MÜSTESNA المستثنى
İstisna edatlarından sonra gelen ismin, önceki bölümün hükmünden ayrı
tutulmasına istisna diyoruz. İstisna edatları şunlardır: ، إلاّ ، غَيْرَ ، سِوَى
خلا ، عَدا ، حاشا
جَاءَ الطُلاّبُ إلاّ حامِداً : Hamit hariç tüm öğrenciler geldi.
müstesna- ist. harfi- müstesna minh
إلاّ ’ nın Müstesnası:
1- Cümle olumlu, müstesna minh de zikredilmişse, müstesna mensub olur.
جاءَ الطُلابُ إلاّ طالِباً : Bir öğrenci dışında tüm öğrenciler geldi.
2- Cümle olumsuz, müstesna minh de zikredilmiş ise, müstesna mensub
veya bedel olabilir.
ما ذهَبَ أحَدٌ إلاّ حامِداٌ ( حامدٌ) : Hamid dışında kimse gitmedi.
bedel – mensub
Burada ( إلاّ ) ya amel ettirsek حامد lafzı müstesna olarak mensub, aksi
taktirde bedel olarak merfu olur.
3- Müstesna min zikredilmemiş ise, إلاّ dan sonrası, إلاّ yokmuş gibi
irablanır.
لا يَفوزُ إلاّ المُجْتُهدُ : Ancak çalışan kazanır. ( Müferrağ istisna)
Fail
Not: Müsrena ve müstesna minh aynı cinseten ise buna muttasıl istisna,
ayrı cinsten olursa münkati istisna, cümlede müstesna minh
zikredilmemişse buna da müferrağ istisna denir.
سِوَى ve غَيرُ ’nın Müstesnaları:
سِوَى ve غَيرُ bu her iki edat da isim olarak kendilerinden sonra gelen
müstesnalara muzaf olurlar.
لا أخافُ غَيرُ أللهِ : Allah’tan başkasından korkmam!
muz. i.- muzaf
قَرَأتُ الكُتُبُ سِوى آِتابٍ : Bir kitap hariç tüm kitapları okudum.
muz. i.- muzaf
خلا عدا حاشا ’ nın Müstesnaları:
Bu edatlar fiil ve harfi cer olurlar. Fiil olarak kabul edilirlerse kendilerinden
sonra gelen müstesna mefulu bih olarak mensub olur. Harfi cer kabul
edilirlerse, kendilerinden sonra gelen müstesna mecrur olur.
نَزَلَ الرآابُ من الحافلةِ خلا راآِباً : Bir yolcu dışında tüm yolcular
otobüsten indi.
وصَلَ العمّالُ إلى المَصْنعِ عدا عاملاً : Bir işçi dışında tüm işçiler fabrikaya
ulaştı.
فحصَ الطبيبُ الجَرحى حاشا جَريحاً : Doktor bir yaralı dışında tüm
yaralıları muayene etti.
خلا) ) ve ( عدا ) nin önüne ما gelebilir.