MEHMUZ Fiiller Genel Özet

MEHMUZUL FA

Mehmuzul Fa dört babdan gelir:

1. birinci babdan يَأْمُرُ أَمَرَ gibi.
2. İkinci babdan أَبَدَ يَأْبِدُ gibi.
3. Dördüncü babdan أَبِثَ – يَأْبَثُ gibi.
4. Beşinci babdan اَدُبَ يَأْدُبُ gibi.

FİİLİ MAZİ MALUM

Mehmuzul Fa’ların mazi malumu ve meçhulu tamamıyla sahihdeki gibi çekilir.

أَمَرَ (birinci babdan) fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
أَمَرُوا	أَمَرَا	أَمَرَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أَمَرْنَ	أَمَرَتَا	أَمَرَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَمَرْتُمْ	أَمَرْتُمَا	أَمَرْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أَمَرْتُنَّ	أَمَرْتُمَا	أَمَرْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَمَرْنَا		أَمَرْتُ		مُتَكَلِّمٌ

أَبَدَ (ikinci babdan) fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		oturmak
أَبَدُوا	أَبَدَا	أَبَدَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أَبَدْنَ	أَبَدَتَا	أَبَدَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَبَدْتُمْ	أَبَدْتُمَا	أَبَدْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أَبَدْتُنَّ	أَبَدْتُمَا	أَبَدْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَبَدْنَا		أَبَدْتُ		مُتَكَلِّمٌ

أَبِثَ (dördüncü babdan) fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
أَبِثُوا	أَبِثَا	أَبِثَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أَبِثْنَ	أَبِثَتَا	أَبِثْتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَبِثْتُمْ	أَبِثْتُمَا	أَبِثْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أَبِثْتُنَّ	أَبِثْتُمَا	أَبِثْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَبِثْنَا		أَبِثْتُ		مُتَكَلِّمٌ

أَدُبَ (beşinci babdan) fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
أَدُبُوا	أَدُبَا	أَدُبَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أَدُبْنَ	أَدُبَتَا	أَدُبَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَدُبْتُمْ	أَدُبْتُمَا	أَدُبْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أَدُبْتُنَّ	أَدُبْتُمَا	أَدُبْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أَدُبْنَا		أَدُبْتُ		مُتَكَلِّمٌ

FİİLİ MAZİ MEÇHUL

أَمَرَ (birinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
أُمِرُوا	أُمِرَا	أُمِرَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أُمِرْنَ	أُمِرَتَا	أُمِرَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُمِرْتُمْ	أُمِرْتُمَا	أُمِرْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أُمِرْتُنَّ	أُمِرْتُمَا	أُمِرْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُمِرْنَا		أُمِرْتُ		مُتَكَلِّمٌ

 

أَبَدَ (ikinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
أُبِدُوا	أُبِدَا	أُبِدَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أُبِدْنَ	أُبِدَتَا	أُبِدَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُبِدْتُمْ	أُبِدْتُمَا	أُبِدْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أُبِدْتُنَّ	أُبِدْتُمَا	أُبِدْتِ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُبِدْنَا		أُبِدْتُ		مُتَكَلِّمٌ

 

أَبِثَ (dördüncü babdan) meçhul fiili mazinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
أُبِثُوا	أُبِثَا	أُبِثَ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
أُبِثْنَ	أُبِثَتَا	أُبِثَتْ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُبِثْتُمْ	أُبِثْتُمَا	أُبِثْتَ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
أُبِثْتُنَّ	أُبِثْتُمَا	أُبِثْتُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
أُبْثْنَا		أُبِثْتُ		مُتَكَلِّمٌ

أَدُبَ (beşinci babdan) meçhul fiili mazinin çekimi olmaz!.. Çünkü lazım fiildir.

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
yok	yok	yok	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
yok	yok	yok	مُؤَنَّثٌ Dişil
yok	yok	yok	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
yok	yok	yok	مُؤَنَّثٌ Dişil
yok	yok	yok		مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MALUM

Mehmuzul Fa’ların muzari malumu –yalnız “MÜTEKELLİM VAHDEH” çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir.

Mütekellim vahdeh çekiminin ise اَهْ denilmeyip آ denilir. O halde يَأْمُرُ kelimesi يَكْتُبُ gibi çekilir (tasrif olunur), yalnız mütekellim vahdeh çekiminde çekiminde أَهْ مُرُ denilmeyip, آمُرُ denilir. İşte farkı bu kadardır.

Diğer babların muzari malumu da böyledir. Örnek: يَأْبِدُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekimindeآبِدُ; يَأْبَثُ fiili muzarinin mütekellim vahdeh çekiminde آبَثُ; يَأْدُبُ fiili muzarinin vahdeh çekiminde آدُبُ denilir.

أَمَرَ ٠ يَأْمُرُ (birinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
يَأْمُرُونَ	يَأْمُرَانِ	يَأْمُرُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَأْمُرْنَ	تَأْمُرَانِ	تَأْمُرُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَأْمُرُونَ	تَأْمُرَانِ	تَأْمُرُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَأْمُرْنَ	تَأْمُرَانِ	تَأْمُرِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَأْمُرُ		آمُرُ		مُتَكَلِّمٌ

أَبَدَ ٠ يَأْبِدُ (ikinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		oturmak
يَأْبِدُونَ	يَأْبِدَانِ	يَأْبِدُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَأْبِدْنَ	تَأْبِدَانِ	تَأْبِدُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَأْبِدُونَ	تَأْبِدَانِ	تَأْبِدُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَأْبِدْنَ	تَأْبِدَانِ	تَأْبِدِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَأْبِدُ		آبِدُ		مُتَكَلِّمٌ

أَبِثَ ٠ يَأْبَثُ (dördüncü babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
يَأْبَثُونَ	يَأْبَثَانِ	يَأْبَثُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَأْبَثْنَ	تَأْبَثَانِ	تَأْبَثُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَأْبَثُونَ	تَأْبَثَانِ	تَأْبَثُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَأْبَثْنَ	تَأْبَثَانِ	تَأْبَثِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَأْبَثُ		آبَثُ		مُتَكَلِّمٌ

أَدُبَ ٠ يَأْدُبُ (beşinci babdan) malum fiili muzarinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil		emretmek
يَأْدُبُونَ	يَأْدُبَانِ	يَأْدُبُ	مُذَكَّرٌ Eril	غَائِبٌ
يَأْدُبْنَ	تَأْدُبَانِ	تَأْدُبُ	مُؤَنَّثٌ Dişil
تَأْدُبُونَ	تَأْدُبَانِ	تَأْدُبُ	مُذَكَّرٌ Eril	مُخَاطَبٌ
تَأْدُبْنَ	تَأْدُبَانِ	تَأْدُبِينَ	مُؤَنَّثٌ Dişil
نَأْدُبُ		آدُبُ		مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MEÇHUL 

Mehmuzul Fa’ların muzari meçhulü –yalnız MÜTEKELLİM VAHDEH çekimi müstesna olmak üzere- sahih gibi çekilir. Mütekellim vahdeh çekiminde ise اُهْ denilmeyip, اُو denilir. O halde يُأْمَلُ kelimesi يُكْتَبُ gibi çekilir. Yalnız mütekellim vahdeh çekiminde اُءْمَلُ denilmeyip, اُومَلُ denilir. İşte farkı bu kadardır.

Diğer babların muzari meçhulü de böyledir: اُومَتُ ، اُولَفُ gibi.

MUZARİ MANSUB – MUZARİ MECZUM 

Mehmuzul Fa’ların muzari mansub ve meczumu sahih fiillerdeki kaideye tabidir.

EMRİ HAZIR MALUM 

Mehmuzul Fa’ların emri hazırı malumu üç şekil üzere gelir:

1. Birinci ve beşinci babın emri hazır malumu اُوعُلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَلَ den اُومُلْ; اَدُبَ den اُودُبْ gibi.
2. İkinci babın emri hazır malumu اِيعِلْ şeklinde gelir. Örnek: اَمَتَ den اِيعِتْ gibi.
3. Dördüncü babın emri hazır malumu اِيعَلْ şeklinde gelir. Örnek: اَلِفَ den اِيلَفْ gibi.

Dikkat:

Mehmuzul Fa’ların emri hazır malumu şekilce sahih fiilinkinden farklı ise de yine sahih gibi çekilir.

Birinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
اُومُلُوا	اُومُلاَ	اُومُلْ	مُذَكَّرٌ
اُومُلْنَ	اُومُلاَ	اُومُلِى	مُؤَنَّثٌ

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
اُودُبُوا	اُودُبَا	اُودُبْ	مُذَكَّرٌ
اُودُبْنَ	اُودُبَا	اُودُبِى	مُؤَنَّثٌ

İkinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
اِيمِتُُوا	اِيمِتَا	اِيمِتْ	مُذَكَّرٌ
اِمِتْنَ	اِيمِتَا	اِيمِتِى	مُؤَنَّثٌ

Dördüncü babdan:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
اِيلَفُوا	اِيلَفَا	اِيلَفْ	مُذَكَّرٌ
اِيلَفْنَ	اِيلَفَا	اِيلَفِى	مُؤَنَّثٌ

Dikkat:

Birinci babdan olan اَمَرَ، اَكَلَ، اَخَذَ fiili mazi kelimelerinin emri hazır malumu anlatılan umumi kaideden müstesnadır. Yani bunların emri hazır malumunda yukarıda anlatılan kaideye göre اُوكُلْ، اُوخُذْ،اُومُرْ denilmesi icap ederdi. Fakat böyle söylenmemiştir. Belki اُو harfi atılarak مُرْ، كُلْ، خُذْ denilmiştir.

Ancak bunların çekimi sahih fiilerdeki kaideye uygundur:

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
خُذُوا	خُذَا	خُذْ	مُذَكَّرٌ
خُذْنَ	خُذَا	خُذِى	مُؤَنَّثٌ

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
مُرُوا	مُرَا	مُرْ	مُذَكَّرٌ
مُرْنَ	مُرَا	مُرِى	مُؤَنَّثٌ

 

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
كُلُوا	كُلاَ	كُلْ	مُذَكَّرٌ
كُلْنَ	كُلاَ	كُلِى	مُؤَنَّثٌ

MEHMUZUL AYN

Mehmuzul Ayn dört babdan gelir:

1. ikinci babdan gelir: رَأَسَ ، يَرْئِسُ gibi.
2. Üçüncü babdan gelir: ثَأَرَ ، يَثْأَرُ gibi.
3. Dördüncü babdan gelir: سَئِمَ ، يَسْأَمُ gibi.
4. Beşinci babdan gelir: ذَؤُبَ ، يَذْؤُبُ gibi.

 Mehmuzul Ayn’ların mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, müzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu, emri hazırı malumu, kısacası her çekimi sahih gibi çekilir.

Yalnız üçüncü babdan olan سَأَلَ kelimesinin emri hazırında kaideye göre إِسْأَلْ denilmesi caiz olduğu gibi, iki hemze atılarak سَلْ demek de caizdir.

جَمْعٌ Çoğul	تَثْنِيَةٌ İkil	مُفْرَدٌ Tekil
سَلُوا	سَلاَ	سَلْ	مُذَكَّرٌ Eril
سَلْنَ	سَلاَ	سَلِى	مُؤَنَّثٌ Dişil

MEHMUZUL LAM

Mehmuzul Lam dört babdan gelir:

1. ikinci babdan gelir: طَرَأَ ، يَطْرِئُ gibi.
2. Üçüncü babdan gelir: قَرَأَ ، يَقْرَأُ gibi.
3. Dördüncü babdan gelir: ظَمِئَ ، يَظْمَأُ gibi.
4. Beşinci babdan gelir: جَرُئَ ، يَجْرُؤُ gibi.

Mehmuzul Lam hangi babdan gelirse gelsin mazi malumu, mazi meçhulü, muzari malumu, muzari meçhulü, muzari mansubu, muzari meczumu ve emri hazırın malumu aynen sahih gibi çekilir. Demek ki, mehmuzul lam’lık bir ad’dan başka bir şey değildir.

Dikkat:

–          CAHDİ MUTLAK’ın malum ve meçhul büyün çekimlerinde لَمْ yerine لَمَّا getirirsek CAHDİ MUSTAĞRAK meydana gelir.

–          Malum ve meçhul altı gaib çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ GAİB, لاَ getirirsek NEHYİ GAİB meydana gelir.

–          Yalnız meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ HAZIR’ın meçhulü meydana gelir.

–          Malum ve meçhul altı muhatab çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek NEHYİ HAZIR meydana gelir.

–           Malum ve meçhul iki MÜTEKELLİM çekiminde لَمْ yerine لِ getirirsek EMRİ MÜTEKELLİM, لاَ getirirsek NEHYİ MÜTEKELLİM meydana gelir.