FİİL-İ MUZÂRİNİN MEÇHÛLU

Fiil-i muzârinin meçhûl yapılması için muzâri harf ötre, fiilin sondan bir önceki harfi üstün okunur.  Örnek:

Muzâri meçhûl fiil cümlesinde de, mâzî meçhûlde olduğu gibi fâil yerine cümlenin mef’ûlü, nâibu fâil olur:

       يَعْرِفُ      الناَسُ    الْمُخْلِصِينَ   بِأَعْماَلِهِمْ. – يُعْرَفُ  الْمُخْلِصُونَ   بِأَعْماَلِهِمْ.

İnsanlar ihlaslıları (samimileri) işleriyle tanır. İhlaslılar işleriyle tanınır.

     اَلناَسُ  يَعْرِفُونَ    الْمُخْلِصِينَ   بِأَعْماَلِهِمْ. –  اَلْمُخْلِصُونَ    يُعْرَفوُنَ      بِأَعْماَلِهِمْ.

İnsanlar ihlaslıları (samimileri) işleriyle tanır. İhlaslılar işleriyle tanınır.

Cümle Örnekleri:

1- يَنْصُرُ اللَّهُ الْمُسْلِمِينَ – يُنْصَرُ الْمُسْلِمُونَ.

2- عَرَفْناَ كَيْفَ يَحْفُرُ([19]) الْمُهَنْدِسُونَ الْآباَرَ([20]) – عَرَفْناَ كَيْفَ تُحْفَرُ الْآباَرُ.

3- فَهِمْناَ كَيْفَ يَجْمَعُ الصَّحَفِيُّونَ الْأَخْباَرَ – فَهِمْناَ كَيْفَ تُجْمَعُ الْأَخْباَرُ.

4- فَحَصَ الطَّبِيبُ الْمُدَرِّسِينَ فِي الْمُسْتَشْفَى – اَلْمُدَرِّسُونَ يُفْحَصُونَ هُناَكَ.

5- تَنْصَحُ الْمُعَلِّمَةُ التِّلْمِيذاَتِ –  التِّلْمِيذاَتُ يُنْصَحْنَ.

 

6- تَشْكُرُ الْمُدِيرَةُ الطاَّلِبَتَيْنِ – اَلطاَّلِبَتاَنِ تُشْكَراَنِ.

7- يَكْسِبُ الْفَرِيقُ الْمُباَراَةَ فِي آخِرِ لَحْظَةٍ  – تُكْسَبُ الْمُباَراَةُ فِي آخِرِ لَحْظَةٍ.

8- يُؤْخَذُ الْكِتاَباَنِ – تُفْهَمُ الْقِصَّتاَنِ – يُتْرَكُ الْعَمَلُ لِلصَّلاَةِ.

9- تَشْرَحُ الْأُسْتاَذَةُ الدَّرْسَيْنِ – يُشْرَحُ الدَّرْساَنِ.

Tercüme:

1- Allah müslümanlara yardım ediyor. Müslümanlara yardım ediliyor.

2- Mühendislerin kuyuları nasıl kazdığını öğrendik (bildik). Kuyuların nasıl kazıldığını öğrendik.

3- Gazetecilerin haberleri nasıl topladığını anladık. Haberlerin nasıl toplandığını anladık.

4- Doktor hastanede öğretmenleri muayene etti. Öğretmenler orada muayene ediliyor.

5- Öğretmen kız öğrencilere nasihat ediyor. Kız öğrencilere nasihat ediliyor.

6- Müdür iki öğrenciye teşekkür ediyor. İki öğrenciye teşekkür ediliyor.

7- Takım maçı son anda kazanıyor. Maç son anda kazanılıyor.

8- İki kitap alınıyor. İki hikaye anlaşılıyor. İş namaz için terkediliyor.

9- Hoca iki dersi açıklıyor. İki ders açıklanıyor.

&&&&&&&&&&

FİİL-İ MUZÂRİNİN MEÇHÛLÜ İLE İLGİLİ AYETLER

1-  وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ .

(43/ZUHRUF, 44). Doğrusu O (Kur’ân), sana ve kavmine bir öğüttür. (Ondan) sorulacaksınız (sorumlu tutulacaksınız).

ذِكْرٌ	hatırlayış, öğüt. (Buradaki manası; inzal edilmiş kitap, Kur’ân)
قَوْمٌ	kavim, topluluk	سَأَلَ يَسْأَلُ	sordu

2-  أَ تُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ .

(26/ŞUARÂ, 146). Siz burada güvende olarak bırakılacak mısınız?

تَرَكَ يَتْرُكُ تَرْكاً	terketmek, bırakmak.	فِي مَا هَاهُنَا	işte burada (هَا tenbih için gelmiştir.)
آمِنٌ ج آمِنِينَ	emin, korkusuz olanlar, güvende olanlar.

3-  فَيَوْمَئِذٍ لاَ يُسْأَلُ عَن ذَنْبِهِ إِنسٌ وَلاَ جَانٌّ .

(55/RAHMÂN, 41). İşte o gün insanlara da cinlere de günahı sorulmaz.

اَلذَّنْبُ ج ذُنُوبٌ	günah, suç	إِنسٌ	insanlar
جَانٌّ	cinler, görülmeyen, gizli, canlı, şuurlu mahluklar

4-  يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالْأَقْدَامِ .

(55/RAHMÂN, 41). Suçlular, simalarından tanınır, perçemlerinden ve ayaklarından yakalanırlar.

 

 

يُعْرَفُ (عَرَفَ يَعْرِفُ)	bilinir, tanınır	سِيمَا	çehre, sima
اَلْمُجْرِمُ ج  اَلْمُجْرِمُونَ	günah işleyen, suçlu	قَدَمٌ ج اَلْأَقْدَامُ	ayak
يُؤْخَذُ (أَخَذَ يأْخُذُ)	(ayetteki mana:) tutulmak, yakalanmak
اَلنَّاصِيَةُ ج اَلنَّوَاصِي	kâkül, perçem (Ayette geçen perçemlerle ayaklardan tutulmaktan maksat yakapaça edilip cehenneme atmaktır).

5- إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ …

(9/TEVBE, 111). Muhakkak ki Allah mü’minlerden mallarını ve canlarını, kendilerine (verilecek) cennetle satın almıştır.

اِشْتَرَى يَشْتَرِى اِشْتِرَاءاً

satın almak

اَلنَّفْسُ ج اَلْأَنْفُسُ

can

ماَلٌ ج أَمْوَالٌ

mal

6- … أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عَامٍ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ لاَ يَتُوبُونَ وَلاَ هُمْ يَذَّكَّرُونَ .

(9/TEVBE, 126). Onlar, her yıl bir veya iki kez (çeşitli belalarla) imtihan ediliyorlar. Sonra ne tevbe ediyorlar ne de ibret alıyorlar.

فَتَنَ يَفْتِنُ فَتْناً فُتُوناً		imtihan etmek, denemek, eziyet etmek, ateşe atmak
يُفْتَنُونَ		imtihan ediliyorlar			عَامٌ		yıl, sene
مَرَّةٌ		bir kere, defa, kez.		مَرَّتاَنِ  مَرَّتَيْنِ			iki kere
تاَبَ يَتُوبُ	tevbe etti.		تَذَكَّرَ  يَتَذَكَّرُ  تَذَكُّراً			hatırlamak, öğüt almak, ibret almak
يَتَذَكَّرُونَ  ‘nin aslı يَذَّكَّرُونَ			öğüt alıyorlar

7-  ثُمَّ        لَتُسْأَلُنَّ            يَوْمَئِذٍ        عَنِ           النَّعِيمِ .

	Mecrûr isim     harfu cer	Zarfu zaman	F.muzâri meçhûl	Atıf harfi
			(لَ) Kasem (yemin)  harfi

(102/TEKÂSÜR, 8). Sonra o gün (dünyada yararlandığınız) nimetlerden elbette ve elbette hesaba çekileceksiniz.

لَتُسْأَلُنَّ

muhakkak sorulacaksınız (Fiilin başındaki lâm te’kîd lâmı, sonundaki şeddeli nun da te’kit nûnudur. Manayı kuvvetlendirmek için kullanılır. Cemi müennes nunları hariç te’kîd nûnundan önceki harfin yani fiilin son harfinin harekesi üstün ise müfred oluşu, ötre ise cemi oluşunu gösterir. Burada ötre olup cemidir. Ayetlere has açıklanarak konu dışı verilen bu bilgiler ilerideki konuların daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.)

اَلنَّعِيمُ

nimet, çok nimet, rahat yaşayış, bolluk

8- … سَتُكْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَيُسْأَلُونَ .

43/ZUHRUF, 19. ..Onların (bu) şahitlikleri yazılacak ve sorguya çekileceklerdir.

 

 

TE’KİD-İ NEFY-İ İSTİKBAL

                 (GELECEK ZAMANIN KESİNLİKLE OLUMSUZU)          

Muzâri fiilin başına لَنْ takısı getirilirse hem fiilin sonunu  nasbeder (fetha yapar) hem de kesin olumsuz yaparak işin gelecekte kesinlikle meydana gelmeyeceğini belirtir.

Yapılışı: Müfred müzekker, müfred müennes ve mütekellimlerde son harf üstün okunur.

Diğer fiillerdeki ن lar gâibe cemi müennes ve muhâtaba cemi müennes nunları hariç düşer:

 

 

*Meçhûlleri fiil-i muzârinin meçhûlu gibidir.

Cümle Örnekleri:

1- لَنْ أَخْرُجَ الْيَوْمَ إِلَى الْحَديِقَةِ – لَنْ أَرْجِعَ الْيَوْمَ إِلَى الْبَيْتِ.

2- لَنْ أَكْتُبَ الْيَوْمَ إِلَى صَديِقيِ – لَنْ أُساَفِرَ الْيَوْمَ إِلَى الْعاَصِمَةِ.

3- هَلْ سَتَذْهَبُ إِلَى السُّوقِ ؟ لاَ ، لَنْ أَذْهَبَ إِلَى السًّوقِ الْيَوْمَ.

4- إِلَى أَيْنَ سَتَذْهَبُ إِذَنْ([18]) ؟ سَأَذْهَبُ مُباَشَرَةً مِنْ هُناَ إِلَى الْمَسْجِدِ.

5- أَ لَنْ تَذْهَبَ لِلصَّلاَةِ ؟ بَلَى ، سَأَذْهَبُ.

6- أَ لَنْ تَذْهَبَ لِلْإِفْطاَرِ؟ بَلَى ، سَأَذْهَبُ.

7- لَنْ يَتْرُكَ بَعْضُ الْمُسْلِمِينَ الصَّلاَةَ.

8- اَلْبِنْتاَنِ لَنْ تَفْتَحاَ النَّواَفِذَ – اَلْوَلَداَنِ لَنْ يَلْعَباَ فِي الشاَّرِعِ.

9- اَلتِّلْمِيذاَتُ لَنْ يَلْعَبْنَ فِي الصاَّلَةِ – اَلتَّلاَمِيذُ لَنْ يَلْعَبُوا فِي الصاَّلَةِ.

10- لَنْ يَفْشَلَ الطاَّلِبُ فِي الْإِمْتِحاَنِ.

 

Tercüme:

1- Bugün bahçeye hiç çıkmayacağım. Bugün hiç eve dönmeyeceğim.

2- Bugün arkadaşıma hiç yazmayacağım. Bugün asla (hiç) başkente yolculuk etmeyeceğim.

3- Çarşıya gidecek misin? Hayır, bugün asla çarşıya gitmeyeceğim.

4- Nereye gideceksin o zaman? Buradan doğruca mescide gideceğim.

5- Namaz için hiç gitmeyecek misin? Bilakis, gideceğim.

6- İftar için hiç gitmeyecek misin? Bilakis, gideceğim.

7- Bazı müslümanlar namazı asla terketmeyecek.

8- İki kız pencereleri asla (hiç) açmayacak- İki çocuk (hiç) asla caddede oynamayacak.

9- Kız öğrenciler hiç salonda oynamayacak. Erkek öğrenciler hiç salonda oynamayacak.

10- Öğrenci imtihanda hiç başarısız olmayacak.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

TEKİD-İ NEFY-İ İSTİKBAL İLE İLGİLİ AYETLER

1–  وَلَنْ يَنفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذَابِ مُشْتَرِكُونَ .

(43/ZUHRUF, 39). Zulmettiğiniz için bugün (nedamet) size hiçbir fayda vermeyecek. Gerçekten siz azabta ortaksınız.

نَفَعَ يَنفَعَ نَفْعاً		fayda vermek, faydası olmak			اَلْعَذَابُ	azab, işkence
إِذْ	…için/hani, bir zamanlar (zaman zarfı)		ظَلَمَ يَظْلِمُ ظُلْماً	zulmetmek, haksızlık etmek
مُشْتَرِكٌ ج مُشْتَرِكُونَ		iştirak eden, katılan, ortak olan

2-  لَنْ       يَنَالَ       اللَّهَ  لُحُومُهَا    وَ        لاَ    دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ   يَنَالُهُ   التَّقْوَى مِنكُمْ …

Câr-mecrûr

Fâil

Mef. Fiil

Atıf

Ma’tûf

Harfu nefy

Atıf

Fâil

Mukaddem mef’ûl

Mansûb muz. f.

Harfu nefy ve nasb

/HAC, 37). Onların (kurbanların) ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşmayacak, fakat O’na (sadece) sizden olan takva ulaşır.

نَالَ  يَنَالُ  نَيْلاً	erişmek, ulaşmak	لَحْمٌ ج لُحُومٌ		et
دَمٌ ج دِمَاءٌ	kan, kesilmekle akıtılan kan		لَكِنْ	fakat, ama
اَلتَّقْوَى	korunma, sakınma (şer’î lisanda Allah’ın azabından korkup sakınma)

3-  قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا أَبَدًا …

(5/MÂİDE, 24). “Ey Mûsâ! …biz oraya (ona) asla girmeyeceğiz.” dediler.

يَا	ey! (nidâ edatı)	أَبَدًا	ebediyyen, sürekli (zaman zarfı)	إِنَّا	gerçekten biz

4-  … يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ …

(2/BAKARA, 61). (Hani siz bir zamanlar verilen nimetlere karşılık): “Ey Mûsâ! Bir tek yemeğe asla sabretmeyeceğiz…” (dediniz).

صَبَرَ  يَصْبِرُ صَبْراً

sabretti, dayandı, tahammül gösterdi

وَاحِدٌ

bir, tek (çeşit)

 

 Muzari Fiil Gelecek Zaman Fiili Muzari

Mazi Fiilden Muzari Fiil Yapımı Muzari Fiil Cümle Örnekleri

GELECEK ZAMAN

Gelecek zaman için muzâri fiilin başına سَ  ve سَوْفَ takısı getirilir. سَ takısı daha yakın bir gelecek için, سَوْفَ takısı ise daha uzak bir gelecekte yapılacak işler için kullanılır. İki takı da …..ecek, …..acak diye tercüme edilirler. Fiilin sonunda herhangi bir değişiklik olmaz. Örnek:

Cümle Örnekleri:

1- هَلْ كَتَبْتَ الدَّرْسَ أَمْسِ ؟ لاَ ، سَأَكْتُبُ الدَّرْسَ الْيَوْمَ.

2- لِماَذاَ لاَ تَلْبَسُ الْمَلاَبِسَ ؟ سَأَلْبَسُ الْمَلاَبِسَ حاَلاً.

3- هَلْ سَتَعْمَلُ الْواَجِبَ ؟ لاَ ، عَمِلْتُ الْواَجِبَ أَمْسِ.

4- أَيْنَ سَتَذْهَبُ فيِ الْعُطْلَةِ ؟ سَأَذْهَبُ فيِ الْعُطْلَةِ إِلَى بَلَديِ.

5- سَوْفَ يَذْهَبُ فيِ الْعُطْلَةِ إِلَى بَلَدِهِ . كَيْفَ سَوْفَ نَذْهَبُ إِلَى هُناَكَ ؟

6- سَوْفَ أَذْهَبُ باِلدَّراَّجَةِ – هَلْ سَتَتْرُكُ الْأُخْتاَنِ حَقَّهُماَ فِي هَذِهِ الْأَرْضِ؟

7- سَتَذْهَبُ الْمُدَرِّسَةُ مِنْ هُناَ إِلَى الْبَيْتِ مُباَشَرَةً.

8- هَلْ سَيَلْعَبُ وَحْدَهُ ؟ هَلْ سَتأْكُلُ وَحْدَهاَ ؟ هَلْ سَنَدْرُسُ وَحْدَناَ ؟

9- ماَذاَ سَتَأْخُذِينَ مَعَكِ فِي السَّفِينَةِ؟ ماَذاَ سَتَأْخُذاَنِ مَعَكُماَ فِي الْحَقِيبَةِ ؟

  10- هَلْ سَتَخْرُجُ الْأُسْرَةُ إِلَى الشاَّطِئِ الْيَوْمَ ؟ سَيَذْهَبُ زُمَلاَءُكُمْ إِلَى الْمَعْرِضِ.

11- سَنَدْخُلُ الْمَسْجِدَ ثُمَّ نُصَليِّ – سَنَشْتَريِ الْأَقْلاَمَ ثُمَّ نَرْسُمُ.

Tercüme:

1- Dün dersi yazdın mı? Hayır, dersi bugün yazacağım.

2- Niçin elbiseleri giymiyorsun ? Elbiseleri hemen giyeceğim.

3- Ödevi yapacak mısın? Hayır, ödevi dün yaptım.

4- Tatilde nereye gideceksin? Tatilde memleketime gideceğim.

5- Tatilde memleketine gidecek. Oraya nasıl gideceğiz?

6- Bisikletle gideceğim. İki kız kardeş bu yeryüzünde hakkını terk mi edecek?

7- Öğretmen buradan doğruca eve gidecek.

8- Tek başına mı oynayacak? Tek başına mı yiyecek? Tek başımıza mı okuyacağız?

9- Gemide beraberine ne alacaksın (müe)? İkiniz çantada beraberinize ne alacaksınız?

10- Aile bugün kıyıya çıkacak mı? Arkadaşlarınız sergiye gidecek.

11- Mescide gideceğiz sonra namaz kılacağız. Kalemleri satın alıp sonra resim çizeceğiz.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

GELECEK ZAMANLA İLGİLİ AYETLER

1- سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهاَ الثَّقَلاَنِ .

 (55/RAHMÂN 31.) Ey (yeryüzünün) iki ağırlığı (insan ve cin)! Sizin de (hesabınızı) ele alacağız.

فَرَغَ  يَفْرُغُ  فَراَغاً	ilgilendi, ele aldı	أَيُّهاَ	ey (nidâ edatı)
ثَقَلٌ ج أَثْقاَلٌ	ağır yük, ağırlık

اَلثَّقَلاَنِ

İki ağırlık (Bunlar şanları büyük olduğu veya yeryüzünde birer yük gibi olduklarından böyle isimlendirilmiştir). Nidâ edatından sonra gelen (münâdâ) tek isim merfû olduğundan, tesniyenin merfû hali getirilmiştir.

.		تَعْلَمُونَ		سَوْفَ		2- كَلاَّ
	Fiil-i muzâri ma’lûm		Harfu istikbal		Nefy ve kınama harfi

(102/TEKÂSÜR 3). Hayır! Yakında bileceksiniz!

كَلاَّ

Hayır manasında olup kendisiyle menetme veya sakındırma yahut çirkin gösterme murat edilir. Bazen de bununla kendisinden sonra geleni isbat ve onun hakikat olduğunu tenbih ve ihtar kastedilir.

3- ثُمَّ كَلاَّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ .

(102/TEKÂSÜR 4). Yine hayır!  (Elbette) yakında bileceksiniz!

4- كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ .

(78/NEBE 4). Hayır! Anlayacaklar!

5- ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ .

(78/NEBE 5). Yine hayır! Anlayacaklar!

6-  فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ .

(67/MÜLK 17). İşte (bu) uyarım(ın) nasıl (olduğunu) yakında bileceksiniz.

اَلنَّذِيرُ

uyarma, uyarı. نَذِيرِ nin aslı نَذِيرِي dir. Esre harekesi, düşen ي nin işareti olarak (benim uyarım anlamında)   mütekellim ya’sı olduğunu ifade eder.

7- وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ .

(30/RÛM, 3). …ve onlar, (bu) yenilgilerinden sonra galip geleceklerdir.

غلَبَ  يَغْلِبُ غَلَباً		galib gelmek, yenmek, üstün gelmek	غَلَبٌ	yenilgi
مِنْ بَعْدِ	…den sonra. Bir zarf olan (بَعْدِ) kelimesinden sonra gelen isim esre olur.
مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ		yenilgilerinden sonra

8-  قَالَ سَلاَمٌ عَلَيْكَ سَأَسْتَغْفِرُ لَكَ رَبِّي …

(19/MERYEM, 47). (İbrahim:) Selâm sana (esen kal) dedi, Rabbimden senin için mağfiret dileyeceğim…

سَلاَمٌ	selâm, sulh, esenlik, barış.
اِسْتَغْفَرَ  يَسْتَغْفِرُ  اِسْتِغْفاَراً			… den mağfiret diledi, af istedi.
سَاَسْتَغْفِرُ		mağfiret dileyeceğim (arttırılmış fiiller ileride gelecektir)

9- قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ .

(12/YÛSUF, 98). (Yakub:) Rabbimden sizin için af dileyeceğim. Muhakkak ki, O, çok bağışlayan ve merhametli olandır.

الْغَفُورُ	çok bağışlayan, çok bağışlayıcı, mağfireti bol olan
اَلرَّحِيمُ	çok acıyan, çok merhamet eden

 

NEFY-İ   İSTİKBAL

(GENİŞ ve GELECEK  ZAMANIN  OLUMSUZU   لاَ )

Hem şimdiki hem de geniş zamanın olumsuzunu yapmak için muzâri fiilin başına لاَ getirilir. En çok kullanılan olumsuzluk edatı budur.

Cümle Örnekleri:

1- لاَ أَعْرِفُ ماَذاَ كَتَبْتُ- لِماَذاَ لاَ نَذْهَبُ إِلَى حَديِقَةٍ ؟

2- لِماَذاَ لاَ نَذْهَبُ إِلَى مَلْعَبٍ ؟- لِماَذاَ لاَ نَذْهَبُ إِلَى الْغُرْفَةِ ؟

3- لِماَذاَ لاَ نَذْهَبُ إِلَى مَسْبَحٍ – لِماَذاَ لاَ نَذْهَبُ إِلَى الْبَيْتِ؟

4- هَلْ تَدْخُلُ الْأُخْتاَنِ الْمُتْحَفَ هَذاَ الْمَساَءَ؟ لاَ ، اَلْأُخْتاَنِ لاَ تَدْخُلاَنِ الْمُتْحَفَ هَذاَ الْمَساَءَ.

5- هَلْ يَلْبَسُ الْأَوْلاَدُ مَلاَبِسَهُمْ ؟ لاَ ، هُمْ لاَ يَلْبَسُونَهاَ قَبْلَ الْعِيدِ.

6- هَلْ يَكْتُبُ الصَّحَفِياَّنِ الْقِصَّةَ فِي الْمَجَلَّةِ ؟ لاَ، اَلصَّحَفِياَّنِ لاَ يَكْتُباَنِهاَ فِيهاَ.

7- هَلْ يُوَزِّعُ الْمُدِيراَنِ الْجَواَئِزَ يَوْمَ الْخَمِيسِ ؟ لاَ ، اَلْمُدِيراَنِ لاَ يُوَزِّعاَنِهاَ يَوْمَ الْخَمِيسِ.

8- هَلْ تَدْخُلُ التِّلْمِيذاَتُ الصَّفَّ ؟ لاَ ، هُنَّ لاَ يَدْخُلْنَ الصَّفَّ.

9- لاََ أَقْرَأُ الدَّرْسَ فيِ الْحَديِقَةِ – أَنْتُماَ لاَ تَعْمَلاَنِ  واَجِبَكُماَ.

10- أَنْتَ لاَ تَعْرِفُ أَحْمَدَ – هِيَ لاَ تَبْحَثُ عَنِ الْمَطْعَمِ.

Tercüme:

1- Ne yazdığımı bilmiyorum. Niçin bir bahçeye gitmiyoruz?

2- Niçin bir oyun sahasına gitmiyoruz? Niçin odaya gitmiyoruz?

3- Niçin bir havuza gitmiyoruz? Niçin eve gitmiyoruz?

4- İki kızkardeş bu akşam müzeye giriyor mu? Hayır, iki kızkardeş bu akşam müzeye girmiyor.

5- Çocuklar elbiselerini giyerler mi? Hayır, onlar onu bayramdan önce giymezler.

6- İki gazeteci hikayeyi dergide yazar mı? Hayır, iki gazeteci onu orada yazmaz.

7- İki müdür ödülleri perşembe günü dağıtır mı? Hayır, iki müdür onları perşembe günü dağıtmaz.

8- Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu? Hayır, onlar sınıfa girmiyor.

9- Dersi bahçede okumuyorum. İkiniz ödevinizi yapmıyorsunuz

10- Sen Ahmed’i tanımıyorsun. O (müe.) lokantayı aramıyor.

 

KONULARLA İLGİLİ AYETLER

 

FİİL-İ MUZÂRİNİN OLUMSUZU

NEFYİ HAL (ŞİMDİKİ ZAMANIN OLUMSUZU ماَ)

Muzâri fiilin başına ماَ getirilmek suretiyle şimdiki yani şu andaki geçici, uzun sürmeyecek olan bir olumsuzluk yapılmış olur.

Cümle Örnekleri:

1- لِماَذاَ ماَ نَذْهَبُ إِلَى مَلْعَبٍ ؟ – لِماَذاَ ماَ نَذْهَبُ إِلَى الْغُرْفَةِ ؟

2- هَلْ تَدْخُلُ الْأُخْتاَنِ الْمُتْحَفَ ؟ لاَ ، اَلْأُخْتاَنِ ماَ تَدْخُلاَنِ الْمُتْحَفَ.

3- هَلْ يَلْبَسُ الْأَوْلاَدُ الْمَلاَبِسَ ؟ لاَ ، اَلْأَوْلاَدُ ماَ يَلْبَسُونَهاَ.

4- هَلْ تَدْخُلُ التِّلْمِيذاَتُ الصَّفَّ ؟ لاَ ، اَلتِّلْمِيذاَتُ ماَ يَدْخُلْنَهُ.

5- هَلْ يَكْتُبُ الصَّحَفِيُّونَ الْقِصَّةَ ؟ لاَ ،  هُمْ ماَ يَكْتُبُونَهاَ.

6- هَلْ يُوَزِّعُ الْمُدِيرُونَ الْجَواَئِزَ[9] ؟ لاَ ، هُمْ ماَ يُوَزِّعُونَ الْجَواَئِزَ.

7- ماَ أَقْرَأُ الدَّرْسَ فيِ الْحَديِقَةِ.

8- ماَ يَسْمَعُ التِّلْميِذُ الْجَرَسَ وَ ماَ يَدْخُلُ الصَّفَّ.

9- أَنْتُماَ ماَ تَعْمَلاَنِ  واَجِبَكُماَ.

Tercüme:

1- Niçin bir oyun sahasına gitmiyoruz? Niçin odaya gitmiyoruz ?

2- İki kız kardeş müzeye giriyor mu? Hayır, iki kızkardeş müzeye girmiyor.

3- Çocuklar elbiseleri giyiyor mu? Hayır, çocuklar onları giymiyorlar.

4- Kız öğrenciler sınıfa giriyor mu? Hayır, kız öğrenciler ona (oraya) girmiyor.

5- Gazeteciler hikayeyi yazıyor mu? Hayır, onlar onu yazmıyor.

6- Müdürler ödülleri dağıtıyor mu? Hayır, onlar ödülleri dağıtmıyor.

7- Dersi bahçede okumuyorum.

8- Öğrenci zili duymuyor ve sınıfa girmiyor.

9- İkiniz ödevinizi yapmıyorsunuz.

İŞARET İSİMLERİ

İşaret isimleri Türkçe’mizde (bu, şu, o) dur.  Arapça’da ise:

 

Bazen ذَلِكَ yerine ذَاكَ de kullanılır:

ذَاكَ الرَّجُلُ     şu adam

اُولَئِكَ             kelimesindeki vâv yazıldığı halde okunmaz. İşaret isimlerinden yalnızca tesniye halleri murabdır, yani merfû ve mansûb ya da mecrûr oluşuna göre değişir. Diğerleri ise mebnidir. İşaret isimleri normal olarak isimlerden önce gelirler. Sayı yönünden ve müzekkerlik müenneslik bakımından önüne geldiği kelimelerle tam bir uyum halindedirler.

*Her cansız çoğul tek bir müennes hükmünde olduğundan insana işaret olmadığı takdirde cemi yerine müfred müennes işareti kullanılır:

هَذِهِ الْكُتُبُ

bu kitaplar

تِلْكَ الْكُتُبُ

şu kitaplar

هَذِهِ الأَقْلاَمُ

bu kalemler

*İşaret isimlerine harf-i cer birleştiğinde harf-i cer işâret isimli kelimenin önünde yazılır:

*Bir yeri göstermek için (burası, burada) manasına kullanılan işaret sıfatıهُنَا   dır.

Uzak bir yeri göstermek için ise هُنَا sıfatının sonuna  كَ   takısı gelir: (هُنَاكَ) orası, orada

   هُنَالِكَ           ise “taa orada” manasına gelir (çok uzakta):

*İşaret isimlerinden müfred ve cemilerin harekesi mebnidir. Yani cümle içindeki hali ne olursa olsun bu kelimelerin sonunda bir değişiklik olmaz:

 

–Tesniye oldukları zaman işaret isimleri cümledeki duruma göre şekil alır:

 İşaret isimlerinden sonra gelen marife kelime o işaret isminin bedeli[1] ya da sıfatıdır.

İşaret isimlerinden sonra nekre kelime gelirse haber olur.

Genel Cümle Örnekleri

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

KONULARLA İLGİLİ AYETLER

1- وَجُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ.

(75/KIYAMET, 9) Güneş ve ay biraraya getirildi(ği zaman)…

جَمَعَ

topladı, biraraya getirdi

2- وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ.

(2/BAKARA, 61) (Bu hadiseden sonra) üzerlerine aşağılık ve yoksulluk (damgası) vuruldu.

اَلذِّلَّةُ

aşağılık, zillet, alçaklık

اَلْمَسْكَنَةُ

yoksulluk, fakirlik

3- فَغُلِبُوا هُناَلِكَ وانْقَلَبُوا صاَغِرِينَ.

(7/A’RÂF, 119)(Firavun ve kavmi) orada yenildiler ve küçük düşerek geri döndüler.

غَلَبَ

galib geldi

غُلِبَ

galib gelindi: yenildi

اِنْقَلَبَ

geri döndü

صاََغِرٌ

küçük düşen

4- …كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاَصُ فِي الْقَتْلَى . الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثَى بِالْأُنْثَى..

(2/BAKARA, 178) (Ey iman edenler!) Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı: Hürle  hür, köleyle köle, kadınla kadın…

اَلْقَتْلَى

öldürülenler

اَلْعَبْدُ

kul, köle

اَلْأُنْثَى

kadın

اَلْحُرُّ

hür

5- اُولَئِكَ عَلَى هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ اُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.

(2/BAKARA, 5) Onlar Rablerinden bir hidayet üzeredirler ve işte onlar kurtuluşa erenlerdir.

هُدىً

hidayet, doğru yol (sonu illet harfli ve tenvinli olduğu için merfû, mansûb mecrûr durumların aynen bu şekilde değişmeden gelir. İleride açıklanacaktır.)

اَلْمُفْلِحُ

kurtuluşa eren. [Burada (اُولَئِكَ) mübtedâ (الْمُفْلِحُونَ) kelimesi haberdir. Haberin önemini vurgulamak üzere haber harf-i tarifli olarak da gelir. O zaman haberin sıfat zannedilmemesi için müfred ya da cemi cümlenin siygasına uygun olarak arada ( هُوَ هِيَ هُمْ هُنَّ gibi) bir zamir bulunur. Buna fasıl (ayırma) zamiri denir.]

بِبَعْضٍ. بَعْضَهُمْ فَتَناَّ كَذَلِكَ 6-               وَ câr-mecrûr Mef’ûl Fiil+fâil+mef’ûl câr-mecrûr Harfu isti’naf       (yeni cümleye başlangıç için)

(6/EN’ÂM, 53) …İşte böyle onların bazısını bazısıyla imtihan ettik..

كَذَلِكَ

işte böyle, öyle. Cümledeki duruma göre bazen aynı anlamda (كَذَلِكِ) (ذَلِكَ)(ذَلِكِ) (ذَلِكُماَ) (ذَلِكُمْ) (ذَلِكُنَّ) vb. şeklinde gelir.

فَتَنَ

imtihan etti, sınadı.

7- وَ تِلْكَ حُجَّتُناَ آتَيْناَهاَ إِبْراَهِيمَ عَلَى قَوْمِهِ.

(6/EN’ÂM, 83) (İşte) onlar kavmine karşı İbrahim’e verdiğimiz delillerimizdir…

آتَى

verdi

حُجَّةٌ

delil

8- وَ أَنَّ هَذاَ صِراَطِي مُسْتَقِيماً.

(6/EN’ÂM, 153) Şüphesiz bu benim dosdoğru yolumdur..

اَلصِّراَطُ

yol

مُسْتَقِيمٌ

dosdoğru

إِنَّ = أَنَّ

şüphesiz, gerçekten, hakikaten. İsmin önüne gelen ve “harfu te’kîd ve nasb” (te’kîd ve nasb harfi)  şeklinde irabını yaptığımız (إِنَّ) önüne geldiği kelimeyi üstün yapar.Haberi olduğu gibi bırakır. Burada olduğu gibi bir önceki ayetin devamı olarak cümle ortasında geldiği zaman (أَنَّ) şeklinde hemzesi üstünlü olarak gelir. Esasen (إِنَّ) ileride işlenecek müstakil bir konudur. Fakat ayetlerde çok sık geçtiği için açıklama yapmak zorunlu hale gelmiştir: (إِنَّ) Mübtedâ haber şeklindeki isim cümlelerinin önüne gelir. Mübtedâ’ya artık mübtedâ değil, (إِنَّ)nin ismi, habere de (إِنَّ)nin haberi denir. Bu ayetde (وَ) harfu atıf, (أَنَّ) harfu te’kid ve nasb, (هَذاَ) ism-i işaret olarak (أَنَّ)nin ismidir. Zâhir olarak fetha harekesi alması gerekirken sukûn (harekesiz yani cezm ya da uzatma hali) üzere mebnidir. (صِراَطِي) ise (إِنّ) nin haberi olarak merfûdur.

لَشَهِيدٌ.	ذَلِكَ	عَلَى		إِنَّهُ	9-  وَ
(إِنَّ) nin haberi (merfû) (لَ) te’kîd lâmı	İsmu işaret (mahallen mecrûr)	Harfi cer	(إِنَّ) harfu te’kid ve nasb             Harfu atıf (هُ)muttasıl zamir olarak inne’nin ismi (mahallen mansûb)

(100/ADİYAT, 7) Şüphesiz o ona şâhittir.
شَهِيدٌ	şâhit

 

 

MÂZİ FİİLİN MEÇHÛLU

Fiiller aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılır. Fâili belli olana Arapça’da ma’lûm fiil (aktif, etken fiil)   denir.

ضَرَبَ بَكْرٌ الْحِصَانَ.    Bekir ata vurdu.

İşi yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma’lûmdur. Fâili belli olmayan (pasif, edilgen) fiile ise meçhûl fiil denir.

ضُرِبَ الْحِصَانُ.       Ata vuruldu.

Fâil belli olmadığından bu cümledeki fiil meçhûldür.

Mâzî ma’lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin baş harfi ötre, ikinci harfi esre okunur:

Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmadığı için cümlenin mef’ûlü, fâil yerine geçer. Arapça’da buna nâib-i fâil denir ve son harfi fâil gibi ötre okunur

 

 

 

Görüldüğü gibi birinci cümlenin mef’ûlü ikinci cümlede nâibu fâil olmuş, dolayısıyla meçhûl fiil de ona uygun olarak müennes siyga ile kurulmuştur.

Cümle örnekleri:

 CEMİ MÜKESSER (Kırık Çoğul)

Müfredin (tekil halin) şekli bozularak yapılan çoğullardır. Belli bir kâidesi yoktur. Araplardan işittiğimiz gibi kullanılır veya sözlüklere bakarak tesbit edilir. Dolayısıyla murabdırlar. Yani merfû, mansûb, mecrûr durumlarında kelimenin sonunda zâhir (açıkça görünen) hareke alırlar.

Görüldüğü gibi hangi ismin sâlim hangi ismin mükesser olduğunu kendimiz tesbit edemeyiz.

Mükesser çokluklar esas olarak semâîdir, yani hangi kelimenin hangi kalıba
göre çokluk yapılacağını Arapça konuşan halkların asırlar öncesinde oluşmuş
uzlaşmaları belirlemiştir. Biz bunları sözlüklerden öğreniriz.
Cem’-i mükesserler (=bükünlü çokluk), cinsiyet kategorisinde dişil
(müennes) sayılırlar.

Başlıca cem’-i mükesser kalıpları şunlardır:

Ef’âl افعال vezni:
keder كدر “keder” ج ekdâr اكدار “kederler”, sebeb سبب “sebep” ج esbâb
اسباب “sebepler”, şahs شخص “şahs” ج eşhâs اشخاص “şahıslar”, nehr نهر
“nehir” ج enhâr انهار “nehirler”, şekl شكل “şekil” ج eşkâl اشكال “şekiller”
vs.

Fu’ûl فعول vezni:
emr امر “iş, emir” ج umûr امور “işler, emirler”, ilm علم “ilm” ج ulûm علوم
“ilimler”, deyn دين “borç” ج düyûn ديون “borçlar”, melik ملك “hükümdar” ج
mülûk ملوك “hükümdarlar”, fenn فن “bilim, bilgi” ج fünûn فنون “fenler,
bilimler”, akl عقل “akl” ج ukūl عقول “akıllar” vs.

Fu’ul فعل vezni:
كتاب kitâb “kitap” ج كتب kütüb “kitaplar”, رسول resûl “elçi” ج رسل rusül
“elçiler”, طريق tarîk “yol” ج طرق turuk “yollar”, سفينه sefîne “gemi” ج
سفن süfün “gemiler” vs.
Bu vezni, okuyuşta fu’ûl فعول vezniyle karıştırmayınız.

Fu’al فعل vezni:
امت ümmet ج امم ümem “ümmetler”, دولت devlet ج دول düvel “devletler”,
صورت sûret ج صور suver “resimler, suretler” vs.

Fi’al فعل vezni:
نعمت ni’met ج نعم ni’am “nimetler”, محنت mihnet ج محن mihen “mihnetler”,
ملت millet ج ملل milel “milletler”, حكمت hikmet ج حكم hikem
“hikmetler” vs.
Fu’ul, fu’al ve fi’al vezinlerinin Osmanlı alfabesinde aynı şekilde yazıldığına
dikkat ediniz. Metinleri doğru okumak ve anlamlandırmak için bu yapıların
arasındaki fark da bilinmelidir.

Fi’âl فعال vezni:
جبل cebel “dağ” ج جبال cibâl “dağlar”, رجل racül “adam” ج رجال ricâl
“adamlar”, بلده belde ج بلاد bilâd “beldeler”, عبد abd “kul” ج عباد ibâd”kullar”, كبير kebîr “büyük” ج كبار kibâr “büyükler”, عظيم azîm “büyük,
ulu” ج عظام izâm “büyükler, ulular” vs.

Fu”âl فعال vezni:
Fâ’il فاعل veznindeki bazı kelimelerin çokluğu bu vezinde olur:
حاكم hâkim ج حكام hükkâm “hâkimler”, كاتب kâtib ج كتاب küttâb
“kâtipler”, تاجر tâcir ج تجار tüccâr “tâcirler”, طالب tâlib ج طلاب tullâb
“tâlipler, öğrenciler”, كافر kâfir ج كفار küffâr “kâfirler” vs.

Fa’ale فعلة vezni:
فاعل fâ’il veznindeki birçok kelimenin çokluğu bu vezinde olur:
طالب tâlib “öğrenci” ج طلبه talebe “öğrenciler” ; عاجز âciz “güçsüz” ج عجزه
aceze “güçsüzler”; جاهل câhil ج جهله cehele “câhiller”; ظالم zâlim ج ظلمه
zaleme “zâlimler”; تابع tâbi’ “bağlı” ج تبعه tebe’a “bağlılar, uyruklar” vs.
Fu’alâ فعلاء vezni:

Fâ’il فاعل ve fa’îl فعيل veznindeki bazı kelimelerin çokluğu bu vezinde gelir.
Veznin sonundaki hemze genellikle yazılmaz:
عالم âlim ج علما ulemâ “âlimler” , شاعر şâir ج شعرا şu’arâ “şairler”, فاضل fâzıl
ج فضلا fuzalâ “fazıllar, erdemliler”, جاهل câhil ج جهلا cühelâ “câhiller”, سفير
sefîr “elçi” ج سفرا süferâ “elçiler”, فقير fakîr ج فقرا fukarâ “fakirler”, وزير
vezîr ج وزرا vüzerâ “vezirler”, شهيد şehîd ج شهدا şühedâ “şehitler” vs.

Fe’â’il فعائل vezni:
صحيفه sahîfe “sayfa” ج صحائف sahâ’if “sayfalar”, رساله risâle ج رسائل resâ’il
“risâleler”, حقيقت hakîkat ج حقائق hakā’ik “hakikatler”, فضيلت fazîlet ج
فضائل fazâ’il “faziletler, erdemler”, عقيده akîde “inanç” ج عقائد akā’id
“inançlar”, لطيفه “latîfe” ج لطائف letâ’if “latifeler, şakalar”, وظيفه vazîfe ج
وظائف vazâ’if “vazifeler, ödevler”, نتيجه netîce ج نتائج netâ’ic “neticeler,
sonuçlar” vs.

Fevâ’il فواعل vezni:
جامع câmi’ ج جوامع cevâmi’ “câmiler”, حادثه hâdise ج حوادث havâdis
“hadiseler”, قاعده kā’ide ج قواعد kavâ’id “kaideler”, عالم âlem ج عوالم avâlim
“âlemler”, شاهد şâhid ج شواهد şevâhid “şahitler”, ساحل sâhil ج سواحل sevâhil
“sâhiller”, تابع tâbi’ ج توابع tevâbi’ “tâbi olanlar, uyruklar” vs.

Fevâ’îl فواعيل vezni:
قانون kānûn ج قوانين kavânîn “kanunlar”, تاريخ târîh ج تواريخ tevârîh “tarihler”,
خاقان hâkān ج خواقين havâkîn “hakanlar” vs.

Efâ’il افاعل vezni:
Daha çok ef’al افعل veznindeki kelimelerin çokluğunu yapmak için kullanılır:
اكبر ekber “en büyük” ج اكابر ekâbir “büyükler, ulular”, اعظم a’zam “en yüce”
ج اعاظم e’āzım “yüceler, ulular”, ارذل erzel “pek rezil” ج اراذل erâzil
“reziller, alçaklar”, اقرب akreb “en yakın” ج اقارب ekārib “en yakınlar” vs.

Efâ’îl افاعيل vezni:
اقليم iklîm “ülke, diyar” ج اقاليم ekālîm “ülkeler”, حديث hadîs ج احاديث
ehâdîs “hadisler”, استاذ üstâz “üstâd” ج اساتيذ esâtîz “ustalar” vs.

Ef’ilâ افعلاء vezni:
Fa’îl فعيل vezninin nâkısı fa’î şeklini alır. Bu tür kelimelerin çokluğu ef’ilâ
افعلاء veznindedir (Osmanlı Türkçesinde sondaki hemzeler düşürülür): نبى
nebî “peygamber” ج انبيا enbiyâ “peygamberler”, ولى velî ج اوليا evliyâ
“velîler”, ذكى zekî ج اذكيا ezkiyâ “zekiler” vs.

Ef’ile افعلة vezni:
جواب cevâb ج اجوبه ecvibe “cevaplar”, زمان zamân ج ازمنه ezmine “zamanlar”,
سلاح silâh ج اسلحه esliha “silahlar”, لسان lisân ج السنه elsine “lisanlar,
diller”, متاع metâ’ ج امتعه emti’a “metalar, mallar” vs.

Mefâ’il مفاعل vezni:
مفعل mef’al, مفعلة mef’alet, مفعل mef’il, مفعلة mef’ilet veznindeki kelimelerin
çokluğu bu vezinde yapılır:
مكتب mekteb ج مكاتب mekâtib “mektepler, okullar”, مذهب mezheb ج
مذاهب mezâhib “mezhepler, görüşler”, مقصد maksad ج مقاصد mekāsıd
“maksatlar”, مصرف masraf ج مصارف mesârif “masraflar”, مجلس meclis ج
مجالس mecâlis “meclisler”, منْزل menzil ج منازل menâzil “menziller”, مدرسه
medrese ج مدارس medâris “medreseler”, معرفت ma’rifet ج معارف me’ârif,
منفعت menfa’at ج منافع menâfi’ “menfaatler” vs.

Mefâ’îl مفاعيل vezni:
مفعول mef’ûl , مفعل mef’al ve مفعال mif’âl veznindeki kimi kelimelerin çokluğu
bu vezinde yapılır:
مجنون mecnûn ج مجانين mecânîn “mecnunlar, deliler”, مكتوب mektûb ج مكاتيب
mekâtîb “mektuplar”, مفتاح miftâh “anahtar” ج مفاتيح mefâtîh “anahtarlar” vs.

Tefâ’îl تفاعيل vezni:
Bilhassa tef’îl تفعيل veznindeki pek çok kelimenin çokluğu bu vezinde gelir:
تصوير tasvîr ج تصاوير tesâvîr “tasvirler, resimler”, تركيب terkîb ج تراكيب
terâkîb “terkibler”, تكليف teklîf ج تكاليف tekâlîf “yükümlülükler” vs.

Ef’ul افعل vezni:
نجم necm “yıldız” ج انجم encüm “yıldızlar”, نفس nefs ج انفس enfüs “nefsler,
ruhlar” vs.
Bazı kelimelerin birden fazla vezinde çokluk yapıldıkları görülür. Vezinler
kimi zaman anlam farklılığına sebep olurken kimi zaman anlamda bir değişme
olmaz.
طالب tâlib “isteyen, öğrenci” ج طلبه talebe ~ طلاب tullâb “öğrenciler” ; كافر
kâfir ج كفره kefere ~ كفار küffâr “kâfirler” örnekleri birbiri yerine kullanılabilirken
نفس nefs “ruh, can” ج انفس enfüs ~ نفوس nüfûs “ruhlar, canlar”
her zaman birbirinin yerine kullanılamaz.

Cümle örnekleri:

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

KONULARLA İLGİLİ AYETLER

 

 

 CEMİ MÜENNES SÂLİM

a) Müennes bir ismin çoğul ve merfû olması gereken durumda müfred ismin sonuna  آتُ getirilerek çoğul yapılır. Eğer ismin sonunda tâ-i te’nis (müennes tâ’sı) varsa kalkar.

Cümle Örnekleri:

b) Müennes bir ismin çoğulunun mansûb (üstünlü) ya da mecrûr (esreli) olması gereken durumda müfred ismin sonuna  آتِ  getirilerek çoğul yapılır. Yani mansûb ve mecrûr halleri aynıdır. Yanılarak mansûb durumunda üstün hareke konmamalıdır:

 

F  Bu şekildeki cemilerde cemi ismin şekli düzenli olduğu ve değişmediği için sâlim denmiştir.

  İSİMLERİN CEMİ (ÇOĞUL) HALİ

İsimlerin cemi  (çoğul) hali üç türlüdür:

1) Cemi Müzekker Sâlim (müzekker için)

2) Cemi Müennes Sâlim (müennes için)

3) Cemi Mükesser (düzensiz çoğullar için)

1) CEMİ MÜZEKKER SÂLİM

a) Müzekker bir ismin fâil ya da mübtedâ haber gibi merfû (ötre) olması gereken durumlarda müfred (tekil) ismin sonuna (ُونَ-) takısı eklenir. Kelimenin başında harf-i tarif olursa o kelime marife, olmazsa nekredir.

اَلْمُعَلِّمُ		öğretmen	اَلْمُعَلِّموُنَ				öğretmenler (ma’rife)
اَلْمُؤْمِنُ		mü’min	مُؤْمِنوُنَ				müminler (nekre)
جَاءَ الْمُعَلِّمُونَ إلىَ الْمَدْرَسَةِ.				Öğretmenler okula geldi.
Mef’ûl b. gayr-i sarih       Fâil          Fiil
اَلْمُدَرِّسوُنَ      شَرِبوُا      الشاَّىَ    .						Öğretmenler çay içti.
Mef’ûl b.      Fiil              Mübtedâ                                                                        Haber (fiil cümlesi)
اَلصَّائِمُ صاَبِرٌ.	Oruçlu sabırlıdır.				هُمْ مَشْغُولُونَ.			Onlar meşguldür.
اَلصَّائِمُونَ صاَبِرُونَ.	Oruçlular sabırlıdır.				أَنْتُمْ سَرِيعُونَ.			Siz hızlısınız.
اَلْمُهَنْدِسُونَ كَثِيرُونَ.	Mühendisler çoktur.				نَحْنُ مَسْؤُولُونَ.			Bizler mesulüz.
وَصَلَ الْمُشْرِفُونَ.	Yöneticiler geldi.

b) Müzekker bir ismin mecrûr (esreli) veya mansûb (üstün) okunması gereken durumlarda müfred (tekil) ismin sonu esre yapılarak (يِنَ) takısı eklenir. Yani mansûb ve mecrûr halleri aynıdır:

اَلمْؤُْمِنِينَ	müminler	اَلْمُعَلِّمِينَ	öğretmenler (marife)
اَلصَّائِمِينَ	oruçlular	مُسْلِميِنَ	müslümanlar (nekre)