde Allah’ın halifesi olmak üzere
yaratılan insanın imtihanı için en uygun yer Cennet idi. Çünkü bu şekilde ona,
Allah’ın yeryüzün­deki halifesi olmak üzere yaratılan insana, uygun yerin
Cennet olduğu; fakat şeytanın aldatıcı sözlerine inanırsa, oradan mah­rum
kalacağı gösterilmiş olacaktı.  Cenneti
tekrar kazanmanın tek yolu ise, insanı her an saptırmak için fırsat kollayan
düşma-, na karşı başarı kazanmaktı.[38]
Cennette mesut bir hayat sürme­leri için Âdem ve Havva’ya verilen geniş
hürriyet ve buna karşılık tabî tutuldukları önemli imtihan bir âyette şöyle
açıklanmıştır:

“Biz, Âdem’e, ıEy
Âdem, eşinle ikiniz, Cennette yerleşin! İki­niz Cennetin meyvelerinden,
istediğiniz yerden bol bol yiyiniz! Fakat şu ağaca yaklaşmayınız! Eğer bu
ağacın meyvesinden yi­yecek olursanız, her ikiniz de zâlimlerden olursunuz!’
dedik.[39]

İnsanlığın ilk
temsilcileri olan Hz Âdem ile Havva, verilen sonsuz nimetler karşılığında,
kendilerince malum olan yasak ağaca yaklaşmamak ve onun meyvesinden yememekle
sorumlu tutulmuşlardı. Verilen emre uymayıp bu yasağı ihlâl ettikleri takdirde
onlara verilecek ceza ise, âyette geçtiği gibi, çok ağır olacaktı: Zâlimlerden
olmak.

Allah Teâlâ, Cennete
yerleştirdiği Âdem ve eşine, şeytana karşı uyanık olmalarını emretmiş, onun
kendilerine büyük kötü­lükler yapabileceğini de haber vererek onları uyarmıştı.
Yine şeytana uyup bu yüzden Cennetten çıkarılmadıkları takdirde, orada açlık ve
susuzluk çekmeyeceklerini, sıcaktan bunalmaya­caklarını ve çıplak
kalmayacaklarını bildirmişti:

“Bunun üzerine,
Ey Âdem! Bu (şeytan), senin ve eşinin düşmanınızdır. Sakın sizi Cennetten
çıkarmasın! Sonra yorulur, sıkıntı çekersiniz. Şimdi burada senin için, ne
acıkmak vardır ne de çıplak kalmak. Yine burada sen, susuzluk çekmeyecek, sıcak­tan
da bunalmayacaksın.[40] 

 

H. Şeytanın Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz. Havva’yı Kandırması

 

Yüce Allah tarafından
Âdem ve eşi Havva için konulan bir imtihandan ibaret bu yasak, ilk insan ve
neslinin en büyük düşmanı olan İblis’i/şeytanı harekete geçirmişti. Kendisi
Allah’ın rahmeti ve Cennetinden kovulmuşken, baştan itibaren kıskan­dığı ve
önünde eğilmekten kaçındığı Âdem ve eşinin Cennete konulmasına hiç tahammülü
yoktu. Allah’ın nimetlerinden u-zaklaştıriknasının sebebi olarak gördüğü Âdem’i
ve eşini de Cennetten çıkarmaya kesin karar vermişti. Allah’ın onlar için
koymuş olduğu yasağı çiğnemeleri için o ikisine vesvese vermeye başladı. Onları
aldatabilmek için dostça davranarak her türlü yolu denedi; menfaatleri için
çalıştığına yeminler ederek, netice­de onları en zayıf noktalarından yakaladı.
Onların zayıf noktala­rı, âyette belirtildiği gibi, melek olmak veya Cennette
ebedî kal­mak arzusuydu. Şeytan onların bu iki arzusunu tahrik ederek Âdem ve
Havva’ya şöyle demişti:

“İyi biliniz ki,
rabbiniz bu ağacın meyvesinden yemenizi; an­cak sizin iki melek olmanızı, yahut
Cennette ebedî kalmanızı is­temediğinden yasak etmiştir. Başka bir sebep için
değil!

Ve o ikisine ‘Emin
olunuz! Ben, bunu sizin iyiliğiniz için söy­lüyorum, ben size öğüt verenlerdenim.’
diye yemin etti.[41]

“Derken şeytan
onun aklım karıştırıp şöyle dedi: Ey Âdem! Sana ebedîlik ve sonu gelmez bir
saltanatı sağlayacak bir ağacı göstereyim mi?[42]

Şeytan, bu yoğun
gayretleri sonunda Âdem ile Havva’yı kandırdı ve ikisini yasak ağacın
meyvesinden yemeye ikna etti. Kendilerine olan düşmanlığını unutup şeytanın
tuzağına düşen Âdem ile Havva, onun sözlerine kanarak Allah tarafından yasak­lanmış
ağacın meyvesinden yemeye karar verdiler. Ancak, daha bu meyveyi tattıkları
sırada, hiç beklemedikleri bir şey oldu ve her ikisinin de avret mahalleri
açılıverdi.[43] Bunun üzerine, bü­yük bir
telâş ve acelecilik içinde, açılan avret yerlerini örtmek için yaprak toplamaya
başladılar. Artık onlar, şeytana aldan­makla bu ilk imtihanı kaybetmişler ve bu
yüzden Allah Teâlâ’nm azannı haketmişlerdi:

“Böylece, şeytan,
ikisini aldatarak (yasak) ağacın meyve-, sinden yemeye sevk etti. Ve ikisinin o
ağacın meyvesinden tatmaları üzerine, avret yerleri onlara göründü. Cennet
yapraklanyla ayıp yerlerini örtmeye başladılar. Bunun üzerine rableri onlara
şöyle nida etti: Ben ikinize, bu ağacın meyvesinden yemenizi yasak etmedim mi?
Ve ikinize, şeytan, ikinizin apaçık bir düşmamnızdır, demedim mi?[44]

Şeytanın Âdem’i
aldatması, bir başka yerde şöyle açıklanır: “Şeytan Âdem’e vesvese
vererek, ‘Ey Âdem! Sana ebedîlik ağacım ve ebedî bir mülkü göstereyim mi? dedi.
Bunun üzerine ondan yediler. Yiyince, kendilerine avret yerleri açüıverdi.
Derhal üstlerini Cennet yaprağı ile örtmeye çalıştılar. Ve böylece Âdem,
rabbinin sözünü tutmamış oldu, bu sebeple de önemli bir hataya düştü..[45]

Şeytanın iğvâlanna
aldanan Âdem ile Havva’nın yasak ağa­cın meyvesini yemeleri ve bunun üzerine
başlarına gelen durum hakkında Kur’ân-i Kerim’in verdiği bilgi bunlardan
ibarettir. Gö­rüldüğü gibi, yaratılışından itibaren Âdem’i kıskanan ve Allah’ın
emrine karşı gelerek ona saygı secdesinde bulunmaktan kaçınan şeytan, bu defa
da onu aldatarak yasak meyveden yemesine ve dolayısıyla günah işlemesine sebep
olmuştur. Az önce geçtiği gi­bi, Tâhâ suresinin 120. âyetinde şeytanın, önce
Âdem’e giderek, vesvese verdiği, ardından ikisinin birlikte yasak ağacın meyve­sinden
yedikleri belirtilmiş; Bakara suresinin 36. ve A’raf sure­sinin 20. âyetlerinde
ise, şeytanın ikisine birden vesvese verdiği ve ikisini birlikte aldattığı
ifâde edilmiştir. Yani Tevrat’taki gibi şeytanın önce Havva’yı kandırdığı,
sonra da onun vasıtasıyla Âdem’i yoldan çıkardığı şeklinde, suçun işlenmesinde
Havva’nın zaaflarını öne çıkaran ve suçu neredeyse onun üzerine yıkan bir bilgi
verilmemiştir.[46] Bunun neticesindedir ki,
Yahudi-Hıristiyan geleneğinde ilk kadın olan Havva’nın ayartıcı ve baştan
çıkarıcı olarak takdim edilmesine karşılık, Kur’ân-ı Kerim’e göre, Cen­netten
kovulmalarıyla sonuçlanan olaylarda Âdem ile Havva eşit bir şekilde sorumlu
tutulmuş; hatta vahye muhatap olması se­bebiyle asıl sorumluluk Âdem’e ait
olduğu için, şeytanın doğru­dan ona hitap ettiği bildirilmiş ve Havva’ya
hitabından söz edilmemiştir.[47]

Kur’ân’da ve sahih
hadislerde, şeytanın Cennete nasıl gir­diği ve Âdem ile Havva’yı ne şekilde
kandırdığı konularında bilgi mevcut değildir. Diğer İslâm kaynaklarının bu
konularda aktar­dığı bilgiler, genellikle tahrif edilmiş Yahûdî kaynaklarına
daya­nır. Tevrat’a göre kır hayvanlarının en hilekârı olan yılan -ki bu yılan
Yeni Ahid’e göre şeytandır.[48]
Aden’deki cennettd/bahçede yaşamakta olan Havva’nın yanma yaklaşarak onu yasak
ağacın meyvesinden yemeye ikna etmiştir. Daha sonra da Havva, kocası Âdem’e
yasak meyveden yedirmiştir.[49]

Kur’ân-ı Kerim,
yasaklanan ağacın cinsi ve mâhiyeti hak­kında da bilgi vermemiştir. Kur’ân’da,
yalnızca şeytanın bu ağa­cı, Âdem ile Havva’yı kandırabilmek için ebedîlik
ağacı[50] ve
me­lek olmalarını sağlayacak ağaç[51]
olarak tanıttığı ifadeleri yer al­makta; ancak şeytanın bu kanâatinin doğru
veya yanlışlığı açık­lanmamaktadır. Bu hususta hadislerde de bilgi yoktur.[52]
Diğer İslâmî kaynaklar ise, yahûdî metinlerine dayanarak, bu ağacın, ilim,
hayrı-şerri bilme ağacı, üzüm asması, buğday, incir ağacı veya diğer cins bir
ağaç olduğuna dair rivayetler nakletmişler, bu kabilden çok sayıda ağacın
ismini saymışlardır.[53]
Hıristiyanlar-dan nakledilen bir anlayışa göre ise, yasak ağaç meselesi, cinsî
yaklaşımdan kinayedir.[54]

Kur’ân-ı Kerim, Âdem
ile Havva’nın yasak ağacın meyve­sinden yemeleri üzerine açılan avret
mahallerini, Cennet yaprak-lanyla örtmeye çalıştıklarını bildirmekte;[55]
ancak bu yaprakların hangi ağaca ait olduğunu belirtmemektedir. Bu konuda hadis
de nakledilmemiştir. Dolayısıyla bu hususta diğer eserlerde yer a-lan incir
yaprağı veya diğer bâzı ağaçların yaprağıyla ilgili riva­yetler, Kur’ân veya
sünnete dayanmaz. Bu bilgiler tümüyle Tev­rat’tan alınmıştır. Nitekim
Tevrat’ta, çıplak olduklarını anlayan Âdem ve Havva’nın, incir yapraklarını
dikip önlük yaptıkları zik­redilmektedir.[56]       

 

I. Hz. Âdem (A.S.) Ve Hz. Havva’nın Konulduğu Cennet

 

Kur’ân-ı Kerim’de,
Allah’ın Âdem ve Havva’ya Cennette yer­leşmelerini emrettiği belirtilmekte
ancak bu Cennetin, âhirette iyilerin kalacakları Ebedîlik yurdu/Dârül-huld olan
Cennet olup olmadığı konusunda ise açık bir ifade bulunmamaktadır. Bu yüzden bu
Cennet hakkında farklı görüşler ileri sürülmüştür.

Ehl-i Sünnet
âlimlerinin ekseriyetine göre, Hz. Âdem ve Havva’nın konulduğu Cennet, âhirette
iyi insanların konulacağı Cennettir.[57]
Peygamber Efendimiz’e (s.a.v.) Mirac’a çıkarıldığı gece semânın katlarında
bulunduğu esnada gösterilmiş olan bu Cennet göktedir. Âdem ve Havva’ya
“ihbitû/ininiz” diye emredilmesi de, bu Cennetin gökte olduğunu
ortaya koymaktadır.

Ancak İslâm
âlimlerinden bir kısmı, burada Cennet keli­mesinin Arapça lügat mânâsı olan
bahçeyi ifade ettiğini ve bu Cennetin yeryüzünde bir bahçe olması gerektiğini
düşünmüşler­dir. Bu görüşü ileri sürenler, görüşlerini ispat hususunda şu
delilleri getirmişlerdir:

1. Âdem ve
Havva’ya yasak konulması, bu Cennetin, âhi­re tte   iyilerin 
mükâfatlan d ırılacağı  
Cennet  olmadığını   gösterir; çünkü orada herhangi bir yasak
olmayacaktır.

2. Cennette
isyan ve günah söz konusu olamaz; halbuki Â-dem ve Havva yasak ağacın
meyvesinden yemek suretiyle suç iş­lemişlerdir.

3. Orası
asıl Cennet olsaydı, orada kâfir bulunmazdı. Hal­buki oraya girerek o ikisini
kandıran şeytan daha önce rabbinin emrine karşı gelip Âdem’e secde etmemiş ve
bu yüzden küfre dü­şerek Cennetten kovulmuştu.

4. Kur’ân-ı
Kerim’de bildirildiğine göre, âhiretteki Cennet ebedîlik yurdudur.  Oraya girenler bir daha çıkmaz;[58]
halbuki Âdem ve Havva oradan çıkarılmışlardır.

5. Âdem,
yeryüzünde halife olması için yaratılmıştır ve ya­ratıldığı yer de yeryüzüdür.
Eğer onun Cennette yaratılıp bir gü­nah dolayısıyla dünyaya indirildiği
düşünülürse, bu onun yara­tılış gayesiyle çelişir. Eğer yeryüzünde yaratılıp
Cennete yüksel­tildiği iddia edilecek olursa, iddia sahiplerine verilecek cevap
Kur’ ân-i Kerim’de bu görüşü doğrulayacak bir delilin mevcut olmadığıdır.

Müslüman âlimlerden
bâzıları da, bu konuda kesin bir so­nuca varılamayacağı düşüncesiyle tartışmaya
girmekten ve gö­rüş belirtmekten kaçınmışlardır.[59]

Tevrat’a göre ise,
Âdem ve Havva’nın konulduğu Cennet, yeryüzünün doğu kısmında, Aden’de bir bahçedir,
yani bir dün­ya Cennetidir. Allah, korunması için Âdem’i bu bahçeye koyar,
bahçenin her ağacından yiyebileceğini; ancak, hayat ağacı veya iyilik ve
kötülüğü bilme ağacından yememesi gerektiğini, aksi takdirde öleceğini
bildirir.[60] Daha sonra onun yalnızlığını
gider­mek için kaburga kemiğinden Havva’yı yaratır. [61]

 

İ. Tevbelerinin Kabulü Ve Cennetten Yeryüzüne İndirilmeleri

 

Âdem (a.s.) ve Havva,
Allah’ın emrine rağmen işledikleri hatâ yüzünden büyük bir pişmanlık içine
düşmüşlerdi.[62] Bağış­lanmaları için
Allah’a yalvarmaya başladılar:

“O ikisi, ‘Ey
Rabbimiz! Biz, kendimize zulmettik. Eğer sen bizi bağışlamaz ve bize merhamet
etmez isen, şüphesiz hüsrana uğrayanlardan oluruz’dediler.[63]

Cenab-i Allah, Âdem ve
eşinin tevbelerini kabul etti:

“Daha sonra Âdem,
 rabbinden bir takım ilhamlar aldı ve ,
derhal tevbe etti. Çünkü Allah tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandır.[64]

Ancak Yüce Allah,
tevbelerini kabul etmekle birlikte, işle­dikleri bu suç sebebiyle o ikisini,
içinde bulundukları Cennetten yeryüzüne indirdi. Böylece, Allah’ın, Âdem’i
yaratırken ona tak­dir ettiği yeryüzündeki halifelik görevi de fiilen başlamış
oluyor­du. Çünkü Allah Teâlâ, onu yeryüzünde kendisine halife olmak üzere
yaratmıştı. Âdem’in (a.s.) Cennetten yeryüzüne indirilme­sinin sebebi, her ne
kadar şeytanın vesvesesine kapılarak bili­nen hatayı işlemesi olsa da, o her
halükârda zamanı gelince yer­yüzüne gönderilecek, kendisine verilen bu ulvî
görevi muhakkak surette yerine getirecekti. Bununla birlikte, yeryüzüne
indirilme­sine kadar onun başından geçenler, onun nesli için önemli bir ibret
sahnesi idi ve ilâhî bir hikmete dayanıyordu. Allah Teâlâ, onu ve neslini,
yeryüzünde karşılaşabilecekleri bir takım hâdise­lere karşı hazırlıklı olmaları
ve bilhassa şeytanın düşmanlığı konusunda uyanık bulunmaları hususunda uyarmış,
ikisinin başından geçenlerle unutamayacakları bir ders vermişti. Bu tec­rübe,
Âdem ve neslinin, gerçek düşmanları şeytanı iyi bir şekilde tanımalarını da
sağlamıştı.

Allah Teâlâ, Cennetten
çıkardığı Âdem ve eşine, nesillerinin belirli bir süre dünyada kalacaklarını,
bu süre içinde dünyadan faydalanıp onu imar edeceklerini, bâzı meseleler
yüzünden ara­larında anlaşmazlıkların çıkacağını, sonunda öleceklerini ve ye­niden
diriltileçeklerini haber verdi. Ayrıca, insanlar arasından peygamber olarak
seçeceği kişilerle, insanlara doğru yolu göste­receğini, göstermiş olduğu bu
yola tâbi olanların kurtuluşa ere­ceklerini müjdeledi. Peygamberleri inkâr eden
ve onlara gönderi­len emirleri yalanlayan kâfirlerin ise ebedî olarak Cehenneme
atılacaklarını bildirdi:

“Allah buyurdu:
Bir kısmınız, diğer bir kısmınıza düşman o-larak Cennetten inin. Yeryüzünde
sizin için bir müddete kadar, yerleşme ve geçim imkânı vardır. Yine şöyle dedi:
Orada yaşayacaksınız, orada öleceksiniz ve tekrar oradan diriltilip çıkarılacak­sınız.[65]

“Şeytan, onların
ayaklarını kaydırıp haddi tecavüz ettirdi ve onları içinde bulundukları Cennet
nimetlerinden çıkarttı. Bunun üzerine, ‘Birbirinize düşman olarak ininiz, sizin
için yeryüzünde barınak ve belli bir zamana dek yaşamak vardır’ dedik. Daha
sonra Âdem, rabbinden bir takım ilhamlar aldı ve derhal tevbe etti. Çünkü Allah
tevbeleri kabul eden ve merhameti bol olandır.

Biz onlara, ‘Hepiniz
oradan yeryüzüne inin. Tarafımdan size hidâyet geldiğinde, kim hidâyetime
uyarsa, onlara bir korku yok­tur. Onlar, üzülmeyecektir de!’ dedik. İnkâr edip,
âyetlerimizi ya­lanlayanlara gelince, işte onlar, cehennemliktirler. Orada
ebedî olarak kalacaklardır.[66]

“Dedi ki: Bâzınız
bâzınıza düşman olarak oradan inin! Artık benden size hidâyet geldiğinde, kim
benim hidâyetime uyarsa, o sapmaz ve bedbaht olmaz. Kim de beni anmaktan yüz
çevirirse, şüphesiz onun için dar bir geçim vardır ve biz onu Kıyamet günü kör
olarak hasrederiz.[67]

Meseleye, Hz. Âdem ve
Havva’ya verilen “oradan ininiz” em­rinin bir kovulma olmadığı;
aksine yeryüzünde halife olarak ya­ratılmanın zarurî bir sonucu olduğu
noktasından bakan Mevdu-dî, o ikisinin bir süre Cennette tutulmalarının imtihan
sebebiyle olduğunu belirtir. Buna göre, tevbelerinin kabul edilmesinden sonra,
Cennette kalmalarına izin verilemezdi.

Dolayısıyla dünyaya
bir ceza olarak değil, yaratılış gayesi nedeniyle gönderilmişlerdi.[68]
Çünkü Allah Teâlâ, onu yeryüzün­de halife yapmak için yaratmıştı ve O’nun
iradesini engelleyecek bir şey de olamazdı.

Kur’ân-ı Kerim, Hz.
Âdem (a.s.) ile Havva’nın yeryüzünün hangi yöresine indirildikleri hakkında
bilgi vermemiştir. Tefsir, kısas-ı enbiyâ ve diğer tarih kaynakları ise, Yahudi
kaynakların­dan bâzı bilgiler aktarmışlardır. Bu rivayetlere göre, yeryüzüne inmeleri
emri verilince, Hz. Âdem (a.s.) Hindistan’daki Dehnâ, Büz dağı veya Serendib
adasına; Havva ise Arabistan’ın Hicaz bölgesindeki Cidde’ye inmiştir. Adem
(a.s.), Havva’yı aramak için Arabistan’a kadar gelmiş, ikisi Arafat’ta
Müzdelife mevkiinde buluşmuşlardır. İlgili rivayetlerde, yılanın ve şeytanın
nereye in­dirildikleri hakkında da bilgiler bulunmaktadır.[69] Bu
rivayetlerin ciddî bir dayanağı yoktur. İbn Kesir’in dediği gibi, bunlar,
“ka­ranlığa taş atmak, delilsiz ve mesnetsiz konuşmaktan başka bir şey
değildir.”[70]  

 

K. Hz. Âdem (A.S.)’ın Peygamberliği

 

Kur’ân-ı Kerim’de,
Âdem (a.s.)’m Allah Teâlâ’dan vahiy al­dığı[71],
Allah’ın ona hitap ederek sorumluluk yüklediği[72],
tevbesini kabul edip doğru yola yönelterek seçkinlerden kıldığı bildirilmiştir.
Bu âyetlerden birinde şöyle denilmektedir:

“Ama sonra rabbi
onu rahmetiyle seçip ayırdı, Onun tevbesini kabul etti ve ona doğru yolu
gösterdi.[73]

Peygamberliğinin kesin
birer delili olan bu âyetlerden bi­rinde de, onun, Hz. Nuh, Hz. İbrahim
hanedanı ve İmrân hane­danı ile birlikte âlemlere üstün kılındığı belirtilerek
şöyle buyu-rulmuştur:

“Şüphesiz Allah,
Âdem’i, Nuh’u, İbrahim ailesini ve İmran ai­lesini birbirlerinin soyundan
olarak âlemlerden üstün kıldı. Allah, her şeyi çok iyi işiten, çok iyi
bilendir.[74]

Sevgili Peygamberimiz
de, ilk peygamberin Hz. Âdem oldu­ğunu söylemiştir.[75]

 

L. Hz. Âdem (A.S.)’In Nesli

 

Cenab-ı Allah,
yeryüzüne indirdiği Âdem ve Havvâ^a nesil­lerini devam ettirecek çocuklar ihsan
etti:

“Ey insanlar!
Sizi tek bir candan yaratan, ondan eşini var eden ve her ikisinden de bir çok
kadın ve erkek türetip yeryüzüne yayan rabbinizden korkun.”[76]

Rivayete göre, Âdem
(a.s.) ile Havva’nın çocukları, her ba­tında, biri erkek öbürü kız olmak üzere
ikiz doğuyordu. Bu şe­kilde, 20 batında 40 çocukları olmuştu.[77]
Evlâdına peygamber olarak görevlendirilen Hz. Âdem (a.s.), gittikçe sayıları
artan ve yeryüzünü imara çalışan neslini, Allah’tan aldığı emir ve yasak­lar
doğrultusunda yönetiyordu.

Allah (c.c.) daha
sonraları ise onun nesli arasından bâzı şahısları da yine kendisine elçi olarak
seçti. Bu elçileri vasıtasıy­la insanlara emir ve yasaklarını ulaştırdı.
Elçilerine ve onlara uyanlara kurtuluş vâdetti, onların düşmanlarını Cehennemle
korkuttu.

İnsanlık tarihinin ilk
dönemlerinden itibaren İnsanlar iki cepheye ayrıldılar. Bir tarafta
peygamberler ve onlara uyanların temsil ettiği tevhid cephesi, diğer tarafta
ise Allah’ı ve peygam­berleri inkâr edenlerin oluşturduğu küfür cephesi. Bu
durumu ve Âdem kıssasını değerlendiren Elmalılı şöyle der:

“İşte yeryüzünde
insanlığa ait hilâfetin oluş şekli bu iniş ve bu vaad ve vaîd ile beraber
olmuştur. Ve bu sıfat Âdem’den evla­dına intikal edecek, bunu bilenler birinci
kısımdan, yalanlayanlar ikinci zümreden olacaktır. Biri ilk fıtratın gereğine
halef olacak, biri de geçici olan hatayı huy edinerek görünüşte Âdem’e, gerçek­te
ise şeytana halef ve arkadaş olacaklardır. Şu halde, insan Kur’ân’ın bu
kıssalarını iyi düşünmeli ve daima hatırında tutmalı­dır. Görülüyor ki,
kıssanın sonunda beyanın ifade şekli, bütün Âdem oğullarını hedef almakta ve
Âdem ile Havva burada âdeta nesilleriyle beraber bir cinsi temsil etmektedirler.
“[78]

Cennette Hz. Âdem
(a.s.)’a ve eşine musallat olarak onları günaha sevk eden ve böylece Cennetten
çıkarılmalarına sebep olan şeytan, yeryüzünde de Âdem (a.s.) ve neslinin
peşinde ola­cak ve onları günah ve yasaklara sevk edebilmek için elinden gelen
gayreti gösterecektir. İnsanlar, Allah’ın emirlerini terk et­tikleri takdirde,
onun iğvâsma kapılmaya son derece müsait hale gelirler ve çeşitli günahları
işlerler. Bu bakımdan, Cennette Hz. Âdem (a.s.) ve eşine yasaklanan günah
ağacı, insanlara yeryü­zünde haram kılınmış olan bütün fiil ve hareketleri
temsil eder. Âdem  (a.s.) ve  eşinin bu yasağı çiğnedikten  sonra pişmanlık duymaları ve tevbe kapısına
sığınmaları da, günah işleyen in­sanlar için tevbe kapısının açık olduğunu
gösterir. Ancak kıssa­dan da anlaşıldığı gibi, asıl olan Allah’ın gönderdiği
peygamber­lere tâbi olup onların yolundan giderek şeytanın iğvâsmdan ko­runmaktır.  Şeytana uyan ve onu rehber edinenlerin ise
sonu felâkettir ve ebedî yurtları Cehennem olacaktır.  Netice olarak, Hz. Âdem (a.s.) kıssası,  insanoğlunun kıssasıdır;  her insanın bundan ibret alması gerekir. [79]

 

M. Hâbil Kabil Kıssası

 

Kur’ân-ı Kerim’de, Hz.
Âdem (a.s.)’in isimleri verilmeyen iki oğlunun[80]
başından geçen önemli bir olay anlatılmıştır. Ehl-i Ki-tap’tan nakledilen
rivayetlerde onların isimleri Hâbil ve Kabil ola-rak verilmektedir. Bu iki
kardeş arasında geçen kıssa, Kur’ân-ı Kerim’de insanların ve bilhassa
mü’minlerin ders alma­ları için anlatılmıştır.

Hâbil ile Kabil, iki
kardeş olmakla birlikte ahlakî bakımdan tamamıyla farklı iki şahıstır. Hâbil
iyiliği, hakka teslim olmayı, hakkaniyet ve takvayı temsil etmektedir. Kabil
ise bencillik, ihti­ras, kıskançlık ve hakka isyan duyguları ile doludur.
Kur’ân-ı Kerim, isimlerini vermediği bu iki kardeş arasında geçen önemli olayı,
dar bir çerçevede anlatmıştır. Buna göre, iki kardeş Allah’a birer kurban
sunmuş, ancak birinin kurbanı kabul edilirken diğerininki reddedilmiştir.
Kardeşinin kurbanının Allah tarafın­dan kabul edilmesini çekemeyen Kabil,
kıskançlık sonucu, as­lında hiç bir suçu olmayan kardeşi Hâbü’i öldüreceğini
söyler. Hâbîl ise, bunda bir suçunun bulunmadığını, kurbanın kabul veya
reddinin kendisiyle değil, Allah’tan korkmakla ilgili olduğu­nu açıklar ve
kendisine saldıracak olursa, âlemlerin rabbinden korktuğu için asla karşılık
vermeyeceğini hatırlatır ve şöyle der: “Ben isterim ki, sen, benim
günahımı da, kendi günahını da yük­lenip Cehennem halkından olasın! Zâlimlerin
cezası budur.” Bu haklı savunmasına rağmen Kabil onu öldürür; ancak onun
ce­sedini ne yapacağına karar veremez. O esnada Allah tarafından gönderilen bir
karganın yeri eşelediğini görür. Bundan dersini alır, kardeşinin ölüsünü Örtmek
için bir karga kadar dahi ola­madığını söyleyip büyük bir pişmanlık ve vicdan
azabına düşer. Kıssa Kur’ân-ı Kerim’de şöyle anlatılmaktadır:

“Ey Muhammed!
Onlara Âdem’in iki oğlunun kıssasını hak-kiyle anlat Hani ikisi birer kurban
sunmuşlar, birininki kabul edilmiş, diğerininki kabul edilmemişti. Kurbanı
kabul edilmeyen ötekine, ‘Andolsun, seni öldüreceğim.’ deyince, kardeşi, ‘Allah
an­cak kendisinden korkanların kurbanını kabul eder. Andolsun, e-ğer sen beni
öldürmek üzere elini bana uzatırsan, ben seni öldür­mek için sana elimi uzatmam.
Çünkü ben, âlemlerin rabbinden korkarım! Ben isterim ki, sen, benim günahımı
da, kendi günahını da yüklenip Cehennem halkından olasın! Zâlimlerin cezası bu­dur.
‘ dedi.

Bunun üzerine kurbanı
kabul edilmeyenin nefsi, kendisini kardeşini öldürmeye teşvik etti ve sonunda
onu öldürdü. Böylece zarara uğrayanlardan oldu. Derken Allah, bir karga
gönderdi, karga, kardeşinin cesedini nasıl gömeceğini ona göstermek için toprağı
eşeliyordu. ‘Yazık bana, kardeşimin cesedini örtmek için, bu karga kadar
olmaktan aciz kaldım,’ dedi, pişmanlık ve vicdan azabıyla çarpıldı.”[81]

Görüldüğü gibi, bir
insanın, kendisine hiçbir kötülük yap­mayan sâlih ve muttaki kardeşini haksız
yere öldürmesi gibi büyük bir cinayet, ilk olarak Kabil tarafından işlenmiştir.
însan öldürmek büyük bir zulüm; neticesi de pişmanlık ve hüsrandan başka bir
şey olmadığı halde, ne yazık ki bu, insanlar arasında, sürekli bir hâle
gelmiştir. Menfaat duygulan veya Kabil’de oldu­ğu gibi kıskanma ve zarar verme
arzusu, insanları bu çirkin işe sevk etmektedir.

Kur’ân-ı Kerim, iki
kardeşin kıssasını bu dar çerçevede an­latmış, teferruata girmemiştir. Sahih
hadislerde ise, buna ilâve olarak, insanlık tarihinde haksız yere adam öldürme
âdetini baş­latan Kabil’in, Kıyamete kadar haksız yere adam öldürme suçu­nu
işleyenlerin günahlarından da bir sorumluluk taşıdığı ifade edilmiştir.
Peygamberimiz, şöyle buyurmuştur:

“Haksız yere
Öldürülen her bir insanoğlunun kanından bir hisse, Âdem oğullarından öldürme
fiilini ilk işleyene ayrılır. Çünkü O (Kabil), bu cinayeti âdet edinenlerin
önderidir.”[82]

Tefsir ve tarih
kitaplarında ise, Kur’ân-ı Kerim ve hadiste geçen bu bilgiler dışında, konu ile
ilgili pek çok rivayet bulun­maktadır. Tamamına yakını Tevrat ve şerhlerinden
nakledilmiş olan ve doğruluğuna dâir bir delil bulunmayan bu anlatımların bir
kısmı özet olarak şöyledir:

Hz.Âdem (a.s.)’in
çocukları, biri erkek biri kız olmak üzere hep ikiz doğardı. Böylece Âdem
(a.s.)’in Havva’dan 20 batında 40 çocuğu oldu. Bir batında doğan erkek, kendi
ikiziyle evlenemez, dolayısıyla diğer batınlarda doğan kızlardan biriyle
evlenirdi. Kabil ile Hâbil’e kadar böyle devam etmiş ve bu hususta herhan­gi
bir anlaşmazlık çıkmamıştı. Daha büyük olan Kabil ziraatla, Hâbil ise
çobanlıkla meşgul oluyordu. Hz. Âdem (a.s.), Hâbil’i, Kabil’in ikizi olan kızıyla
evlendirmek istedi. Ancak Kabil, insan­lığın başlangıcında sâdece Âdem’in
çocukları için geçerli olan bu kurala uymak istemedi. İkizi olan kız
kardeşinin, Hâbil’in ikizin­den daha güzel olduğunu söyleyerek, onunla evlenmek
hakkının kendisinde olması gerektiğini savundu. Bunun üzerine Hz. Â-dem (a.s.),
bu kızıyla evlenmek hakkının hangisine ait olduğunu belirlemek hususunda, o
ikisinden Allah’a birer kurban takdim et-melerini istedi ve kimin kurbanı kabul
edilirse onun haklı olacağını söyledi. Buna razı olan iki kardeş, Cenab-ı
Hakk’a bi­rer kurban takdim ettiler. Hayvancılık yapan Hâbil, sürüsünde bulunan
en semiz ve en güzel koçu (veya sığın) kurban ederken, zirâatla geçinen Kabil
ise, kurban olarak, yanında bulunan eki­nin en kötüsünden bir demet başak
takdim etmişti. Bu esnada gökten gelen ateş, Hâbil’in kurbanını yaktı, Kabil’in
kurbanına ise hiç dokunmadı ve onu olduğu gibi bıraktı. Ateşin yakması, sunulan
kurbanın kabul edildiğini gösteriyordu. Buna göre, Hâbil’in kurbanı kabul
edilirken Kâbü’inki reddedilmişti. Bu ne­tice, Kabil’i kıskançlık ve düşmanlığa
sevk etti. Bunda bir suçu olmayan Hâbil’i aşın derecede kıskandı ve ona düşman
kesilerek onu öldüreceğini söyledi. Hâbil ise, kardeşine kurbanının red­dedilme
sebebinin takvasızlığı olduğunu ve bunun kendisiyle alakasının bulunmadığını
söyledi ve insan öldürmenin kötülü­ğünü ve bunun acı sonunu hatırlattı. Ayrıca
kendisinin böyle bir şeyi asla yapmayacağını belirtti; ancak bütün çabasına
rağmen, Kabil’i bu kararından vazgeçiremedi. Kabil, onu öldürmek için peşine
düştü. Kendisinden korkarak dağların tepesine kaçan kardeşini, bir gün,
koyunlarının başında uyurken yakaladı ve bir taşla başını ezerek öldürdü.

Onu Öldürdükten sonra,
cesede ne yapılacağını bilemediği için öldürdüğü yerde olduğu gibi bırakmıştı.
Cesedin etrafında yırtıcı kuşlar ve hayvanların dolaştığını görünce,
parçalamala-nndan korkup cesedi sırtına aldı ve 40 gün boyunca oradan o-raya
taşıdı. Hatta yüz sene taşıdığını bildiren rivayetler vardır. Bu müddet
zarfında kuşlar ve yırtıcı hayvanlar cesedi yiyebilmek için onun etrafında
dönüp-dolaştı.

Kabil’in daha önce
beyaz olan teni, kardeşini öldürünce simsiyah kesildi. Babası Âdem, kardeşinin
nerede olduğunu so­runca, onu tersledi ve kardeşinin çobanı olmadığını söyledi.
Bu olaydan sonra yüz yıl daha yaşayan Âdem, bu bir asırlık uzun süreyi matem
içinde geçirdi; hattâ  bir defa olsun
gülmedi.

Bir rivayete göre de,
kardeşini öldüren Kabil, babasından kaçarak Yemen’deki Aden’e gitmişti. Burada
karşısına çıkan şey­tan, ona, Hâbil’in takdim ettiği kurbanın ateş tarafından
yenile­rek kabul edilmesinin, onun ateşe tapmasına bağlı olduğunu, dolayısıyla
arzusuna ulaşmak istiyorsa kendisinin de ateşe tap­ması gerektiğini söyledi.
Bunun üzerine Kabil, bir ateşgede yaptı ve ateşe tapmaya başladı. Böylece
katillerin öncüsü olduğu gibi ateşe tapanların da öncüsü oldu.[83]

Kardeşini öldüren
Kabil, geçtiği gibi, cesede ne yapılması gerektiğini bilmiyordu. Allah
tarafından gönderilen iki kardeş karga, onun önünde dövüştüler ve biri diğerini
öldürdü. Ardın­dan bir çukur eşti ve ölü kargayı oraya gömdü. Onu gören Kabil,
kardeşinin cesedini defnetti. Başta söylediğimiz gibi, bu rivayet­lerin
doğruluğu sabit değildir. Önemli bir kısmının hayal gücü­nün ürünü olduğu
kesindir.[84]  

 

 

BİRİNCİ BÖLÜM PEYGAMBERLİK VE  PEYGAMBELER.. 1

HZ.
ADEM (A.S.) 1

 

 

 

 

BİRİNCİ BÖLÜM PEYGAMBERLİK VE  PEYGAMBELER

 

HZ. ADEM (A.S.)

 

A. Peygamberlerin Görevleri

 

Peygamberlerin görevi,
tek cümle ile, insanları Allah’ın yo­luna çağırmak suretiyle, onları küfrün
karanlığından kurtarıp İslâm’ın aydınlığına çıkarmaktır. Onların bu görevini,
yürüttük­leri faaliyetin alanları bakımından altı madde hâlinde ele almak
mümkündür: [1]

 

1. İnsanları Sâdece Allah’a Kulluğa Çağırmak

 

Peygamberlerin temel
görevi, insanları sâdece Allah’a kul­luğa çağırmak ve onları kendiliklerinden
uydurdukları sahte ilâhlara tapmaktan uzaklaştırmaktır. Toplumları, her türlü
sa­pıklıklardan, ahlâksızlık ve kokuşmuşluklardan temizlemektir. Peygamberlerin
bu vazifesi, Kur’ân-ı Kerim’de şöyle açıklanmış­tır:

“Ey Muhammedi
Biz, senden önce hiç bir peygamber gön­dermedik ki, ona, ‘Ben’den başka hiç bir
ilâh yoktur, o halde sâ­dece bana ibâdet edin!’ diye uahyetmiş olmayalım.”[2]

“Şüphesiz ki, her
ümmete, ‘yalnız Allah’a kulluk edin, her azdıncıdan kaçının,’ diyen bir
peygamber gönderdik.[3]

Bu konuyu, az sonra
peygamberlerin davetinin özellikleri başlığı altında biraz daha geniş bir
çerçevede ele alacağız. [4]

 

2. Allah’ın Emirlerini İnsanlara Tebliğ Etmek

 

Allah’ın insanlara
büyük bir ihsanı olan peygamberler, in­sanların hidâyet ve kurtuluş
rehberleridirler. Onlar, Allah’ın e-mirlerini insanlara tebliğ etmişler, bu
sayede ümmetlerini, put­perestlik ve her çeşit şirkin pençesinden kurtararak
hidâyete ulaştırmışlardır:

“O peygamberler,
Allah’ın emirlerini insanlara tebliğ ederler; sâdece Allah’tan korkarlar ve
O’ndan başka hiç bir kimseden korkmazlardı. Hesap görücü olarak Allah yeter. [5]

“Ey Peygamber!
Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan, Allah’ın elçiliği
görevini yerine getirmemiş olur­sun. Allah, seni insanlardan korur. Şüphesiz ki
Allah, kâfirler top­luluğunu hidâyete erdirmez.[6] 

 

3. İnsanları Karanlıktan Aydınlığa Çıkarmak

 

Peygamberlerin tamamı,
insanları Allah’ın gönderdiği ortak adı İslâm olan Sırât-ı Müstakîm’e
çağırmışlar, kendilerine ina­nanları karanlıklardan aydınlığa çıkarmışlardır.
Bu gerçek, bâzı âyetlerde şöyle ifade edilmiştir:

“Peygamberleri,
emrimizle doğru yolu gösteren önderler yap­tık. Onlara hayırlı işler yapmayı,
namazı dosdoğru kılmayı ve ze­kât vermeyi vahyettik. Onlar ancak Biz’e ibâdet
eden kimseler-di.[7]

“Şüphesiz Musa’yı
mucizelerimizle gönderdik. Ona şöyle dedik: Kavmini karanlıklardan aydınlığa
çıkar; onlara Allah’ın (geçmiş kavimlerin başlarına gelen) hâdiseli günlerini
hatırlat. Şüphesiz ki, bunda her sabredip şükreden için nice ibretler var­dır.[8]

“Ey Muhammedi
Biz, seni şahit, müjdeleyici ve uyarıcı ola­rak gönderdik. Ve izniyle, Allah’a
dâvetçi ve aydınlatıcı bir kandil olarak gönderdik. “[9]

İnananların dostu
Allah, inkâr edenlerin dostları ise şeytan ve yandaşlarıdır. Yüce Allah, bu
dostlarını elçileri olan peygam­berleri vasıtasıyla karanlıktan aydınlığa
çağırmıştır:

“Allah, inanç
sahiplerinin dostudur, onlan koyu karanlıklar­dan aydınlığa çıkarır. Hakikati
inkâr eden kâfirlerin dostları ise onları aydınlıktan çıkarıp zifiri karanlığa
iten şeytânı güçlerdir, içinde yaşayıp kalmak üzere ateşe mahkum olanlar, işte
bunlar­dır.[10]      

 

4.  İnsanlara Örnek
Olmak

 

Bütün insanlar
tarafından örnek alınması gereken Pey­gamberler, iman edenler için uyulması
mecburî olan en güzel örneklerdir. Kurtuluşa ermek, onları örnek alıp, onlar gibi
inan­maya ve onlar gibi yaşamaya bağlıdır. Yüce Allah insanlara, her hususta
peygamberlere uymayı emretmiştir. Çünkü onlar, inanç ve yaşayış bakımından, en
mükemmel insanlardır. Allah, bütün insanlar için hidâyet rehberi olarak seçtiği
peygamberleri her türlü çirkinliklerden korumuştur:

“Andolsun,
Allah’ın Rasülü’nde, sizin için, Allah’ı ve âhireti arzulayan ve Allah’ı çok
anan kimseler için, uyulacak en güzel bir örnek vardır. [11]

“İşte bu
peygamberler, Allah’ın hidâyete erdirdiği kimseler­dir. Sen de, onların doğru
yoluna tâbi ol.”[12]   

 

5. İnsanlar Arasında Adaleti Tesis Etmek

 

Zulüm ve
haksızlıkların yayılması, insanlığın felâketine yol açan bir durumdur.
Yeryüzünde zulüm,, genellikle toplumdaki hâkim sınıfın bozulmasıyla
yaygınlaşmış, adaletin bütünüyle ortadan kalkması ve zulmün şiddetlenmesi ise
toplumların so­nunu getirmiştir. İnsanlık tarihi, bu yüzden uğranılan ilâhî ce­zaya
pek çok kere şahit olmuştur. Cenab-ı Hak, Kur’ân-ı Ke-rim’inde, bu tehlikeye
şöyle işaret etmektedir:

“Bir toplumu
helak etmeyi istediğimiz zaman, o toplumun lüks ve refaha gömülmüş seçkinlerine
son uyarılarımızı yaparız ve eğer onlar buna rağmen günahkârca yaşamaya devam
eder­lerse, azap hükmü artık o toplum için kaçınılmaz olur ve biz de onu
darmadağın ederiz. Nuh’tan bu yana, biz, böyle nice toplum­ları yok ettik!
Çünkü kullarının günahlarını bütünüyle görüp ha­berdar olmakta rabbin gibisi
yoktur.”[13]

Toplumların felâketini
beraberinde getiren zulüm ve hak­sızlıkların giderilmesi, toplumda adaletin
sağlanması ve bu sa­yede fakir ve zayıfların haklarının korunmasıyla mümkün
olur. Azgın günahkarların ve zâlim idarecilerin vereceği zararlar, an­cak âdil
bir idarenin kurulmasıyla giderilebilir. Gerçekten âdil bir idare ise sâdece
peygamberler ve onları örnek alan mü’min yöneticiler tarafından kurulabilir.
Çünkü gerçek sosyal adalet, ancak Allah’ın peygamberleri vasıtasıyla gönderdiği
kurallarla tesis edilebilir. Kur’ân-ı Kerim, bu gerçeği şöyle açıklar:

“Şüphesiz her
ümmetin bir peygamberi vardır. Peygamberle­ri onlara geldiğinde aralarında
mutlaka adaletle hükmolunur ve onlara zulmedilmez. “[14]

“Doğrusu, daha
önce de peygamberlerimizi, bu hakikatin bütün delilleri ile gönderdik. Ve,
onlar vasıtasıyla kitabı indirdik ve böylece doğru ile eğriyi tartabilmeniz
için size bir terazi verdik ki, insanlar adaletle davranabilsinler. “[15]

Bu âyetlerden
anlaşıldığı gibi, peygamberlerin en Önemli görevlerinden biri, ırk, mevki ve
asalet durumlarına bakılmaksı­zın insanları eşit kabul eden ve onlara eşit
davranan âdil bir idarenin kurulmasıdır. Yüce Allah, sâlih kulların iktidara
gelme­si durumunda tesis edecekleri bu düzen hakkında şöyle buyur­muştur:

“(O yardıma lâyık
olanlar ki), onları yeryüzünde iktidara ge-tirsek dahi, namazlarım dosdoğru
kılmaya devam ederler, arın­mak için verilmesi gereken zekâtlarını verirler,
iyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar. Ama yine de işlerin sonucu Allah’a
kalmıştir.»[16]

Peygamberler ve onları
örnek alan idareciler, toplumda a-dâletin tesisi için çalışmışlardır. Kişisel
ve sosyal hayatı, kendilerini ve yakınlarını kayıran veya durumlarına göre
insanları sınıf­lara ayıran kanunlarla değil, insanlar arasında adaleti emreden
Allah’ın gönderdiği kaide ve kurallarla düzenlemişlerdir. Sonun­da Allah’ın
dinini hakim kılarak adaleti sağlamışlar, yeryüzünde huzur ve mutluluğu temin
eden âdil ve faziletli bir düzen kurup zulüm ve kötülükleri ortadan
kaldırmışlardır. Bu mutlu sonuca ulaşmalarında, Allah’ın yardımı onlarla
birlikte olmuştur. Bu ilâhî yardım, Allah’ın dinine sahip çıkanlar için
Kıyamete kadar devam edecektir. Kur’ân-ı Kerim, bu hakikati şöyle dile getirir:

“Allah, içinizden
iman edip sâlih amel işleyenlere, kendile­rinden önceki sâlih kimseleri iş
başına getirip egemen kıldığı gibi, onlan da mutlaka yeryüzünde hâkim
kılacağına ve kendileri için seçip razı olduğu dinlerini kuvvetle
kökleştireceğine ve çektikleri korkularından sonra onları mutlaka güvenli bir
duruma kavuştu­racağına kesin bir vaadde bulunmuştur. Çünkü onlar, yalnız bana
ibadet ederler ve hiç bir şeyi bana ortak koşmazlar. Artık bundan sonra, kim
inkâr ederse, işte onlar/âşıkların tâ kendileridir. “[17]

“Gerçek şu ki,
hakikati inkâr edenler her zaman şöyle der­ler: ‘Eğer atalarımızdan bu yönde
bir gelenek devralmış olsaydık, kesinlikle Allah’ın hâlis kullan olurduk!’ Ama,
ilâhî kitap gelince de onu inkâr ettiler; ancak onlar yakında reddettikleri
şeyin ne olduğunu bileceklerdir. Şüphesiz ki, bizim, peygamber olarak
gönderdiğimiz kullarımıza çok önceden verilmiş bir sözümüz var­dır: Kendilerine
mutlaka yardım edilecektir ve sonunda galip gele­cek olan mutlaka bizim ordumuz
olacaktır.[18]

“Ey iman edenler!
Eğer siz, Allah’ın dinine yardım ederseniz, Allah da size yardım eder ve
ayaklarınızı sabit kılar.”[19]

Allah’ın yardımına hak
kazanan böyle bir toplumda her yetkili, âdil davranmak, Allah’ın hakkını bütün
hakların önüne alarak yakınlarının aleyhine de olsa doğruyu söylemek duru­mundadır:

“Ey iman edenler!
Şahsınızın, ana-babanızın ve akrabaları­nızın aleyhine de olsa, Allah rızası
için doğru şahitlik yaparak adalet üzere olun. O kişi zengin de olsa, fakir de
olsa, Allah’ın hakkı onların her birinin hakkının önüne geçer. Öyleyse, kendi
boş arzu ve heveslerinize uymayın ki, adaletten uzaklaşmayası-nız. Çünkü, eğer
hakikati çarpıtırsanız, bilin ki, Allah, bütün yap­tıklarınızdan haberdardır.[20]  

 

6. İnsanları Ahirete İmana Çağırmak

 

Peygamberler, vahiy
yoluyla aldıkları gaybî bilgiler saye­sinde ölüm sonrası hayatı anlatarak,
insanları, geçici dünya ha­yatına aldanmaktan kurtulup akıl yoluyla bilinmesi
mümkün olmayan bu asıl hayata hazırlık yapmaya çağırmışlardır:

“Ey cin ve insan
topluluğu! İçinizden, size âyetlerimi okuyan ve sizi bu hesap gününüze
kavuşacağınız hususunda uyaran . peygamberler gelmedi mi? Onlar, kendi
aleyhimize şahidiz, derler. Dünya hayatı onları aldattı ve kendi nefisleri
aleyhine kâfir olduk­larına dâir şahitlik ettiler. Bu böyledir. Çünkü rabbin,
bir ülkeyi, halkı habersiz iken haksız yere helak edici değildir.”[21]

Peygamberler, Ahiret
yurdunu anlatarak, insanların gayre­tini, fânî dünyadan asıl ve sonsuz hayata
çevirmeye çalışmışlar­dır:

“Bu dünya hayatı,
eğlence ve oyundan başka bir şey değil­dir. Şüphesiz asıl hayat, Ahiret yurdundadır.
Keşke bilselerdi!’[22]

“Bilin ki, dünya
hayatı sâdece bir oyun, bir eğlence, bir süs, aranızda bir övünme vesilesi, mal
ve evlatların çoğalmasından ibarettir. Bu bir yağmura benzer ki, bitirdiği
bitki, çiftçilerin hoşu­na gider, sonra o bitki kurumaya yüz tutar, bir de
bakarsın ki, sapsarı kesilmiş, daha sonra da çer çöp haline gelir. Ahirette ise
ya şiddetli bir azap yahut Allah’ın bağışlaması ve rızası vardır. Dünya hayatı
aldatıcı bir geçimlikten başka bir şey değildir.[23]    

 

B. Peygamberlik Görevi İlahî Bir Mevhîbedir

 

Peygamberlik görevi,
ilâhî bir lütuf ve rabbani bir mevhîbe-dir. Allah Teâlâ, bu makamı, kullarından
dilediğine bahsetmiştir. Hiç bir kul, kendi çalışmasıyla peygamberlik makamına
ulaşa­maz. Ne kadar çok ibâdet ve tâatta bulunursa bulunsun netice değişmez. Bu
makam, verasetle veya güç ve kuvvetle de elde edi­lemez. Çünkü bu görev,
Allah’ın bir lütfudur. Yüce Allah, kulla­rının içinden en faziletlilerini
peygamber olarak seçmiştir. Bu gerçek bâzı âyetlerde şöyle ifâde edilmektedir:

“İşte bu
peygamberlik, Allah’ın fazlı ve inayetidir. Onu dile­diğine verir, Allah, büyük
lütuf sahibidir.[24]

“Allah
meleklerden de elçiler seçer insanlardan da. Şüphe­siz Allah işitendir,
görendir.”[25]

“Doğrusu onlar,
bizim katımızda seçkin iyi kimselerdendir­ler.”[26]

Dünya nimetlerini
kullarına taksim eden Cenab-ı Hak, mal ve makamlardan çok daha yüce olan
nübüvvet makamını da istediğine vermiştir.

“Onlara bir âyet
geldiğinde, Allah’ın elçilerine verilenin ben­zeri bize de verilmedikçe
kesinlikle inanmayız dediler. Allah, pey­gamberliğini kime vereceğini daha iyi
bilir. Suç işleyenlere yap­makta oldukları hilelere karşılık Allah tarafından
hem bir horluk hem de çetin bir azap isabet edecektir.[27]

 

C. Peygamberler Melek Değil İnsandır

 

Her hususta insanlara
rehber ve örnek olan peygamberler, insanlar arasından seçilmişlerdir. Bütün
peygamberler bizim gibi birer insandır Topraktan yaratılan ilk insan olan Hz.
Âdem ve babasız dünyaya getirilen Hz. İsa istisnâsıyla, hepsi de bir ana ve bir
babadan doğmuşlardır. Onlar da yerler İçerler, uyur­lar uyanırlar, evlenip
çoluk çocuk sahibi olurlar. Çalışıp çabalar­lar, diğer insanlar gibi çeşitli
sıkıntı ve hastalıklarla karşılaşırlar. Peygamber olmaları, bu hususlarda
onlara insan üstü özellikler kazandırmaz; veya onları ilâhlık ya da yarı
ilâhlik mertebesine çıkarmaz.

Peygamberlerden
yeterince istifade edebilmek için, onlarla hem cins olmak ve her şeyde onlarla
beraber olabilmek gerekir. Eğer, müşriklerin istediği gibi, insanlar arasında
görev yapan peygamberler melekler arasından seçilmiş -olsaydı, insanların melek
peygamberlerle birlikte olmaları ve davranışlarında onları örnek almaları asla
mümkün olmazdı. O takdirde insanlar, “Al­lah’ın bize gönderdiği elçiler,
tâbi olmamızı istediği peygamberler bizim cinsimizden değiller. Tabiatlarımız
farklı, onlar yaratılış itibariyle bizlerden üstün. Amel bakımından da öyle
olmaları normaldir. Onlar temiz ve itaatkârdırlar, dâima duâ ve ibâdet
halindedirler, biz asla onlar gibi yapamayız.” derlerdi. Bu sözle­rinde de
haklı olurlardı; çünkü Cenab-ı Hak, meleklerin sürekli ibâdetle meşgul
olduklarını şöyle açıklamıştır:

“Çünkü göklerde
ve yerde var olan her şey O’nundur, O’nun yanında yer alan melekler, O’na kulluk
etmekte asla ne kibre ka­pılırlar ne de usanç duyarlar. Onlar, gece-gündüz
bıkmadan yo­rulmadan Allah’ı teşbih ederler, hiç ara vermezler.[28]

Melekler, yemezler
içmezler, şehvetleri ve kötülüklere me­yilleri yoktur. Bu bakımdan insanların
davranışlarında melekle­re uyması mümkün değildir. Diğer taraftan peygamberler
melek olsaydı, aslî suretleriyle geldikleri takdirde insanlar onların
heybetinden korkardı. Nitekim, sevgili Peygamberimiz (s.a.v.), bir gün Hıra
mağarasından döndüğü sırada, yeri-göğü kaplamış bir vaziyette karşısına çıkan
vahiy meleği Cebrail’i aslî suretiyle gö­rünce ürpermiş, peygamber olmasına
rağmen büyük bir heyeca­na kapılmıştı. Melekler insan suretinde geldikleri
takdirde ise, insanlar, bu defa onlardan şüphe duyarlar, onlara inanmaktan.
kaçınırlardı.

Bu gerçeklere rağmen
küfür ehli, her defasında, insan ol­dukları bahanesiyle kendilerine gönderilen
peygamberlere karşı çıkmış, bir insanın hiç bir zaman peygamber olamayacağını
id­dia etmiştir. Bu yüzden, ne zaman bir peygamber gönderilmişse, onun da
kendileri gibi etten ve kemikten ibaret bir insan oldu­ğunu, yiyip içtiğini,
çoluk çocuk sahibi olduğunu ileri sürerek ona inanmaktan kaçınmışlar ve ona
düşman kesilmişlerdir. Pey­gamberlerin melek olması gerektiğini veya
insanlardan olacaksa meydana gelecek hadiseleri önceden bilen ve istediğini
yapabilen insan üstü güçle donatılmış biri olmasının şart olduğunu iddia
etmişlerdir. Onların bu yanlış düşüncesi, bâzı âyetlerde şöyle ifade
edilmektedir:

“Mekke müşrikleri
şöyle dediler: Bu ne biçim peygamber ki, yemek yiyor, çarşılarda geziyor!
Kendisine bir melek indirilip de, onunla birlikte uyarıcı olsaydı ya! Yahut
kendisine gökten bir ha­zine indirilse veya bir bahçesi olsa da oradan yese ya![29]

Hüd’un (a.s.) kavmi de
şöyle karşı çıkmıştı:

“Kavminden,
kendilerine dünya hayatında bol nimet verdi­ğimiz o inkâr eden ve Ahiret
hayatına kavuşmayı yalanlayan eş­raf takımı dedi ki: Bu da sizin gibi bir
insandan başka bir şey değildir. Sizin yediğinizden yiyor, sizin içtiğinizden
içiyor. Eğer sizin gibi bir insana itaat ederseniz, o takdirde siz, mutlaka
ziya­na uğrayanlardansınız demektir.[30]

Peygamberlerin melek
olması veya insan üstü güçlerle do­natılması gerektiğini iddia eden müşriklere
karşı Cenâb-ı Hakk’in cevabı ise şöyle olmuştur:

“Ona, bir melek indirilseydi
ya dediler. Eğer bir melek in­dirmiş olsaydık, iş bitirilmiş olurdu. Artık
onlara hiç mühlet veril­mezdi. Eğer peygamberi melek yapsaydık, onu, yine insan
suretinde kılardık. Onlan yine düştükleri şüpheye düşürürdük. [31]

Âyet-i kerimede
belirtildiği gibi, peygamber melek olsaydı, dini insanlara anlatabilmesi ve
onlarla birlikte oturabilmesi için insan suretinde gelirdi. Zira, her cins,
hemcinsine ülfet eder ve onunla birlikte bulunmaktan sıkılmaz. Diğer
varlıklardan ise kaçar. Bu bakımdan, insanlara önderlik yapacak peygamberle­rin
yine onlardan biri olması gerekirdi. Çünkü peygamberlerin görevi, sâdece
Allah’ın mesajını, kullara ulaştırmaktan ibaret değildir. Ümmetlerini
kendilerine gönderilen kurallara göre ıslah etmek, toplumda Allah’ın emir ve
yasaklarını uygulamak da onların aslî vazifesidir. Her peygamber, bu kuralların
nasıl tatbik edildiğini bizzat kendisi göstermiştir. Ümmetlerinin her türlü
sorularını dikkate alarak, dinin doğru öğrenilmesini sağlayacak açıklamaları
yapmıştır. Allah’ın mesajına karşı çıkan müşriklerle mücâdele etmiş, onların
her türlü kötülüklerine karşı direnmiş ve zorlu bir vazife icra etmiştir.
Halbuki bir melek, bunları yapamazdı. Onun işi, sâdece mesajı ulaştırmaktan
ibaret kalırdı. İnsanlar arasında, onlar gibi yaşayıp, insanların hayatını
ıslah etmek bir meleğin vazifesi olamazdı. Meleğin, peygamberliği; an­cak
hemcinsleri melekler için olabilirdi. Nitekim Allah Teâlâ, yer­yüzünde melekler
yaşasaydı, peygamberlerin de onlardan seçile­ceğini beyan etmiştir:

“İnsanlara
hidâyet geldiği zaman, onların iman etmelerine engel olan sebep, sâdece, ‘Allah
bir insanı mı peygamber gönder­di?’ demeleridir. Ey Peygamberi De ki:
Yeryüzünde huzur içinde dolaşan melekler olsaydı, elbette biz, onlara peygamber
olarak gökten bir melek gönderirdik.[32]

İnsanlardan bir kısmı
da, peygamberlerinin ölümünden sonra peygamberlik inançlarını tahrif ederek,
onların insan ola­mayacağını iddia etmişlerdir. Yaptıkları önemli işlere
bakarak peygamberlerinin normal insan olamayacağından hareketle, on­lara
ulühiyet isnâd etmişler; hatta bâzıları, yahûdîler ve Hıristi-yanlarda olduğu
gibi, peygamberlerinin Allah’ın oğlu olduğunu ileri sürmek suretiyle şirke
düşmüşlerdir. Yüce Allah, bu iki top­lumun sâdece peygamberlerini değil,
onlarla birlikte din adamla­rını da ilâh edinerek düştükleri büyük hatâyı şöyle
açıklamakta­dır:

“Yahûdîler,
‘Özeyir Allah’ın oğludur’ dediler. Hıristiyanlar da, İsa Mesih Allah’ın
oğludur’ dediler. Bu, onların, ağızlarında geveledikleri sözlerdir. Onlar, bu
sözlerini kendilerinden önceki kâfirlerin sözlerine benzetirler. Allah, bunları
kahretsin. Nasıl da uyduruyorlar?

Onlar, hahamlarım,
papazlarını ve Meryem oğlu İsa Mesih’i, Allah’tan başka ilâhlar edindiler.
Halbuki onlar, ancak bir olan ve kendisinden başka ilâh olmayan Allah’a ibâdet
etmekle emrolun-muşlardı. Allah, onların koştukları ortaklardan münezzehtir.[33]      

 

D. Peygamberlik Görevi Sadece Erkeklere Verilmiştir

 

Peygamberlik, büyük
mücâdele ve üstün sabır isteyen bir görevdir. Bütün peygamberler, büyük
zorluklarla yüz yüze gel­mişler, bu önemli görevlerini yürütürken her türlü
sıkıntıya mâ­ruz kalmışlardır. Bu yüzdendir ki, Allah Teâlâ, kadın tabiatının
kaldıramayacağı ağırlıkta bir yük olan peygamberlik görevini yalnızca erkeklere
vermiştir. Bu hususta şöyle buyurmaktadır:[34]

“Biz, senden önce
de, kendilerine vahiy indirdiğimiz erkek­lerden başkasını peygamber olarak
göndermedik. Eğer bilmiyor­sanız bilenlerden sorunuz.[35]

“Ey Muhammedi
Biz. Senden önce de şehirler halkından kendilerine vahyettiğimiz erkeklerden
başkasını peygamber ola­rak göndermedik.[36]   

 

E. Peygamberlik Maddî Güç Ve Varlıkla Alâkalı Değildir

 

İnkarcılar,
peygamberlerin melek olması gerektiği iddiasıy­la kalmamışlar, bu itirazlarının
bir çare olmadığını gördükten sonra, bu defa, kendilerine gönderilen peygamberlerin
sıradan insanlar olduğunu bahane göstererek, ancak güçlü ve zengin şahısların
peygamber olabileceğini ileri sürmüşlerdir. İnkârlarını devam ettirebilmek için
bu bahaneye sarılmışlardır. Nitekim ön­celeri bir insanın peygamber olmasına
akıl erdiremeyen Mekke müşrikleri, daha sonra da şayet bir insan peygamber
olacaksa, o insanın zengin ve güçlü biri olması gerektiğini iddia ederek Hz.
Peygamber’in risâletini inkâra devam etmişlerdi. Onlar toplu­mun zenginlerinden
olmayan bir şahısa peygamberlik verilmesi­ni bir türlü anlayamıyor ve bunu
kabullenmek istemiyorlardı. Onlara göre peygamberlik bir insana verilecekse,
hem zengin hem de şehrin liderlerinden olan bir şahsa verilmeliydi. Hatta
onlar, bu makam için Mekke zenginlerinden Velid b. Muğire ile Tâif
zenginlerinden Mesud b. Amr es-Sakafî’yi düşünüyorlar ve peygamberliğin
Abdullah oğlu Muhammed’e değil bu iki şahıstan birine indirilmesi gerektiğini
söylüyorlardı.[37] Cenab-ı Hak, onla­rın bu
yanlış düşüncesine işaret ederek, rahmetini insanlar ara­sında kendisinin
paylaştırdığını ve dilediği insanları peygamber seçtiğini açıklamıştır:

“Ve dediler ki:
Bu Kur’ân iki şehirden bir büyük adama indirilseydi ya? Rabbinin rahmetini
onlar mı paylaştırıyorlar? Dünya hayatında onların geçimliklerini aralarında
biz paylaştırdık. Bir­birlerine iş gördürmeleri için, kimini ötekine
derecelerle üstün kıl­dık. Rabbinin rahmeti onların biriktirdikleri şeylerden
daha hayır-lıdır.[38]     Firavun ve adamlarının Musa ve Harun’a
(a.s.) tepkisi de şöyle olmuştu:

“Sonra Musa ve
kardeşi Harun’u, Firavun ve ileri gelen a-damlarına âyetlerimizle ve apaçık bir
delille gönderdik. Onlar ise, büyüklük tasladılar ve böbürlenen bir topluluk
oldular. ‘Şu iki a-damın kavmi bize kölelik ederken, şimdi biz kalkıp, bizim
gibi iki insana mı inanacağız.’ dediler. Onlan yalanladılar ve helak edi­lenlerden
oldular.[39]

 

F. Peygamberler Gaybı Bilemezler

 

Gaybı bilmek ve bildirmek
sâdece Allah’a mahsustur.[40] An­cak
Yüce Allah, peygamberlerine gaybe dâir bâzı konular hak­kında sınırlı bilgiler
vermiştir. Peygamberlerin gayb alemiyle ilgili olarak insanlara ulaştırdıkları
haberler, kendilerine verilen bu sınırlı bilgilerden ibarettir.

“Gaybı O (Allah)
bilir, gaybı kimseye göstermez. Ancak pey­gamber olarak seçtiği kimse, bu
hükmün dışındadır. Çünkü Allah, seçtiği peygamberin önüne ve ardına gözetleyid
koyar.[41]

Bir askerî sefer
esnasında Rasülullah(s.a.v.)’ın devesi kay­bolmuştu. Bunun üzerine bir münafık,
“Muhammed, peygamber olduğunu iddia ediyor; size gökten haberler veriyor;
ama kendi devesinin nerede olduğunu bilmiyor.” dedi. Durum kendisine
bildirilince, Sevgili Peygamberimiz, kendisinin doğrudan gaybı bilmesinin
mümkün olmadığım ve ancak Allah’ın haber verme­siyle bu hususta bazı şeyleri
öğrendiğini şöyle açıkladı:

“Andolsun ki ben,
(gayb ile ilgili olarak) Allah’ın bana bildirdiğinden başkasını bilemem.[42]  

 

G. Her Millete Peygamber Gönderilmiştir

 

Allah Teâlâ, insanları
hidâyete ulaştırmak için, çok sayıda peygamber göndermiştir. Doğru yoldan
sapanları tekrar tekrar hak yola çağırmak ve onları peygambersiz bırakmamak
suretiyle, onların Kıyamette küfürlerini savunmak için gösterebilecekleri
mazeretleri bütünüyle ortadan kaldırmıştır. Kur’ân-i Kerim, bu hususu şöyle
açıklamaktadır:

“İnsanlar tek bir
ümmet idi. Sonra Allah, müjdeleyici ve uya­rıcı olarak peygamberleri gönderdi.
İnsanlar arasında, anlaşmaz­lığa düştükleri hususlarda hüküm vermeleri için,
onlarla beraber hak yolu gösteren kitapları da gönderdi. Ancak kendilerine
kitap verilenler, apaçık deliller geldikten sonra, aralarındaki kıskançlık­tan
dolayı dinde anlaşmazlığa düştüler. Bunun üzerine Allah, izn-i üâhisiyle,
üzerinde ihtilafa düştükleri gerçekler hakkında iman edenlere doğru olanı
gösterdi. Allah, dilediğini doğru yola iletir.[43]

Bu âyetin ikinci
kısmından anlaşıldığı gibi insanlar, pey­gamberlerin vefatından bir süre sonra,
Allah tarafından onlara gönderilmiş olan ilâhî bilgileri tahrif ederek
dinlerini bozdular. Hak yoldan sapan bu insanlar, yeryüzünde bozgunculuğa başla­dılar.
Cenab-ı Hak ise, bu durumlarda onlara yeni peygamberler gönderdi ve böylece
insanların âhirette kendilerine peygamber gönderilmediği bahanesine
sığınmalarını geçersiz hâle getirdi:

“(Yerine göre)
müjdeleyici ve sakındıncı olarak peygamberler gönderdik ki, insanların
peygamberlerden sonra Allah’a karşı bir bahaneleri olmasın! Allah, izzet ve
hikmet sahibidir.[44]

“Eğer onlar,
işledikleri günahlar yüzünden başlarına bir musibet geldiği zaman, ‘Rabbimizl
Bize peygamber gönderseydin de, biz de senin âyetlerine uyup, müzminlerden
olsaydık ya!’ di­yecek olmasalardı, peygamber göndermezdik. [45]

Yaratılıştan günümüze
kadar, hiçbir toplumun peygamber­siz bırakılmadığı, Kur’ân-ı Kerim’de birkaç
defa vurgulanmıştır:

“Ey kitab ehli!
‘Bize müjdeci ve uyarıcı gelmedi.’ demeyesi-niz diye, peygamberlerin arasının
kesildiği bir devirde size gerçek­leri açıklayan peygamberimiz geldi. İşte size
müjdeci ve uyarıcı geldi, Allah her şeye kadirdir.[46]

“Şüphesiz ki, her
ümmete, ‘yalnız Allah’a ibadet edin, her azdıncıdan kaçının,’ diyen bir
peygamber gönderdik. İçlerinden bir kısmını Allah doğru yola sevk etti. Diğer
bir kısmı ise sapıklığı hak etti. Ey insanlar! Yeryüzünde dolaşın,
peygamberlerini yalan­layan toplumların sonunun ne olduğuna bir bakın.[47]

“Biz,   bir peygamber göndermedikçe,   kimseye azap 
etmeyiz.[48]

“Şüphesiz her
ümmetin bir peygamberi vardır. Peygamberle­ri onlara geldiğinde aralarında
mutlaka adaletle hükmolunur ve onlara zulmedilmez.[49]

“Şüphesiz ki biz,
senden Önce nice peygamberleri kendi ka­vimlerine göndermişizdir.”[50]

“Sen ancak bir
uyarıcısın. Her ümmetin bir hidâyet rehberi, yol göstereni vardır.”[51]

“Sen sâdece bir
uyarıcısın. Biz seni hakikat ehli bir müjdeci ve uyarıcı olarak gönderdik;
çünkü hiçbir toplum yoktur ki, içinde bir uyarıcı gelmiş olmasın.[52]

“Biz, her
peygamberi, kendisine gönderileni onlara açıkla­ması için kavminin diliyle gönderdik.[53]

Peygamberlik zinciri,
peygamberlerin sonuncusu/hâte-mü’n-nebiyyîn olup[54] âlemlere
rahmet olarak gönderilen,[55] Hz.
Muhammed (s.a.v.) ile tamamlanmıştır. O, son peygamber olarak bütün insanlığa
gönderilmiştir. Allah Teâlâ, ona hitaben şöyle buyurmuştur:

“Biz seni, ancak
bütün insanlara müjdeleyici ve uyarıcı ola­rak gönderdik. Fakat insanların çoğu
bilmezler.”[56]

“Ey Muhammed, de
ki: Ey insanlar! Ben sizin hepinize gök­lerin ve yerin sahibi olan Allah’ın
elçisiyim.[57]

Rasülullah da
(s.a.v.), peygamberlerin sonuncusu olduğu­nu açıklarken şöyle demiştir:

“Benimle, benden
önce gönderilen peygamberlerin durumu, tıpkı bina yapan bir adamın durumu
gibidir. Şöyle ki, bu adam, bir bina yaptı, güzel yaptı, onu süsleyip
tamamladı. Yalnız köşele­rinden birinde bir kerpiçlik yer eksik kaldı. İnsanlar
binanın çev­resini dolaşmaya başladılar. Binayı çok beğendiler ama ‘keşke şu
kerpiç de yerinde olsaydı!’ dediler. İşte (yerine konmamış) o kerpiç benim. Ben,
peygamberlerin sonuncusuyum.[58]

Rasülullah (s.a.v.),
yine bütün insanlığın peygamberi ola­rak gönderildiğini açıklamış ve bu
vazifesini yerine getirmek için gerekli tedbirleri almış; zamanın
hükümdarlarına yazdığı mek­tuplarla, onları ve halklarını İslam’a davet
etmiştir. Nitekim o, bu hükümdarlara gönderdiği elçilere şöyle demişti:

“Ben bütün
insanlığa rahmet olarak gönderildim. Benim me­sajlarımı o hükümdarlara
ulaştırınız.”

İran kisrasına yazdığı
mektubun bir bölümünde şöyle di­yordu:

“Şüphesiz ben,
Allah’ın tüm insanlığa gönderdiği peygambe­riyim. Bütün insanları uyanp,
inanmayan kâfirlerin Allah’ın kor­kunç azabına uğrayacaklarını bildirmek için
gönderildim.”

“Bütün insanlığın
peygamberi olarak gönderildim, peygam­berlik müessesesi benimle
mühürlenmiştir.”[59]

Allah Teala, bütün
insanlığın peygamberi olan Rasülullah’i gönderdikten sonra, kurtuluşu ona ümmet
olmaya bağlamıştır. Onunla birlikte, önceki dinlerin tamamını geçersiz kılmış;
bun­dan itibaren insanlardan sâdece ona gönderdiği İslam Dini’ni kabul
edeceğini bildirmiştir. Bu konudaki iki âyetin tercümeleri şöyledir:

“Kim İslam’dan
başka bir din ararsa, bilsin ki bu din onun için kabul edilmeyecek ve o âhirette
kaybedenlerden olacaktır.[60]
“Allah katında yegâne makbul din İslam’dır.”[61] 

 

H. Nebî – Rasül Farkı, Peygamberlerin Sayısı Ve Dereceleri

 

Rasül kelimesi, Arapçada
“gönderilen kimse” manasına ge­lir, elçi ve temsilci demektir.
Kur’ân-ı Kerim’de bu kelime Allah’ın elçisi mânâsına, özel bir görev ile
gönderilen melekler ve Allah’ın mesajını insanlara tebliğ eden peygamberler
için kullanılmıştır. Nebî kelimesinin lügat mânâsı ise, “haber getiren,
yol gösteren kimse” dir. Bu kelime de peygamber karşılığı olarak
kullanılır.

Kur’ân-ı Kerim’de,
Allah’ın elçileri olan peygamberler için bu iki isim de kullanılmış ve
aralarında kesin bir ayırım gözetil-memiştir. Bir peygamber hakkında bir yerde
“rasül” başka bir yerde “nebî” denilmiş, bâzı yerlerde ise,
anlam farkı söz konusu olmaksızın, iki kelime birlikte kullanılmıştır. Ancak bu
iki keli­menin birlikte geçtiği, “Biz, senden Önce hiç bir rasül ve hiç
bir nebi göndermedik ki…[62] diye
başlayan âyette, iki tâbir arasında bir anlam farkı olduğunu gösteren bir üslup
söz konusudur.[63] Bu farka önem veren
âlimlere göre rasül, Allah tarafından ken­disine kitap ve yeni bir din
gönderilen ve bunu insanlara tebliğ eden peygamberdir. Nebî ise, müstakil
şeriatı olmayıp kendisin­den önce gönderilmiş bir rasülün dinine tâbi olan ve
bunu in­sanlara anlatan peygamberdir.[64]

Buna göre rasüllük,
nebilik mertebesinden üstündür. Her rasül aynı zamanda bir nebî olduğu halde,
her nebî bir rasül değildir. Peygamberlerin içindeki rasüllerin görevleri daha
önem­lidir; ancak sayıları nebilere göre çok azdır. Rasülullah (s.a.v.)’ den
nakledilen bir rivayete göre, peygamberlerin toplam sayısı 124 bin olup, bunların
sâdece 315’i rasüldür.[65]
Türkçemizde elçi mânâsına gelen peygamber kelimesi, bu iki kelimeyi de karşı­lamaktadır.
Farsça kökenli olan bu kelime “elçi, haber getiren” mânâsına gelir.

Her biri fazilet
timsali, ışık kaynağı, medeniyet mimarı ve insanlar için en güzel örnek olan
peygamberler arasında Allah’ın elçileri olmak bakımından hiçbir fark yoktur.
Onların tamamının Allah’ın elçileri olduklarına inanmak imanın altı şartından
biri­dir. Bakara suresinin 285. âyetinde şöyle buyurulmaktadır:

“Peygamber ve
mü’minler, rabbi tarafından peygambere in­dirilene iman ettiler. Hepsi de,
Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. Allah’ın
peygamberlerini birbirinden ayırdetmeyiz dediler, işittik ve itaat ettik,
Rabbimiz, affını dileriz, dönüş sanadır, diyerek yalvardılar.”

Nisa suresinin 150-152.
âyetlerinde de şöyle buyurulmuş-

tur:

“Allah’ı ve
peygamberlerini inkâr edenler, Allah ve peygam­berleri arasında aynm yaparak,
‘onların bir kısmına inanır, bir kısmını inkâr ederiz’ diyerek ikisi arasında
bir yol tutmak isteyen­ler, işte onlar, gerçekten kâfir olanlardır. Biz,
kâfirler için alçaltım bir azap hazırlamışızdır. Allah’a ve peygamberlerine
iman edip onlar arasında hiç bir aynm yapmayanlara gelince; zamanı geldi­ğinde
Allah onlara mükâfatlarım verecektir. Ve Allah, çok bağışla– yıcı, rahmet
kaynağıdır.”

Diğer taraftan, her
biri seçilmiş üstün bir şahsiyet olmak ve peygamberlik bakımından aralarında
bir fark bulunmamakla birlikte, peygamberler arasında fazilet açısından derece
farkı vardır. Bu husus, doğrudan Allah Teâlâ tarafından bildirilmiştir.

Yüce Allah,
peygamberlerin bâzılarını diğerlerinden üstün kıldı­ğını şöyle açıklamaktadır:

“Şüphesiz ki biz,
peygamberlerin bir kısmını, diğerlerinden üstün kıldık.[66]

“İşte bu
peygamberlerden bir kısmını diğerlerinden üstün kıldık. Allah, onların bazılarıyla
konuştu, bâzılarının da derecele­rini yükseltti.[67]

Peygamberlerden beşi
“ülü’l-azm” diye isimlendirilmiştir. Onlar, peygamberlerin en
faziletlileridir. Her birine yeni bir din gönderilmiş olan bu beş peygamber,
risâlet görevini yerine geti­rirken büyük sıkıntılarla karşılaşmış ve bu uğurda
üstün bir mücadele sergilemiştir. Onlardan Nuh (a.s.) tebliğ görevini bin yıla
yakın sürdürdüğü halde, kendisine çok az kimse iman et­miş, o buna rağmen
davetini büyük bir sabırla devam ettirmişti. İbrahim (a.s.), bu mücâdele
uğrunda ateşe atılmayı göze almıştı; ancak Cenab-ı Hak onu kurtardı. Diğer üçü,
Musa (a.s.), İsa (a.s.) ve Muhammed (a.s.) da büyük sıkıntılarla karşılaştılar.
Bu­na rağmen görevlerini hakkıyla yerine getirdiler. Bu beş pey­gamberin
isimleri Ahzâb suresinin 7. âyetinde birlikte geçmekte­dir:

“Hani bir zaman
biz, peygamberlerden söz almıştık. Senden, Nuh’tan, İbrahim’den, Musa’dan ve
Meryem oğlu İsa’dan da sağ­lam bir söz almıştık.”

Allah Teâlâ, ülül-azm
peygamberlerin, karşılaştıkları zor­luklara aldırmayıp, tebliğ görevlerini
büyük bir sabırla yerine getirdiklerine işaret ederek şöyle buyurmuştur:

“Nice
peygamberler vardır ki, rablerine ihlâsla kulluk eden bir çok kimse onlarla
birlikte savaşmışür. Allah yolunda kendile­rine isabet eden zorluklara
aldırmamışlar, zayıflık göstermemişler ve boyun eğmemişlerdir. Allah
sabredenleri sever.[68]

Cenab-ı Hak,, Sevgili
Peygamberimiz’e, tebliğ görevini yeri­ne getirirken, büyük sabır ve sebat
sahibi bu peygamberleri ör­nek almasını emretmiştir:

“Ey Muhammed! Sen
de, azim ve sebat sahibi (ülü’l-azm) peygamberlerin sabrettiği gibi sabret.
Kâfirler için acele azap is­teme. Onlar, kendilerine va’dolunan günün dehşetini
gördükleri zaman, dünyada sâdece gündüzün bir anı kadar kaldıklarını sa­nacaklardır.
Bu apaçık bir tebliğdir. Dinden ayrılan bir topluluk­tan başka kim helak
edilir?’[69]

Bir başka âyette ise,
bu beş peygamberden söz edilmekte ve yine Peygamberimiz’e hitaben şöyle
denilmektedir:

“Dini ayakta
tutun ve onda ayrılığa düşmeyin, diye Nuh’a emrettiğini, sana vahiyle
bildirdiğimizi, İbrahim’e, Musa’ya ve İsa’ya emrettiğimizi Allah size de din
kıldı. Fakat onlan kendisine çağırdığın bu din, Allah’a ortak koşanlara ağır
geldi. Allah, diledi­ğini kendisine çeker ve kendisine yöneleni de doğru yola
iletir.”[70]

Sâvi, bu âyetin
tefsiriyle ilgili olarak şöyle demiştir:

“Bu âyette
zikredilen peygamberler, peygamberlerin büyük­leri (ülü’l-azm.) ve büyük
şeriatleri olan peygamberler oldukları için, Yüce Allah, bunları özellikle
zikretmiştir. Bu peygamberlerden her birinin yeni bir şeriatı vardır. Bunların
dışındakiler ise, kendi­lerinden önceki şeriatı tebliğ ile görevli olarak
gönderilirlerdi. Bu iş, devamlı olarak, bir peygamberin peşinden diğeri, bir
şeriatın arkasından bir diğer şeriat gönderilmek üzere rasüllerle pekişti­rilmiş
ve nebilerle desteklenmiştir. Nihayet Yüce Allah, dinlerin en hayırlısı,
peygamberlerin en üstünü bizim Peygamberimiz (s.a.v.)’ in dini ile bu işi sona
erdirmiştir. Buradan anlaşılmıştır ki, bizim, yani Muhammed ümmetinin şeriatı,
temel itikadlar ve hükümler konusunda, geçmiş bütün şeriatları içine almıştır.)[71]

Peygamberlerin
sonuncusu/ hâtemü’n-nebiyyîn olup[72] âlemlere
rahmet olarak gönderilen,[73] Hz.
Muhammed (s.a.v.), menzile ve mertebe bakımından rasüllerin en faziletlisidir.
Pey­gamberler içinde, bütün insanlığa gönderilen tek peygamber odur. Diğer
peygamberler ise, belirli ümmetlere veya belirli muhitlere   gönderilmişlerdir.   Peygamberimiz  Hz.  
Muhammed’e hitlere gönderilmişlerdir. Peygamberimiz Hz. Muhammed’e
(s.a.v.) indirilmiş olan yüce kitabımız Kur’ân-ı Kerim de, semavî kitapların
sonuncusu ve en üstünüdür. Kadı Iyaz’ın naklettiğine göre bâzı müfessirler,
Cenab-ı Hakk’ın Kur’ân-ı Kerim’de diğer peygamberlere, “Ya Âdem, Ya Nuh,
Ya Musa, Ya İsa” gibi isimle­riyle hitap ederken, sâdece peygamberimize
açık ismiyle değil de, “Ey Nebi, Ey Rasül” diyerek nübüvvet ve
risâlet sıfatıyla hitap etmesini, onun diğerlerinden üstünlüğünün bir delili
olarak ka­bul etmişlerdir.[74]
Rasülullah’ın (s.a.v) şanını yüceltmek maksa­dına bağlanan bu âyetlerden onüçünde
“Yâ eyyuhe’n-nebiy” iki­sinde ise “Yâ eyyuhe’r-rasül”diye
hitap edilmiştir.

Böyle olmakla birlikte
Sevgili Peygamberimiz, peygamberler arasında fark gözetilmesinden ve kendisinin
diğerlerinden üstün gösterilmesinden hoşlanmamış; bütün peygamberlere karşı
saygı ve hürmet gösterilmesini istemiş ve buna büyük önem vermiştir. Ebu
Hureyre’den rivayet edildiğine göre, sahabilerden biri, bir yahüdî ile
tartışmıştı. Tartışma sırasında, sahâbî “Muhammed (s.a.v.)’i âlemlere
üstün kılana andolsun!” diye yemin ederken, yahûdî “Musa’yı âlemlere
üstün kılana andolsun!” demişti. Onun bu sözüne kızan müslüman ona bir
tokat indirmişti. Yahüdî, derhal Rasülullah’a giderek, kendisini döven
müslümanı şikâyet etti ve tartışmalarını ona anlattı. Bunun üzerine Rasülullah
(s.a.v.) şöyle buyurdu:

“Beni Musa’ya
tercih etmeyiniz!”[75]

Aynı konuyla ilgili
olarak şöyle dediği de nakledilmiştir:

“Peygamberler
arasında fazilet ayırımı yapmayınız… Ben, hiç bir kimsenin Yunus b. Metta’dan
daha efdal olduğunu söyteyemem.[76]

Başka bir defa Rasülullah’a
insanların en keremlisinin kim olduğu sorulmuştu. “Allah’tan en çok
korkanlar?’ cevabını verin­ce, soruyu soranlar, “Bizim sormak istediğimiz
bu değil dediler.”

Bunun üzerine,  “İnsanların en keremlisi, İbrahim
Halilullah oğlu nebî oğlu nebi oğlu Allah’ın nebisi Yusuf tur.” dedi.[77]

Peygamberimiz’in
(s.a.v) bu hassasiyeti sayesindedir ki, müslümanlar arasında rasül ve nebilerin
tamamına karşı, bü­yük bir hürmet ve edeb hissi gelişmiş, onların arasında
ayırım yapmak hoş karşılanmamıştır. Peygamberlerin tamamı, Yahûdî ve
Hıristiyanların kendilerine atmış olduğu tüm töhmet ve iftira­lardan uzak
tutulmuştur. Onların pak ve nezih oldukları husu­sunda hiç bir şüpheye yer
yoktur. Dolayısıyla, İslâm’ın peygam­berler hakkındaki bu doğru ve kesin
bilgileriyle nübüvvetin ger­çek mâhiyeti belirlenmiş, Ehl-i Kitab’ın bu hassas
konudaki tah­rifatına da son verilmiştir. [78]

 

I. Peygamberlere Gönderilen Kitaplar Ve Sahifeler

 

Allah Teâlâ,
peygamberlerden dördüne birer kitap gönder­miştir. Musa’ya (a.s.) Tevrat’ı, Davud’a
(a.s.) Zebur’u, İsa’ya (a.s.) İncil’i ve son peygamber olan Hz. Muhammed’e
(s.a.v.) Kur’ân-ı Kerim’i indirmiştir. Bu büyük kitapların yanında, dört peygam­bere
de, hacim olarak daha küçük kitaplar demek olan suhuf/sahifeler verilmiştir.
Kendilerine suhuf gönderilen pey­gamberler ve sahifelerinin hacimleri ise
şöyledir: Hz.Âdem’e 10 sahife; Hz. Şît’e 50 sahife; Hz. İdris’e 30 sahife; Hz.
İbrahim’e 10 sahife. Bunlar, toplam olarak 100 sahife tutmaktadır. [79]

 

İ. Kur’ân-I Kerim Peygamberlerden Bâzıları Hakkııjda Bilgi
Vermiştir

 

Kur’ân-ı Kerim’de,
peygamberlerden bâzılarının tanıtıldığı, diğerleri hakkında ise bilgi
verilmediği açıklanmaktadır:

“(Ey Muhammedi)
Şüphesiz ki biz, senden önce birçok pey­gamber gönderdik. Onlardan bir kısmını
sana anlattık, bir kısmını da anlatmadık…”[80]

Bâzı rivayetlerde, az
önce geçtiği gibi, peygamberlerin top­lam sayısının 124 bin olduğu ifâde
edilmiştir. Kur’ân-ı Kerim,, onlardan sadece 25’i hakkında bilgi vermiştir.
Buna göre, Kur’ân’da isimleri geçmeyen peygamberlere icmali/toplu iman,
isimleri geçenlerin[81]
peygamberliğine ise tafsîlî iman gerekir. Kur’ân’da isimleri geçen peygamberler
şunlardır:

Âdem, îdris, Nuh?
Salih, Hûd, Şuayb, İbrahim, Lût, İsmail, İshak, Yakub, Yusuf, Musa, Harun,
Dâvud, Süleyman, İlyas, Elyesa, Eyyûb, Zülkifl, Yunus, Zekeriya, Yahya, İsa,
Muhammed (a.s.).

Bu peygamberlerden
onsekizinin ismi, En’am suresinin 84-86.âyetlerinde toplu olarak geçmektedir:

“Biz, İbrahim’e,
İshak’ı ve Ya’kub’u bahşettik. Ve hepsim doğru yola sevk ettik. Daha önce Nuh’u
ve soyundan olan Davud’u, Süleyman’ı, Eyyûb’u, Yusufu, Musa’yı ve Harun’u da
doğru yola sevk etmiştik. İşte biz, iyilikte bulunanları böyle mükâ­fatlandırırız.
Zekeriya, Yahya, İsa ve İlyas’ı da hidâyete erdirdik. Hepsi de sâlih
kullanmızdandı. İsmail, Elyesa, Yunus ve Lut’u da hidâyete erdirdik. Hepsini de
âlemlere üstün kıldık.”

Bu âyetlerde isimleri
sayılanların ve diğer yedi peygambe­rin isimleri, çeşitli âyetlerde müteaddit
defalar zikredilmiştir.

Kur’ân-ı Kerim’de
isimleri geçen Üzeyir[82]
Lokman[83], ve
Zülkarneyn[84] ile Hz. Musa’nın birlikte
yolculuk yaptığı ve kendisinden önemli şeyler öğrendiği sâlih kulun[85]-ki,
hadislerde bu şahsın Hızır (a.s.) olduğu bildirilmiştir- peygamber
olup-olmadık-ları hususunda ise ihtilaf vardır. Müfessir ve tarihçiler arasında
Hz. Üzeyir’in peygamber olduğu görüşü oldukça yay­gındır. Buna dayanarak
eserimizde onu da tanıttık. [86]

 

K. Peygamberlerin Müşterek Dini İslamdır

 

Bütün peygamberlerin
müşterek dini olan İslâm, Allah’ın birliği ve peygamberliğin umumîliği
temelleri üzerine oturmuş­tur. Bu din, Hz. Âdem, Hz. Musa, Hz. İsa ve gelmiş
geçmiş bütün peygamberlerin ümmetlerine getirmiş oldukları dindir. Kur’ân-ı
Kerim, bu gerçeği şöyle dile getirmektedir:

“Allah’ın
dininden başkasını mı arıyorlar? Oysa göklerde ve yerde ne varsa, hepsi, ister
istemez, O’na teslim olmuştur. Ve yine O’na döneceklerdir.

Ey Muhammedi De ki:
Allah’a, bize indirilene, İbrahim’e, İsmail’e, İshak’a, Yakub’a ve torunlarına
indirilene; Rableri tara­fından Musa’ya, isa’ya ve bütün peygamberlere
verilenlere iman ettik. Onlar arasında bir ayırım yapmayız. Biz, Allah’a teslim
olan müslümanlanz,[87]

Bütün peygamberler,
kavimlerine kendilerinin Allah’a tes­lim olan müslümanlar olduklarını
açıklamışlardır. Nuh (a.s.), bu hususta şöyle demiştir:

“Eğer davetimden
yüz çevirirseniz, zâten ben sizden bunun karşılığında bir ücret istemedim.
Benim mükâfatım ancak Allah katındandır. Ben (sâdece O’nun emirlerine itaat
eden) Müslüman­lardan olmakla emrolundum.[88]

Bu bayrağı
taşıyanlardan Hz.İbrahim ve torunu Hz. Yakub nakkmda da şöyle denilmektedir:

“Kendini
bilmezlerden başka kim İbrahim’in dininden yüz çevirir? And olsun ki, dünyada
onu önder seçtik, şüphesiz O, ahirette de iyilerdendir. Rabbi ona, ‘Müslüman oV
buyurduğunda, ‘Alemlerin rabbine teslim oldum.’ demişti, ibrahim, bunu oğullarına
vasiyet etti. Yakub da, , ‘Evlâtlarım! Bakın Allah, size en saf ve temiz inana
bahşetti; Öyleyse siz de ancak O’na teslim olmuş müslümanlar olarak can verin!’
dedi. Yoksa Yakub can verirken sizler yanında mı idiniz? O zaman oğullarına,
‘Benden sonra neye tapacaksınız?’ diye sormuştu; Onlar da, ‘Senin rabbine ve
atala­rın İbrahim, ismail, İshak’ın ilâhı olan tek Allah’a kulluk edeceğiz,
bizler O’na teslim olmuş müslümürilanz.’ demişlerdi.[89]

Bu hakikat, Hz. Yusuf
tarafından da şöyle ifade edilmiştir: “Ey Rabbim! Sen bana bir parça mülk
verdin ve bana düşle­rin yorumunu Öğrettin. Ey göklerin ve yerin yaratıcısı!
Dünyada da, âhirette de benim yârim sensin! Beni Müslüman olarak öldür ve beni
iyilere kat!”[90]

Hz. İsa ve havarileri
de aynı şeyi söylemişlerdi: “İsa insanların inkârlarını hissedince, ‘Allah
uğrunda yar­dımcılarım kimlerdir?’ dedi. Havariler, ‘Biz Allah’ın dininin yar­dımcılarıyız.
Allah’a inandık, müslüman olduğumuza şahid ol. Rabbimiz! Senin indirdiğine
inandık, Peygambere uyduk; bizi şa­hit olanlarla beraber yaz.’ diye cevap
verdiler.[91]

Bu kervanın son
temsilcisi Sevgili Peygamberimiz, Hz. Â-dem’den kendisine kadar, bütün
peygamberlerin aynı din üzere olduklarını şöyle ifade etmiştir:

“Dünya ve
âhirette îsa b. Meryem’e en yakın olan benim, Zî-ra bütün peygamberler
birbirlerinin kardeşi gibidirler. Sanki bir babadan ve ayn ayn annelerden
doğmuşlardır. Onların dinlen de birdir ve aynıdır.[92]

Cenab-i Hak, önceki
peygamberlerden, sonra gelecek pey­gamberlere ve yine özellikle son peygamber
olan Hz. Muham-med’e (s.a.v.) iman ve yardım hususunda kesin bir söz alıyordu.

Buna göre
peygamberler, kendilerinden sonra gelecek peygam­berleri kavimlerine
müjdelerler ve o peygamberlerin zamanına yetişecek olanlara onlara iman
etmelerini emrederlerdi. Nitekim, Rasülullah (s.a.v) zamanında yaşayan Yahûdî
ve Hıristiyanlarla ilgili olarak şöyle buyurulmuştur:

“Bir zaman Allah,
peygamberlerden, ‘Ben size Kitap ve hik­met verdikten sonra nezdinizdeküeri
tasdik eden bir peygamber geldiğinde, ona mutlaka iman edip yardım edeceksiniz.’
diye ke­sin söz almış, ‘İkrar edip buna dair ahdimi üzerinize aldınız mı?’
dediğimde, onlar ‘İkrar ettik.’ demişlerdi. Allah da: ‘Şahit olun, ben de
sizlerle birlikte şahitlerdenim.’ demişti.[93]

Görüldüğü gibi,
Peygamberimiz hakkında, önceki peygam­berlere verilen kitaplarda da bigi
bulunuyordu. Bütün peygam­berler, zamanına ulaştıkları takdirde, ona iman ve
yardım sözü vermişlerdi. Bu sorumluluk onların ümmetlerini de bağlıyordu.
Âyette geçen “size bir peygamber geldiğinde” ifadesinin doğrudan muhatabı
ise, Hz. Peygamber’in muasırı olan yahüdîler ve hıristiyanlardı.[94]

Dolayısıyla
Rasülullah’m {s.a.v.) hem ismi hem de sıfatlan, Tevrat ve İncil’de mevcuttu. Ne
var ki, Yahüdî ve Hıristiyan din adamları, Peygamberimiz hakkındaki bilgileri,
üzerlerinde iste­dikleri şekilde kalem oynattıkları bu kitaplardan çıkarmaya ça­lıştılar.
Ancak onların bu ihanetlerine rağmen yine de eldeki Tev­rat ve İncil
nüshalarında, Hz. Peygamber’i rahat bir şekilde ta­nımaya yetecek ölçüde bilgi
kalmış bulunmaktadır. Bu kitaplar üzerinde yapılan araştırmalar,
Peygamberimiz’e dair isim ve sı­fatları ve onunla ilgili bilgileri açık bir
şekilde ortaya çıkarmış­tır.[95]

Ehl-i Kitab din
adamlan, bu bilgileri sayesindedir ki, bir âyette haber verildiği gibi, Peygamberimizi
Yüce Allah’ın ifadesiyle öz oğullarını tanıdıkları kadar kesin bir şekilde
tanıyorlardı. Ancak buna rağmen, kıskançlık başta olmak üzere çeşitli sebep­ler
yüzünden, onlardan çok azı ona İman etti:

“Kendilerine
kitap verdiğimiz (Yahudi ve Hıristiyanlar), pey­gamberi, oğullarını tanıdıkları
gibi tanırlar. Onlar, nefislerini hüs­rana uğratanlardır; onlar iman etmezler.[96]

Peygamberlerin tebliğ
ettiği inanç esasları arasında hiç bir fark yoktur. Hz. Âdem ile son peygamber
Hz. Muhammed (s.a.v.)’ in getirdiği İman esasları aynıdır. Bu esaslar, diğer
bir ifâdeyle îmanın şartları, bilindiği gibi, Allah’a, meleklerine,
kitaplarına, peygamberlerine, âhirete ve kadere inanmaktır. Peygamberlere
gönderilen dinlerde bu iman esasları aynı kalırken, diğer dînî hükümler ve
hukuka bağlı konularda ise kemâle doğru giden değişiklikler olmuştur.

Önceki dinler,
insanlar tarafından tahrif edilmiş, gerek i-man esasları gerekse dînî hükümler
ve hukuk kuralları büyük ölçüde değiştirilmiştir. Yüce Allah, gönderdiği
dinlerin tahrif e-dilmesinden sonra yeni peygamberler göndererek mesajını yeni­den
insanlığa ulaştırmıştır. Bu durum son peygambere kadar böyle devam etmiştir.
Onların sonuncuları olan Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)’e gönderilen son
din İslâm ise, eski din mensuplarının yapmış oldukları her türlü tahrifatı,
ilâve ettikleri uydurma hüküm ve hurafeleri bertaraf etmiş, tevhid akidesini
sapık fikirlerden temizlemiş ve aslî haline getirmiştir. Tek hak din olan Yüce
İslâm dinini en mütekâmil haliyle ve cihanşümul bir şekilde ortaya koymuştur. Dolayısıyla,
bundan sonra İslâm’a girmek bütün insanlık için bir mecburiyet olmuştur. Yüce
Allah katında yegâne geçerli din, tek kurtuluş yolu budur:

“Kim, îslâm’dan
başka bir din ararsa, onun dini asla kabul edilmeyecektir. O kimse, âhirette de
hüsrana uğrayanlardan ola­caktır.[97]
İnsanlığa gönderilen son ilâhî din olarak İslâmiyet, her türlü tahrifattan ve
noksanlıklardan korunmuştur. Hem de Kı­yamete kadar sürecek bu koruma, doğrudan
onu gönderen Allah Teâlâ tarafından garanti edilmiştir:

“Kur’ân’ı biz indirdik,
şüphesiz ki, onun koruyucusu da biziz.[98]

“Şüphesiz ki,
Kur’ân kendilerine gelince onu inkâr edenler mutlaka cezalandırılacaktır.
Şüphesiz o Kur’ân, aziz bir kitaptır. Ona ne önünden, ne de arkasından bâtıl
söz sokulabilir. O, hik­met sahibi ve ham.de lâyık olan Allah tarafından
indirilmiştir.[99]

 

L. Peygamberlerin Davetinin Özellikleri

 

1. Davetleri Rabbânî Bir Davettir

 

Rabbani davetten
maksat, davetin Allah Teâlâ tarafından gönderilen bir vahye dayanmış olmasıdır.
Peygamberlerin daveti, gördükleri zulüm ve haksızlıkları kaldırmak için, üstün
akıl ve zekâlarının veya engin tecrübelerinin neticesi olarak kendilikle­rinden
başlattıkları bir hareket değildir. Peygamberlerin getirdiği her şeyin kaynağı
vahiydir. Onların görevi, Allah Teâlâ’nm emir­lerini insanlara ulaştırmaktan
ibarettir. Bu bakımdan onlar, diğer liderlerden, ıslahatçılardan, düşünür ve
filozoflardan çok farklıdırlar. Onların davetinin kaynağıyla ilgili bu gerçeği
dile getiren âyetlerden bâzılarının anlamı şöyledir:

“Onlara
âyetlerimiz açık açık okunduğu zaman (Öldükten sonra) bize kavuşmayı
beklemeyenler, ‘Ya bundan başka bir Kur’ân getir veya bunu değiştir!’ dediler.
Ey Muhammed! Onlara şöyle de: ‘Onu kendiliğimden değiştirme yetkisine sahip
değilim. Ben, bana vahyolunandan başkasına uymam. Eğer rabbime karşı gelirsem,
elbette büyük günün azabından korkarım.’

(Ey Muhammed) de ki:
Eğer Allah dileseydi, Kur’ân’ı size okumazdım. Allah da, onu size bildirmezdi.
Nitekim, daha önce yıllarca aranızda yaşadığım halde böyle bir şey yapmamıştım.
Hâlâ akıl erdiremiyor musunuz?”[100]

“İşte böylece
sana da emrimizle Kur’ân’ı vahyettik. Sen da­ha önce, kitap nedir, iman nedir
bilmezdin. Fakat Biz, onu bir nur kıldık ki, kullarımızdan dilediğimizi onunla
hidâyete eriştiririz. Şüphesiz ki sen, doğru bir yolu göstermektesin.[101]

“Allah, kendi
emriyle melekleri, kullarından dilediği kimseye vahiy ile gönderir: Benden
başka ilah olmadığını insanlara bildi­rin ve bu hususta onları uyann ve ancak
benden korkun, der.”[102]

Bu âyetlerden de
anlaşıldığı gibi, peygamberler, kendi duy­gularına veya hâriçten gelen bir
takım baskılara boyun eğmezler. Kendilerine gönderilen emirlerde asla bir
değişiklik yapmazlar. Nitekim, Cenab-ı Hak, Rasülullah (s.a.v) hakkında şöyle
buyur­muştur:

“O, kendi arzu ve
hevâsından konuşmaz, onun her konuş­tuğu, Allah tarafından vahyedilen bir
vahiyden başka bir şey de­ğildir.”[103]

Allah’ın emirlerini
tebliğ etmek görevini yürüten peygam­berler, karşılaştıkları sıkıntılara sonuna
kadar katlanırlar. Ken­dilerine teklif edilen hiç bir dünyalık karşılığında mücâdelelerin­den
vazgeçmeyi kabul etmezler. Bunun en kuvvetli delilleri, Sev­gili
Peygamberimiz’in hayatının her safhasında mevcuttur. Nite­kim, açık davetin
başlamasından sonra, kendisine gelen müşrik liderler, davasından vazgeçmesi
için, para, kadın ve başkanlık gibi, dünyalık olarak ne isterse vereceklerini
söylemişlerdi. An­cak O, “Bu işten vazgeçmem için, güneşi sağ elime, ayı
sol elime koysanız dahi, Allah bu işi güçlendirene veya bu uğurda ölene kadar
bundan vazgeçmem.” buyurdu.”[104]  

 

2. Görevleri Karşılığında Dünyalık Beklemezler

 

Peygamberler,
görevlerinden vazgeçmeleri şartıyla yapılan dünyalık tekliflerini kabul
etmedikleri gibi, yaptıkları görev kar­şılığında hiçbir insandan bir ücret veya
menfaat da ummazlar. Onlar, karşılığı ancak Allah’tan beklerler ve
faaliyetlerini O’nun rızası ve âhiret sevabı için yaptıklarını açıklarlar. Bu
hakikati dile getiren âyetlerden bâzıları şunlardır:

Hûd (a.s.), kavmine
hitap ederken şöyle demiştir:

“Ey kavmim!
Allah’ın emirlerini bildirmeme karşılık sizden herhangi bir mal istemiyorum.
Benim mükâfatım ancak Allah ta­rafından verilecektir.”[105]

Rasülullah’a da
(s.a.v.) şöyle emredilmiştir:

“İşte o
peygamberler, Allah’ın kendilerini hidâyete ulaştırdı­ğı kimselerdir. Sen de
onların yoluna uy. De ki: Ben, peygamberlik görevime karşılık sizden bir ücret
istemiyorum. Bu Kur’ân, âlemler için ancak bir öğüttür.[106]

“(Ey Rasülüm) de
ki: Bu görevime karşılık, ben sizden bir ücret istemiyorum. “[107]

Bu âyetlerden
anlaşıldığı gibi, peygamberler, maddî bir ka­zanç veya dünyevî bir menfaat için
çalışmazlar. Onlar, bu yüce görevlerinin karşılığını sâdece Cenab-ı Hak’tan
beklerler, O’nun rızasını ve ahiret sevabını gözetirler. Kureyş müşrikleri ile
Rasül-i Ekrem (a.s.) arasında geçen bir konuşma, bu gerçeği açık bir şekilde
ortaya koymaktadır:

Kureyş müşrikleri, Hz.
Peygamber (s.a.v)’e şöyle dediler:

“Ey Muhammedi
Seninle konuşmak için sana haber yolla­dık. Allah’a andolsun ki biz, Araplar
arasında, senin kavminin başına getirdiğin hâdisenin benzerini kavminin başına
getiren bir başka adam bilmiyoruz. Sen babalarımıza ve dedelerimize sövüp
saydm, dinimizi kötüledin, ilâhlarımıza dil uzattın. Bizi aklı ermezler olarak
niteledin ve birliğimizi dağıttın. Sonra ara­mızda yapmadığın kötü iş kalmadı.
Eğer, ortaya attığın bu söz­lerle dünyalık ele geçirmek istiyorsan
mallarımızdan sana bir şeyler toplayalım da hepimizin en zengini ol. Yok sen bu
hareke­tinle şeref peşinde isen, seni kendimize başkan yapalım. Eğer bir
saltanat istiyorsan, seni başımıza hükümdar dikelim. Yok şu sana gelen cin
içini kapladıysa, ki bu bazan olabilir, seni tedavi ettirmek için mallarımızı
harcayalım ve şifa bulmanı sağlayalım veya ödevimizi yapmış olup sorumluluktan
kurtulalım.”

Bu sözleri dinleyen
Rasülullah, onlara şöyle cevap verdi: “Dediğiniz dünyalıklarla hiçbir alâkam
yoktur; beni cin de kaplamış değildir. Sonra sizin için ortaya attığım mesele
ile, ne mallarınızı almayı ne aranızda şeref sahibi olmayı ve ne de başı­nıza
hükümdar olmayı istiyorum. Ancak Allah beni size bir elçi olarak yolladı ve
bana bir kitap indirdi; sizin için müjdeleyid ve korkutucu olmamı emretti. Ben
de Allah’ın bana yüklediği pey­gamberlik mesajını size bildirdim. Size öğüt
verdim. Şimdi siz, size bildirdiklerimi benimserseniz, dünyada ve âhirette
mutluluğa u-laşmış olursunuz. Benimsemezseniz, Allah’ın emrini yerine getir­mek
uğrunda her şeye katlanacağım. Allah, benimle sizin aranız­da hükmünü verene
kadar, davetimi devam ettireceğim..[108]    

 

3. İnsanları Sâdece Allah’a Kulluğa Çağırırlar

 

Peygamberlerin
davetinin en önemli özelliği, yeryüzünde sâdece Allah’a ibâdet edilmesi ve
dinin ona tahsis edilmesi için çalışmaktır. Gönderilmiş olan bütün
peygamberler, insanları kullara kul olmaktan kurtulup sâdece kendilerini
yaratan Ce-nab-i Hakk’a kulluğa çağırmışlardır. Allah Teâlâ, elçilerini, bu görevi
yerine getirmeleri ve insanları tevhid inancına çağırmaları için göndermiştir.
Bu konuda şöyle buyurmaktadır:

“Oysa onlar, dini
sâdece Allah’a tahsis ederek, hakka eği­lip, sâdece Allah’a ibâdet etmekle,
namazı kılmak ve zekatı ver­mekle emrolunmuşlardır. İşte sağlam din de budur.”[109]

“Ey Muhammedi
Biz, senden önce hiç bir peygamber gön­dermedik ki, ona, ‘Benden başka ilâh
yoktur. O halde sâdece bana ibâdet edin.’ diye vahyetmemiş olalım.”[110]

Dolayısıyla, her
dönemde ve her çevrede görev yapmış olan peygamberlerin ilk ve en büyük
vazifesi, tevhid akidesini düzel­terek insanların  Cenab-ı Hakk’a, doğru bir şekilde
inanmalarını ve sâdece ona kulluk etmelerini sağlamak, kul ile Rabbi arasın­daki
ilişkileri düzeltmek ve dinin sâdece Allah’a tahsis edilmesini sağlamak
olmuştur. Bu görevlerini yerine getirirken Onlar, kendi zamanlarında hâkim
olan, ya insanlar tarafından yontulmuş putlara, veya uydurulmuş çeşitli
tanrılara ya da ilâhlaştırılmış sâlihlere ve din adamlarına tapmak gibi çeşitli
suretlerde teza­hür eden bâtıl inançlara karşı mücadele etmişlerdir.[111]

Peygamberler,
insanları Allah’ın emirlerine teslim olmaya, O’na itaata ve sâdece O’na kulluk
etmeye çağırırken düşünce ve hedeflerini üç temele dayandırmışlardır:

a.
İnsanların itaat etmesi gereken tek otorite Allah Teâlâ’ dır. Tüm sosyal,
hukukî ve ahlâkî sistemler, Allah’ın emir ve yasakları doğrultusunda kurulmalı;
hayat ve uygarlık bu temel ü-zerine oturtulmalıdır.

b.  Allah’ın temsilcileri olarak görev yapan
peygamberlere mutlak itaat gerekir.

c. Eşyayı,
temiz-pis, güzel-çirkin, helâl-haram diye vasıf­landırma hakkı sâdece Allah’a
ve O’nun elçileri olmaları bakı­mından peygamberlerine aittir.[112]   

 

4. Davetleri Sâdedir-Maksat ve Hedef Açıktır

 

Peygamberlerin daveti,
sâde ve anlaşılır olup, tekellüften uzaktır. Onlar, fıtrata uygun olan hikmet
yolunu takip ederek insanlara anlayabilecekleri tarz ve ölçüde hitab ederler.
Allah Teâlâ, bu konuda şöyle buyurmaktadır:

“Ey peygamber!
İnsanları Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğüt­le davet et. Onlarla en uygun
şekilde en inandırıcı yöntemlerle tanış. Şüphesiz ki Rabbin, yolundan sapanları
da, doğru yolda yürüyenleri de çok iyi bilir.”[113]

Bu âyetten peygamberi
davetin, âlim ve câhil herkesin an­layabileceği sadelikte olması gerektiği
anlaşılmaktadır. Bu davet, anlaşılması zor bir davet olmayacaktır. Bu hususta
en başarılı metod, sanatsal tartışma ve kelâmı münakaşalardan uzak kala­rak,
anlaşılması kolay ve fıtrata uygun bir şekilde yürütülmesi­dir.

Nitekim Hz. Aişe
(r.a.), Rasül-i Ekrem (a.s.)’m, sözlerini kendisini işiten herkesin
anlayabileceği seviyede açık ve net ola­rak söylediğini, belirtmiştir.[114]

Bu özellikleriyledir
ki, Kur’ân-ı Kerina’in delilleri, her insa­nın faydalandığı gıdalara,
kelâmcılarm delilleri ise insanların ancak az bir kısmının faydalanıp çoğunun
zarar gördüğü ilaçla­ra benzetilmiştir. Kur’ân delilleri, hem güçlü adamların
hem de küçük çocukların yararına olan suya; diğer deliller ise güçlü kimselerin
bazen yararına bazen de hastalığına sebep olan ve çocukların ise asla
yararlanamadığı gıdalara teşbih edilmiştir.[115]

Râzî de şöyle
demiştir:

“Kelâmı isbat
yollarım ve felsefi metodlan düşündüm, onları hastalara şifa verir, susayanı
kandırır bulmadım. İkna yollarının en uygunu olarak, Kur’ân yolunu buldum. Her
kim benim gibi bu­nu tecrübe edecek olursa, benim ulaştığım neticeye
vanr,”[116]

Peygamberler,
insanları açık bir hedefe ve açık bir inanca çağırmışlardır.

“Ey Muhammedi De
ki: İşte benim yolum budur. Ben ve ba­na uyanlar, aydınlık bir yol üzerindeyiz,
insanları Allah’ın yoluna bilgiyle davet ederiz. Allah’ı her türlü
noksanlıklardan tenzih ede­rim. Ben müşriklerden değilim.”[117]    

 

5. Dünya-Ahiret Dengesi Kurulur

 

Peygamberlerin
maksadı, dünyanın güzelliklerine ve haya­tın zevklerine dalmak değil; bunlardan
ihtiyacı giderecek bir öl­çüde yararlanmaktır. Onlar, dünyada bolluk ve lüks
içinde ya­şayabilecek maddî varlığa sahip oldukları halde, darlık ve sıkmtılarla
dolu bir hayat yaşamışlardır. Dünyada zâhidâne bir hayat sürmüşler, asıl
hazırlıklarını âhiret için yaparak bakî olanı fânî olana tercih etmişlerdir:

“İyiler için
Allah katında olan şeyler daha hayırlıdır. “[118]
“Dünya hayatı oyun ve eğlenceden başka bir şey değildir. Allah’tan
korkanlar için âhiret yurdu daha hayırlıdır. Aklınızı kul­lanmaz mısınız?”[119]

“Ey Muhammedi Bir
kısım kâfirlere, kendilerini imtihan et­mek için verdiğimiz dünya hayatının
süsünde sakın gözün kal­masın. Rabbinin nzkı hem daha hayırlı hem daha
süreklidir. “[120]

Peygamberlerin dünyada
nasıl bir hayat yaşadıklarının en canlı örneği şüphesiz Sevgili Peygamberimiz
(s.a.v.)’in sâde haya­tıdır. Bilindiği gibi, onun hanımları, kendisinden bâzı
zînet eşya­ları ve daha bol bir geçim istemişlerdi. Onların lüks bir hayat
istemeleri üzerine inen vahiy, kendilerine ağır bir ders oldu. Çünkü Cenab-i
Hak, Hz. Peygamber’e, sadelikten ayrılmamasını, hanımlarını ise bu sâde hayat
tarzı ile kendisinden boşanmak hususunda muhayyer bırakmasını emrediyordu:

“Ey Peygamber!
Eşlerine şöyle söyle: Eğer dünya hayatını ve süsünü istiyorsanız, gelin size
boşanma bedellerinizi vereyim de, sizi güzellikle salıvereyim. Eğer Allah’ı,
Peygamberi’ni ve âhiret yurdunu istiyorsanız, biliniz ki, Allah, içinizden
güzel dav­rananlar için büyük bir mükâfat hazırlamıştır. “[121]

Bilindiği gibi, bu
durum karşısında onların tamamı, dünya zevklerini değil, Efendimizle birlikte
kalmayı ve sâde hayatı ter­cih ettiler. Bir daha da benzeri bir talepte
bulunmadılar. [122]      

 

6. Peygamberler Allah’ın Yardımıyla Başarıya Ulaşırlar

 

Bütün peygamberler,
kavimlerini şirkten kurtarıp, gönülle­re tevhid akidesini yerleştirmeye
çalışmışlardır. Aynı şekilde in­sanları gaybe imana çağırmışlardır. Onlarla
şirki terk etmeyen kavimler arasındaki mücâdelenin ağırlık noktasını tevhid
akidesi teşkil etmiştir. Bu mücâdele, Cenab-i Hakk’m yardımı sayesinde
peygamberlerin zaferiyle bitmiştir. Mealini verdiğimiz şu âyetler, bu ebedî
gerçeği açıkça ortaya koymaktadır:

“Kâfirler
peygamberlerine dediler ki: Elbette sizi ya yurdu­muzdan çıkaracağız, ya da
mutlaka dinimize döneceksiniz! Rab-leri de peygamberlere şöyle vahyetti:
Zalimleri mutlaka helak ede­ceğiz! Ve ey inananları Onlardan sonra sizi mutlaka
o yerde yer­leştireceğiz. İşte bu, makamımdan korkan ve tehdidimden sakı­nan
kimselere mahsustur. Peygamberler, fetih istediler, Allah da verdi Her inatçı
zorba da hüsrana uğradı. “[123]

“Andolsun ki,
peygamber kullarımıza söz vermişizdir: Onlar mutlaka zafere ulaşacaklardır.
Bizim ordumuz, şüphesiz üstün gelecektir.[124]

“Şüphesiz
peygamberlerimize ve iman edenlere, hem dünya hayatında, hem şahitlerin
şahitlik edecekleri günde yardım ederiz.”[125]     

 

M. Peygamberlerin Sıfatları

 

Allah Tealâ,
peygamberlerini, kendisiyle kullan arasında elçilik yapmaları için seçmiş,
beşer içinden sâdece onları vahiy emânetini taşımak ve vahyi insanlara
ulaştırmakla görevlendir-mistir. Cenab-ı Hakk’m kendilerine yüklediği bu önemli
görev, peygamberlerin, ahlâk bakımından en mükemmel, ilim bakımın­dan en ileri,
emânet bakımından en ehil, soy bakımından en asil insan olmalarını gerekli
kılmıştır. Peygamberler, pek çok âyette en üstün sıfatlarla tavsif
edilmişlerdir. Onlar, bir beşer olarak, yerler, içerler, sağlıklı veya hasta
olurlar, kadınlarla evlenirler. Onlar da diğer insanların başına gelen çeşitli
sıkıntılarla karşı­laşmışlardır. Ancak onlar, kendilerinde mutlaka bulunması gereken
bâzı üstün sıfatlarla donatılmışlardır. Onlara mahsus bu müşterek sıfatlar
şunlardır: [126]

 

1. Sıdk/Doğruluk

 

İnsanların tamamında
bulunması gereken bu özellik, pey­gamberler için ise mutlak şarttır. Doğruluk
ve dürüstlük, pey­gamberlere yaratılışlarından itibaren verilmiş bir sıfattır.
Onlar asla yalan söylemezler.

Kur’ân-ı Kerim’de,
onların doğru sözlü oldukları sık sık tekrarlanmıştır:

“Bu kitapta bir
de ibrahim’i an. Gerçek şu ki, o özü sözü doğru bir peygamberdi.”[127]

“Ve bu kitapta
İsmail’i de an. Doğrusu, O da her zaman sö­zünde duran, doğru sözlü bir elçi,
bir peygamber idi Ve halkına namazı ve zekâtı emrederdi ve O da Rabbinin
katında hoşnutluk kazanmıştı.

Ve bu kitapta İdris’i
de an. O da özü sözü doğru bir nebî idi”[128]

Peygamberlerin yalan
söyleyebileceğini kabul etmek, dinin temelini sarsmak demek olur. Çünkü bu takdirde,
Cenab-ı Hak’tan aldıkları vahye güven mümkün olmaz ve peygamberlerin kendi
U3’durdukları sözleri Allah’a nispet etmeleri ihtimali ortaya çıkardı. Halbuki
bu asla mümkün değildir. Allah Teâlâ, bunun imkânsızlığı hakkında şöyle
buyurmuştur:

“Eğer Muhammed,
bize karşı, ona kendi sözlerinden bâzı sözler katmış ve onları bize isnad etmiş
olsaydı, biz kendisini kuvvetle yakalardık. Sonra da onun şah damarım
koparırdık. Hiç biriniz de onu koruyamazdınız.[129]

Peygamberimiz
(s.a.v.), küçüklüğünden itibaren doğru söz­lülüğü ve eminliği ile meşhur olmuş;
kavmi tarafından “es-sâdiku’1-emîn” diye isimlendirilmişti. En azılı
düşmanları dahi, onun çocukluğundan itibaren asla yalan söylemediğini kabul
ederlerdi. Ona iman etmedikleri halde, Ebu Cehil ve müslüman olmadan önce Ebu
Süfyan’m yaptığı gibi, pekçok müşrik onun doğru sözlülüğünden şüphe
etmediklerini itiraf etmişlerdi. Nite­kim İslâmiyet’in baş düşmanı Ebu Cehil,
onu doğru ve emin bir kişi olarak biliyor; şahsına değil ancak getirdiği dine
karşı çıkı­yordu. Bu gerçeği doğrudan Yüce Allah açıklamış ve onun bu tutumu
hakkında şöyle buyurmuştur:

“Ey Muhammedi.
Onların söylediklerinin seni üzeceğini el­bette biliyoruz. Gerçekte onlar, seni
yalanlamıyorlar; fakat o zâ­limler, Allah’ın âyetlerini inkâr ediyorlar.”[130]

Yalancılık gibi,
hainlik, insanların mallarını haksız yere almak vb. kötü huylar da,
peygamberlerde asla bulunmaz. [131]

 

2. Emânet/ Güvenilirlik

 

Peygamberlerin emin
olmaları, Allah’ın emir ve yasaklarını kullarına ulaştırmak görevini eksiksiz
yerine getirmeleri demek­tir. Bütün peygamberler her bakımdan güvenilir
kimselerdir; Allah’ın emir ve yasaklarını, üzerinde en ufak bir değişiklik yap­madan,
indiği şekilde insanlara tebliğ etmişlerdir. Allah’tan baş­ka hiçbir kimseden
korkmayan peygamberler, bu konuda başla­rına gelebilecek hiç bir şeyden
çekinmemişlerdir:

“O peygamberler,
Allah’ın gönderdiği emirleri duyururlar, Al­lah’tan korkarlar ve O’ndan başka
kimseden korkmazlar. Hesap görücü olarak Allah yeter. “[132]

Sevgili Peygamberimiz,
emânetin önemini vurgularken, e-minliğin imanın ayrılmaz vasfı olduğunu
belirterek şöyle buyur­muştur:

“Emânet ehli
olmayanın imanı da yoktur; ahdine bağlı ol­mayanın dini de yoktur.[133]

“Gerçek mü’min o
kimsedir ki, insanlar canlan ve mallan hususunda, ondan emin olurlar. “[134]

“Emânet zayi
olunca Kıyameti bekle.”[135]

 

3. Tebliğ

 

Tebliğ, peygamberlerin
temel görevlerinden biridir. Mânâsı, peygamberlerin, kendilerine inen vahyi,
hiç bir değişiklik yap­madan ve ondan hiç bir şeyi gizlemeden, olduğu şekilde
insanla­ra ulaştırmalarıdır, Bu görevlerini yerine getirirken en küçük bir
kusurları dahi düşünülemez. Onlar, tebliğde hiç bir eksiltme veya artırma
yapamazlar. Böyle bir şeyin düşünülemeyeceği, şu âyetten açıkça
anlaşılmaktadır:

“Eğer Muhammed
bize karşı, ona bazı sözler katmış olsaydı, biz kendisini kuvvetle yakalardık.
Sonra da onun şah damarını koparırdık. Hiç biriniz de onu koruyamazdınız.”[136]

Getirdikleri haberler,
insanlar tarafından hoş karşüanmasa da durum değişmez. Her durumda Allah’ın
emirlerini bütünüyle İnsanlara aktarırlar. Nitekim Nuh (a.s.), kavmine şöyle
demiştir:

“Dedi ki: Ey
kavmim, bende bir sapıklık yok, ben âlemlerin rabbi tarafından gönderilmiş bir
elçiyim. Size, rabbimin gönderdiği gerçekleri tebliğ ediyorum. Size öğüt
veriyorum ve Allah tarafın­dan sizin bilmediğiniz şeyleri biliyorum.”[137]

Bütün peygamberler,
tebliğ vazifesini hakkıyla yerine ge­tirmişler, aldıkları ilâhi emirleri
harfiyyen insanlara ulaştırmış­lardır. Bu konuda Peygamberimiz’e hitaben şöyle
buyurulmuş-ur:

“Ey Peygamber!
Rabbi’nden sana indirileni tebliğ et; eğer bunu yapmazsan, O’nun elçiliğini
yerine getirmemiş olursun. Al­lah seni insanlardan korur. Doğrusu Allah,
kâfirler toplumunu, doğru yola iletmez. “[138]

Tebliğden ikinci bir
maksat, peygamberlere inanmayan in­sanların, Kıyamet gününde küfürlerine
mazeret bulmalarını or­tadan kaldırmaktır. Çünkü Allah, tebliğ ulaşmayan
insanlara azap etmekten yücedir:

“Biz, peygamber
göndermedikçe, hiç bir kavme azap edecek değiliz,”[139]

“Rabbin,
şehirlerin anası olan Mekke’de onlara âyetlerimizi okuyacak bir elçi
göndermedikçe, ülkeleri helak edici değildir. Ve Biz, halkı zâlim olmadan
ülkeleri helak edici değiliz.”[140]

“Ey Kitap ehli,
elçilerin arasının kesildiği, bir boşluk mey­dana geldiği sırada size
Peygamberimiz geldi. Gerçekleri açıklıyor ki, yann kıyamette, bize bir müjdeleyici
ve uyarıcı gelmedi, deme-yesiniz. İşte müjdeleyici ve uyarıcı geldi. Allah her
şeye kadir­dir.”[141]     

 

4. Fetânet/Zeki ve Üstün Akıllı Olmak

 

Peygamberler, salim
akıl, üstün zekâ ve keskin anlayış sa­hibi kimselerdir. Bunun zıddı olan
ahmaklık ve aklî dengesizlik, peygamberler hakkında asla düşünülemez. Bu
takdirde, hitap ettikleri kişileri ikna edemezler ve görevlerinde başarı
sağlaya­mazlardı.

Allah Teâlâ, İbrahim
(a.s.) hakkında şöyle buyurmuştur:

“Andolsun ki biz,
İbrahim’e önceden, doğru yolu bulma kabi­liyetini vermiştik. Zâten biz onun
peygamberliği yüklenebilecek olgun bir insan olduğunu biliyorduk.”[142]

İbrahim’in (a.s.)
Nemrut ve kavmiyle mücâdelesi, onun üs­tün bir akıl sahibi olduğunu açıkça
göstermektedir. Diğer pey­gamberlerin tamamı da böyledir. Allah onlara ileri
seviyede bir akıl ve doğruyu bulma kabiliyeti vermiş, onları harikulade bir
zekâ ve ileri görüşlülükle teçhiz etmiştir. Kavimlerini iknada ba­şarılı
olabilmeleri için, onları, insanların en akıllıları, en zekileri ve en keskin
anlayışlıları kılmıştır. Onların bu seçkinliği, pey­gamber olarak
seçilmelerinin hikmetini teşkil eder. Peygamberle­rin akıl, zekâ ve uyanıklık
bakımından bu üstünlükleri, ömürleri ne kadar uzun olursa olsun, vefatlarına
kadar devam eder. Bu, Allah’ın onlara, görevleri dolayısıyla özel bir lütfudur.

Peygamberler,
kendilerini halkın gözünde küçük düşüre­cek, halkı kendilerinden nefrete sevk
edecek her türlü bedenî ve ahlâkî ayıp ve kusurlardan da uzaktırlar. Bu tür
kusurlardan arınmış olarak yaratılmışlardır. Diğer insanların maruz kaldığı
hastalıklara yakalansalar veya onların başına gelen çeşitli sıkın­tılara maruz
kalsalar da, peygamberlerin insanları kendilerinden soğutup tiksindirecek
bedeni rahatsızlıkları ve ayıpları yoktur. Hz. Eyyûb (a.s.) hakkında nakledilen
bu neviden haberler, ye­rinde ele alınacağı gibi İsrâiliyyattan ibarettir;
dolayısıyla kabul edilmesi mümkün değildir. Kur’ân-ı Kerim’de onun hastalığın­dan
bahsedilen âyette bu türden teferruat bulunmamaktadır:

“Eyyüb’u da
hatırla. O, bir zaman Rabbi’ne ‘Doğrusu ben, bir derde yakalandım, sen
merhametlilerin en merhametlisisin!’ diye duâ etmişti. Biz de duasını kabul
edip yakalandığı derdi gi­dermiştik.”[143]

 

5. İsmet/Günahlardan Korunmuştuk

 

İsmet sıfatı, Allah
Teâlâ’nm, peygamberlerini her türlü gü­nah ve kötülük işlemekten, haram ve
münkerât irtikap etmekten korumuş olmasıdır. Bunun hikmeti, peygamberleri,
insanlar için örnek kılmasıdır. Onlar, her türlü davranışlarıyla, en güzel ör­neklerdir.
Eğer onlar günahlardan korunmamış olsalardı, kendi yaptıkları hatalardan diğer
insanları sakındırmaları mümkün olmazdı.

Peygamberlerin tamamı,
başta şirk olmak üzere, hırsızlık, yalan­cılık, dolandırıcılık ve her türlü
ahlâk dışı davranışlardan uzak olarak yaşamışlardır. Allah Teâlâ, bu kutsal
görev için seçtiği elçilerini, her türlü günah ve çirkinliklerden korumuştur.
Pey­gamberlerin bu kötülüklerden korunması, çocukluklarından itibaren başlar.
Peygamberlik görevine getirilmelerinden önce mevcut olan günahlardan uzak
kalma, kötülükler ve çirkinlikle­re asla yaklaşmama ve her türlü kötülükleri
terk özelliği, peygamberlikleri döneminde daha kuvvetli bir şekilde devam eder.
İman ve ibadetle olgunlaşan bu sıfatlar, en üstün ahlâk noktasına ulaşmıştır.
Mevdûdî, onların masumiyetinin hikmetini na ulaşmıştır. Mevdûdî, onların
masumiyetinin hikmetini izah eder-ken şöyle demiştir:

“Peygamberlerin
masum olmalarının anlamı şudur; Kendi­leri insanlığın bütün zaaf ve
kuvvetlerini taşımalarına, her türlü insanî duygu, arzu, istek ve düşünceye
sahip olmalarına rağ­men, kasten hiç bir günah işlemeye yeltenmeyecek kadar
nefis­lerine hakim olup, Allah’tan son derece korkarlar. Vicdanları öylesine
sağlam ve temizdir ki, nefislerinin kendilerini günaha itecek tüm isteklerine
anında karşı koyabilirler. Nefislerini her zaman kontrol edecek güçtedirler.
Şayet istemeden veya farkında olmadan ufak bir yanlışlık yapacak olurlarsa,
Allah tarafından derhal ikaz edilir ve hataları anında düzeltilir. Çünkü bir
pey­gamberin en ufak hatası, ümmetine pahalıya mal olur. Peygam­ber doğru
yoldan zerre kadar sapmış olursa, peşinden koşan kitleler tamamen yollarını
sapıtırlar.”[144]

Peygamberlere mahsus
ismet sıfatının tüm işaretlerini, Rasül-i Ekrem’in (s.a.v.) hayatında canlı bir
şekilde görmekteyiz. Cenab-ı Hak, onu yüceltmek ve peygamberlikle görevlendirmek
istediği için, çocukluğundan itibaren Cahiliye’nin bütün çirkin­liklerinden
muhafaza etmiştir. O, olgunluk çağına ulaştığında, kavminin en soylusu, en
faziletlisi, insanlara karşı en iyi davra­nanı, en güzel ahlaklısı, en doğru
sözlüsü, en güveniliri ve in­sanları kirletecek çirkinliklerden en uzak olanı
olarak biliniyor­du. Hatta kavmi, Cenab-ı Hak tarafından onda toplanmış bu
güzel hasletleri dolayısıyla, onu gençlik yıllarından itibaren
“el-emîn” diye isimlendirmişti. Sakin ve üstün bir tabiata sahip
olup, fesatçılık ve bozgunculuk nedir bilmezdi. Kimseyle kavga etmez, hiç kimseye
incitici söz söylemezdi.[145]

Müslümanların
peygamberler hakkındaki inançları bu şe­kildedir. Buna karşılık, Ehl-i Kitap
adıyla bilinen yahûdîler ve hıristiyanlar, peygamberleri diğer insanlardan
ayırmamışlar ve onların da her türlü günah ve çirkin hareketleri işlediklerini
ka­bul etmişlerdir. Yahudilerin elinde tahrif edilmiş halde bulunan kutsal
kitaplarında, bâzı peygamberlere nispet edilen öyle çirkin günah ve davranışlar
vardır ki, müşlümanlar bunları okumak­tan dahi hicap duyarlar.

Bu tür rivayetler,
yahûdîlerin peygamberler hakkında uy­durmuş oldukları iftiralardan ibarettir.
Hıristiyanlara gelince, Hz. İsa (a.s.)’m ulûhİyetine dair inançlarına binâen,
tek raa’sura olarak Hz. İsa (a.s.)’ı kabul ederler, öbür peygamberlerin ise,
hem cinsleri olan diğer insanlar gibi hatalar yapıp, günah işle­diklerine
inanırlar. Onlara göre, Hz. İsa (a.s.)’dan başka kurtarıcı ve şefaatçi yoktur.[146]

 

N. Mucizeler

 

Mucize, insanlar
arasında sâdece peygamberlerin elinde meydana gelen olağanüstü işlerdir ve
ancak Allah’ın yardımı ile gerçekleşir. Allah lûtfetmedikçe, peygamberler kendi
başlarına mucize gösteremezler.[147]
Allah Teâlâ, peygamberlerine, kâfirleri ikna etmeleri amacıyla,
peygamberliklerini ispat için çeşitli mu­cizeler vermiştir. Bu mucizeler,
onları gösterenlerin peygamber oluşunun en mühim delilleridir.

Mucizeler metafizik hadiseler
olduğu için akılla kavranıl­ması ve her yönüyle anlaşılması mümkün değildir.
Her peygam­berin muhtelif mucizeleri vardır, Kur’ân-ı Kerim, bu mucizeler­den
geniş olarak bahsetmiştir. Nuh Tûfan’ı, Hz. Salih (a.s.)’m devesi, Hz. İbrahim
(a.s.)’ın ateşe atıldığı halde yanmaması, Hz. Musa (a.s.)’m asası ve yed-i
beyzâ’sı/beyaz eli, Hz. İsa (a.s.)’ın hastaları iyileştirmesi ve ölüleri
diriltmesi, Rasülullah (s.a.v.)’İn Mirâc’ı bunların en meşhurlarıdır.
Gösterildiği anda orada bulu-nanlarca görülmüş ve hislerle müşahede edilmiş
olan mucizelere “hissî mucizeler”, duyu organlarıyla müşahede
edilemeyip sâ­dece akılla bilinenlere ise “aklî mucizeler” denmiştir.
Peygam­ber Efendimizin en büyük mucizesi, ikinci türden “aklî bir muci­ze”
olup, Kıyamete kadar devam edecek olan Kur’ân-ı Kerim’dir. Kur’ân üzerindeki
yeni araştırmalar, her defasında, bu mucizeligin daha iyi anlaşılmasına
yardımcı olmuş ve daha sonra da ola­caktır. [148]