FİİLİ MUZARİYİ NASBEDEN EDATLAR

Aşağıdaki edatlardan birisi fiil-i muzârinin başına gelirse muzâri fiilin sonunu nasbeder (fetha yapar). Cemi müennes nunları hariç (ن) nunlarını düşürür. Bu edatlar şunlardır:      

أَنْ  – لَنْ – كَىْ – إِذَنْ – حَتَّى- لِ – اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ

1)  أَنْ mek, mak: Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.

2) لَنْ asla …meyecek, mayacak (te’kîd-i nefy-i istikbal): Daha önce de gördüğümüz gibi muzâri fiilin manasını olumsuz istikbale çevirir:

3)كَيْ    …mek için, ..mak için: Sebep bildirir. Daha çok aynı manada  لِكَيْ olarak kullanılır ve sadece muzâri fiilin önüne gelir:

Burada mesela birinci cümlede (أَقْرَأُ دَرْسيِ) temel cümle, (كَيْ أَحْفَظَ) ise yan cümleciktir.

4)لِ    …mek için, ..mak için, ..sın diye: (Lâmu’t-ta’lîl) كَيْ gibi sebep bildirir. Aynı manada (لِأَنْ) şeklinde açıkça yazılmış halde de gelebilir. Lâmu’t-ta’lîl’den sonra (أَنْ) gelmediği takdirde bu fiilin mukadder yani gizli (أَنْ) ile nasbedilmiş olduğuna hükmedilir:

 

* لِ den önce olumsuz “كاَنَ” veya türevlerinden biri geçerse olumsuzluğu kuvvetlendirir ve “lâmü’l-cuhûd” (inkar lâmı) adını alır. Olumsuz  “كاَنَ”nin haberinin başındaki muzari fiili nasbeder:

5)   = إِذاً إِذَنْ öyleyse, o zaman, o halde: Daha çok istikbal ifade eden cümlelere bazan de şart edatlarına cevap olarak gelir. إذَنْ in muzâri fiili nasbetmesi için cevap cümlesinin ve muzâri fiilin hemen başında olması gerekir.

*Eğer muzâri fiilden sonra gelirse nasbetmez:

Muzâri fiilsiz veya fiilsiz cümlelerde de kullanılır:

6) حَتَّى….ıncaya kadar, …inceye kadar, ..e, ..a kadar, ta ki, nihayet, …diye, ..mek için, …mak için

7) اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ : Fâ-i Sebebiyye: Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmın oluşmasına sebep olur. Birincisi gerçekleşirse ikinci kısım da gerçekleşir. Fâ-i sebebiyye’nin muzâri fiili gizli (أَنْ)le nasbetmesi için kendinden önce ya nefî (olumsuz) veya taleb (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir:

Genel Cümle Örnekleri

1- مَسَحْتُ السَّبُّورَةَ كَيْ يَكْتُبَ عَلَيْهاَ الْمُدَرِّسُ – إِعْمَلْ كَىْ تَخْدُمَ الْوَطَنَ .

2- سَأَجْتَهِدُ دُرُوسِي . إِذَنْ تَنْجَحَ فِي الْإِمْتِحاَنِ- إِذَنْ يَضْعُفَ بَصَرُكَ.

3- اَلْوَقْتُ كَالسَّيْفِ إِنْ لَمْ تَقْطَعْهُ قَطَعَكَ – أُريِدُ أَنْ أَقْرَاَ بَعْضَ الْكُتُبِ.

4- يُريِدُ بَشيِرُ أَنْ يَكوُنَ طَبيِباً لِيُساَعِدَ الْمَرْضىَ فيِ بَلَدِهِ.

5- تُحِبُّ فاَطِمَةُ أَنْ تَكوُنَ مُهَنْدِسَةً – تُفَضِّلُ عاَئِشَةُ أَنْ تَكوُنَ مُدَرِّسَةً – تُفَضِّلُ زَيْنَبُ أَنْ تَكوُنَ مُمَرِّضَةً – يُفَضِّلُ أَحْمَدُ أَنْ يَكوُنَ مُهَنْدِساً – يَتَمَنيَّ خاَلِدٌ أَنْ يَكوُنَ مُهَنْدِساً أَيْضاً.

6- ذَهَبَتِ الْأُمُّ إِلَى السوُّقِ بالسَّياَّرَةِ لِتَشْتَرِيَ الْمَلاَبِسَ – هَلْ تَسْمَحُ ياَ واَلِدِي أَنْ آخُذَ الْمَصْرُوفَ؟

7- إِنَّهُ لاَ يَخْرُجُ إِلَيْناَ حَتَّى يَرْتَفِعَ النَّهاَرُ – تُرِيدُ فاَطِمَةُ أَنْ تَسْتَذْكِرَ دُرُوسَهاَ.

8- حَتَّى مَتَى إِنْتَظَرَتِ الْأُمُّ ابْنَهاَ ؟  إِنْتَظَرَتِ الْأُمُّ ابْنَهاَ حَتَّى وَصَلَ.

9- ذَهَبَ أَحْمَدُ إِلَى الْمَسْجِدِ لِيُصَلِّيَ فيِ جَماَعَةٍ وَ يَدْرُسَ الْقُرْآنَ وَالْحَديِثَ وَلِيُقاَبِلَ أَصْدِقاَئَهُ.

10- طَلَبَ الْأَوْلاَدُ مِنْ واَلِدِهِمْ أَنْ يأْخُذَهُمْ إِلَى الْعاَصِمَةِ.

11- كَيْفَ قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ ؟ قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ طَوِيلاً.

Tercüme:

1- Öğretmenin üzerine yazması için tahtayı sildim. Vatana hizmet etmek için çalış.

2- Derslerimi çalışacağım. O halde imtihanda başarırsın. Öyleyse gözün zayıflar.

3- Vakit kılıç gibidir. Sen onu kesmezsen o seni keser. Birkaç kitap okumak istiyorum.

4- Beşir memleketindeki hastalara yardım etmek için doktor olmak istiyor.

5- Fatıma mühendis olmayı istiyor (seviyor). Aişe öğretmen olmayı tercih ediyor. Zeynep hemşire olmayı tercih ediyor. Ahmed mühendis olmayı tercih ediyor. Halit de mühendis olmayı temenni ediyor.

6- Anne elbiseleri satın almak için arabayla çarşıya gitti. Ey babacığım harçlık almama müsaade ediyor musun?

7- Gerçekten o gün yükselinceye kadar bize çıkmaz. Fatıma derslerini müzakere etmek istiyor.

8- Ne zamana kadar anne oğlunu bekledi? Anne oğlunu gelinceye kadar bekledi.

9- Ahmet cemaat (halinde) namaz kılmak, Kur’ân ve hadis okumak ve arkadaşlarıyla buluşmak için mescide gitti.

10- Çocuklar babalarından kendilerini başkente götürmesini istedi.

11- Kız öğrenciler hikayeyi nasıl okudular? Kız öğrenciler hikayeyi uzun (süre) okudular.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

FİİL-İ MUZARİYİ NASBEDEN EDATLARLA İLGİLİ AYETLER

1- …وَإِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ .

(5/MÂİDE, 22). (Onlar şu cevabı dediler: ) …onlar oradan çıkmadıkça (ordan çıkana kadar) biz oraya asla girmeyeceğiz. Eğer oradan çıkarlarsa biz de hemen gireriz.

2- إِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ماَ بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا …

(2/BAKARA 26). Şüphesiz Allah (hakkı açıklamak için) sivrisinek ve onun da ötesinde herhangi bir şeyi misal getirmekten çekinmez. ..

3- أَ يَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدًى .

(75/KIYAME 36). İnsan, (kendisinin) başıboş bırakılacağını mı sanır!

4- قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَن تَذْهَبُوا بِهِ وَأَخَافُ أَنْ يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ …

(12/YÛSUF 13). (Babaları) dedi ki: Onu götürmeniz beni mutlaka üzer. (Siz ondan habersizken) onu bir kurdun yemesinden korkarım.

5- قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ …

(6/EN’ÂM 65). De ki: “O (Allah) size üstünüzden (gökten) veya ayaklarınızın altından (yerden) bir azap göndermeğe … gücü yeter.”

6- أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لاَ تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ .

(36/YÂSÎN, 60). “Ey Adem oğulları! Size şeytana tapmayın, çünkü o sizin apaçık bir düşmanınızdır” diye emretmedim mi?

7- يُرِيدُونَ أَنْ يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ…

(5/MÂİDE, 37). Ateşten çıkmak isterler, (fakat onlar oradan çıkacak değillerdir.)

8- أَ يَحْسَبُ أَنْ لَنْ يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌ .

(90/BELED, 5). (İnsan), hiç kimsenin kendisine güç yetiremeyeceğini mi sanıyor?

9- كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا {20/33} وَنَذْكُرَكَ كَثِيرًا .

(20/TA HA, 33-34). (Böylece) seni bol bol tesbih etmemiz ve çok zikretmemiz için (tesbih edelim, zikredelim diye)…

10- إِنِّي إِذًا لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ .

(36/YÂSÎN, 24). “(İşte) gerçekten o zaman ben apaçık bir sapıklığın içinde olurum.”

11- وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ .

(15/HİCR, 99). Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!.

12- … فَاصْبِرُوا حَتَّى يَحْكُمَ اللّهُ بَيْنَنَا …

(7/A’RÂF, 87). ..Allah aramızda hükmedinceye kadar sabredin.

13- …وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ …

(2/BAKARA, 102). ..( Halbuki o iki melek): “Biz ancak imtihan (için gönderildik, sakın yanlış inanıp da) kâfir olma” demeden hiç kimseye (sihir ilmini) öğretmezler(di).

14- وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًا .

(17/İSRÂ, 90). Onlar: “Sen, dediler, bizim için yerden bir kaynak fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız.” dediler.

15- … فَلَنْ أَبْرَحَ الأَرْضَ حَتَّى يَأْذَنَ لِي أَبِي أَوْ يَحْكُمَ اللّهُ لِي …

(12/YÛSUF, 80)… Babam bana izin verinceye veya benim için Allah hükmedinceye kadar bu yerden asla ayrılmayacağım…

16- … وَاصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللّهُ …

(10/YUNUS, 109)…Allah hükmedinceye kadar sabret.

17- مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى .

(20/TAHA, 2). Biz, Kur’ân’ı sana, güçlük çekmen için indirmedik .

18- … جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا…

(10/YUNUS, 5). (O ki) Güneşi bir ışık, ayı da bir nur kıldı.

19-  ثُمَّ جَعَلْنَاكُمْ خَلاَئِفَ فِي الْأَرْضِ مِنْ بَعْدِهِم لِنَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ .

(10/YUNUS, 14). Sonra da, nasıl davranacağınızı görmemiz için onların ardından sizi yeryüzünde halifeler kıldık (Onların yerine sizi getirdik).

20- … جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا …

(10/YUNUS, 67). (O Allah ki;) size içinde sükunete ulaşmanız için geceyi, (çalışıp kazanmanız için de) gündüzü aydınlık olarak yarattı.

21- … خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا …

(7/A’RÂF, 189). ..( O ki,) Sizi bir tek candan (Âdem’den) yarattı, ondan da yanında huzur bulması için eşini (Havva’yı) yarattı.

22- قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا …

(19/MERYEM, 21). (Melek: ) Öyledir, dedi; (zira) Rabbin buyurdu ki: “Bu bana kolaydır. Çünkü biz, onu insanlara bir ayet (delil) ve kendimizden bir rahmet kılacağız..

23- … فاَغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ ….. مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ {5/6}

(5/MÂİDE, 6). (Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman) yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi, başlarınızı meshedip, topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın….   Allah size herhangi bir güçlük kılmak istemez; fakat sizi tertemiz kılmak ve size (ihsan ettiği) nimetini tamamlamak ister; umulur ki siz şükredersiniz.

24- … فَلاَ                   تَدْخُلُوهَا            حَتَّى              يُؤْذَنَ                  لَكُمْ …

Câr mecrûr   F. muzâri meçhûl mansûb          Nâibu fâil mahallen merfû

Nasb harfi

F. muz. meczûm (و) fâil, (هَا) mef’ûl  Nehyi Hazır

(لاَ) cezm ve nefy harfi

(24/NÛR, 28). … size izin verilinceye kadar oraya girmeyin…

 

 İKİ FİİL-İ MUZÂRİYİ CEZMEDEN ŞART EDATLARI

Bilindiği gibi cezm fiili mâzîye değil, yalnız fiil-i muzâriye mahsustur. Aşağıdaki edatlar iki muzâri fiil almış cümlenin başına gelirlerse iki muzâri fiilin de son harekelerini cezm yaparlar ve şart bildirirler. Bunlara şart edatları da denir. Şart edatının yeraldığı cümleden sonra aynı cümlenin içinde bir de cevap cümlesi bulunur. Bu edatların bulunduğu birinci bölüme fi’lü’ş-şart, ikinci bölüme de cevabu’ş-şart denir. Cümle örnekleriyle birlikte bu edatlar şunlardır:

*Görüldüğü gibi şart edatları fiil-i muzâriyi cezm yapar. Fakat her zaman şart ifade etmek için mutlaka muzâri fiil kullanılmayabilir. Mahallen meczûm olarak mâzî fiil de şart cümlesi olarak gelebilir[5]. Ancak mâzî fiil mebni olduğu için şart manası dışında fiilin sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Tercümede şart ve cevap cümlesi mâzî olsa da gene muzâri gibi tercüme yapılır:

إِنْ كَتَبْتَ إِلَيَّ كَتَبْتُ إِلَيْكَ.

Bana yazarsan sana yazarım.

مَنْ قَرَأَ فَهِمَ.

Kim okursa anlar.

إذْماَ تَتَكَلَّمْ فَلاَ تَكْذِبْ.

Konuşursan yalan söyleme (Emir cümlesinin cevabının başında  فَ gelir)

 

*Aynı şekilde cevap cümlesi de mâzî ve muzâri ile başlayan fiil cümlesi olduğu gibi emir, nefy, nehy, soru ve gelecek zaman ifade eden fiillerle de gelir. Bazen isim cümlesi olarak da gelebilir:

مَنْ يَطْلُبِ الْعِلْمَ لِلْخَيْرِ فَهُوَ مُجاَهِدٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ.

Kim hayır için ilim isterse o Allah yolunda mücahiddir.

*Cevap cümlesinin başı فَ nin yanısıra سَ ، سَوْفَ ، قَدْ  edatlarından biriyle başlarsa ve cevap fiili ماَ – لَنْ[6]  ile menfi olursa veya cevabın başında إِنَّماَ (ancak) bulunursa cevabın muzârisi cezm olmaz:

Not: Cümlenin sonunda gelen (وَ إِنْ) .. se bile, ..sa bile şeklinde tercüme edilir. Cevabı da olmaz:

إِذْهَبْ إِلَى واَلِدِكَ وَ إِنْ وَبَّحَكَ[11].    Seni azarlasa bile babana git.

* Taleb (Emir, nehiy, soru) cümlesinden sonra cevap cümlesi varsa ve önünde (وَ) ve (فَ) bulunmazsa cevap cümlesinin muzâri fiili de ona uyumlu olarak meczûm gelir:

*En çok kullanılan şart edatlarıإِنْ  مَنْ  ve ماَ  edatlarıdır. Diğerleri bunlar kadar kullanılmaz. Zamanla, ilerleyen konularda yer alan cümlelerle birlikte konu daha da perçinleşeceğinden  endişe edilmemelidir. 

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

FİİL-İ MUZARİYİ CEZMEDEN EDATLAR İLE İLGİLİ AYETLER

1- …وَ مَنْ       يَكْفُرْ      بِالْإِيمَانِ    فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ  وَ   هُوَ     فِي الآخِرَةِ    مِنَ الْخَاسِرِينَ.

Haber	câr-mecrûr	Mübtedâ	Fâil       Fiil		câr-mecrûr	Fiil	Şart ismi
			Cevâbu’ş-şart	Filu’ş-Şart Fâili müstetir (هُوَ)			Mübtedâ (mahallen merfû)
			Haber (mahallen merfû)

(5/MÂİDE 5). …. Kim (İslâmî hükümlere) inanmayı inkar ederse (kabul etmezse) onun ameli boşa gitmiştir. O, ahirette de ziyana uğrayanlardandır.

2- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ .

(47/MUHAMMED 7). (Ey iman edenler!) Eğer siz Allah’a (Allah’ın dinine) yardım ederseniz O da size yardım eder, ayaklarınızı sabit tutar (kaydırmaz).

3- وَإِنْ عَزَمُوا الطَّلاَقَ فَإِنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ .

(2/BAKARA  227). Eğer (müddeti içinde dönmeyip kadınlarını) boşamaya karar verirlerse muhakkak ki, Allah işitir ve bilir.

عَزَمَ  يَعْزِمُ  عَزْماً	azmetmek, ciddi karar vermek	اَلطَّلاَقُ	talak, boşanma

4- …وَإِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئًا وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ .

(5/MÂİDE 42)…. Eğer onlardan yüz çevirirsen sana hiçbir zarar veremezler. Ve eğer hüküm verirsen, aralarında adaletle hükmet. Allah âdil olanları sever.

أَعْرَضَ  يُعْرِضُ  إِعْراَضاً عَنْ		yüz çevirmek
(Burada olduğu gibi mezîd fiillerin de fiil olmaları dolayısıyla aynı kurala tabi olduğunu unutmayınız. Cevab cümlesindeki fiilin başına (لَنْ) gelmesi dolayısıyla cemi müennes nûnu düşmüştür.  Sonuna zamir alacağı zaman cemi vâvının elifi de düşer.)
ضَرَّ يَضُرُّ ضَراًّ		zarar vermek, ziyana sokmak
حَكَمَ  يَحْكُمُ  حُكْماً		hükmetmek, fasletmek, hüküm vermek
اَلْمُقْسِطُ	adaletli davranan, adil olan		أَحَبَّ  يُحِبُّ	sevdi	اَلْقِسْطُ	adalet

5- …مَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ .

(24/NÛR, 40).  …Bir kimseye Allah nûr vermemişse, artık o kimsenin aydınlıktan nasibi yoktur.

نُورٌ

nur, ışık, hidayet, hakka götüren deliller

مَا لَهُ..

onun yok

6- قَالاَ رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ .

(7/A’RÂF 23. (Adem ile eşi) dediler ki: Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eğer bizi bağışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz.

رَبَّنَا

(ey) Rabbimiz!

كاَنَ يَكُونُ

oldu

7- مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَيْهَا ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ .

(45/CÂSİYE 15). Kim iyi iş yaparsa kendisi içindir (faydası kendinedir), kim de kötülük yaparsa zararı yine kendinedir. Sonra Rabbinize döndürüleceksiniz.

صَالِحٌ	salih olmak, doğru olmak, iyi iş, salih amel
أَسَاءَ  يُسِيءُ  إِساَءَةً	kötülük işlemek, ameli ifsad etmek
رَجَعَ  يَرْجِعُ رَجْعاً	iade etmek, döndürmek (ayette: dönderilmek)

8- … الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ…

(18/KEHF, 29). (Ve de ki) Hak, Rabbinizdendir. Öyle ise kim dilerse iman etsin, kim dilerse inkâr etsin…

آمَنَ يُؤْمِنُ إِيماناً

İman etti

9- … سَلاَمٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ .

(6/EN’ÂM, 54). (Ayetlerimize inananlar sana geldiğinde onlara de ki:) Selâm size! Rabbiniz merhamet etmeyi kendisine yazdı. Gerçek şu ki: Sizden kim, bilmeyerek (cahillikle) bir kötülük yapar, sonra ardından tevbe edip de kendini ıslah ederse, (bilsin ki) Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir.

سُوءٌ	kötülük, fenalık	جَهَالَةٌ	cahillik, taşkınlık, akılsızlık
تَابَ  يَتُوبُ  تَوْبَةً	masiyetten dönmek, tevbe etmek
أَصْلَحَ يُصْلِحُ إِصْلاَحاً	ıslah etmek, düzeltmek (aralarını bulmak), anlaştırmak

10- َالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ .

(7/A’RÂF 8). O gün tartı haktır. Kimin (sevap) tartıları ağır gelirse, işte onlar kurtuluşa erenlerdir.

ثَقُلَ يَثْقُلُ ثِقَلاً	ağır gelmek, ağır basmak, racih gelmek		اَلْوَزْنُ	tartma, tartı, ölçü
اَلْمُفْلِحُ	felaha eren	اَلْمِيزاَنُ ج اَلْمَوَازِينُ		tartılar, teraziler

11- وَمَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الآخِرَةِ أَعْمَى … .

(17/İSRÂ 72). Kim burda (dünyada Allah’ın çağrısına) kör olursa ahirette de kördür…

أَعْمَى

kör

12- … وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ .

(27/NEML  40). … Kim şükrederse ancak kendisi için şükretmiş olur, kim nankörlük ederse (bilsin ki), Rabbimin hiçbir şeye ihtiyacı yoktur, çok kerem sahibidir.

غَنِيٌّ

zengin

إِنَّمَا

ancak

كَرِيمٌ

ikram eden, nimet veren

13- مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ .

(30/RÛM, 44). Kim inkâr ederse, inkârı kendi aleyhine olur. İyi işler yapanlara gelince, onlar da kendileri için (cennetteki yerlerini) hazırlarlar.

مَهَدَ  يَمْهَدُ  مَهْداً

hazırlamak

14- … وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ .

(2/BAKARA 273. …Hayırdan her ne yaparsanız muhakkak Allah onu bilir.

أَنْفَقَ  يُنْفِقُ  إِنْفاَقاً

harcamak

15- … وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ …

(2/BAKARA, 197). …Hayırdan her ne yaparsanız Allah onu bilir.

16- … وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ …

(2/BAKARA, 272). …Hayırdan her ne harcarsanız kendiniz içindir 

17- … مَا سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ …

(34/SEBE, 47). (De ki:) Ben sizden ne ücret istemişsem, o sizindir. (Ücretim yalnız Allah’a aittir…)

اَلْأَجْرُ

ecir, ücret, mükafat

18- بَلَى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ .

(2/BAKARA, 81). Hayır! Kim bir kötülük eder de kötülüğü kendisini çepeçevre kuşatırsa işte o kimseler cehennem ashabıdır. Onlar orada devamlı kalırlar.

اَلْخَطِيئَةُ ج اَلْخَطاَياَ		kasdi işlenen suç, günah		أَحَاطَ  يُحيِطُ  إِحاَطَةً		kuşattı
خَالِدٌ	bekası devam eden, kalıcı olan		أَصْحَابُ النَّارِ		ateşin ashabı (cehennemlik)

19- … وَمن يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ.

(2/BAKARA, 121). … Onu kimler inkâr ederse, işte gerçekten zarara uğrayanlar onlardır.

اَلْخَاسِرُ

zarara uğrayan, yazık eden

20- فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلاَ تَكْفُرُونِ .

(2/BAKARA, 152). (Allah buyurdu ki:)  Öyle ise siz beni anın ki ben de sizi anayım. Bana şükredin; sakın bana nankörlük etmeyin.

zikretti, andı	ذَكَرَ يَذْكُرُ
(Emrin cevabı olan cevap cümlesindeki muzâri fiilin harekesi görüldüğü gibi sakin (cezimli) olmuştur (لاَ تَكْفُرُونِ) ise nehyi  hazırdır. Nûnu’l vikayenin altındaki esre de düşen mütekellim ya’sının işaretidir.)

 

 

 

ŞART CÜMLESİ

Şimdiye kadar gördüğümüz cahd-ı mutlak edatı (لَمْ), cahd-ı müstağrak edatı (لَماَّ), lâmü’l-emr (لِ) ve nehiy (لاَ)sı önüne geldiği bir muzâri fiili cezmediyordu. Ancak bir de aynı cümlede bulunan bütün muzâri fiilleri cezmeden edatlar vardır. Bu edatların hepsi de şart edatıdır. Hepsinin tercümesinde ..se, ..sa ifadesiyle mana verilir. Arapça’da şart ifade etmek üzere en çok kullanılan edat إِنْ (..se, ..sa, ..ise) edatıdır.

إِنْ harfi mâzî fiilin başına geldiğinde de aynen muzâri manası verir. إِنْ harfinin başında bulunduğu muzâri fiillerin hepsinin son harfleri cezimli olur. Yani şart edatı ile gelen muzâri fiile cevap teşkil eden cümlenin (cevabuş-şart) muzârisi de cezimli olur. Ne zaman fiil-i muzârinin müfredindeki son harfinin harekesi değişse (cezm olsa) gâibe ve muhâtaba cemi müennes nunları hariç sondaki  diğer nunlar düşer.

Başına إنْ edatı gelen muzâri fiile, gelecek zamanı ifade eden سَ  ve سَوْفَ takıları getirilmez. Çünkü إِنْ  şart edatı mana bakımından gelecek zamanı da bildirir.

إنْ  تَعْمَلْ تَنْجَحْ.	Çalışırsan başarırsın.
إِنْ تَكْذِبْ تَاْثَمْ.	Yalan söylersen günaha girersin.

En çok kullanılan  إِنْşart edatını giriş olmak üzere işlediğimiz iki fiil-i muzâriyi cezmeden diğer şart edatları şunlardır:

TE’KÎD LÂMI VE TE’KÎD NÛNU

Menfî olmayan muzârilerin başına manayı kuvvetlendirmek ve pekiştirmek için getirilen fethalı (لَ) harfine te’kit lâmı denir.

Tekidi artırmak için sonuna bir de fethalı şeddeli nûn (نَّ) (te’kid nûnu) getirilir. Böylece duygu yönünden şiddetli/belağatı yüksek olan ifadelerde kullanılır:

كَلاَّ لَيُنْبَذَنَّ فِي الْحُطَمَةِ.

Hayır! Andolsunki o mutlaka, Hutame’ye atılacaktır (Hümeze, 4).(meçhûl fiil).

 

*Te’kit nunları eklendikleri muzârinin zamanını müstakbele (gelecek zamana) tahsis eder:

*Te’kit nûnu sonuna eklendiği müfred muzârinin son harfini fetha yapar. Cemi vâvı düşerek ötre, müfred muhâtaba yâ’sı düşerek yerine esre kalır. Cemi müennes nûnu hariç diğer tesniye ve ceme mahsus nunlar da te’kîd nûnu getirilince düşer. Cemi müennes nûnuyla te’kîd nûnu arasına bir elif getirilir:

Muzâri’nin Şeddeli Te’kit Nûnu’yla Çekim Tablosu

 

 

 

Görüldüğü gibi te’kîd nûnu’nun harekesi müsennâ ve cemi müenneslerde “kesre” diğerlerinde fethadır. 2. şahıs müfred müennesdeki ve cemi müzekkerlerdeki uzun sesliler kısaltılır. Yani (ين) ve (وا)  kalkar. Cemi müenneslerde ise fiilin sonuna elif eklenir.

*Te’kit lâmı tek başına bulunabilir fakat te’kit nûnu [(إِماّ)(..se, sa), لَ ] edatlarından biri beraberinde olmadan bulunmaz:

فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ[8] فِي الْحَرْبِ… Eğer savaşta onları yakalarsan…(Enfal, 57)

يَا بَنِي آدَمَ إِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ[9] رُسُلٌ مِنْكُمْ… Ey Ademoğulları! Size kendi içinizden peygamberler gelirse… (A’râf, 35)

… إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا[10]… Eğer o ikisinden (anne ve babandan) biri veya her ikisi senin yanında yaşlılığa ulaşırsa…(İsrâ, 23)

* Nûnu te’kidli muzârinin başında لَ harfi kullanılırsa mutlak kararlılığı gösterir:

  * لاَ ile kuvvetli bir olumsuz emir (nehiy) hali oluşturur:

 

(Nûn-u Muhaffefe): (Te’kîd Nûnunun hafifletilmiş şekli): Muzâri fiillerin sonunda anlamı kuvvetlendirmek için şeddeli nun getirildiği gibi cezimli nun da getirilebilir. Tesniyelerde ve müennes çoğullarda kullanılmaz.

                 

Muzâri’nin Şeddesiz Te’kit Nûnu’yla Çekim Tablosu

 

 

* Kur’ân’da bazen hafifletilmiş te’kit nûnu tenvin olarak gelir:

*Te’kitli muzâriler yerine göre gereklilik de ifade edecek şekilde tercüme edilir.

 

TE’KÎD NÛNUNA BİTİŞİK FİİL İLE İLGİLİ AYETLER

1- ثُمَّ            لَتُسْأَلُنَّ          يَوْمَئِذٍ         عَنِ          النَّعِيمِ .

Mecrûr isim	H. cer	Zarfu zaman	F. muz. meçhûl	Atıf harfi
			(لَ) Harfu Kasem (yemin harfi) (نَّ) te’kîd nûnu

(102/TEKÂSÜR, 8) Sonra o gün (dünyada yararlandığınız) nimetlerden elbette ve elbette hesaba çekileceksiniz.

2- كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَرُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ .

(58/MÜCÂDELE, 21) Allah “Elbette ben ve elçilerim galip geleceğiz” diye yazmıştır.  Allah güçlüdür, üstündür.

غَلَبَ  يَغْلِبُ غَلَباً	galib geldi, üstün geldi	رَسُولٌ ج رُسُلٌ		peygamber, elçi
قَوِيٌّ	kudret sahibi, güçlü		عَزِيزٌ	aziz, üstün, kuvvetli, güçlü

3- لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْيَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ …

(48/FETİH, 27) And olsun ki Allah, elçisinin rüyasını doğru çıkardı. (Allah dilerse) siz mutlaka (güven içinde) Mescid-i Harama gireceksiniz.

صَدَقَ يَصْدُقُ صِدْقاً	doğru söz söylemek, doğru olmak, doğru olduğunu bildirmek
الرُّؤْيَا	rüya.

 

2. sayfaya geçiniz

 

 

 NEHY-İ HÂZIR

(MUHÂTAB EMRİN OLUMSUZU)

Yapılışı: Muzârinin muhâtablarının başına لاَ getirilip sonunun cezim yapılmasıyla olur. Muhâtaba cemi müennes nûnu hariç diğerlerindeki ن lar düşer.

Meçhûlünde bir değişiklik yoktur:

Cümle Örnekleri:

NEHY-İ HÂZIR İLE İLGİLİ AYETLER

1- وَ          لاَ               تَأْكُلُوا     أَمْوَالَكُمْ         بَيْنَكُمْ      بِالْبَاطِلِ …

Câr-mecrûr

Zarfu mekan

Mef’ûl

F. muzâri meczûm

Nefy ve cezm  h.

İsti’nâf harfi

(2/BAKARA, 188). Mallarınızı, aranızda batıl (haksız sebepler) ile yemeyin…

اَلْبَاطِلُ	asılsız şey, batıl

2- وَيَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ …وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ …

(7/A’RÂF, 19). (Allah buyurdu ki:) Ey Âdem! Sen ve eşin cennette yerleşin.. (Ancak) bu ağaca yaklaşmayın…

3- … قَدْ جَاءَتْكُم بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ … وَلاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ …

(7/A’RÂF, 85). …Size Rabbinizden açık bir delil gelmiştir. …  İnsanların eşyalarını eksik vermeyin…

بَيِّنَةٌ

açık delil, bürhan

بَخَسَ يَبْخَسُ  بَخْساً

eksiltmek, hakkını vermemek, düşük fiyat vermek

4- … لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ .

(39/ZÜMER, 53). Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin. Muhakkak ki Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayan, çok esirgeyendir.

قَنِطَ  يَقْنَطُ قَنَطاً	ümit kesmek, ümitsiz olmak
غَفَرَ  يَغْفِرُ مَغْفِرَةً	bağışlamak	اَلذَّنْبُ ج اَلذُّنُوبُ	günah

5- … وَاعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ .

(9/TEVBE, 36). ..bilin ki Allah müttekîlerle (kötülükten sakınanlarla) beraberdir.

6- … إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا فَأَنْزَلَ اللّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ …

(9/TEVBE, 40). ..O bir zamanlar arkadaşına “Üzülme, şüphesiz ki Allah bizimle beraberdir” diyordu. Bunun üzerine Allah ona (sükûnet sağlayan) emniyetini indirdi…

إِذْ	bir zamanlar	صَاحِبٌ ج اَصْحاَبٌ		arkadaş, sıkı dost
أَنزَلَ  يُنْزِلُ  إِنْزاَلاً	indirdi		اَلسَّكِينَةُ	sebat, kalbin mutmain olması

7- فَقَالُوا عَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ .

(10/YUNUS, 85). Onlar dediler ki: “Allah’a dayandık. Ey Rabbimiz! Bizi o zalimler topluluğu için deneme (konusu) kılma.

تَوَكَّلَ  يَتَوَكَّلُ  تَوَكُّلاً	tevekkül etmek, Allah’a dayanmak, işi Allah’a bırakmak
اَلْفِتْنَةُ	deneme, imtihan fitne, şaşırma

8- … قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ وَلاَ تَنْقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ …

(11/HÛD, 84). … (Şuayb) Dedi ki: “Ey kavmim! Allah’a kulluk edin! Sizin için ondan başka Tanrı yoktur. Ölçüyü ve tartıyı eksik yapmayın.

يَا قَوْمِ	ey kavmim. (قَوْمِ) kelimesinin son harfinin harekesinin esre oluşu, düşen  “benim ..” manasındaki mütekellim ya’sına işaret eder.
عَبَدَ  يَعْبُدُ	kulluk etti, ibadet etti			غَيْرُهُ	…den başka, hariç, dışında
مَا لَكُمْ مِنْ	sizin için yoktur. Buradaki مَا harf-i nefy, مِنْ de zâid harf-i cerdir.
نَقَصَ  يَنْقُصُ نَقْصاً		eksiltmek, eksik bırakmak, düşük ölçmek
اَلْمِكْيَالُ		ölçek	اَلْمِيزَانُ			terazi, tartı

9- قَالَ لَهُمْ مُوسَى وَيْلَكُمْ لاَ تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِبًا …

(20/TÂHÂ, 61). Mûsâ onlara: “Yazık size! Allah hakkında yalan uydurmayın….” dedi.

وَيْلٌ	yazık, vah	وَيْلَكُمْ	yazık size!
اِفْتَرَى يَفْتَرِي اِفْتِراَءاً	uydurdu, iftira etti, düzdü

10- وَلاَ تَجْعَلُوا مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ[7] .

(51/ZARİYÂT, 51). Allah ile beraber başka bir tanrı edinmeyin. Zira ben size O’nun tarafından (gelmiş) (açık) bir uyarıcıyım.

آخَرَ

başka,diğer

نَذِيرٌ

uyarıcı

مُبِينٌ

apaçık

 11- فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلاَ تَقْهَرْ .

(93/DUHÂ, 9). Öyleyse yetime gelince (sakın) ezme.

أَمَّا

….e gelince

قَهَرَ  يَقْهَرُ  قَهْراً

yenmek, ezmek, incitmek

12-  وَأَمَّا السَّائِلَ فَلاَ  تَنْهَرْ .

(93/DUHÂ, 10). (El açıp) isteyene gelince (de) sakın azarlama.

اَلسَّائِلُ

dilenen, isteyen

نَهَرَ  يَنْهَرُ  نَهْراً

azarlamak

 

 

V) NEHY-İ GAİB

          (GAİB EMRİN OLUMSUZU)

Görüldüğü gibi لِيَكْتُبْ  (yazsın) demek olurken olumsuzu olan “yazmasın” demek için muzâri fiilin başına لاَ getirilip sonu cezm yapılır.

Meçhûl yapılışı; Cahd-ı mutlakın meçhûl yapılışı gibidir. Yalnız başına لاَ getirilir.

لاَ يُكْتَبْ	yazılmasın	لاَ يُكْتَبْنَ	yazılmasınlar (müen)
لاَ يُكْتَبُوا	yazılmasınlar (müz)	لاَ نُكْتَبْ	yazılmayalım

 

Cümle Örnekleri:

NEHY-İ GÂİB İLE İLGİLİ AYETLER

1- يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلاَ يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا …

(9/TEVBE, 28). Ey iman edenler! Müşrikler ancak bir pisliktir. Onun için bu yıllarından sonra Mescid-i Haram’a yaklaşmasınlar…

يَا أَيُّهَا	ey! (nida harfi)		اَلَّذِينَ		kimseler (ism-i mevsul olup çok yakında işlenecektir)
آمَنَ  يُؤْمِنُ  إِيماَناً		iman etmek, inanmak				آمَنُوا		İman ettiler
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا		ey iman eden kimseler! (Ey iman edenler! cümlesinde görüldüğü gibi ism-i mevsuldan sonraki fiil önce tercüme edilip …en kimseler deniliyor)
إِنَّمَا		ancak, sadece			اَلْمُشْرِكُ		müşrik, Allah’a ortak koşan
نَجَسٌ		pislik			عَامٌ		sene, yıl
قَرَبَ  يَقْرَبُ قِرْباَناً		yaklaşmak		بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا			bu yıllarından sonra

2- وَلاَ   يَحْزُنْكَ    قَوْلُهُمْ    إِنَّ         الْعِزَّةَ       لِلَّهِ    جَمِيعًا    هُوَ   السَّمِيعُ    الْعَلِيمُ.

II. haber

I. haber

Mübt.

Hal

Haberu (إِنَّ) mahallen  merfû

İsmu (إِنَّ) mansûb

Te’kit ve nasb harfi

Fâil

Fiil-i  muzâri meczûm (كَ) mef’ûl

Cezm ve nefy harfi

(10/YUNUS, 65). Onların sözleri seni üzmesin. Çünkü bütün izzet (üstünlük) Allah’ındır. O işitendir, bilendir.

اَلْعِزَّةُ	üstünlük, izzet	جَمِيعًا	topluca, hepsi, tümü
(Cümlenin ikinci kısmında görüldüğü gibi bazen vurgulama ve önem belirtmek için haber de marife olarak gelebilir. Mübtedâ ve haberle ilgili geniş bilgi daha sonra işlenecektir.)

 

 

 EMRİ HAZIR EMİR FİİL ARAPÇA ÇEKİMİ

Emri Hazır Arapça Fiil Çekimi

Emri Hazır Tablosu

Emri Hazır Cümle Örnekleri
IV) EMR-İ HAZIR

(MUHATAP FİİLİN EMİR YAPILMASI)

Muzâri fiilin muhatap sîgasının başındaki muzâri harfi kaldırılır.  Muzaraat harfi atıldıktan sonra kalan ilk harf cezimli değilse başa birşey getirilmez. Ama kalan ilk harf cezimli ise okuyabilmek için başına bir hemze getirilir. Bu hemze fiilin orta harfinin harekesine göre harekelenir. Üç harfli fiilin orta harfi ötreli ise emir fiilinin başına ötreli hemze (أُ), üç harfli fiilin orta harfinin harekesi üstün ya da esre ise emir fiilinin başına esreli hemze (إِ) eklenir. Fetha ile harekeleme yoktur. Sonu da cezim yapılır:  Örnekler:

Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan  أَكَلَ -ُ  (yedi) ُ–أَمَرَ  (emretti) أَخَذَ -ُ  (aldı) gibi fiillerin emir fiili (اُُاْكُلْ) şeklinde söylenmez. İki hemzenin okunuşu dile ağır geldiği için hemzeli kısım atılır: (كُلْ)(ye). Geriye kalanın çekimi yapılır. Cemi müennes nûnu hariç fiil çekiminde yer alan nunlar düşer:

 

Emr-i hâzırların meçhûlü:  Muzârinin başına لِ harfinin takılıp sonunun meczûm yapılması ile olur.  Diğerlerinden farklı olarak mütekellimin de meçhûlu yapılır:

Cümle Örnekleri:

EMR-İ HÂZIR İLE İLGİLİ AYETLER

1- اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ تُحْبَرُونَ .

(43/ZUHRUF, 70). Siz ve eşleriniz ağırlanmış olarak cennete giriniz!

حَبَرَ  يَحْبُرُ حَبْراً

sevindirmek, ağırlamak

2- … اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ …

(9/TEVBE, 105). ..(De ki;) (Yapacağınızı) yapın! Amelinizi Allah da Rasûlü de mü’minler de görecektir…

رَآى  يَرَى  رُؤْيَةً

görmek

سَيَرَى

görecek

3- وَلَقَدْ خَلَقْنَاكُمْ ثُمَّ صَوَّرْنَاكُمْ ثُمَّ قُلْنَا لِلْمَلآئِكَةِ اسْجُدُوا ِلآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ …

(7/A’RÂF, 11). Andolsun sizi yarattık, sonra size şekil verdik, sonra da meleklere “Âdem’e secde edin!” dedik. İblis hariç secde ettiler.

لَقَدْ	andolsun ki, hakikaten, gerçekten
صَوَّرَ  يُصَوِّرُ  تَصْوِيراً	tasvir etmek, suret vermek, şekil vermek, şekillendirmek
قُلْنَا لِ..	…e dedik	اَلْمَلَكُ ج اَلْمَلآئِكَةُ			melek
إِلاَّ	hariç		اَلْإِبْلِيسُ		iblis, şeytan
سَجَدَ  يَسْجُدُ سُجُوداً	secde etti, boyun eğdi

4-  وَيَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ …

(7/A’RÂF, 19). (Allah buyurdu ki:) Ey Adem! Sen ve eşin cennete yerleşin..

سَكَنَ  يَسْكُنُ  سَكْناً  سُكُوناً

yerleşmek, ikamet etmek

5- يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا …

(7/A’RÂF, 31). Ey Adem oğulları! Her mescidde (secde edişinizde) zinetinizi alın (güzel elbiselerinizi giyin); yiyin, için, (fakat israf etmeyin…)

خُذُوا  (أَخَذَ  يأْخُذُ)

alın (emir)

كُلُوا  (أَكَلَ  يأْكُلُ)

yiyin

زِينَةٌ

süs, zînet

6- وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَطَرًا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ .

(7/A’RÂF, 84). Ve üzerlerine (taş) yağmuru yağdırdık. Bak suçluların akıbeti (sonu) nasıl oldu?

أَمْطَرَ  يُمْطِرُ إِمْطاَراً				yağdırmak, (taş) yağmuruna tutmak
مَطَرٌ	yağmur		كَيْفَ		nasıl	كَانَ  يَكُونُ	oldu	عَاقِبَةٌ	son, netice, âkıbet
اَلْمُجْرِمُ		suçlu, günahkar. (İsim tamlamasında birinci ismin ne tenvin ne de harf-i tarif almadığını ikinci ismin genellikle harf-i tarif alıp son harekesinin esre olduğunu şimdilik aklınızda tutunuz. Cemi müzekker sâlim’in esre halinin (ينَ) ile olduğunu hatırlayınız.

7- ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسَى بِآيَاتِنَا إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَظَلَمُوا بِهَا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ .

(7/A’RÂF, 103). Sonra onların ardından Mûsâ’yı mucizelerimizle Firavun ve kavmine gönderdik de o mucizeleri inkar ettiler, ama bak fesatçıların sonu nasıl oldu?

بَعَثَ  يَبْعَثُ	göndermek, uyandırmak, diriltmek		مِنْ بَعْدِهِمْ	onların ardından
اَلْمُفْسِدُ	fesat çıkaran, fesatçı	اَلْمَلَأُ		halk, eşraf
ظَلَمَ  يَظْلِمُ ظُلْماً	zulmetmek, inkar etmek	آيَةٌ ج  آيَاتٌ		ayet, mucize
عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ	fesatçıların sonu (birinci ismin harf-i tarifsiz ikinci ismin esre olduğu isim tamlaması çok yakında işlenecektir.)

8- قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ … وَاصْبِرُوا إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ …وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ .

(7/A’RÂF, 128). Mûsâ kavmine (şöyle) dedi: “(Allah’dan yardım isteyin)… ve sabredin. Muhakkak ki yeryüzü Allah’ındır (onu kullarından dilediğine miras verir.)… Sonuç müttekîlerindir (Allah’tan korkup günahtan sakınanlarındır). ”

اَلْمُتَّقِي

müttekî, takva sahibi, korunan, sakınan

9- وَاكْتُبْ لَنَا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ … وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ …

(7/A’RÂF, 156). (Ey Allahım!) Bize bu dünyada da iyilik yaz, ahirette de. (Allah buyurdu ki:) …Rahmetim herşeyi kuşatmıştır…

	حَسَنَةٌ	iyilik, nail olunan nimet, güzellik		رَحْمَةٌ	acımak, merhamet etmek
وَسِعَ  يَسَعُ  سِعَةً  سَعَةً			içine aldı, kapladı

10- اُنْظُرْ          كَيْفَ         كَذَبُوا     عَلَى     أَنْفُسِهِمْ …

İsim mecrûr	Harfi cer	Fiil+fâil	İsmü istifham	Fiil-i Emr
				Fâili müstetir (أَنْتَ)

(6/EN’ÂM, 24). Bak, kendilerinin aleyhine nasıl yalan söylediler…

11- وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ …

(7/A’RÂF, 205). Kendi kendine yalvararak, ve korkarak yüksek olmayan bir sesle (sözle) sabah akşam Rabbini an.

	ذَكَرَ يَذْكُرُ		zikretti, andı			اَلْجَهْرُ		ilan etmek, açığa vermek
	تَضَرَّعَ  يَتَضَرَّعُ تَضَرُّعاً		yalvarıp yakarmak, niyazda bulunmak
	خاَفَ  يَخاَفُ خَوْفاً خِيفَةً		korkmak [ayette: korkarak (hal)]
دُونَ		…siz, ..sız (zarftır önüne geldiği kelimeyi esreler)
دُونَ الْجَهْرِ		açığa çıkarmaksızın		اَلْغُدُوُّ	sabah		اَلْآصَالُ		akşam

 

  

HÂL: Ayette kullanılan mansûb ve nekre olarak gelen masdar şekli gramerde “hâl” olarak isimlendirilir “yalvararak ve korkarak” şeklinde ..erek, ..arak olarak tercüme edilir. İleride müstakil olarak işleyeceğimiz hâl hakkında kısa bir bilgi vermek devamlı Kur’ân okuyanların sık sık karşılaştıkları bir husus olduğundan burada kısaca bahsetmek faydalı olacaktır: Hâl; fiil işlenirken, fâilin, mef’ûlun veya her ikisinin durumunu gösteren mansûb ve nekre isimdir. Tekil ve illet harfi bulunmayan bir kelime olduğu takdirde hâl, üstün tenvinli olarak gelir. Fiile sorulan “Nasıl” sorusuna cevap teşkil eder. Fiil yapılırken onu işleyenin durumu açıklanan hâl Türkçe’ye (…erek, ..arak, …dığı halde, ..ken, …mış olduğu halde) kelimeleriyle tercüme edilir. Örnekler:

 

III) EMR-İ GAİB

(GAİB FİİLİN EMİR YAPILMASI)

Muzâri fiilin başına لِ takısı getirilip son harfi cezm yapılır. Cemi müennes ن u hariç diğer ن lar düşer.

*Emr-i gâibin başına   ثُمَّ – وَ – فَ harflerinden biri gelirse lâm harfi cezimli  okunur ve bu harflerle beraber tek hece olarak söylenir:

ثُمَّ لْيَكْتُبُوا	sonra yazsınlar	وَلْيَكْتُبْ	ve yazsın
فَلْيَكْتُبْ	bunun üzerine, (hemen, akabinde) yazsın

 

 

*Meçhûl yapılışı, cahd-ı mutlak’ın meçhûl yapılışı gibidir. Yalnız başına (لَمْ) yerine (لِ) getirilir:

لِيُكْتَبْ	yazılsın
لِيُكْتَبْنَ	yazılsınlar (müe)
فَلْيُكْتَبْ	bunun üzerine, (hemen, akabinde) yazılsın
وَلْيُكْتَبُوا	ve yazılsınlar

*Bazen mütekellim birinci şahıs çoğul kipinin başına da emir lâmı getirilerek emir kipi yapılmaktadır. Bu takdirde teşvik ifade eder:

لِنَكْتُبْ       yazalım   لِنَذْهَبْ  gidelim  وَلْنَسْأَلْ   soralım

Cümle Örnekleri:

EMR-İ GAİB İLE İLGİLİ AYETLER

1- فَلْيَضْحَكُوا قَلِيلاً وَلْيَبْكُوا كَثِيرًا …

(9/TEVBE, 82)  Artık (kazanmakta olduklarının cezası olarak) az gülsünler, çok ağlasınlar.

ضَحِكَ يَضْحَكُ ضِحْكاً

gülmek

بَكَى يَبْكِي بُكاَءاً

ağlamak

2- فَلاَ يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ …

(36/YÂSÎN, 76). Onların sözleri seni üzmesin..

حَزَنَ يَحْزُنُ حُزْناً		gamda, hüzünde bırakmak, üzmek	قَوْلٌ	söz
لاَ يَحْزُنْكَ	seni üzmesin.(Emr-i gâib’in olumsuzu bir sonraki konuda görüleceği gibi لِ yerine لاَ getirmekle yapılır. Fiilin sonu gene meczûmdur (cezimlidir). Aşağıdaki 5 numaralı ayet de böyledir).

3- وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ ماَ قَدَّمَتْ لِغَدٍ …

(59/HAŞR, 18). Ve (her) nefis, yarın için ne takdim ettiğine baksın…

نَظَرَ يَنْظُرُ نَظْراً		bakmak, görmek	قَدَّمَ  يُقَدِّمُ  تَقْدِيماً	takdim etti, önceden gönderdi, sundu
ماَ	ne, şey (ortada gelen ماَ “ne” ve “şey” manasına gelir. Bir kelime sonrasıyla birlikte “..takdim ettiği şeye baksın” da denebilir).

4-  … بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا …

(10/YUNUS, 58). (De ki:)Allah’ın lutfu ve rahmetiyle, işte bunlarla sevinsinler..

فَضْلٌ	iyilik, hayır, lutuf	فَرِحَ  يَفْرَحُ فَراَحاً	sevinmek, şımarmak
ذَلِكَ	bu, o (mebnî, yani harekesi değişmeyen kelime olup harf-i cerle harekesinin değişmediğini hatırlayınız.)

5- … وَلاَ تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ …

(24/NÛR, 2)… Allah’ın dininde (hükümlerini uygularken) o ikisi (zina eden iki kişi) hakkında sizi acıma almasın (acıyacağınız tutmasın)…

رَأْفَةٌ	şefkat, acıma, şiddetli merhamet
فِي دِينِ اللَّهِ	Allah’ın dininde (iki ismin yanyana gelmesinden oluşan isim tamlamasında iki isimden birinci kelimede (önce gelende) ne harf-i tarif ne de sonunda tenvin bulunur. Tercümede ikinci kelimeden başlanarak, yani sondan başa çevrilir. Çok yakında işlenecektir.)

6- لِمِثْلِ هَذَا فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُونَ .

(37/SAFFAT, 61). Çalışanlar bunun gibisi için (böylesi bir kurtuluş için) çalışsın.

لِمِثْلِ هَذَا

bunun gibisi için (isim tamlaması)

عَامِلٌ ج عَامِلُونَ

çalışan

7- فَلْيَنْظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ .

(80/ABESE, 24). İnsan yediğine bir baksın..

8- فَلْيَنْظُرِ     الْإِنسَانُ          مِمَّ              خُلِقَ .

		Meçhûl mâzî f.	(مِنْ) Harfi cer	Fâil	muzâri meczûm
			(ماَ) İsmü istifham		(لِ) lâmü’lemr

(86/TÂRIK, 5). İnsan neden yaratıldığına bir baksın.

خَلَقَ  يَخْلُقُ

yarattı

مِمَّ= مِنْ + ماَ

neden. (ماَ) nın elifi kendinden önce cer geldiği için düşmüştür.

 

II) CAHD-I MÜSTAĞRAK

(Bozulabilir olumsuzluk)

Muzâri fiilin başına cahd-ı mutlak takısı olan لَمْ yerine (لَمَّاَ) getirilince; muzâri fiili cezmeder, mâzîye götürür, geçmiş zamandan şu ana kadar olumsuz yapar. Ancak bu olumsuzluk konuşma anından itibaren bozulabilir. Türkçe’ye “hiç ya  da henüz …medi, ..madı” şeklinde çevrilir.

لَمْ يَكْتُبْ	yazmadı	لَماَّ يَكْتُبْ	(şimdiye kadar) hiç yazmadı.
لَمْ يَفْتَحْ	açmadı	لَماَّ يَفْتَحْ	henüz açmadı
لَمْ يَذْهَبْ	gitmedi	لَماَّ يَذْهَبْ	henüz gitmedi

Cahd-ı müstağrak’ın meçhûlu de cahd-ı mutlak gibi yapılır:

لَمْ يُكْتَبْ

yazılmadı

لَمَّا يُكْتَبْ

henüz yazılmadı

Çekim tablosu aynen cahd-ı mutlak gibidir. 

Cümle Örnekleri:

لَماَّ يَرْجِعْ واَلِدِي مِنَ السَّفَرِ.	Babam henüz seferden dönmedi.
أَخَذْتُ الْكِتاَبَ وَ لَماَّ أَقْرَأْهُ.	Kitabı aldım ve henüz onu okumadım.
سَرَقَ اللِّصُّ الدَّراَهِمَ وَ لَماَّ يَصْرِفْهاَ.	Hırsız dirhemleri çaldı ve henüz onları harcamadı.
بَنَى الْأَمِيرُ قَصْراً وَ لَماَّ يَسْكُنْهُ.	Emir bir saray yaptı henüz ona oturmadı.
لَماَّ يَنْزِلِ الثَّلْجُ.	Henüz kar yağmadı.
لَماَّ يَعْمَلُوا فِي الْمَصْنَعِ.	Henüz fabrikada çalışmadılar.
لَماَّ يَعْمَلْنَ فِي الْمَصْنَعِ.	Henüz fabrikada çalışmadılar (müe.) .
لَماَّ تَعْمَلاَ فِي الْمَصْنَعِ.	İkiniz henüz fabrikada çalışmadınız.
اَلْوَلَداَنِ لَماَّ يَلْعَباَ فِي الْحَدِيقَةِ.	İki çocuk henüz bahçede oynamadı.
اَلْبِنْتاَنِ لَماَّ تَلْعَباَ فِي الْحَدِيقَةِ.	İki kız henüz bahçede oynamadı.

 

Not:  (لَماَّ) edatı fiil-i mâzînin önüne geldiği takdirde …dığı zaman, ..diği zaman, ..dığında, ..diğinde manası verir:

لَماَّ رَجَعَ مِنَ الْمَدْرَسَةِ يَأْكُلُ طَعاَمَهُ.	Okuldan döndüğü zaman yemeğini yer.
لَماَّ حَضَرَ إِلَى الْبَيْتِ يَكْتُبُ دَرْسَهُ.	Eve geldiği zaman dersini yazar.
لَماَّ لَعِبُوا فِي الْحَدِيقَةِ يَفْرَحُونَ.	Bahçede oynadıkları zaman sevinirler.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

CAHD-I MUTLAK VE CAHD-I MÜSTAĞRAK İLE İLGİLİ AYETLER

1- لََمْ          يَطْمِثْهُنَّ           إِنسٌ         قَبْلَهُمْ       وَ      لاَ                 جَانٌّ .

Harfu nefy ve cezm	Fiil-i muzâri meczûm	Fâil	Zarfu mekan	Harfu nefy  Harfu atıf		Ma’tûf
	(هُنَّ) mef’ûl	Ma’tufun aleyh

(55/RAHMÂN. 74.) Bunlara, onlardan önce ne bir insan ne bir cin dokunmadı.

طَمَثَ يَطْمِثُ		dokunmak, el sürmek, cinsi temasta bulunmak
إِنسٌ	insan		جَانٌّ	cin	قَبْلَهُمْ	onlardan önce

2– أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ …

(9/TEVBE, 78). Allah’ın onların sırrını da fısıltılarını da biliyor (olduğunu hâlâ) bil(e)mediler mi?

اَلسِّرُّ	sır, gizlilik	اَلنَّجْوَى	fısıldama, sır verme, fısıltı
أَنَّ اللّهَ	İnne’nin hemzesinin harekesinin başta gelirse esre, ortada gelirse üstün olduğunu kendisinden sonraki ismi mansûb yaptığını ve ortada gelen أَنَّ nin yan cümleciği asıl fiile bağlamada …dığı manasını verdiğini hatırlayınız.

3- أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ .

(9/TEVBE, 104). Allah’ın, kullarından tevbeyi kabul edeceğini, sadakaları alacağını (geri çevirmeyeceğini) ve Allah’ın tevbeyi çok kabul eden ve çok merhamet eden olduğunu bil(e)mediler mi?

قَبِلَ يَقْبَلُ  قَبُولاً	kabul etmek, isteyerek almak, (ayetteki manası: razı olup bağışlamak)
اَلتَّوْبَةُ	tövbe		عَبْدٌ ج عَبِيدٌ عِباَدٌ		kul, köle
اَلصَّدَقَةُ ج اَلصَّدَقَاتُ		sadakalar		اَلتَّوَّابُ	mağfireti çok olan

4– … لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلاَدِ .

(89/FECR, 8). Ülkeler içinde onun benzeri yaratılmamıştı.

مِثْلُهَا

onun benzeri

اَلْبَلَدُ ج اَلْبِلَادُ

memleket, ülke

5– أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا ¯ وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا .

(78/NEBE, 6, 7). Biz yeryüzünü bir beşik (döşek), dağları da (birer) kazık yapmadık mı?

جَعَلَ يَجْعَلُ جَعْلاً

yaptı, kıldı

اَلْوَتِدُ ج اَلْأَوْتَادُ

kazık

اَلْمِهاَدُ

beşik, yatak, döşek

6- أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ ، وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ .

(90/BELED, 8). Biz ona iki göz, bir dil ve iki dudak vermedik mi?

عَيْنٌ	göz
عَيْنَيْنِ	iki göz (Tesniye mef’ûl durumunda olduğu için üstün hali olan يْنِ ile gelmiş)
لِسَانٌ	bir dil			شَفَةٌ	dudak	شَفَتَيْنِ	iki dudak

7- أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ .   

(94/İNŞİRAH, 1). Biz senin göğsünü açıp genişletmedik mi?

شَرَحَ يَشْرَحُ شَرْحاً

açmak, genişletmek, yarmak

اَلصَّدْرُ ج اَلصُّدُورُ

göğüs

8- أَ لَمْ يَجْعَلْ كَيْدَهُمْ فِي تَضْلِيلٍ .

105/FİL, 2.Onların tuzaklarını (kötü planlarını) boşa çıkarmadı mı?

كَيْدٌ

hile, tuzak, kötü plan

تَضْلِيلٌ

boşa çıkarma, saptırma (masdar)

9-  … أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَلَىَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ .    

(2/BAKARA, 106). …Allah’ın her şeye kadir olduğunu bil(e)medin mi?

قَدِيرٌ

kudret, büyük gücü sonsuz (olan Allah)

10- … وَ       لَمَّا          يَدْخُلِ             الْإِيمَانُ              فِي قُلُوبِكُمْ …

Câr mecrûr

Fâil

F. muzâri meczûm

Nefy ve cezm harfi

(49/HUCURAT, 14). …Henüz iman kalplerinize girmedi…

11- وَلَمَّا  جَاءَهُمُ  الْحَقُّ قَالُوا    هَذَا  سِحْرٌ   وَ            إِنَّا             بِهِ      كَافِرُونَ.

(إِنَّ)nin haberi   câr-mecr.		Te’kit ve nasb h.	At.h.	Hab.	Müb	Fâil Fiil	Fâil	Fiil+mef	Zaman zarfı
		(ا) (إِنَّ) nin ismi

(43/ZUHRUF, 30). (Fakat) kendilerine hak gelince: “Bu bir büyüdür, biz onu tanımıyoruz” dediler.

جَاءَ يَجِيءُ جَيْئاً	gelmek	سِحْرٌ	sihir, büyü
كَافِرٌ ج كَافِرُونَ	tanımayan, (hakkı) örten, kâfir, inkarcı.  (قاَلَ) fiilinden sonra iki nokta üst üste gibi kabul edilip ardından gelenin (ma’kûl’ul-kavl) yeni bir cümle olduğunu hatırlayınız.

 

FİİL-İ MUZÂRİNİN CEZİM YAPILMASIYLA ELDE EDİLEN ZAMANLAR

I) CAHD-I MUTLAK

(MAZİ FİİLİN KESİN OLUMSUZ HALİ)

Muzâri fiilin başına لَمْ takısı getirilip, fiilin son harfinin cezim yapılmasıyla gerçekleşir. Fiilin manasını mâzîde (geçmişte) olumsuz yapar. Bir işin şu ana kadar olmadığını ve bundan sonra da olmayacağını belirtir. Muzârinin başına getirilen bu edatla fiilde üç değişiklik olur:

        a) Anlamı olumsuz olur. Bu olumsuzluk kalıcıdır ve bozulması beklenmez.

        b) Sonu meczûm (cezimli) olur.

        c) Muzâriden yapıldığı halde mâzî manası verir:

Tesniye ve cemilerde cahd-ı mutlak; sona eklenen nunların (ن) kaldırılması ile olur. Düşen nun yerine bir elif getirilir:

Müfred müennes muhâtabadaki ( ن ) harfi de kalkar.

Cemi müennes ( ن ) ları olduğu gibi kalır.

Cezimli muzâriden harf-i tarife geçiş kesre ile yapılır:

F        كَتَبَ  ماَ şimdi yazmadığınıلَمْ يَكْتُبْ , geçmişte yazmadığını ifade eder. ماَ  dan daha ziyade  لَمْ  kullanılışı yaygındır.

 

 

 

Cümle Örnekleri:

Cahd-ı mutlakların meçhûlü: Fiil-i muzârilerin meçhûlleri gibidir. Başına yine  لَمْ gelir. Cemi müennesler hariç nunlar düşer.