6- İBNİ HACER’İN 12’Lİ RİCAL TAKSİMİ Hadis Usulü Online Oku
6- İBNİ
HACER’İN 12’Lİ RİCAL TAKSİMİ
İbnu Hacer el-Askalânî, yukarıda kaydedilmiş
olan 12’li elfaz taksiminden hareketle, hadîs ravilerinin tamamını 12 mertebeye
ayırır. Esas itibâriyle Kütüb-i Sitte müelliflerinin hadis almış oldukları
ravilerin isimlerini ve bu sıhhat mertebelerinden hangisinde yer aldıklarını
göstermek maksadıyla te’lif ettiği Takrîbu’t-Tehzîb’in mukaddimesinde mezkur
tabloyu sunar. Başka âlimlerimiz de zaman zaman, bir râviden bahsederken, İbnu
Hacer’in onun hakkındaki değerlendirmesini “İbnu Hacer’e göre… mertebede yer
alır” diyerek kaydeder geçer, mahiyetini açıklamaz. Biz mezkûr taksimi aşağıya
kaydetmede fayda umuyoruz:
1. Mertebe:
Sahabe’dir, şerefleri sebebiyle bunu tasrîh ederim.
2. Mertebe:
Medhini, ya ef’al vezninden bir tabirle te’kîd ederek: Evsaku’n-nâs gibi, veya
aynı tevsîk sıfatını lafzan tekrar ederek: Sikatun sikatun gibi veya mânen
tekrar ederek: Sikatun hâfızun gibi ifade edilenler.
3. Mertebe:
Tek bir sıfatla tavsîf edilenler: Sikatun, mutkınun, sebtun, adlun gibi.
4. Mertebe:
Üçüncü dereceden azıcık düşük olanlar, bunlara şu tabirlerden biriyle işâret
edilmiştir: Sadûkun, lâ be’se bihi, leyse bihi be’sun.
5. Mertebe:
Dördüncü dereceden azıcık düşük olanlar; bunlara şu tabirlerden biriyle işaret
edilmiştir: Sadûkun seyyiu’l-hıfz, sadûkun yehimu, lehu evhâm, yuhtiu, teğayyere
bi-aharetin, herhangi bir bid’a ithamına maruz kalan da buraya dahildir: Şiîlik,
kaderiye, nasb, mürcie, cehmîlik, bunlardan dâî olanlar ayrıca belirtilir.
6. Mertebe:
Çok az hadîs rivayet etmiş ancak, hakkında, rivâyetinin terkini gerektirecek bir
kusur sâbit olmamış râviler tabakası, bunlara şu tabirle işâret edilmiştir:
Makbûlun haysü yütâbau ve illâ fe-Leyyinü’l-hadîs. Yani Mütâbaat için makbûldür,
değilse hadisi zayıftır.
7. Mertebe:
Kendisinden birden fazla râvinin hadis aldığı ve fakat tevsîk edilmemiş
bulunanlar, buna mestûr veya meçhûlü’l-hâl tabirleriyle işaret edilmiştir.
8. Mertebe:
Hakkında mu’teber birinin tevsîk’i olmamakla birlikte mutlak (gayr-ı müfesser)
cerh gelmiş olanlar, bunlara zayıf kelimesiyle işâret edilmiştir.
9. Mertebe:
Kendisinden tek kişinin hadis rivayette bulunduğu, hakkında tevsîk de gelmemiş
kimseler, bunlara meçhûl kelimesiyle işâret edilmiştir.
10. Mertebe:
Hiçbir suretle tevsîk edilmemiş ve fakat hakkında bir cerh vaki olmuş kimseler,
bunlara metrûk veya metruku’l-hadis veya vâhi’l-hadîs veya sâkıt tabirlerinden
biriyle işaret edilmiştir.
11. Mertebe:
Kizble ittiham edilenlerin mertebesi.
12. Mertebe:
Mutlak şekilde kizb’i veya vaz’ı beyan edenler.[1]