TEKİL, İKİL, ÇOĞUL المفرد و المثنى و الجمع
Müfred: Tek bir varlığa delalet eden kelimeye denir.
عَليٌّ : Ali ( bir kişi ), بَيْتٌ : ( bir ) ev, قلَمٌ 🙁 bir ) kalem …
Müsna ( Tensiye ) : İki varlığa delalet eden kelimeye denir.
قلَمانِ – قلميْنِ : iki kalem
ولدانِ- ولدين : iki çocuk
آتبان- آتابينِ : iki kitap
حقيبتان – حقيبتين : iki çanta
Cemi: İkiden fazla varlığa delalet eden kelimedir.
مُسْلمون : ( erkek ) Müslümanlar, مُسلماتٌ : (kadın) Müslümanlar
مُهندسِين : (erkek) mühendisler, مهندساتٍ : ( bayan) mühendisler
أقلامٌ : kalemler, آُتب : kitaplar
Son harfleri illet harflerinden hali müfred kelimelerin ref hali zamme( -ُ),
nasb hali fetha (-َ ), cer hali kesra ( -ِ ) ile olur.
İkillerin ref hali kelimenin sonuna ( ان ) gelmesi, nasb ve cer hali ise ( ( يْن
gelmesi ile olur.
Cemi müzekker salim kelimelerin ref halleri kelimenin sonunun ( ( ون
gelmesi, nasb ve cer halleri ise kelime sonunun ( يِِنَ )gelmesi şeklinde olur.
Cemi müennes salim kelimelerin sonu ise ref halinde ( تٌ), nasb ve cer
halinde ise ( تٍ)şeklinde gelir.
Müfred, müsna ve cemi kelime içinde kullanımı:
( Tekil ) :
جاءَ مدرِّسٌ : Bir öğretmen geldi. ( ref hali)
رأيتُ مدرِّساً :Bir öğretmen gördüm. ( nasb hali)
سلّمْتُ على مدرِّسٍٍ : Bir öğretmene selam verdim. ( cer hali )
( İkil) :
جاءَ مدرِّسان : İki öğretmen geldi. ( ref hali)
رأيتُ مدرِّسين : İki öğretmen gördüm ( nasb hali)
سلّمتُ على مدرِّسيْنِ : İki öğretmene selam verdim ( cer hali )
Cemi müzekker salim: ( Müzekker çoğul)
جاءَ مدرِّسون : Öğretmenler geldi. ( ref hali)
رأيتُ مدرِّسين : Öğretmenleri gördüm. ( nasb hali)
سلّمتُ على مدرِّسيِنَِ : Öğretmenlere selam verdim. ( cer hali )
Cemi müennes salim : ( Müennes çoğul)
جاءتْ مُدرِّساتٌ : Öğretmenler geldi. ( ref hali)
رأيتُ مُدرِّساتٍ : Öğretmenleri gördüm. ( nasb hali)
سلّمْتُ على مُدرِّساتٍ : Öğretmenlere selam verdim. ( cer hali )
Kırık Çoğul – ( جَمْعُ المُكسَّر ) : Tekil kelimenin yapısında değişiklik
yapılarak elde edilen çoğuldur. Cemi mükesser kelimelerin belli vezinleri
olsa da bunların yapımı belli bir kaideye göre değil, semaîdir. Kurala değil,
nakle dayanır. Kırık çoğulların azlığı ve çokluğu gösteren çeşitli vezinleri
mevcuttur.
Azlık Çoğulu – ( جَمْع القِلّةُ ) : Üçten dokuza kadar olan çoğula delalet
eder.
Dört vezni vardır. Bunlar:
أفْعُلُ – 1 Vezni:
نَهْرٌ أنهُرُ : nehir
شهر أشهر : ay
نفس أنفس : nefis, can
أَفْعَالُ – 2 Vezni:
ورق أوراق : yaprak
طفل أطفال : çocuk
قلم أقلام : kalem
أفْعيلَةٌ – 3 Vezni:
طعام أطعمة : yemek
مثال أمثلة : misal
زمان أزمنة : zaman
فِعلَةٌ – 4 Vezni:
غلام غِلمة : delikanlı
أخ إخوة : kardeş
فتىً فتية : genç
Çokluk Çoğulu – ( جمع الكثرة ): Birçok vezni vardır. Bunlardan
bazıları şunlardır.
فَعْلٌ : Vezni:
خَضْراءُ خُضْرٌ : yeşil
عمياء عميٌ : ama, kör.
حمراء حمرٌ : kırmızı
فََعُلٌ : Vezni:
آتاب آتُبٌ : kitap
طريقٌ طُرُقٌ : yol
رسول رسُلٌ : elçi
فُعَلٌ : Vezni:
أمّةٌ أمَمٌ : ümmet
جملة جمل : cümle
صورةٌ صورٌ : resim
فََعْلى : Vezni:
جريحٌ جرْحىَ : yaralı
أسير أسرى : esir
ميّث موتى : ölü
فُعّالُ : Vezni:
تاجر تجّار : tacir
آاتب آتّاب : yazar
حاآم حكّامُ : hakim, yönetici
فِعالٌ : Vezni:
ريحٌ رياحٌ : rüzgar
جبل جبالٌ : dağ
بحر بحارٌ : deniz
فُعولٌ : Vezni:
قلبٌ قلوبٌ : kalp
علم علومٌ : ilim
عين عيونٌ : göz
بقي أحمد في السجنِِ أشهراً وحامدٌ شهوراً : Hapiste Ahmet birkaç ay,
Hamit aylarca kaldı.
سهِرَتْ أعيون و نامتْ عيونٌ لِأمورٍ تكون أوْ لا تكون : Olacak ve
olmayacak işler için ( birkaç) göz uyanık kaldı, (birçok) göz uyudu.