ARAPÇADA LEFİF FİİLLER GENEL ÖZET

LEFİF FİİLLER

LEFİFİ MAKRUN

Lefifi makrun, yalnız ikinci ile dördüncü babdan gelir.

İkinci babdan gelenler فَعََى، يَفْعِى şeklinde olur. رَوَى، يَرْوِى gibi.

Dördüncü babdan gelenler فَعِىَ، يَفْعَى şeklinde olur. هَوِىَ، يَهْوَى gibi.

Lefifi makrunlar gerek şekil ve gerekse tasrif bakımından tamamıyla nakıs fiiller gibidir. Binaenaleyh ikinci babdan gelen lefifi makrun, ikinci babdan gelen nakıs gibi, dördüncü babdan gelen lefifi makrun da, dördüncü babdan gelen nakıs gibi çekilir.

Not:

Dördüncü babdan olan حَيِىَ ile عَيِىَ kelimeleri emsali gibi dördüncü babdan olan nakıslar gibi çekilmekle beraber yalnız fiili mazilerin baştan beş sigası şedde ile söylenmesi de caizdir.

Demek ki, bu iki kelimenin fiili mazisi iki türlü çekilir:

حَيِىَ fiilinin çekimi:

حَىَّ fiilinin çekimi:

عَيِىَ fiilinin çekimi:

عَىَّ fiilinin çekimi:

Yukarıda da söylediğimiz gibi şeddeli okumanın cevazı yalnız fiili mazinin baştan beş sigasına mahsustur.

LEFİFİ MEFRUK

Lefifi mefruk, ikinci, dördüncüve altıncı bablardan gelir.

İkinci babdan gelen lefifi mefruklar فَعَى، يَفْعِى şeklindedir. وَقَى، يَقِى gibi. Demek ki, müzarisi nakıstan biraz farklıdır.

Dördüncü babdan gelen lefifi mefruklar tamamıyla nakıs gibi فَعِىَ، يَفْعَى şeklinde olur. وَجِىَ، يَوْجَى gibi.

Altıncı babdan gelen lefifi mafruklar فَعِىَ، يَعِى şeklinde olur. وَلِىَ، يَلِى gibi. Demek ki, müzarisi nakıstan biraz farklıdır.

MAZİ MALUM VE MAZİ MEÇHUL

İkinci babdan gelen lefifi mefrukun mazisi ikinci babdan gelen nakısın mazisi gibi, dördüncü ve altında bablardan gelen lefifi mefrukun mazisi dördüncü bebdan gelen nakısın mazisi gibi çekilir.

MÜZARİ MALUM

İkinci ve altıncı bablardan gelen lefifi mefrukun müzarii malumu, ikinci babdan gelen nakısın müzarii malumu gibi; dördüncü babdan gelen lefifi mefrukun muzari malumu, dördüncü babdan gelen nakısın muzari malumu gibi çekilir. Binaenaleyh يَقِىَ، يَلِى kelimeleri يَحْمِى gibi, fakat يَوْجَى kelimesi يَنْسَى gibi çekilir.

يَقِي fiilinin çekimi:

يَلِى fiilinin çekimi:

MÜZARİ MEÇHUL

Lefifi mefrukun müzari meçhulü yalnız يُوعَى şekli üzere bulunur. يُولَى يُوقَى gibi.

يُوعَى şekli ile nakısın müzari meçhulünün şekli olan يُفْعَى arasında küçük bir fark varsa da çekimleri birdir.

يُوقَى fiilinin çekimi:

يُولَى fiilinin çekimi:

MUZARİ MANSUP

Lefifi mefrukların müzari mansubu tamamıyla nakısta olduğu gibidir.

Malum olarak لَنْ يَقِىَ، لَنْ يَوْجَى، لَنْ يَلِىَ gibi.

Meçhul olarak لَنْ يُوقَى، لَنْ يُولَى gibi.

MUZARİ MANSUP MALUM

لَنْ يَقِىَ fiilinin çekimi:

لَنْ يَلِىَ fiilinin çekimi:

MUZARİ MANSUP MEÇHUL

لَنْ يُوقَى fiilinin çekimi:

لَنْ يُولَى fiilinin çekimi:

MUZARİ MECZUM

Lefifi mefrukların muzari meczumu tamamıyla nakıstaki gibidir.

لَمْ يَقِ، لَمْ يُوقَ، لَمْ يَلِ، لَمْ يُولَ، لَمْ يَوْجَ

لَمْ يَقِ fiilinin çekimi:

لَمْ يَلِ fiilinin çekimi:

لَمْ يُوقَ fiilinin çekimi:

لَمْ يُولَ fiilinin çekimi:

لَمْ يَوْجَ fiilinin çekimi:

EMRİ HAZIR MALUM

Emri hazırın malumu:

İkinci ve altıncı bablarda bir harfli olarak عِ şeklinde gelir.

Dördüncü babda اِيعَ şeklin gelir, اِيجَ، لِ، قِ gibi.

عِ fiilinin çekimi:

قِ fiilinin çekimi:

لِ fiilinin çekimi:

اِيعَ fiilinin çekimi:

اِيجَ fiilinin çekimi:

Not:

Bir harfli olan emri hazır malumun birinci sigası söylenip susulacak ise o zaman birinci siganın sonuna sakin bir (ha) ه ilave etmek lazımdır.

Mesela: قِ deyip durmak olmaz. قِهْ diyerek durmak daha uygun olacaktır. Bu (ha’ya) “Ha-i Sekt=susma hası” denir.

Dikkat:

Cahdi Mutlak’ın malum ve meçhul bütün sigalarında لَمْ yerine لَمَّا getirirsek Cahdi Mustağrak meydana gelir.

Malum ve meçhul altı gaib sigasında لَمْ yerine;

لِ getirirsek emri gaib,

لاَ getirirsek nehyi gaib, meydana gelir.

Yalnız meçhul altı muhatab sigasında لَمْ yerine لِ getirirsek Emri Hazırın meçhulü meydana gelir.

Malum ve Meçhul altı mutahab sigasında لَمْ yerine لاَ getirirsek Nehyi Hazır meydana gelir.

Malum ve Meçhul iki mütekellim sigasında لَمْ yerine لِ getirirsek Emri Mütekellim, لاَ getirirsek Nehyi Mütekellim meydana gelir.

SÜLASİ FİİLİNİN ALTI BABI

1. Bir takım mazi malum fiiller vardır ki, فَعَلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعُلُ şekli üzere bulunur. كَتَبَ، يَكْتُبُ gibi. İşte bu gibi fiiller sülasinin birinci babını teşkil
2. Bir takım mazi malum fiiller vardır ki, فَعَلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعِلُ şekli üzere bulunur. ضَرَبَ، يَضْرِبُ gibi. Bu gibi fiiller ikinci babını teşkil
3. Bir takım mazi fiiller vardır ki, فَعَلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعَلُ şekli üzere bulunur. فَتَحَ، يَفْتَحُ gibi. Bu gibi fiiller üçüncü babını teşkil ederler.
4. Bir takım mazi fiiller vardır ki, فَعِلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعَلُ şekli üzere bulunur. عَلِمَ، يَعْلَمُ gibi. Bu gibi fiiller dördüncü babı teşkil ederler.
5. Bir takım mazi fiiller vardır ki, فَعُلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعَلُ şekli üzere bulunur. حَسُنَ، يَحْسُنُ gibi. Bu gibi fiiller beşinci babı teşkil ederler.
6. Bir takım mazi fiiller vardır ki, فَعِلَ şekli üzere bulunduğu halde, muzari malumu يَفْعِلُ şekli üzere bulunur. حَسِبَ، يَحْسِبُ gibi. Bu gibi fiiller altıncı babı teşkil ederler.

Dikkat:

Gerek mazinin, gerek muzarinin yukarıda açıklanan şekilleri sahih ile mehmuzda aynen görülür. Diğer bir tabirle altı babın izah edilen şekiller üzere bulunması sahihler ile mehmuzlara mahsustur.