وَ إِنْ كَانَ مِيمِيًّا فَيَنْظُرُ فِي عَيْنِ الْفِعْلِ الْمُضَارِعِ. فَإِنْ كَانَ مَفْتُوحًا أَوْ مَضْمُومًا، فَالْمَصْدَرُ الْمِيمِيُّ وَ الزَّمَانُ وَ الْمَكَانُ مِنْهُ مَفْعَلٌ بِفَتْحِ الْمِيمِ وَ الْعَيْنِ وَ سُكُونُ الْفَاءِ إِلاَّ مَا شَاذَّ، نَحْوُ؛ الْمَطْلَعِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْمَسْجِدِ وَ الْمَنْسِكِ وَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَجْزِرِ وَ الْمَسْكِنِ وَ الْمَنْبِتِ وَ الْمَفْرِقِ وَ الْمَحْشِرِ وَ الْمَسْقِطِ وَ الْمَجْمِعِ بِكَسْرِ الْعَيْنِ وَ إِنْ كَانَ الْقِيَاسُ الْفَتْحَ
وَ إِنْ كَانَ مِيمِيًّا eğer sülasi mücerredin masdarı mimli olursa, فَيَنْظُرُ o halde bakılır, فِي عَيْنِ الْفِعْلِ الْمُضَارِعِ muzarinin aynül fiiline, فَإِنْ كَانَ مَفْتُوحًا eğer muzarinin aynül fiili meftuh ise, أَوْ veya, مَضْمُومًا madmum olur ise, فَالْمَصْدَرُ الْمِيمِيُّ o halde masdar-ı mimi, وَ الزَّمَانُ ve ism-i zaman, وَ الْمَكَانُ ve ism-i mekan, مِنْهُ o fiili muzariden, مَفْعَلٌ mef’âlun kalıbında gelir. بِفَتْحِ الْمِيمِ mim harfinin fethalı olmasıyla, وَ الْعَيْنِ ve aynül fiilin de fethalı olmasıyla, وَ سُكُونُ الْفَاءِ ve faül fiilin sükunuyladır. إِلاَّ مَا شَاذَّ ancak şu kalıp şazz (kural dışı) olarak gelir, نَحْوُ؛ misali şöyledir; الْمَطْلَعِ kelimesi sülasi mücerredlerin birinci babındandır ve muzarisinin aynül fiili dammeli olduğu için ismi zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi kalıbı normalde مَفْعَلٌ vezninde gelmeliydi ama bu fiil şazz olarak مَطْلَعٌ “doğuş yeri, doğuş zamanı ve doğmak” şeklinde gelmiştir. وَ الْمَغْرِبِ aynı şekilde مَغْرِبٌ “batış yeri, batış zamanı, batmak” ve وَ الْمَسْجِدِ ve مَسْجِدٌ “secde etme yeri, secde etme zamanı, secde etmek” ve وَ الْمَنْسِكِ ve مَنْسِكٌ “tâzim etme yeri, tâzim etme zamanı, tâzim etmek” ve وَ الْمَشْرِقِ ve مَشْرِقٌ “doğuş yeri, doğuş zamanı, doğmak” ve وَ الْمَجْزِرِ ve مَجْزِرٌ “boğazlama yeri, boğazlama zamanı, boğazlamak” ve وَ الْمَسْكِنِ ve مَسْكِنٌ “kalış yeri, kalış zamanı, kalmak” ve وَ الْمَنْبِتِ ve مَنْبِتٌ “bitki bitme yeri, bitki bitme zamanı, bitki bitmek” ve وَ الْمَفْرِقِ ve مَفْرِقٌ “ayırma yeri, ayırma zamanı, ayırmak” ve وَ الْمَحْشِرِ ve مَحْشِرٌ “toplanma yeri, toplanma zamanı, toplanmak” ve وَ الْمَسْقِطِ ve مَسْقِطٌ “düşme yeri, düşme zamanı, düşmek” ve وَ الْمَجْمِعِ ve مَجْمِعٌ “toplanma yeri, toplanma zamanı, toplanmak”, bu sayılanlar بِكَسْرِ الْعَيْنِ aynül fiilin kesresi iledir, وَ إِنْ كَانَ الْقِيَاسُ الْفَتْحَ her ne kadar kıyas olarak kesre değil de fetha olsa da şazz olarak bu fiiller böyle gelmiştir.
Metnin Toplu Manası; Sülasi mücerredlerin mimli masdarı, ismi zaman ve ismi mekan kalıplarını türetebilmek için o mücerred sülasi fiilin muzarisinin aynül fiiline bakılır. Eğer o muzari fiilin aynül fiili fethalı veya dammeli ise ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi kalıbı مَفْعَلٌ vezninde gelir. Ancak şu sayılacak olan fiillerin muzari fiilleri dammeli veya fethalı olduğu halde ism-i zaman, ism-i mekan ve masdar-ı mimi kalıbı şazz olarak مَفْعِلٌ vezninde gelir. O fiiler aşağıdaki tablodadır. Her ne kadar şazz olarak aynül fiilleri kesreli olsa da aslında kıyasen fethalı olması gerekirdi.
| مَطْلَعٌ | مَنْبِتٌ |
| مَسْجِدٌ | مَفْرِقٌ |
| مَنْسِكٌ | مَحْشِرٌ |
| مَشْرِقٌ | مَسْقِطٌ |
| مَجْزِرٌ | مَجْمِعٌ |
| مَسْكِنٌ | مَغْرِبٌ |