و السَّابِعُ إِلا فى المثْتَسْنَى المنْقَطِعِ، و هو الذى لم يُخْرَجْ مِنْ مُتَعَدّدٍ لِكَوْنِهَا بِمَعْنَى لَكِنَّ، فَيُقَدَّرُ لهُ الخبرُ، نحو؛ جَاءَنِى القَوْمُ إلا حِمَارًا أي لَكِنَّ حِمَارًا لم يَجِئْ
و السَّابِعُ Yedincisi, Nasb ettiği mamulu, raf ettiği mamulundan önce gelen 8 tane amilin 7.si; إِلا ‘dır. Öyle إِلا edatı ki: فى المثْتَسْنَى المنْقَطِعِ müstesnada munkatı olandır, yani istisna-i munkatıdır. و هو الذى ve o إِلا edatı; لم يُخْرَجْ çıkarılmaz, مِنْ مُتَعَدّدٍ müteaddit fertlerden, yani birden fazla, لِكَوْنِهَا çünkü إِلا edatı, بِمَعْنَى لَكِنَّ lakinne manasında olduğu için çıkarılmaz. فَيُقَدَّرُ öyleyse takdir edilir; لهُ onun için, yani illa için; الخبرُ haber takdir edilir. Misal; جَاءَنِى القَوْمُ إلا حِمَارًا “Bana kavim geldi fakat eşşek gelmedi” gibidir. أي yani, لَكِنَّ حِمَارًا لم يَجِئْ lakin eşşek gelmedi, manasındadır. Yani İlla’da Lakinne manası var.
Metnin Toplu Manası; Nasb ettiği mamulu, raf ettiği mamulundan önce gelen 8 tane amilin 7.si “İlla” dır. Öyle bir illa’dır ki; İstisna-i munkatı olan bir illa’dır. Müstesnayı munkatı müteaddid (birden fazla) fertlerden çıkartılmayandır. Çünkü illa, lakinne manasındadır. İlla için bir haber takdir edilir. Misalen; جَاءَنِى القَوْمُ إلا حِمَارًا gibi. Yani burada, illa yerine lakinne koyarak bir de üstüne haber ekleyerek aynen illa manasını elde ederiz. Buna misal; لَكِنَّ حِمَارًا لم يَجِئْ gibidir. Gördüğümüz üzere, illa yerine lakinne geldi ve birde haber takdir edildi.