İSİMLERDE MÜZEKKERLİK- MÜENNESLİK
التذآير و التأنيث في الأسماء
İsimlerde tenis yani müenneslik alameti şunlardır:
1- Kapalı ta( ة ): Ta’u marbuta ( مربوطة ) veya ta’u tenis de denilir.
نظيفٌ نظيفةٌ : temiz
مذّآر مؤنث
طالبةٌ : ( bayan) öğrenci, مُهندسةٌ : ( bayan ) mühendis, حقِيبةٌ : çanta
2- Elif-i Memdude: ( الممدودة ) ki ismin sonunda ( اء ) şeklinde yazılan
elifdir.
أحمرُ حمراء : kırmızı
أبيض بيضاءُ : beyaz
أحسنُ حَسنَاءُ : güzel
أعرجُ عرجاءُ : topal
Özellikle renk ve beden kusurlarını bildiren kelimelerin müennesleri elifi
memdude ile gelmektedir. Elifi memdudeler kelimenin aslından değildir ve
elifi memdude ile gelen isimler gayri munsariftir.
3- Elif-i Maksura ( المقصورة ) : Kısa Elif: İsmin sonunda ( َى )şeklinde
yazılan elifdir.
عطشانُ عطشىَ : susuz
جوعان جوعىَ : aç
ملآن ملآى : dolu
أآبرُ آُبرَى : en büyük
Elif-i maksura da kelimenin aslından değildir. Maksura isimler de gayri
munsariftir.
Tenis alemeti bulunmadığı halde müennes olan isimler:
1- Kadınlara verilen özel isimler:
زينبُ ، مريمُ ، عائشةُ
2- Dişi varlıkları gösteren cins isimler:
أمٌ : anne , أُخْتٌ : kız kardeş , أَتانٌ : dişi eşek
3- Bedenin çift azaları:
أُذُنٌ : kulak , رِجْلٌ : ayak , عَيْنٌ : göz
4- Ülke, şehir ve kabile isimleri:
ترآيا ، الشامُ ، قريشٌ
5- Rüzgâr ve çeşitli ateş isimleri:
دَبورٌ : batı rüzgarı, سعِيرٌ : şiddetli ateş , نارٌ : ateş
6- Canlı fakat akıl sahibi olmayan topluluk isimleri:
حَمّامٌ : güvercin(ler), غَنَمٌ : koyun(lar) , إبِِلٌ : deve( ler).
Müennes İsimlerin Kısımları:
1- Hakiki Müennes: Tenis alameti bulunsun veya bulunmasın gerçek dişi
varlıkları gösteren isimlerdir.
مَرْأةٌ ، زينبُ ، مريمُ : kadın, بِنْتٌ : kız
2- Lâfzî Müennes: Tenis alameti olan müzekker isimlerdir.
مُعاويةُ، حمزةُ، أسامةُ، خليفةُ
3- Semaî Müennes: Tenis alameti olmayan cansız varlıklardan müennes
olarak kabul edilen isimlerdir.
شَمْسٌ : güneş, نفسٌ : can, حَرْبٌ : savaş
Mübalağa için gelen فعّالةٌ vezninin sonundaki ة dişilik için değil, mübalağa
içindir.
علاّمةٌ : allame / çok bilgili, رحّالةٌ : çok gezen, نسّابةٌ : soy bilgini