16. NAMAZ
Bu son cümleye uygun
olarak. Peygamber artık Karısından sonra kendisine en yakın ve sevgili bulduğu
kişilere Melek ve Vahiy hakkında gördüklerini anlatmaya başladı. Henüz
onlardan hiçbir şey istemiyordu; istediği tek şey sırrını açığa
çıkarmamalarıydı. Fakat bu durum uzun sürmedi. Bir gün Mekke’nin üzerindeki
yükseklikte Ceb-“rail ona geldi ve topuğuyla tepenin yamacındaki cimliğe
vurdu. Oradan hemen bir su fışkırmaya başladı. Daha sonra namazdan önce
kendisini nasıl temizleyeceğini Peygamber’e öğretmek için onun önünde abdest
aidi. Peygamber de onu taklid etti. Sonra namazı nasıl kılacağını, kıyam, rüku,
sücud ve teşehhüd miktarı oturmanın nasıl yapılacağını öğretti ve bunların
aralarında Allahu Ekber Allah Büyüktür denilecek zamanları, namaz bittikten
sonra da Es-Se-lamü Aleyküm selam üzerinize olsun (meleklere) demesi
gerektiğini söyledi Peygamber yine onu taklid etti. Melek oradan ayrıldı,
Peygamber de evine döndü. Döndüğünde öğrendiklerinin tümünü Haticeye’de öğretti
ve birlikte namaz kıldılar.
Din artık abdest ve
namaz esasları üzerine kurulmuştu. Hatice’den sonra bu esasları İlk
uygulayanlar Ali Zeyd ve Peygamber’in yakın dostu Teym’li Ebu Bekr idi. Ali
daha on yaşındaydı. Zeyd’in henüz Mekke’de hiçbir etkisi yoktu. Fakat Ebu Bekr
sevilen ve saygı duyulan bir kimseydi, çünkü bilgili, anlayışlı ve yumuşak
huylu bir adamdı. Çoğu kimseler şu veya bu konuda danışmak İçin ona gelirlerdi
Şimdi, O, güvenebileceği kimseleri Peygambere uymaları İçin yeni dine davet
etmeye başlamıştı. Uyanların çoğu yeni dine onun aracılığı ile girmişlerdi.
Çafrıya ilk karşılık verenlerden biri Zühre kabilesinden Avf m oğlu Abdu’1-Amr
«Peygamber’in annesinin uzaktan akrabası oluyordu-, diğeri ise Beni’l-Haris
kabilesinden el-Cerrah’m oğlu Ebu Ubeyde idi.
Bunlardan ilki olan
Abdu’[1]-Amr
ile birlikte daha Önce hiç olmayan bir olay adet haline geldi. Vahyin en göze
çarpan özelliklerinden biri de, er-Bahman ve er-Rabim İlahî isimleriydi. Rahim
kelimesi, rahim kelimesinin yoğun şeklidir ve çok merhametli, sınırsız
bağışlayıcı anlamına gelir. Bundan daha yoğun ve kapsamlı bir anlama sahip olan
rahman kelimesinin tam karşılığı bulunmadığı kin çoğunlukla yanlış anlaşılmıştır.
Vahiy, yeni dinin Allah’ın yüceliğinde bir sığınak bulma ihtiyacı nedeniyle,
bu iki kelimeye önem vermiştir. Er-Rahim’den (çok merhametli) daha fazla
merhamet ifade eden Er-Rahman kelimesi, rahmetin kökünü ve Ölümü ifade eder.
Sınırsız lütuf ve ihsan anlamına gelen bu kelime Kur’an’da Allah’a eş tutulur.
«Allah diye çağırın, ‘Rahman’ diye çağırın, ne ile çağırırsanız; sonunda en
güzel isimler Onundur.»[2]
Bu isim Peygamber için
çok sevgili bir isimdi ve Abdu’l-Amr (Amr’ın kulu) ismi çok putperestçe,
göründüğü İçin, yeni mü’mine Abd’ur-Rahman; Rahman’m kulu, sonsuz bağışlayıcının
kulu adını verdi. İsmi Abd’ur-Rahman’a çevrilen sadece Avf’m oğlu değildi,
daha pek çok kimseye bu ad verilmiştir.
İslam’a çağrıya ilk
olumlu tepkileri gösterenler çoğunlukla ikna yoluyla değil bir takım içsel
motiflerle bu yola gelmişlerdir. Ebu Bekr uzun süreden beri Mekke’de rüya tabirindeki
yeteneğiyle tanınırdı: Bir sabah Şems kabilesinden güçlü bir adam olan Sa’.d
tbn’u’1-As’m oğlu Halid ona beklenmedik bir ziyarette bulundu. Genç adamın yüzü
hala. kısa bir sûre önce korkunç bir iç tecrübe geçirmiş olmanın illeriyle
doluydu. Aceleyle, gece önemli olduğunu sandığı, fakat anlayamadığı bir rüya
gördüğünü anlattı. Rüyasında, dibi görünmeyecek kadar derin ve ateşler için-de
bir çukurun hemen kenarında duruyor. Daha sonra babası geliyor ve onu ateşe
itmeye çalışıyor. Kenarda mücadele ederken, korkusunun doruğa ulaştığı bir
anda iki güçlü el onu, babasının tüm çabalarına rağmen çekip alıyor. Geriye
dönüp baktığında kurtarıcısının el-Emin, yani Abdullah’ın oğlu Muhammed
olduğunu görüyor ve o şurada uyanıyor. Rüyasını anlatmayı bitirdikten sonra
Ebu Bekr ona: «Sana iyilikler temenni ederim- dedi. «Seni kurtaran bu adam
Allah’ın elçisidir, o halde ona tabi ol -hem ona tabi olacaksın, hem de onun
sayesinde İslam’a gireceksin ve İslâm seni ateşten koruyacak.» Halid doğruca
peygambere gitti, rüyasını anlattıktan sonra mesajının ne olduğunu ve ne
yapması gerektiğini sordu. Peygamber ona ne yapacağını gösteıdi ve Halid ailesinden
gizlice islâm’a girdi[3].
Bu sırada Suriye’den
memleketine dönmekte olan Abd’-uş-Şenuli bir tüccar da, çölde bir gece şöyle
bir sesle uyandu «Ey uyuyanlar, uyanın, çünkü Mekke’ye Ahmed geldi.»[4] Bu
tüccar Ümeyye kabilesinden Affan’ın oğlu Osman’dı, aynı *amft”rtft annesi
tarafından, Abdu’l-Muttalib’-in inginrmHttn birinin. Peygamberin halası Uramü
Hakim el- Beyza’nın da torunu oluyordu. Her ne kadar «gelmek–ten ne
kastedildiğini bilmese ve çok yüceltilmiş anlamındaki -Ahmed-in, «yüceltilmiş»
anlamındaki Muhammed’in yerine kullanıldığım farketmese de, bu sözler onun ruhuna
işledi. Fakat Mekke’ye Varmadan, Teymli bir adamla, Ebu Bekir’in
kuzenlerinden Talha ile
karşılaştı. Talha,
Kutsal Evin halkı
arasından Ahmod’in meydana çıkıp çıkmadığını soran bir rahibin bulunduğu
Busra’dan henüz dönüyordu. -Ahmed de kim?» diye sordu Talna. Rahip
«Abdul-Muttalib’in oğlu Abdullah’ın oğlu» cevabını verdi. «Bu ay onun ortaya
çakacağı ay; ve o peygamberlerin sonuncusudur» dedi. Bu sözleri, kendi
başından geçenleri anlatan Osmana da tekrarladı. Döndüklerinde Talha, Mu-hammed
(s.a.v.)’in en yalan arkadaşı olan Ebu Bekr’e gitmelerinin doğru olacağını
söyledi. Bunun üzerine Ebu Bekr’e gittiler ve duyduklarını ona anlattılar: O da
hemen onları, çölde duyduklarını ve rahibin söylediklerini anlatmaları için
Peygamber’e götürdü. Başlarından geçenleri arılattıktan sonra inançlarını dile
getirdiler.
İslam’a giren dördür
cü kişi ise, imana gelme şekli bakımından bunlardan pek farklı olmayan
Zühre’nin müttefiki (mevlası) Abdullah ibn Mes’ud idi. Bu konuda şöyle diyor:
«O zamanlar henüz olgunluğa erişmiş bir gençtim ve ükbe ibn Ebi Muayt’ın
sürülerini otlatıyordum. Bir gün Peygamber ve Ebu Bekr yakınımızdan geçiyordu.
Peygamoer kendilerine verebilecek sütüm olup olmadığını sordu. Ben de sürülerin
benim olmadığını, bana emanet edildikleri için onlara süt veremeyeceğimi
söyledim. Peygamber: «Daha üzerinden bir koç geçmemiş, küçük bir kuzunuz var
mı?» diye sordu. Bir tane olduğunu söyledim ve onu getirdim. Peygamber onu iple
bağladıktan sonra eljerini kuzunun memelerine koydu ve dua etti. Bunun üzerine
kuzunun memeleri sütle doldu, Ebu Bekr tas gibi ortası çukur bir kaya parçası
getirdi, Peygamber kuzuyu sağdı ve hepimiz sütten içtik. Daha sonra memeye:
‘Kürü* dedi, o da kurudu»[5]
Birkaç gün sonra Abdullah, Peygamber’e gitti ve İslâm’a girdi, bir süre sonra
ondan yetmiş sure[6] öğrendi ve kendisine
verilen bir lütufla onları ezberledi. Daha sonra
Kur’an kıraatçilerinin
ileri gelen simalarından biri olmuştur.
Vahyin bir süre kesilmesi
Peygamber[7] çok
üzmüştü, fakat kalbi, henüz inzal olmayan bir ayette de belirtildiği gibi,
İlâhi Kelâm’ı almanın yükü altında eziliyordu. «Şayet biz bu Kur’an’ı bir
dağın üzerine indirmiş olsaydık, andolsun onu Allah korkusundan saygı ile baş
eğmiş, parça parça görmüş olurdun.»[8]. Onu
*beni örtün, beni örtün» demeye zorlayan ürperme yine zaman zaman geliyordu.
Bir gece örtüsüne bürünmüş bir halde yatarken, inzivasını, daha sert ve önemli
bir îlâhî Emir, insanları Kıyamet Günü ile uyarmasını isteyen bir’emir böldü:
«Ey bürünüp, örtünen kalk (ve) bundan böyle uyarıp-korkut. Rabbini tekbır et
(yücelt). Elbiseni de temizle. Pislikten kaçınıp-uzaklaş .. Çünkü o boruya
(sura) üfürüldügü zaman, işte o gün, oldukça zorlu bir gündür; kafirler içinse
hiç kolay değildir-*. Bundan kısa bir süre sonra bir gece yine, kendisinden ve
onu takip edenlerden beklenen namazı ve ona yüklenen büyük sorumluluğu
vurgulayan emirlerle uyandırıldı:
«Ey örtüsüne bürünen,
az bir kısmı hariç olmak üzere, gece-teyîn kalk; (Gecenin} yansı kadar. Ya da
ondan da biraz eksilt. Veya üzerine ilave et. Ve Kur’an’t da belli bir düzen
içinde (tertil üzere) oku. Gerçek şu ki biz senin üzerne ‘oldukça ağtr’ bir
söz {vahiy) bırakacağız (Müzzemmil: 1-5).
Yine aynı surede şöyle
bir emir vardı: «Rabbinin ismini zikret ve her şeyden kendini çekerek yalnızca
O’na yö-nel (Allah) Doğunun ve Batının Rabbidir. Ondan başka ilah yoktur. Şu
halde (yalnızca) O’nu vekil tut.» (Müzzemmil: 8-9). Peygamber’i teskin ve
teselli etmek için indirilen ve daha yumuşak tonda olan vahiyler de geliyordu.
Bir seferinde, sadece onun görebildiği Melek şöyle dedi: «Hatice’ye Rabbin’in
selâmını ilet» Peygamber ts.a.v.) Hati-ceye: «Ey Hatice, işte Cebrail sana
Rabbinden selâm getj-riyor» dedi. Hatice şaşkınlıktan kurtulup konuşacak kelime
bulabildiğinde şöyle dedi.- «Allah Selâmdır, selâm da p’ndandır, selâm
Cebrail’in üstüne olsun [9].
Yeni dine giren İlk
mü’minler, Peygamber’e yöneltilen emirlerin kendilerini de içerdiğine kanaat
getirdiler. Bu nedenle onlar da Peygamber gibi uzun gece ibadetleri ile meşgul
oluyorlardı. Her zaman kıldıkları namaza gelince, artık sadece abdest almakla
kalmıyor, üstlerini ve namaz kıldıkları yeri temiz tutuyorlardı. Aynı zamanda
Kur’an “in inen tüm bölümlerini, namazda okuyabilmek için hemen ezberliyorlardı.
Vahiy artık daha sık gelmeye başlamıştı. Vahiy geldiğinde Peygamber onu
çevresindekilere aktarıyor, daha sonra ağızdan ağıza okunup ezberleniyordu.
Dünyevi şeylerin geçiciliği, ölüm, tekrar dirilme ve Hesap gününün kesin oluşu,
Cennet ve Cehennem hakkında gittikçe daha çok âyet iniyordu. Fakat tüm bunların
ötesinde en çok, Allah’ın yücelirine, tek oluşuna, Hak olduğuna, . Hikmet,
Rahmet, Mağfiret, İhsan ve Kudretine dikkat çekiliyordu. Bunların yanısıra,
açıkça Yaratıcılarının bir olduğuna işaret eden tabiat harikalarına ve
evrendeki dengeye, O’nun âyetleri olarak değiniliyordu. Tabiattaki ahenk
Tevhid’in çokluklar dünyasına aksetmesidir ve Kur’an bu ahenge insanın düşünce
duyularını harekete geçiren bir tema olarak değinir.
Düşman olan inançsızların
bulunmadığı yerlerde mü’minler birbirlerine,’ Cennet ehlinin selamı yla,
Cebrail’in Peygamberi selamladığı şekilde selâm veriyorlardı: «Selâ-jnûn
aleyküm (selam üzerinize olsun)», karşıdakinin cevabı .işe: «Ve aleykûm selâm
(selâm sizin de üzerinize olsun)» oluyordu. Burada çoğul zamir (küm)
kullanılması, selâm ı verilen kişinin iki yanında duran melekleri de selama dahil
etmek içindir. Şükür ve kutsama ile ilgili âyetler de onların yaşamımla ve
hayat görüşlerinde önemli rol oynuyordu. Kur’an şükür üzerinde çok duruyordu
ve şükrünü1 ifade etmenin yolu ise: Hamd Alemlerin Babbi olan Allah’adır
demekti. Bağlılık ve itaatin ifadesi ise Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla
demek idi. Bu Kur’an’daki her surenin” ilk âyetiydi. MÜ’minler de Peygamberden
öğrendikleri gibi her Kur’an okuyuşlarında besmele çekiyorlar[10]di.
Genişleterek okudukları her şeyin başında ve daha sonra başlanan herşeyden
önce besmeleyi okumayı adet haline getirdiler. Yeni din, kirli olan hiçbir şeyi
kabul etmiyordu.
[1] Bak. soy ağacı.
[2] isra: l10. Bundan sonra rahman ve rahim isimlerini
karşılarken, Arapçadaki gibi tek isim kullanmak için (esirgeyen ve bağışlayan
kelimelerini kullanacağız. Belirlilik takısı ise (tha el) bu sıfatlara» Mutlak
oluşuna delalet eder.
[3] I. S. IV/l, 68.
[4] I. S. m/l, 37.
[5] I. S. m/l, 107.
[6] Kur’an uzunlukları birbirine eşit olmayan 114 sureden
meydana gelir. En uzun sure, 285, en kısa sure ise üç ayetten meydana
gelmiştir.
[8] Müddettir: 1-10
[9] I. H. 156.
[10] Sadece bir tek
surenin (Tevbeî başında besmele yoktur. Fakat bu sure henüz
o dönemde nazil olmamıştı.