يَغْزُو ve يَرْمِى ve يَخْشَى Fiillerinin İlalleri

وَ كُلِّ وَاوٍ وَ يَاءٍ إِذَا كَانَتَا مُتَحَرِّكَتَيْنِ وَ وَقَعَتَا فِي لاَمِ الْفِعْلِ وَ مَا قَبْلَهَا حَرْفٌ مُتَحَرِّكٌ اُسْكِنَتَا مَا لَمْ يَكُونْ مَنْصُوبًا وَ لَمْ يَكُونْ مَا قَبْلَهُمَا مَفْتُحًا، نَحْوُ؛ يَغْزُو وَ يَرْمِى وَ يَخْشَى. لِاِسْتِثْقَالِ الضَّمَّةِ عَلَى الْوَاوِ وَ الْيَاءِ، وَ الْاَصْلُ؛ يَغْزُوُ وَ يَرْمِىُ وَ يَخْشَىُ. قُلِبَتْ يَاءُ يَخْشَى اَلِفًا، لِتَحَرُّكِهَا وَ انْفِتَاحِ مَا قَبْلَهَا. وَ يَتَحَرَّكُ الْوَاوُ وَ الْيَاءُ إِذَا كَانَتَا مَنْصُوبَتَيْنِ، نَحْوُ؛ لَنْ يَغْزُوَ وَ لَنْ يَرْمِىَ وَ لَنْ يَخْشَىَ، لِخِفَّةِ الْفَتْحَةِ عَلَيْهِمَا.

وَ كُلِّ ve her, وَاوٍ وَ يَاءٍ vav ve ya, إِذَا كَانَتَا مُتَحَرِّكَتَيْنِ o iki vav ve ya harekelendiğinde, وَ وَقَعَتَا ve o vav ve ya vaki olduklarında, geldiklerinde, فِي لاَمِ الْفِعْلِ mevcut fiilin lamul fiili olduklarında, وَ مَا قَبْلَهَا ve ma kabillerindeki harf ise, حَرْفٌ مُتَحَرِّكٌ harekeli bir harf ise, اُسْكِنَتَا o vav ve ya sakin kılınır, مَا لَمْ يَكُونْ مَنْصُوبًا şayet başına nasb edici edatlar gelmezse, yani en, len, key ve izen harfleri gelmez ise وَ لَمْ يَكُونْ مَا قَبْلَهُمَا مَفْتُحًا  ve ma kabilleri meftuh olmadıkça sakin kalırlar. نَحْوُ؛ misalleri şöyledir; يَغْزُو ve يَرْمِى ve يَخْشَى gibidir. لِاِسْتِثْقَالِ الضَّمَّةِ عَلَى الْوَاوِ وَ الْيَاءِ dammenin vav ve ya üzerine ağır gelmesiyle böyledirler. وَ الْاَصْلُ؛ bu fiillerin asılları; يَغْزُوُ ve يَرْمِىُ ve يَخْشَىُ gibidir. قُلِبَتْ يَاءُ يَخْشَى yehşa yani يَخْشَىُ fiilindeki ya harfi, اَلِفًا elif harfine kalbolmuştur. يَخْشَى fiilindeki ى harfi elif içindir, aynı “a” sesini verir. Yani yehşa gibi. لِتَحَرُّكِهَا ya harfi harekeli, وَ انْفِتَاحِ مَا قَبْلَهَا ma kabli ise fethalı olduğu içindir. وَ يَتَحَرَّكُ ve harekelenir, الْوَاوُ وَ الْيَاءُ vav ve ya harfi, إِذَا كَانَتَا مَنْصُوبَتَيْنِ o vav ve ya mansub olduklarında, yani fiilin başına nasb edici geldiğinde. نَحْوُ؛ Misali şöyledir; لَنْ يَغْزُوَ ve لَنْ يَرْمِىَ ve لَنْ يَخْشَىَ gibi. لِخِفَّةِ الْفَتْحَةِ عَلَيْهِمَا fetha harekesinin bu vav ve ya harfleri için hafif olması nedeniyle böyle olmuştur. Zaten fetha için اَخَفُّ الْحَرَكَةِ “en hafif hareke” denilir.

Metnin Toplu Manası; Eğer vav ve ya harekeli ise ve fiilin lamul fiilinde vaki iseler ve ma kabillerindeki harf harekeli ise o halde bu vav ve ya harfleri, fiilin başına nasb edici edatlardan birinin gelmemesi ve vav ve ya harfinin ma kabillerindeki harfin fethalı olmaması halinde o vav ve ya harfleri sakin kılınırlar. Buna misal; يَغْزُو ve يَرْمِى ve يَخْشَى gibidir ve asılları; يَغْزُوُ ve يَرْمِىُ ve يَخْشَىُ gibidir. Fiillerin lamul fiilinde vaki olan vav ve ya harflerine damme ağır gelmiştirtir ve hazfedilmiştir. يَخْشَىُ fiilindeki ya harfi harekeli ve ma kabli fethalı olduğu için elif harfine kalbolur ى harfi elif harfi için yazılır. Fiilin lamul fiilinde vaki olan vav  ve ya harfleri eğer mansub olurlar ise yani o fiilin başına en, len, key ve izen gibi nasb edici edatlardan birisi gelirse o halde bu vav  ve ya harfleri harekelenirler. Yani meftuh olurlar. Buna misal; لَنْ يَغْزُوَ ve لَنْ يَرْمِىَ ve لَنْ يَخْشَىَ gibidir. Damme bu vav ve ya harflerine ağır geldi ama fetha ağır gelmedi çünkü fetha en hafif harekedir.