وَ أَمَّا الْأَمْرُ وَ النَّهْىُ فَإِنَّهُمَا يَكُونَانِ عَلَى لَفْظِ الْمُضَارِعِ إِلاَّ أَنَّهُمَا مَجْزُومَانِ وَ عَلاَمَةُ الْجَزْمِ فِيهِمَا سُقُوطُ نُونِ التَّثْنِيَّةِ وَ جَمْعِ الْمُذَكَّرِ وَ وَاحِدَةِ الْمُخَاطَبَةِ وَ فِي الْبَوَاقِى سُكُونُ لاَمِ الْفِعْلِ الصَّحِيحَةِ وَ سُقُوطُ لاَمِ الْفِعْلِ الْمُعْتَلِّ سِوَى نُونِ جَمْعِ الْمُؤَنَّثِ، فَإِنَّ نُونَهَا ثَابِتَةٌ فِي الْجَزْمِ وَ غَيْرِهِ.
وَ أَمَّا الْأَمْرُ وَ النَّهْىُ ve emir ve nehy fiiline gelince; فَإِنَّهُمَا bu ikisi, يَكُونَانِ olurlar, عَلَى لَفْظِ الْمُضَارِعِ muzari fiilin lafzı üzerine, إِلاَّ ancak, أَنَّهُمَا o ikisi yani nehy lâ’sı ve emir lâm’ı olurlar, مَجْزُومَانِ meczum olurlar, وَ عَلاَمَةُ الْجَزْمِ ve cezm alameti, فِيهِمَا o ikisinde, سُقُوطُ نُونِ التَّثْنِيَّةِ tesniye nun’unun düşmesidir, وَ جَمْعِ الْمُذَكَّرِ ve cemi müzekker nun’unun düşmesidir, وَ وَاحِدَةِ الْمُخَاطَبَة ve müfred muhataba nun’unun düşmesidir. وَ فِي الْبَوَاق ve geri kalanlar ise, سُكُونُ لاَمِ الْفِعْلِ الصَّحِيحَة sahih olan (sonunda elif, vav ve ya olmayan muzari fiil) muzari fiilin lamul fiilinin sakin olmasıyladır, وَ سُقُوطُ لاَمِ الْفِعْلِ الْمُعْتَلِّ mutel (illetli yani sonuna elif, vav, ya alan) fiilin lamul fiilinin düşmesidir, سِوَى müstesnadır, نُونِ جَمْعِ الْمُؤَنَّثِ، cemi müennes nunu, mebnidir asla düşmez. فَإِنَّ نُونَهَا çünkü cemi müennes nunu, ثَابِتَةٌ sabittir, فِي الْجَزْمِ وَ غَيْرِهِ cezm ve diğer amillerin etkisine karşı.
Metnin Toplu Manası; Emir ve nehy fiilleri yani emir lâm’ı ile nehy lâ’sı dahil olan fiiller muzari fiilin üzerine gelirler ve muzari fiili cezm ederler. Ve emir lâm’ı ile nehy lâ’sı dahil olan muzari fiilin cezm alameti; tesniye, cemi müzekker nun’u ve müfred muhataba nun’unun düşmesidir, geri kalanlarda ise sahih olan muzari fiilin lamul fiili yani son harfinin sakin olmasıdır. Mutel olan fiillerde ise lamul fiilinin düşmesidir. Ancak cemi müennes nun’u müstesnadır çünkü cemi müennes nun’u sabittir, cezm ve diğer amillerin etkisinde kalmaz. Fetha üzere daima mebnidir.
| Tesniye Nun’unun Düştüğü Muzari Fiiller |
| Emr-i Gaib | لِيَنْصُرَا |
| Nehy-i Gaib | لاَ يَنْصُرَا |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَنْصُرَا |
| Cemi Müzekker Nun’unun Düştüğü Muzari Fiiller |
| Emr-i Gaib | لِيَنْصُرُوا |
| Nehy-i Gaib | لاَ يَنْصُرُوا |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَنْصُرُوا |
| Müfred Müennes Muhataba Nun’unun Düştüğü Muzari Fiiller |
| Emr-i Hazır | لِتَنْصُرِى |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَنْصُرِى |
| Sahih Muzari Fiilin Sakin olan Lam’ul Fiili |
| Emr-i Gaib | لِيَنْصُرْ |
| Nehy-i Gaib | لاَ يَنْصُرْ |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَنْصُرْ |
| Mutel Muzari Fiilin Düşen Lam’ul Fiili |
| Emr-i Gaib | لِيَغْزُ |
| Nehy-i Gaib | لاَ يَغْزُ |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَغْزُ |
| Mebni olan Cemi Müennes Nun’u |
| Emr-i Gaib | لِيَنْصُرْنَ |
| Nehy-i Gaib | لاَ يَنْصُرْنَ |
| Nehy-i Hazır | لاَ تَنْصُرْنَ |
TagsEmir ve Nehy