Ay: Kasım 2017

Arap Alfabesi

Arap alfabesi tarihsel oluşum süreci boyunca çok sayıda değişimler geçirmiştir. Arap alfabesinin aslen Aramice alfabesinin bir kolu olan ve Fenike alfabesinden evrilen Nebati alfabesinden evrildiği düşünülmektedir. Diğer taraftan Fenike alfabesinden İbranice ve Yunan alfabesi, bunlardan da daha sonra Kiril ve Latin alfabesi ortaya çıkmıştır.

Aşağıda sunulan tablo Aramice orijinalinden başlayarak Nebati ve Süryanice biçimlerine doğru harflerin değişimini göstermektedir.

Arap alfabesinin bu versiyonu 28 farklı ses birimini (phoneme) yazabilmek için sadece 15 farklı yazı birimine (gramafeme) sahip olan 22 harfli bir alfabeydi.

Tarihsel süreçler de göz önüne alındığında Arap alfabesinin Nebati alfabesinden gelişmiş olduğu görülüyor.

Bugün kullanılan Arap alfabesi 28 harften oluşur ve şu özellikleri taşır:

Sağdan sola doğru yazılır.

Küçük – büyük harf ayırımı yoktur.

Noktalama işaretleri diğer dillerde olduğu gibi kullanılmakla birlikte virgül yerine و bağlacı daha sık kullanılır. Soru işareti ve virgül, latin alfabesindekinin tersi yönünde kullanılır: ؟ ،

Harflerin yazılışları kelimenin başında, ortasında ve sonunda farklılıklar gösterir.

Şu harfler, kendilerinden sonra gelen harflere bitişmezler:

ا – د – ذ – ر – ز – و

Harflerin tamamı sessizdir. Harflerin seslendirilmesi “hareke” adı verilen işaretlerle sağlanır.

Aşağıdaki harfler ait oldukları sesi uzatma görevi de üstlenirler:

ا harfi a – e sesini uzatır

و harfi u sesini uzatır

ي harfi i sesini uzatır

Aşağıdaki tabloda harfleri ve hemen altında telaffuzunu inceleyebilirsiniz.

Arap alfabesi aslında bir çok Türk öğrenci tarafından daha ilk okul yaşlarında, yaz tatillerinde gidilen mahellenin camisinde veya Kur’an kursunda bir şekilde öğrenilmiş oluyor. Daha sonra ise çocuklar Arapça ile ilgilenmeye teşvik edilmediklerinden bu alfabe unutuluyor. Ne zaman bir elif be cüzü görse “bunu çocukken okutmuşlardı” diyen çok kişi tanıyor olabilirsiniz. Evet okumanın öğrenmenin yaşı yok. Siz de Arap alfabesi ile işe başlayıp Arapçayı pekala öğrenebilirsiniz. Aşağıda, Arap alfabesini öğrenmenizde size yardımcı olacak, yılların klasiği Elif Ba cüzünü paylaşıyoruz, butona tıklayıp indirebilirsiniz:

Elif Ba Cüzü İndir >

Atfı-ı Beyan

Kendinden önceki unsura açıklık getirmek için kullanılan kelimeye atf-ı beyan denir. Atf-ı beyan şu hususlarda kendinden önceki unsura uyum sağlar.

1. İrab bakımından
2. Cinsiyet bakımından
3. Adet bakımından

Atf-ı beyan aynı zamanda Bedel-i mutabık olarak da kabul edilir. Künye ve lakabdan sonra veya bir ismi daha çok açıklamak üzere bir isimden sonra gelen isimler, ism-i işaretten sonra gelen isimler atf-ı beyan kategorisindedir. Atf-ı beyan yapılırken atıf harfleri kullanılmaz.

Örnek:

أتي أخُك عُثْمانُ – Kardeşin Osman geldi.

Bu cümlede, “kardeşin geldi” ifadesini daha da açıklamak için ve kardeşin kim olduğunu da beyan etmek için عثمان ismi atf-ı beyan olarak getirilmiştir.

أخي معي أي عُثمانُ – Kardeşim yanımda, yani Osman.

Bu cümlede görüldüğü üzere açıklama gerektiren “yani..” anlamındaki أي ifadesinden sonra gelen isim atf-ı beyandır.

Arapçada Emri Mütekellim Türetilmesi

Emri Mütekellim  (أمر المتكلم)

Kendi kendimize bir şeyi yapma noktasında söylediğimiz belki de tavsiye veya dilek kapsamındaki emir çeşidine Arapçada emri mütekellim denir. “ben” ve “biz” siygalara olmak üzere iki adet muzari siygasından emri mütekellim kullanılır. Bunların dışında kalan siygalar emri hazır ve emri gaib siygalarıdır.

Arapçada emri mütekellim formunun türetilmesi emri gaib ile aynıdır. Mütekellim siygaları olan “ben..” ve “biz…” çekimlerine lamul-emr (emir lamı) (لام الأمر) denen kesralı lam harfi (لِ) getirilir. Lamul-emr (emir lamı), muzari fiili cezmettiği için, 1. şahıs siygalarının son harfi sakin (cezm) olur.

Örnekler:

Fiilimiz كتب (ke-te-be) olsun. Muzaride mütekellim (1. Şahıs) çekimi (ben yazıyorum) أكتب (e-k-tu-bu) olur. Başına lamul emr (emir lamı) getirip sonunu cezmliyoruz: لِأكتب (li-e-k-tu-b) – yazayım! Şeklinde olur.

Aynı şekilde 1. Şahıs çoğul çekimi için لِنكتب (li-ne-k-tu-b) – biz yazalım! şeklinde olur.

Mu’tel fiiller dörde ayrılır:

Mutel Fiiller

Arapçada içerisinde illet harfi bulunan fiillere illetli fiil anlamında mutel fiil denir.

Aslî harflerinden biri veya ikisi illet harfi olan fiildir.

Aslî harflerinden ilki ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiildir.

• Vav’lı olanlara “el-misâlu’l-vâvî” (المثال الواوي)

وهب         وقف         ورِثَ

• Yâ’lı olanlara “el-misâlu’l-yâî” (المثال اليائي) denir.

يبِسَ         يقِظ         يَتُمَ

Ortadaki harfi illet harflerinden biri olan fiildir.

موت – مات                       طير – طار

Sonu illet harflerinden biri olan fiildir.

تلو – تلى                         مشي – مشى

İki harfi illetli olan fiildir. İkiye ayrılır:

• Lefîf-i makrûn (اللفيف المقرون) bitişik lefif:

شوى         روى         حيي

• Lefîf-i metruk (اللفيف المفروق) ayrı lefif:

وَقِي         وَلي         وَفى

Aksam-ı Seba “yedi kısım” demektir. Bu terim Arapça Dil Bilgisinde fiil türlerini anlatmak için kullanılır. Arapçada fiiller Aksam-ı Seba başlığı altında, asli harflerinin çeşidine göre yedi ayrı kısımda incelenirler.

Öncelikle fiiller, asli harflerinde “illetli harfler” bulunup bulunmamasına göre iki ana kısma ayrılır. İçerisinde illetli harf bulunmayan fiillere “sahih fiiller“; içerisinde illetli harf bulunan fiillere “mu’tel fiiller” denir.

3 kısım sahih fiillerden, 4 kısım mu’tel fiillerden olmak üzere toplam 7 kısım fiil bulunmaktadır.

Sahih fiiller üç çeşittir:  

1. Salim Fiil  
   1. İkinci Açıklama
2. Mehmuz Fiil
   1. İkinci Açıklama
3. Mudaaf Fiil

İlletli fiiller dört çeşittir: 

Aslî harfler açısından fiiller:

Aslî harflerinin çeşidine göre yedi kısma ayırdığımız filleri, asli harflerinde illet harfleri bulunup bulunmamasına göre de sahih fiiller ve mutel fiiller olarak ikiye ana gruba ayırmıştık. Şimdi Sırasıyla bu fiil çeşitlerini tanıyalım:

Asli harflerinde illet harflerinden (ا،و،ي) biri, hemze ve şedde bulunmayan fiildir.

عرف     ذهب     دخل     جلس

Salim fiiller sülasi altı bâbdan gelir.

MEHMUZ FİLLER – الفعل المهموز

Aslî harflerinden biri hemzeli olan fiildir.

أكل     سأل     قرأ

ilk harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-fâ” denir.

Örnek:  أمر     أخذ     أذن

Genellikle mehmûzu’l-fâ olan fiillerin çekimleri salim fiiller gibidir.

İkinci harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-ayn” denir.

Örnek:  رأس     سئم     رؤف

Üçüncü harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l lâm” denir.

Örnek: بدأ     ملأ     كفأ

MUZAAF FİLLER – الفعل المضاعف

Son iki harfi aynı olup ikinci harfle üçüncü harf bir harf şeklinde yazılarak şeddelenen fiildir.

Örnek:  فرر = فرّ                         ردد = ردّ                       كفف = كفّ

Muzâaf fiiller umûmiyetle, birinci, ikinci ve dördüncü bâblardan gelirler.

Aslî harflerinden ilki ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiildir.

Asli harflerinden ilk harfi vav’lı olan misal fiillere “misalu’l-vavi” (المثال الواوي) denir.

Örnek:  وهب          وقف          ورِثَ

Asli harflerinden ilk harfi Yâ’lı olan misal fillere “misalu’l-yai” (المثال اليائي) denir.

Örnek:   يبِسَ          يقِظ          يَتُمَ

“Misal” salim fiile benzeyen manasında kullanılmıştır.

Misal-i vavilerin mazileri salim gibi çekilir. Misal-i yailerin mazileri ve muzarileri salim gibi çekilir.

ECVEF FİLLER – الفعل الأجوف

Ortadaki harfi illet harflerinden biri olan fiillerdir.

Örnek:  موت  –  مات              طير  –  طار

Ecvef fiiller birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelirler.

NAKIS FİLLER – الفعل الناقص

Sonu illet harflerinden biri olan fiillerdir.

Örnek:   تلو – تلى              مشي – مشى

Nakıs fiiller altıncı bab hariç diğer bablardan gelir.

LEFİF FİLLER – الفعل اللفيف

İki harfi illetli olan fiildir. İkiye ayrılır:

İlletli olan iki harfi bitişik olan lefif fiillere “Lefîf-i makrun” (اللفيف المقرون) yani bitişik lefif denir.

Örnek:  شوى          روى          حيي

İlletli olan iki harfi ayrı olan lefif fiillere “Lefîf-i mefruk” (اللفيف المفروق) yani ayrı lefif denir.

Örnek:  وَقِي          وَلي          وَفى

Çekimi nakıs fiil gibi yapılır.

1. Mukarebe (Yaklaşma) Fiilleri
2. Terecci (Ümit Bildiren) Fiiller
3. Şuruu (Başlama) Fiilleri

 Mukarebe fiillerini daha detaylı incelemek için tıklayın > 

Ecvef fiilin mazi çekimi

Ecvef fiilin muzari çekimi

Asli harflerinden ikinci harfi yani orta harfi illet harflerinden (و،ي) biri olan fiillere Ecvef Fiil denir.
Ecvef fiil üç harften oluşur. Orta harfi vav (و) veya ye (ي) olsa da bu harf genelde elif harfine dönüşür.

Örnek:

قال (aslı قول dir)

زار (aslı زير dir)

Orta harfi vavdan elife dönüşmüş olanlara Ecvef-i vavi; ye harfinden elif harfine dönüşmüş olanlara Ecvef-i yai denir.

Ecvef; birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelir.

–          Birinci babdan gelen ecvef fiiller فَالَ ، يَفُولُ şeklinde olur. زَارَ ، يَزُورُ gibi. (53 adet fiil)

–          İkinci babdan gelen ecvef fiiller فَالَ ، يَفِيلُ şeklinde olur. بَاعَ ، يَبِيعُ gibi. (20 adet fiil)

–          Dördüncü babdan gelen ecvef fiiller فَالَ ، يَفَالُ şeklinde olur. خَالَ ، يَخَالُ gibi. (21 adet fiil)

Eğer ecvef fiilin muzarisi  قَالَ  يَقُولُ  şeklinde geliyorsa, yani muzarisinin orta harfi “vav” ise, mazi çekiminde, dişi çoğul 3. Şahıstan (cem-i gaibe) itibaren ilk harfi ötrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. قَالَ  fiilinin mazi çekimini yaparak bu kaideyi görelim:

Eğer ecvef fiilin muzarisinin orta harfi elif veya ye ise, bu çeşit fiillerin mazi çekiminde, dişi çoğul 3. Şahıstan (cem-i gaibeden) itibaren ilk harf esrelenir ve orta harf düşer. Devamı da buna göre çekilir. Mesela, نَامَ  fiilinin muzarisi يَنَامُ  şeklindedir. Muzarisinin orta harfinin harekesi üstündür. Bu tip fiiller şu şekilde çekilir:

Ecvef fiilin muzarisi çekilirken cem’i müenneslerinde iki sakin harf yan yana geldiği için, sakin olan ve illetli olan ilk harf atılır. Çünkü Arapçada iki sakin harf yan yana gelmez. Mesela  قَالَ  fiilinin muzarisini çekelim. قَالَ  fiilinin muzarisi şu şekilde çekilir:

Ecvef fiilin emri hazır çekimi: Ecvef fiilin emri hazırının çekimi şu şekildedir: Her zaman olduğu gibi, muzari fiil çekim tablosunun muhatab ve muhataba sigasından emri hazır yapılır. İki sakin harfin yan yana geldiği yerlerde, illetli harf olan ilk sakin harf atılır.

Mesela, قَالَ  fiilinin emri hazırını yapalım: قَالَ  fiilinin muzari çekim tablosundaki muhatab ve muhataba sigaları  تَقُولُ  ve  تَقُولِينَ şeklindedir. Bunlardan emri hazırlar şu şekilde elde edilir:  قَالَ fiilinin muhatabı تَقُولُ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: İlk önce baştaki muzaraat harfi atılır: قُولُ olur. Sonra Müfred muhatab cezimlenir قُولْ olur. Daha sonra iki sakin harf, yani harekesiz vav ve cezimli lam yan yana geldiğinden, illetli harf olan ilk sakin harf atılır ve emir قُلْ şeklinde olur.

Muhatabası da şu şekilde yapılır: قَالَ fiilinin muhatabası تَقُولِينَ şeklindedir. Emr-i hazırın yapılışı konusundan hatırlayacağınız üzere: Baştaki muzaraat harfi atılır,  قُولِينَ  olur. Sondaki nun düşürülür, قُولِي olur. İki sakin harf, yan yana gelmediği için bu şekilde kalır.

Şimdi tabloda  قَالَ fiilinin emri hazır çekimini görelim:

Fetha: Harflerin üzerine, sağdan sola eğik olarak yazılır. e, a sesi verir. Aşağıdaki kelimelerdeki harekesi üstündür.

Gayri Munsarif (Yarı Çekimli)

Gayri munsarif ifadesi cümle içerisinde aldığı göreve göre bir kelimenin son harekesinin normal şartlarda olması gerektiği gibi kullanılamaması durumunu anlatmak için kullanılır. Arapçada kelimelerin son harf harekeleri cümle içerisinde aldıkları göreve göre değişiklikler gösterir, ki buna “irab” diyoruz. Örneğin, özne yani fail olan bir kelimenin son harfinin harekesi ötredir. Nesne olan bir kelimenin son harfinin harekesi fethadır. Dolaylı nesne durumundaki bir kelimenin son harfinin harekesi kesradır. Ancak bazı kelimeler vardır ki örneğin, kesra alması gereken yerde bu harekeyi alamaz, onun yerine fetha alır. Veya tenvinli ötre (çift ötre harekesi) alması gereken yerde bunu alamaz, onun yerine tek ötre alır. İşte bu tür kelimelere gayri munsarif (yarı çekimli) denir. Gayri munsarif kelimeler belirlilik takısı (el takısı, harfi tarif) aldıklarında ve isim tamlamasında ilk isim (mudaaf, muzaaf) olduklarında normale yani munsarif hale dönerler.

Şimdi gayri munsarif grubuna giren kelimeler nelermiş onları öğrenelim:

هارون – Harun (İbranice);

أنقرة   – Ankara (Türkçe)

زينب – Zeynep

طلحة – Talha (Erkek ismi olmasına rağmen müennes gayri munsarif isimlerdendir)

دمشق – Dimaşk (Şam)

دنيا – Dünya

عثمان   – Osman

رمضان – Ramazan

أحمد – Ahmed (muzari fiil kalıbında)

يزيد – Yezid (muzari fiil kalıbında)

عُمَرُ – Ömer

هُبَلُ – Hübel

حضرموت (حضر  موت ) – Hadramavt

بعلبك (بعل  بك)

أحمر – kırmızı

أَكْبَرُ – daha (en) büyük

جَوْعَانُ – aç

سَكْرَانُ – sarhoş

رُباعُ  مَرْبَعُ – dörder

عُشَرُ مَعْشَرُ – onar

أَوْلِيَاءُ – dostlar

حَمْرَاءُ – kırmızı

صَحْرَاءُ – çöl

بُشْرَى – müjde

حُسْنَى – daha (en) güzel

كُبْرَى – daha (en) büyük

مَسَاكِينُ – yoksullar

مَعَابِدُ – tapınaklar

مَفَاتِيحُ – anahtarlar

مَصابِيح – lambalar

مَسَاجِد – mescidler

مَدَارِسُ – okullar

Arapça İsim Cümlesinde Haber

Arapçada isimle başlayan cümlelere isim cümlesi denir. İsim cümlesinin müpteda ve haber olmak üzere iki temel unsuru vardır. Müpteda başlangıç ismini ifade ederken haber, bu başlangıç ismiyle ilgili karşı tarafa bir bilgi, bir “haber” aktardığı için bu adı almıştır. Türkçe cümle kıyaslaması yapıldığında yüklem konumundadır.

Haberin Özellikleri

1. Haber tek bir kelime olarak, harf-i cerin mecruru bulunan bir isim olarak ve zarf olarak gelebileceği gibi cümle olarak da gelebilir.
2. Haber, müptedaya adet ve cinsiyet açısından uyum gösterir. Yani tekil müptedanın haberi tekil olur. Müennes müptedanın haberi de müennes olur.
3. Haber, mübteda gibi ref durumunda gelir. Ancak harf-i cerli isim, zarf ve cümle olarak geldiğinde ref alameti açıkça görülmez. Ref alametini açıkça göremediğimiz için, “yer itibariyle merfu” anlamında “mahallen merfu” ifadesini kullanırız.
4. Mübteda gayr-i âkıl cem’i olduğunda, yani akıl sahibi olmayan varlıkların cemisi olduğunda haber müfred-müennes olarak gelir.
5. Haber tek bir kelime olduğunda şu kaideler geçerlidir:

• Mübteda önce, haber sonra gelir.
• Mübteda marife, haber nekra olur.
• Haber mübtedaya cinsiyet, sayı ve irab açısından uyar.

6. Haber, harf-i cerin mecruru olan bir isim veya zarf olduğunda haber mübtedadan önce gelebilir. Bu durumda mübteda nekra olur. Cümle Türkçeye, “Bir yerde bir kimse veya bir şey var.” şeklinde tercüme edilir.
7. Haber bir fiil cümlesi olabilir. Bu durumda mübteda mutlaka başta gelir ve marife olur. Haber konumunda olan fiil ise cinsiyet ve sayı bakımından mübtedaya uyar.
8. Haber isim cümlesi olarak da gelebilir.