MEF’ÛLÜN LEH (Lieclih) Hakkında Derlenen Bilgiler:
Mef’ulün leh, mezkur olan fiilin hadesi, kendisi için işlendiği şeyin ismidir ve NASB olmasının şart, lâm’ın takdir edilmesidir. Fiilin oluş sebebini (nedenini, niçinini) bildiren mef’ûl dur. -den dolayı, sebebiyle, -sın diye, tâ ki, zîrâ, maksadıyla, uğruna gibi mânâlara gelir.Harfi cersiz gelmesi için şu beş şartın berâber bulunması gerekir. Şâyet biri eksik olursa, mef’ûlün leh harfi cerli gelir. : (1) Masdar olmalı, ancak, fiil ile masdar aynı kökten olmamalı (2) Nekre olmalı, (3) Muzâf olmamalı, (4) Fiilin fâili ile mef’ûlün leh’in fâili aynı olmamalı, (5) Fiilin oluş zamanı ile mef’ûlün leh’in oluş zamanı aynı olmamalı. Örnek:
2/207 : ( وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ ) “İnsanlardan bazıları nefislerini satarlar – Ellah’ın rızâsına ermek (talep etmek, arzulamak, aramak) sebebiyle – Ellah kullarına karşı çok şefkatlidir.” Ayet-i Kerimesinin İ’râb’ı :
( مِنَ النَّاسِ ) : Haber-i mukaddem, harfi cer ve mecrûr isimden oluşan şibhi cümle REF mahallinde. Kâide : Başa gelen harfi cer “VAR” anlamını verir.
( مَنْ ) : Mübtedâ-i muahhar, ismi mevsûl, sukun üzere mebnî olduğu için REF mahallinde.
( يَشْرِي ) : Sıla_fiil cümlesi, 2.BAB’dan gelen Nâkıs-ı yâî’nin muzârisi, fâili HUVE olarak takdir edilen müstetir zamir.
( نَفْسَهُ ) : Mef’ûlün bih, muzaf ve fetha ile mansûb.Fâili ise muzâfun ileyh olarak görev yapan muttasıl zamir, cer mahallinde.
(Kâide : Muzâfun ileyh, muzaf’ın fâilidir. NOT : İsim tamlaması, nekre isim hükmündedir. Bu nedenle de “nefsini satanlar” ın niyetleri aynıdır ama ; fiilleri, vesileleri, araçları ve edâları (edebin zuhur şekli, zamanı, mekânı ve muhabbet şiddeti) farklıdır. Çünkü ; Talep etmek, arzulamak, aramak ve ermek anlamlarını kapsayan masdarın zuhur çeşidi sınırsızdır. Ellah Teala bir yarattığını, bir daha yaratmaz kâidesi (hükmü) vardır.)
( ابْتِغَاء ) : Şart koşulan beş şartı da sağladığı için, Mef’ûlün leh (lieclih) olarak görev yapan, ( بغي ) kökünden ve 2.BAB’dan gelen Nâkıs-ı yâî’nin masdarı, fetha ile mansûb olup, harficer’siz gelmiştir.