Elif-i Memdûde ( الألِفُ الممَْدُودَةُ ): Kelime sonunda ( اء ) şeklinde yazılan eliftir. Elif-i memdûde’nin müenneslik alameti olabilmesi için hemzenin zâid (fazlalık) olması gerekmektedir. Aksi takdirde elif-i memdûde müenneslik
alameti olamaz. Örneğin قُرَّاءٌ، إِنْشَاءٌ، دُعَاءٌ، بَقَاءٌ، بِنَاءٌ kelimelerindeki elif-i memdûdeler aslî harflerden oldukları için müenneslik ifade etmez. Zira قُرَّاءٌ kelimesinin kökü قَرَأَ fiili, إِنْشَاءٌ kelimesinin kökü ise نَشَأَ fiilidir. Diğerlerinde
de durum pek farklı değildir. دُعَاءٌ kelimesindeki hemzenin aslı “vav”, بَقَاءٌ ve بِنَاءٌ kelimelerindeki hemzelerin asılları ise “ye” harfleridir. Hemze bu kelimelere sonradan ilave edilmemiştir.
Elif-i Memdûde’nin Tenis Alameti Olarak Kullanıldığı Yerler
فَعْلاَءُ veznindeki isim ve sıfatlar: Elif-i memdûde daha çok renk, sakatlık ve süs bildiren أَفْعَلُ veznindeki sıfat-ı müşebbehe’nin müennesi olan فَعْلاَءُ vezninde te’nis alametidir. Aşağıdaki kelime örneklerini ve cümle
içerisindeki kullanımlarını inceleyiniz:
حمَْرَاءُ، سَوْدَاءُ، خَضْرَاءُ، حَدْبَاءُ، زَرْقَاءُ، بَكْمَاءُ، بَيْضَاءُ، هَيْفَاءُ
حمَْرَاءُ kelimesi, أَحمَْرُ sıfat-ı müşebbehe vezninin müennesidir. Müzekker olan أَحمَْرُ vezninde elif-i memdûde ( اء ) bulunmazken, müennes olan حمَْرَاءُ veznine sonradan ilave edilmiştir. Aşağıdaki örneklerde de durum
aynıdır:
Orman yeşildir. . الغَابَةُ خَضْرَاءُ Çanta siyahtır. . الحَقِيبَةُ سَوْدَاءُ
Çöl büyüktür. . الصَّحْرَاءُ كَبِيرَةٌ Topal bir kız geldi. . جَاءَتْ بِنْتٌ عَرْجَاءُ
Gök mavidir. . السَّمَاءُ زَرْقَاءُ O, kambur bir kadındır. . هِيَ اِمْرَأَةٌ حَدْبَاءُ
Leyla kördür. . لَيْلَى عَمْيَاءُ Annesi dilsizdi. . أُمُّهُ كَانَتْ بَكْمَاءَ
Yumurta beyazdır. . البَيْضَةُ بَيْضَاءُ Gül kırmızıdır. . الوَرْدَةُ حمَْرَاءُ
Kız zariftir. . البِنْتُ هَيْفَاءُ Sarı bir inek aldım. . اِشْتَرَيْتُ بَقَرَةً صَفْرَاءَ
Boşlukları parantez içindeki uygun kelimelerle doldurunuz.
(جَوْعَى-حُبْلَى-عَطْشَانُ-مُوسَى-الصَّحْرَاءُ- زَرْقَاءُ -العَمْيَاءُ-هَادِئَةٌ -الحُسْنَى)
1. الرَّجُلُ……………. 2. المرَْأَةُ ………………
3. البِنْتُ……………. 4. السَّمَاءُ……………..
5. وَلِلَّهِ الْأَسمَْاءُ…………. 6. ……….لاَ تَسْتَطِيعُ الرُّؤْيَةَ.
7. …………..رَجُلٌ كَرِيمٌ. 8………….كَبِيرَةٌ جِدَّا.
Müenneslik alametlerinin sonunda bulunduğu ismin müennes sayılabilmesi için, bu alametlerin kelimenin kök harflerinden olmaması gerekmektedir. Aksi takdirde isim müzekkerdir.
