İSİMLERDE ERKEKLİK VE DİŞİLİK:

İsimler, müzekker (erkek) ve müennes (dişi) olmak üzere iki kısma ayrılır:

1) Müzekker İsim: Canlı varlıkların erkeklerine veya gramer bakımından müzekker (erkek) kabul edilen yani kendisinde dişilik alâmeti bulunmayan cansız varlıklara verilen isimdir.

Örnekler:

خاَلٌ : Dayı, دِيكٌ : Horoz, كِتاَبٌ : Kitap,

دَرْسٌ : Ders, مِصْباَحٌ : Lamba, شَعْرٌ : Saç

2) Müennes İsim: Canlı varlıkların dişilerine veya gramer bakımından dişi kabul edilen (kendisinde dişilik alâmeti bulunan) cansız varlıklara verilen isimdir.

Örnekler:

خاَلَةٌ : Teyze, ٌ دَجاَجَة : Tavuk, أمٌّ : Anne,

بِنْتٌ : Kız evlat, حَدِيقةٌ : Bahçe, سَيَّارَةٌ : Araba

MÜENNES İSİMLERİN KISIMLARI:

1) Canlı varlıkların doğal olarak dişilerine verilen isimler:

Örnekler:

أمٌّ : Anne, بِنْتٌ : Kız evlat, أخْتٌ : Kız kardeş

2) Sonlarına yuvarlak te (tâ-i merbûta) bitişen isimler:

Örnekler:

عَمَّةٌ : Hala, مَدْرَسَةٌ : Okul,

مُعَلِّمَةٌ : Kadın öğretmen, ناَفِذَةٌ : Pencere

3) Sonlarına elif-i memdûde (اء) bitişen isimler: Elif-i memdûde, uzun okunan elif demektir.

Örnekler:

بَيْضَاءُ : Beyaz, سَوْدَاءُ : Siyah,  سَمْرَاءُ : Esmer,

شَقْرَاءُ : Kumral, صَفْرَاءُ : Sarışın, صَحْرَاءُ : Çöl

4) Sonlarına elif-i maksûre yani kısa okunan elif (ى) bitişen isimler:

Örnekler:

سَلْمَى : Selma, لَيْلَى : Leyla, بُشْرَى : Müjde, Büşra,

كُبْرَى : En büyük, Kübra, صُغْرَى : En küçük

Üçüncü ve dördüncü maddelerde verdiğimiz örneklerde yer alan elif-i memdûde ve elif-i maksûre olan harfler, kelimenin aslından olmayıp, söz konusu kelimelerin dişiliğine delâlet etmesi için, kelime köklerine sonradan ilave edilmiş zâid (fazlalık) harflerdir. Şu noktaya dikkat etmek gerekir. Bu zâid harfler, söz konusu müennes kelimelerden atıldığında geriye kelimenin kökünü teşkil eden asıl harfler kalmaktadır.

Bu açıklamadan hareketle, sonlarında elif-i memdûde ve elif-i maksûre bulunan her kelimenin müennes (dişi) kelime olmayacağı ortaya çıkmaktadır. Mesela: دُعَاءٌ (dua) ve فَتًى (genç) kelimelerinin sonunda da elif-i memdûde ve elif-i maksûre vardır ama bu tür kelimeler müennes değildir. Çünkü bu iki kelimenin sonunda yer alan harfler, kelimenin aslındandır. Bir kelimenin sonunda elif-i memdûde ve elif-i maksûre bulunduğunda, bu kelimenin müennes mi yoksa müzekker mi olduğunu nasıl anlayacağız? Bunu anlamak için, kelime sonundaki harfleri atıldığında geriye iki harf kalıyorsa; o kelime müzekkerdir, kelimenin aslı kalıyorsa müennestir.

مُسْتَشْفَى (hastane), مُصْطَفَى (Mustafa) kelimelerinin sonundaki elif-i maksûre harfleri de müenneslik alâmeti değildir. Çünkü bu kelimelerin kökleri; شَفَى (tedavi etti, iyileştirdi), صَفاَ (temiz oldu, saf oldu) fiilleridir. Eğer son harfleri atarsak, kelimenin asıl kökü iki harfe düşmektedir. Bu nedenle bu kelimelerde elif-i maksûre bulunmasına rağmen; bunlar müennes kelime olmazlar; zira kelime sonlarındaki (ى) harfi kelimesinin aslındandır.

5) Semâî Müennesler: Yukarıdaki müenneslik alâmetlerinden birisini taşımadığı halde, müennes kabul edilen kelimeler de vardır.

Semâî Müennes: Belli bir kâideye dayanmayan, Araplardan işitildiği gibi müennes kabul edilen kelimelerdir.

İşitmeye dayalı dişil kelimelere örnekler:

شَمْسٌ : Güneş, نَفْسٌ : Nefis, أرْضٌ : Yer, arazi,

حَرْبٌ : Harp, savaş, رِيْحٌ : Rüzgar, نَارٌ : Ateş, بِئْرٌ : Kuyu

Bu kelimelerin, görünüşte müzekker kelimelerden farkı yoktur ve kendilerinde müenneslik alâmeti de yoktur; ama bunlar semâî müennes kelimelerdir. Semâî (işitmeye dayalı) müennesleri, müzekker kelimelerle karıştırmamak için, bu konuyu bilmek gerekir. Bu bilgiye, ya sözlükten, ya da hocaya sorarak ulaşabiliriz. Zamanla bu bilgi, tecrübe ve sık tekrarlarla kökleşmektedir.

Bu tür dişi kelimelere devam edelim.

6) Vücuttaki çift olan organlar da müennes sayılmaktadır:

Örnekler:

رِجْلٌ ، قَدَمٌ : Ayak, يَدٌ : El, عَيْنٌ : Göz, أذُنٌ : Kulak

7) Kabile, köy, şehir, devlet isimleri de müennes (dişi) sayılmaktadır:

Örnekler:

قُرَيْشٌ : Kureyş, مَكَّةٌ : Mekke, أنقرةُ : Ankara,

مِصْرٌ : Mısır, تُرْكِيَا : Türkiye

Hatırlatma:

• Yukarıdaki yedi maddede sayılan kurallara uymayan kelimeler, müzekker (eril) kabul edilir.
• Ayrıca kural gereği; Arapça’da bütün akılsız varlıkların (insanlar dışındaki canlıların ve cansızların) çoğulları, müfred (tekil) ve müennes (dişil) kabul edilir. Mesela: شَجَرٌ(ağaç) cansız bir varlıktır, çoğulu ise; أشْجَارٌ ‘dur. Tüm cansız çoğullar gibi, bu örnekteki أشْجَارٌ kelimesi, müfred ve müennes hükmündedir.

Bu konuyu daha iyi anlamak için bir örnek yapalım: “Ağaçlar meyvelidir” cümlesini Arapçaya çevirelim ve “ağaçlar”ı da zamirle ifade edelim.

هِىَ مُثْمِرَةٌ Görüldüğü gibi, ağaçlar kelimesini müfred (tekil) ve müennes (dişi) zamiriyle ifade ettik. İsim cümlelerinde mübteda ve haber arasında cinsiyet, aded uyumu gereği; مُثْمِرَةٌ “meyvelidir” kelimesi de müfred ve müennes gelmiştir. Bu konu, ileride daha iyi anlaşılacaktır.

• Bazı müzekker isimler kurala aykırıdır.

حَمْزَةُ (Hamza), طَلْحَةُ (Talha) gibi.

Bu kelimelerin yazılışında yer alan yuvarlak te’ler müenneslik alâmeti değildir.

• Mübâlağa ifade eden فَعَّالةٌveznindeki kelimelerdeki tâ-i merbûta da müenneslik (dişilik) için değildir. Buna “tâu’l mübâlağa” denir.

Örnek: “İlmi çok, çok bilgili, çok âlim” عَلاَّمَةٌ , “çok gezmiş” رَحَّالَةٌ gibi.

 

Arapçada Müzekker Müennes

Arapçada Müzekkerlik ve Müenneslik

 

د. نظام الدّين إبراهيم أوغلو

باحث أكاديمي تركماني ـ تركيا

Nizameddin İbrahimoğlu

Hitit Üniversitesi- Çorum

المُذَكَّرُـ1 Müzekker: Eril/Erkek: Müenneslik alametine sahip değildir.

İkiye ayrılır:

 

1- Hakiki Müzekker: İsim veya sıfat gelebilir. (Akıllı veya canlı olanlar isimlerdir) .

محمد ـ أحمد ـ كريم ـ جميل ـ كامل/ طالب ـ مهندس ـ مدير ـ عالم

 

2- Mecâzî Müzekker (Akılsız veya cansız Müzekker)

 

الأسماء المذكرة الجامدة (مذكرها لا تتحول إلى المؤنث بعلامات مؤنثة)

حجر ـ دفتر ـ قلم ـ  باب

المُؤَنَّثُ ـ2Müennes : Dişil/Dişi Müenneslik alametine sahiptir.

İki ana grupta sınıflandırılarak da isimlendirilebilir:

 

A- المُؤَنَّثُ الحَقِيقِيُّ Hakiki Müennes: (Akıllı veya canlı olanlar isimlerdir). (Dişi): Ta-i Merbuta /Ta-i Tenis (dişilik) alameti taşısın veya taşımasın gerçekte dişi olan varlıktır. İsim veya sıfat olarak gelebilir.

جميلة، كريمة، كاملة، فاطمة، عائشة / طالبة ـ مهندسة ـ مديرة ـ عالمة

خَدِيجَةُ (Hatice)                   مَرْيَمُ (Meryem)            خَنْسَاءُ (Hansa)        لَبُؤَةٌ (Aslan)       هِرَّةٌ(Kedi).

 

B- المؤنث المجازي Mecâzî Müennes (Akılsız veya cansız olanlar isimlerdir).

(مؤنثها لا تتحول إلى المذكر بحذف علامات المؤنث) الأسماء المؤنثة الجامدة

 

شجرة ـ حقيبة ـ نافذة ـ سبورة

 

İkiye Ayrılır:

 

1.Lafz-i Müennes  (Kıyasi Müennes): 3 gruba ayrılır:

1. a) Tenis (Dişilik) alameti olan (ة – ى – اء) sıfatların ve isimlerin sonunda bulunan alametler.

 

Son harfi ta-yı merbuta (ة – ـة) Yuvarlak te /  التاء مربوطةile biten isimler veya sıfatlar çoğunlukla müennes (dişi), müfret (tekil) kabul edilir.

 

Örnekler:

مَدِينَةٌ (şehir)        مُحَافَظَةٌ (şehir)             لَيْلَةٌ (bir gece)               سَفِينَةٌ (gemi)     كَبِيرَةٌ (büyük)  طَبِيبَةٌ (bayan doktor)            مَرِيضَةٌ (hasta)            كَاتِبَةٌ (yazıcı) مُعَلِّمَةٌ (öğretmen)         فَقِيرَةٌ (yoksul)           نَظِيفَةٌ (temiz)         كَبِيرَةٌ (büyük) صَغِيرَةٌ (küçük)            قِطَّةٌ (kedi)          كَلْبَةٌ (köpek)          مُهْرَةٌ (tay)            مُسْلِمَةٌ (Müslüman)           مُؤْمِنَةٌ (mümin)         نَافِذَةٌ  (pencere)            كَبِيرَةٌ (büyük)          صَغِيرَةٌ (küçük)            بَطِيئَةٌ (yavaş).

Not: Ta’i Marbuta/Kapalı te – Tenis te’si / Dişilik te (ة – ـة) sonuna bir ek bitiştiğinde açık ـ ت ـ şeklinde yazılır.

Örnek:

مِحْفَظَةٌ – مِحْفَظَتُكَ  (çanta – senin çantan)

نَظَّارَةٌ – نَظَّارَتُهُ  (gözlük – onun gözlüğü)

مِظَلَّةٌ – مِظَلَّتِي  (şemsiye – benim şemsiyem)
**** Sonunda (uzun elif – اء)yani elif-i memdude. “uzun elifi” olan sıfatlardır. Bu alamet daha ziyade renk ve sakatlığı ifade eden أَفْعَلُ فعلاء  veznindeki kelimelerin müenneslerinde kullanılır.

Örnekler:

بَيْضَاءُ (beyaz)         زَرْقَاءُ (mavi)         حَمْرَاءُ (kırmızı)          حَسْنَاءُ (güzel kız) سَمْرَاءُ (Semra)        خَضْرَاءُ (yeşil)           سَوْدَاءُ (siyah)              خَرْسَاءُ (dilsiz) حَدْبَاءُ (kambur)              عَرْجَاءُ (topal)              عَمْيَاءُ (kör)            شَقْرَاءُ (sarışın) سَمْرَاءُ (esmer).

 

Not: Topluluk isimleri genellikle müennes (dişi) kabul edilir.

Örnek:

العَرَبُ (Arap)

 

Sonu ى yani elif-i maksura (kısa elif) ile biten isimlerdir. Elif-i maksura daha ziyade

 أَفْعَلُ فُعلى veznindeki derecelendirilmiş sıfatların müenneslerinde kullanılır.

 

Daha büyük          أكبر          كُبرى

Daha küçük          أصغر           صُغرى

Daha güzel   أحسن      حُسنى

 

– فَعْلاءُ veznindeki sıfatların müennesleri de فُعْلَى vezninde kullanılır.

 

Örnekler:

 

صُغْرَى (en küçük)             حُسْنَى (en güzel)            حُبْلَى (hamile, gebe)         عَصًا (baston)             كُبْرَى (en büyük)              سُفْلَى (daha düşük)          عَطْشَى (susamış, susuz).

2. 
   Sema-i Müennes (Manevi Müennes):

Üzerinde müenneslik alameti olmayıp, müennes sayılan isimlerdir. Bu müennesler sözlüğe bakılarak ve/veya işitilerek bilindiği için Semai Müennes denir.

Örnekler:

نَفْسٌ (kendim)        أَرْضٌ (yeryüzü)           شَمْسٌ (güneş)            سَمَاءٌ (gökyüzü)   رِيحٌ (rüzgar)      نَارٌ (ateş)         دَارٌ (ev)        حَرْبٌ (savaş)         فَأْسٌ (balta)       جَهَنَّمٌ (cehennem)        حَاجِبٌ (kaş)          رِجْلٌ (ayak)            دَلو (kava)           فُلُك (gemi)          عقرب (akrep)            درع(zırh)            بئر(kuyu)              عين (pınar)فردوس   (cennet)        ملح(tuz)             سعير (cehennem)          جحيم (cehennem)   سِنٌّ (diş)       عصا (sopa)          أفعى (yıl).

 

Not 1: Diğer Manevi Müennes ifade eden isimlerdir. Örneğin

المؤنّث المعنوي: بقية المؤنث المعنوي:

بتول، مريم، زينب، شام. وهُناك من الألفاظ للمؤنث المعنوي التي لا يُستعمل إلاّ مؤنّثًا: نحو(فأس، أرض، أرنب، إصبع، حرب، دار، رَحيم، رَحى، سقر، شمس، شِمال، يمين، ضبعُ، عُروض، عَقِب، فخِذ، قوس، كأس، كرش، نَعْل، ناب، وِرك، مع أسماء الرّياح ( صبا، قَبول، جَنوب، دَبور، هيف، حَرور، سموم…).

Not 2:  Müzekker ve müenneslik için kullanılan bazı Manevi lafızlar vardır.

هناك من الألفاظ المعنوية التي تُستعمل للمذكر والمؤنث: ( إبط، إزار، حال، حانوت، خمر، زُقاق، سبيل، سُرى، سراويل، سلاح، سكّين، سليم، سماء، سوق، صاع، ضُحى، طِرس، طريق، عَجُر، عُقاب، عقرب، عُنق، عنكبوت، فرس، قِدر، قَفا، قميص، كِبد، لسان، مِسك، وراء، مُوسى).

 

Not 3: İsimlerde Cinsiyet: Arap dilinde kelimeler dil bilgisi yönünden müennes (dişil) ve müzekker (eril) olarak iki tür cinsiyete sahiptir. Bunlar genellikle varlıkların doğal cinsiyetine uyarlar. Doğada erkek olan canlılar müzekker, dişi olan canlıklar müennes kabul edilir.

 

Doğal dişi Erkek isimler. Bular da istisnalardan kabul edilebilir.

Örnekler:

أُمٌّ (anne)       أَبٌ Baba         أَخٌ(erkek kardeş)         أُخْتٌ (kız kardeş)     ابنٌ (Erkek çocuk).      بِنْتٌ (kız çocuğu)         . بَعل  (koca)           .:زَوجَةٌ Hanım   . رَجُلٌ (erkek). إمرأة (kadın)   . صُهرٌ (damat)      . كِنَّةٌ (gelin)         . ثورٌ(öküz)

. بَقرٌ (ة)(inek)        . ناقة (dişi deve)        . جمل (erkek deve)         . ديك (horoz). دجاجة (tavuk).

 

Not 4:  Kasaba, şehir, ülke ve kabile isimleri müennes (dişi) kabul edilir.

أسماء البلاد والمدن والقبائل تستعمل كمؤنث

Örnekler:

قُرَيْشٌ (Kureyş)                   مِصْرٌ (Mısır)                         مَكَّةٌ (Mekke)

 

Not 5: Vücudun çift olan azaları, organları müennes (dişi) olarak kabul edilir.

أسماء أعضاء الجسم المزدوجة تستعمل كمؤنث

Örnekler:

عَيْنٌ (Göz)                          أُذْنٌ (Kulak)                                    يَدٌ (el)

 

Not 6: Ayrıca Arapçadaki bütün cansız isimlerin çoğulu müennes (dişi) ve müfret (tekil) kabul edilir.

 

Not 7:Bazı müzekker (eril) isimler kurala aykırıdır.

Örnekler:

حَمْزَةُ (Hamza)       طَلْحَةُ (Talha)                      عُرْوَةُ (Urve)

 

Not 8: Mübalağa ifade eden فَعَّالَةٌ vezninin sonundaki ta-i marbuta ـة müenneslik (dişilik) için değildir.

Örnekler:

عَلاَّمَةٌ (çok bilgili)              نَسَّابَةٌ (soy bilgini)            رَحَّالَةٌ  (çok gezmiş)

 

Not 9: Bazı sıfatların hem müzekkeri ve müennesi de aynıdır genellikle şu vezinlerde gelir: Fa’ulün – Fe’ilün – Mif’alün –Mif’ilün ….

هناك من الصّفات التي يستوي فيها المذكر والمؤنث لذا فلا تطابق الصّفة بالموصوف. وعمومًا يأتي على وزن فعول وفعيل ومِفعَال مِفعِيل وأوزان أخرى مثل: صَبورـ فَخور ـ جَرِيح ـ عَظِيم ـ رَحِيم ـ كَبِير ـ رَخِيص ـ عَلاَّمَة ـ مِكْسَال ـ مِعْطِير ـ مِغْشِم ـ ضحْكة .

والمصدر الثلاثي الغير الميمي مثل : عدلٌ / وأيضًا ما كان الصّفة لجمع ما لايعقل.

الأمثلة : رجُلٌ صَبورٌ / إمرأةٌ صَبورٌ / هذا شَاهدُ عَدلٌ / هَذانِ شَاهِدَانِ عَدلٌ / هذهِ شُهودُ عَدْلٌ.

 

Müzekkerlik ve Müenneslik Diğer Konularda

 

المذكر والمؤنث في الضَّمَائر في حَالةِ الفَاعِلِ:  Fail halinde olan zamirler

 

هُوَ: O   Müzekker) مُذكّر(

هُمَا: Müzekker) O İkisi  مُذكّر(

هُمْ: Müzekker) Onlar مُذكّر(

هِيَ: O  Müennes) مُؤنَّث(

هُمَا:  Müennes) O İkisi مُؤنَّث(

هُنَّ:  Müennes) Onlar مُؤنَّث(

اَنْتَ:  Müzekker) Senمُذكّر (

اَنْتُمَا: Müzekker) İkiniz مُذكّر(

اَنْتُمْ: Müzekker) Siz مُذكّر(

اَنْتِ:Sen  Müennes) مُؤنَّث(

اَنْتُمَا:İkiniz  Müennes) مُؤنَّث(

اَنْتُنَّ:Siz  Müennes) مُؤنَّث(

اَنَا: Ben

نَحْنُ: Biz

 

المثال:

 

ـ ذَهبتُ إلى السّوقِ.  ـ ذَهبَ (ذَهَبَتْ) إلى السُّوقِ. هما ذَهَبَا (ذَهَبَتَا) إلى السُّوقِ.  ـ هُم  ذَهبوا إلى السُّوقِ.

هنّ ذَهبنَ إلى السُّوقِ. أنتم ذَهَبتُم إلى السُّوقِ. أنتُنَّ ذَهَبتُنَّ إلى السُّوقِ. نَحنُ ذَهَبنَا إلى السُّوقِ.

 

المذكر والمؤنث في الضَّمَائر في حَالةِ المَفعُولِ:  Tümleç Halinde olan Zamirler

 

إيّاهُ: Müzekker) Onu  مُذكّر(

إيّاهُمَا:  Müzekker) İkisini مُذكّر(

إيّاهُم: Müzekker) Onları مُذكّر(

إيّاهَا:Onu   Müennes) مُؤنَّث(

إيّاهُما:İkisini   Müennes) مُؤنَّث(

إيّاهُنّ:Onları   Müennes) مُؤنَّث(

إيّاكَ:Seni   Müzekker) مُذكّر(

إيّاكُمَا:İkinizi   Müzekker) مُذكّر(

إيّاكُمْ:Sizi   Müzekker) مُذكّر(

إيّاكِ:Seni   Müennes) مُؤنَّث(

إيّاكُمَا:İkinizi   Müennes) مُؤنَّث(

إيّاكُنّ:Sizi   Müennes) مُؤنَّث(

إيّايّ:Beni

إيّانَا: Bizi

…هُ:Onu  Müzekker) مُذكّر(

…هُمَا: O İkisini  Müzekker) مُذكّر(

…هُمْ: Onları Müzekker) مُذكّر(

…هَا:Onu   Müennes) مُؤنَّث(

…هُمَا: O İkisini  Müennes) مُؤنَّث(

هُنَّ: Onları  Müennes) مُؤنَّث(

…كَ: Seni-n   Müzekker) مُذكّر(

…كُمَا: İkinizi-n Müzekker) مُذكّر(

…كُمْ: Sizi-n Müzekker) مُذكّر(

…كِ:Seni-n   Müennes) مُؤنَّث(

كُمَا:İkinizi-n   Müennes) مُؤنَّث(

…كُنَّ: Sizi-n  Müennes) مُؤنَّث(

…يِ: Beni

…نَا: Bizi

 

الأمثلة:

إيّاكَ نَعبُدُ. Sana ibadet ederiz

إيّايَ فأعبدوني. Bana ibadet ediniz

كَتَبْناهَا Onu-e-k- yazdık:

كَتَبْنُمْنَاBizi yazdınız-e :

نَكْتُبُهَا:Onu-k-yazıyoruz

 

المذكر والمؤنث في مَفعُول فيهِ: Tümleci ‘De’ Hali olan

عِندِي: Bende

عِندَنَا: Bizde

عِندَكَ:  Sende: Müzekker) مُذكّر(

عِندَكِ:Sende Müennes) مُؤنَّث(

عِندَكُمْ: Müzekker) Sizde مُذكّر(

عِندَكُن:Sizde  Müennes) مُؤنَّث(

عِندَهُ:Onda  Müzekker) مُذكّر(

عِندَهَا:Onda  Müennes) مُؤنَّث(

عِنْدَنَا:Bizde

جَاءَ عِندِي   ـ  ذَهبَ عِنْدَكُمْ

المذكر والمؤنث في مَفعُول مَعَهُ: Tümleci ‘Le’ Hali olan

 

مَعِي: Benimle

مَعَنا: Bizimle

مَعَكَ:  Seninle: Müzekker) مُذكّر(

مَعَكِ:Seninle  Müennes) مُؤنَّث(

مَعَكُم:Sizinle  Müzekker) مُذكّر(

مَعَكُن:Sizinle  Müennes) مُؤنَّث(

مَعَهُ:  Onunla: Müzekker) مُذكّر(

مَعَهَا:Onunla  Müennes) مُؤنَّث(

مَعَهُم:  Onlarla: Müzekker) مُذكّر(

مَعَهُن:Onunla  Müennes) مُؤنَّث(

 

الأمثلة:

ذَهَبتُ مَعَكَ. Seninle gittim  ذَهبتَ مَعِي. Benimle geldin

 

المذكر والمؤنث في مَفعُول عَنه: Tümlecin ‘Den’ Hali olan

عَنِّي: Benden

عَنَّا: Bizden

عَنْكَ: Müzekker)Senden مُذكّر(

عَنكِ:Senden Müennes) مُؤنَّث(

عَنْكُم:  Sizden: Müzekker) مُذكّر(

عَنكُن:Sizden Müennes) مُؤنَّث(

عَنهُ:  Ondan Müzekker) مُذكّر(

عَنهَا:Ondan Müennes) مُؤنَّث(

عَنهُم: Onlardan Müzekker) مُذكّر(

عَنهُن:Onlardan  Müennes) مُؤنَّث(

 

الأمثلة:

فأعفُ عنًّا. Bizi Bağışla

رَضي الله عنكَ. Allah sizden razı olsun

ذَهبَ  عنّي الفَزعُ   Özerimden korku gitti

 

المذكر والمؤنث في مَفعُولٌ إليهِ: Tümlecin ‘E’ Hali olan

 

اِلىَّ: Bana

اِلينَا:Bize

اِليكَ:Sana  Müzekker) مُذكّر(

اِليكِ: Sana Müennes) مُؤنَّث(

اِليكُمْ:  Size Müzekker) مُذكّر(

اِليكُن: Ona  Müennes) مُؤنَّث(

اِليهِ:Ona   Müzekker) مُذكّر(

اِليهَا: Müennes) مُؤنَّث(

اِليْهِم:  Onlara Müzekker) مُذكّر(

اِليهن:Onlara  Müennes) مُؤنَّث(

 

الأمثلة:

أهدي إليك كتابًا. Size Kitap hediye ediyorum

جاؤا إلينا.  Bize geldiler   ـ ذَهبوا إليكم. Size gittiler

 

المذكر والمؤنث في اسمُ الإشَارَةِ: İşaret İsimleri

Yakın için işaret zamirleri

 

هَذَا:  Müzekker) Bu مُذكّر(

هَذانِ، هَاذيْنِ: Müzekker) Bu ikisi مُذكّر(

هَؤُلاَءِ: Bunlar

هَذِهِ / هَذِي: Müennes) Bu مُؤنَّث(

هَتَانِ، هَاتَيْنِ: Müennes) Bu ikisi مُؤنَّث(

Uzak İçin İşaret Zamirleri

ذَاكَ، تِيكَ: Şu

ذَالِك:  Müzekker) مُذكّر(

ذَانِكَ:  Müzekker) O ikisi مُذكّر(

اُولاَئِكَ: Müzekker) Onlar مُذكّر(

تِلْكَ / تَاكَ:O  Müennes) مُؤنَّث(

تَانِكَ:O ikisi  Müennes) مُؤنَّث(

 

الأمثلة:

ـ هَذا رَجُلٌ ذكيٌّ.  Bu zeki bir adamdır      ـ ذَلكَ الكِتابُ لا ريبَ فيهِ.Bu kitapta şüphe yoktur

 

المذكر والمؤنث في الاسم الموصول: Belirtili İsm-İ Mevsuller (İlgi Zamiri)

اَلَّذِى: Müzekker) Ki o kimse  مُذكّر(

اَللَّذَانِ،اَللَّذَيْنِ: Müzekker) Ki o ikisini مُذكّر(

اَلَّذِينَ: Müzekker) Ki o kimseler  مُذكّر(

الَّتي:Ki o kimse  Müennes) مُؤنَّث(

اَللَّتَانِ، اَللَّتَيْنِ:  Müennes) Ki o ikisini مُؤنَّث(

اَلْلاَّتِي ، اللَّوَاتِي، اللاَّئِي: Ki o kimseler   Müennes) مُؤنَّث(

Not: Sadece insan dışındaki SADECE çoğullarda İsm-i mevsul müennes tekil اَلَّتِى gelir. (Akıllı ve akısızlar için kullanılır).

Belirtisız İsm-İ Mevsuller

مَنْ: (kimse-ler): Sadece akıllılar için kullanılır.

ماَ: (şeyler) Hayvan canlılar ve nesneler için kullanılır

اىُّ: (hangisi) İnsan, hayvan ve cansızlar için kullanılır

د. نظام الدّين إبراهيم أوغلو