Mamulu Mensub

وَ أَمَّا الْمَنْصُوبُ فَثَلاَثَةَ عَشَرَ، اَلْأَوَّلُ مَفْعُولُ الْمُطْلَقُ، نَحْوُ؛ تُبْتُ تُوْبَةً نَصُوحًا وَ الثَّانِى الْمَفْعُولُ بِهِ، نَحْوُ؛ أَعْبُدُ اللهَ تَعَالَى وَ الثَّالِثُ الْمَفْعُولُ فِيهِ، نَحْوُ؛ صُمْ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ الرَّابِعُ الْمَفْعُولُ لَهُ، نَحْوُ؛ إِعْمَلْ طَلَبًا لِمَرْضَاتِ اللهِ تَعَالَى وَ الْخَامِسُ الْمَفْعُولُ مَعَهُ، نَحْوُ؛ يَفْتَى الْمَالُ وَ تَبْقَى وَ عَمَلَكَ وَ السَّادِسُ الْحَالُ، نَحْوُ؛ أَعْبُدُ اللهَ خَائِفًا رَاجِيًا وَ السَّابِعُ التَّمْيِيزُ، نَحْوُ؛ طَابَ الْعَالِمُ عِبَادَةً وَ الثَّامِنُ الْمُسْتَثْنَى، نَحْوُ؛ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ النَّاسُ إِلاَّ الْكَافِرَ وَ التَّاسِعُ خَبَرُ بَابِ كَانَ، نَحْوُ؛ كَانَ الْمَلاَئِكَةُ عِبَادَ اللهِ تَعَالَى وَ الْعَاشِرُ اِسْمُ بَابِ إِنَّ، نَحْوُ؛ إِنَّ السُّئَالَ حَقٌّ وَ الْحَادِى عَشَرَ اِسْمُ لاَ لِنَفْىِ الْجِنْسِ، نَحْوُ؛ لاَ طَاعَةَ مُغْتَابٍ مَقْبُولَةٌ  وَ الثَّانِى عَشَرَ خَبَرُ مَا وَ لاَ الْمُشَبَّهَتَيْنِ بِلَيْسَ، نَحْوُ؛ مَا الْغِيْبَةُ حَلاَلاً وَ لاَ نَمِيمَةُ جَائِزَةً وَ الثَّالِثَ عَشَرَ الْفِعْلُ الْمُضَارِعِ أَلَّذِى دَخَلَهُ اِحْدَى النَّوَاصِبِ، نَحْوُ؛ أُحِبُّ أَنْ يُغْفَرَ ذُنُوبِى

وَ أَمَّا الْمَنْصُوبُ dört kısımda (merfu, mansub, mecrur ve meczum) incelenen ve toplamda 25 adet olan mamulü bilasale’nin ikinci kısmı olan mansuba gelince; فَثَلاَثَةَ عَشَرَ mamulü mansub 13 tanedir. اَلْأَوَّلُ birincisi; مَفْعُولُ الْمُطْلَقُ، mefulü mutlaktır. Yani failin fiilinden etkilenen has meful diyebiliriz. نَحْوُ misali şöyledir; تُبْتُ تُوْبَةً نَصُوحًا “Nasuh olan bir tövbeyle tövbe ettim” gibidir. وَ الثَّانِى ikincisi; الْمَفْعُولُ بِهِ mefulün bihtir. نَحْوُ misali şöyledir; أَعْبُدُ اللهَ تَعَالَى “Allah’a kulluk ederim” gibidir. وَ الثَّالِثُ üçüncüsü; الْمَفْعُولُ فِيهِ mefulün fiyhtir. نَحْوُ misali şöyledir; صُمْ شَهْرَ رَمَضَانَ “Ramazan ayında oruç tut” gibidir. وَ الرَّابِعُ dördüncüsü; الْمَفْعُولُ لَهُ، mefulün lehtir. نَحْوُ misali şöyledir; إِعْمَلْ طَلَبًا لِمَرْضَاتِ اللهِ تَعَالَى “Allah rızası için amel et” gibidir. وَ الْخَامِسُ beşincisi; الْمَفْعُولُ مَعَهُ mefulün meahtır. نَحْوُ misali şöyledir; يَفْتَى الْمَالُ وَ تَبْقَى وَ عَمَلَكَ “Mal fanidir, sen ve amelin bakidir” gibidir. وَ السَّادِسُ altıncısı; الْحَالُ haldir. نَحْوُ misali şöyledir; أَعْبُدُ اللهَ خَائِفًا رَاجِيًا “Allah’a, korkarak ve ümit ederek kulluk ederim” gibidir. وَ السَّابِعُ yedincisi; التَّمْيِيزُ، temyizdir. نَحْوُ misali şöyledir; طَابَ الْعَالِمُ عِبَادَةً “Alim, ibadet bakımından güzel oldu” gibidir. وَ الثَّامِنُ sekizincisi; الْمُسْتَثْنَى müstesnadır. نَحْوُ misali şöyledir; يَدْخُلُ الْجَنَّةَ النَّاسُ إِلاَّ الْكَافِرَ “Kafirler hariç İnsanlar cennete girerler” gibidir. وَ التَّاسِعُ dokuzuncusu; خَبَرُ بَابِ كَانَ kane babının (kane ve benzerlerinin) haberidir. Bilindiği gibi kane ve kardeşleri olan nakıs fiiller isimlerini ref, haberlerini nasb ederler. نَحْوُ misali şöyledir; كَانَ الْمَلاَئِكَةُ عِبَادَ اللهِ تَعَالَى “Melekler Allahın kuludur” gibidir. وَ الْعَاشِرُ onuncusu; اِسْمُ بَابِ إِنَّ inne babının ismi, yani inne ve kardeşleri olan 8 amilin isim alıp nasb ettiği mamuller. Bilindiği üzere ismini nasb, haberini ref eden amiller 8 tanedir. نَحْوُ misali şöyledir; إِنَّ السُّئَالَ حَقٌّ “Muhakkak ki sual haktır” gibidir. وَ الْحَادِى عَشَرَ on birincisi; اِسْمُ لاَ لِنَفْىِ الْجِنْسِ cinsten hükmü nefy eden lâ’nın ismi. Bildiğimiz üzere bu lâ ismini nasb, haberini ref eder. نَحْوُ misali şöyledir; لاَ طَاعَةَ مُغْتَابٍ مَقْبُولَةٌ “Gıybet edenin itaati makbul değildir” gibidir. وَ الثَّانِى عَشَرَ on ikincisi; خَبَرُ مَا وَ لاَ الْمُشَبَّهَتَيْنِ بِلَيْسَ leyseye müşabih mâ ve lâ’nın haberi. Bildiğimiz üzere leyseye müşabih mâ ve lâ ismini ref eder, haberini nasb eder. نَحْوُ misali şöyledir; مَا الْغِيْبَةُ حَلاَلاً وَ لاَ نَمِيمَةُ جَائِزَةً “Gıybet helal değildir ve söz taşımak caiz değildir” gibidir. وَ الثَّالِثَ عَشَرَ on üçüncüsü; الْفِعْلُ الْمُضَارِعِ fiili muzaridir. أَلَّذِى  Öyle muzari fiil ki; دَخَلَهُ o muzari fiilin başına dahil olur, اِحْدَى النَّوَاصِبِ nasb edici edatlardan (en, len, key ve izen) bir tanesi dahil olan muzari fiildir. نَحْوُ misali şöyledir; أُحِبُّ أَنْ يُغْفَرَ ذُنُوبِى “Günahlarımın bağışlanmasını severim” gibidir.

Metnin Toplu Manası; Dört kısımda (merfu, mansub, mecrur ve meczum) incelenen ve toplamda 25 adet olan mamulü bilasale’nin ikinci kısmı olan Mamulu Mansub 13 tanedir. Birincisi Mefulu Mutlak’tır. Misali şöyledir; تُبْتُ تُوْبَةً نَصُوحًا gibidir. İkincisi Mefulu Bih’tir. Misali şöyledir; أَعْبُدُ اللهَ تَعَالَى gibidir. Üçüncüsü Mefulu Fiyh’tir. صُمْ شَهْرَ رَمَضَانَ gibidir. Dördüncüsü Mefulu Leh’tir. Misali şöyledir; إِعْمَلْ طَلَبًا لِمَرْضَاتِ اللهِ gibidir. Beşincisi Mefulu Meah’tır. Misali şöyledir; يَفْتَى الْمَالُ وَ تَبْقَى وَ عَمَلَكَ gibidir. Altıncısı Hal’dir. Misali şöyledir; أَعْبُدُ اللهَ خَائِفًا رَاجِيًا gibidir. Yedincisi Temyiz’dir. Misali şöyledir; طَابَ الْعَالِمُ عِبَادَةً gibidir. Sekizincisi Müstesna’dır. Misali şöyledir; يَدْخُلُ الْجَنَّةَ النَّاسُ إِلاَّ الْكَافِرَ gibidir. Dokuzuncusu Kane ve Kardeşlerinin Haberi’dir. Misali şöyledir; كَانَ الْمَلاَئِكَةُ عِبَادَ اللهِ تَعَالَى gibidir. Onuncusu İnne ve Kardeşlerinin İsmi’dir. Misali şöyledir; إِنَّ السُّئَالَ حَقٌّ gibidir. On birincisi Linefyil Cins için olan Lâ’nın İsmi’dir.  لاَ طَاعَةَ مُغْتَابٍ مَقْبُولَةٌ gibidir. On ikincisi Leyse’ye Müşabih olan Mâ ve Lâ’nın Haberi’dir. Misali şöyledir; مَا الْغِيْبَةُ حَلاَلاً وَ لاَ نَمِيمَةُ جَائِزَةً gibidir. On üçüncüsü Kendisine Nevasıb’tan biri Dahil olan Fiil-i Muzari’dir. Misali şöyledir; أُحِبُّ أَنْ يُغْفَرَ ذُنُوبِى gibidir.