2- Töhmet-i Kizb-İttihamu’r-ravi bi’l-kizb:
Yukarıda
açıklanan kizb’ten sonra gelen ikinci mühim cerh, kizb ithâmıdır. Bunda ravinin
kizb’i açık değildir. Kizbu’r-ravi şeklinde sabit bir keyfiyet yoksa da kizb
ithamı altındadır. Bu itham, bir karîneye dayandığı için ciddî bir durum
sayılmış ve müttehem bilkizb olan ravinin de rivayeti terkedilmiştir.
Ravinin
kizb’le ithamına sebep olan iki husus vardır: Biri, dînin zarûrî olan temel
kaidelerine muhalefet eden bir rivayette bulunmasıdır. Onun böyle bir durumda
teferrüdü, vaz’ ihtimâline karîne kabûl edilmiştir. İkinci husus, insanlarla
olan münasebetlerinde yalana yer vermesidir. Yalan gibi dinin şiddetle
reddettiği bir davranışa tenezzül eden bir kimsenin dini hususlarda da yalandan
çekinmeyeceği, bu hususta gerekli hassasiyeti göstermeyeceği prensip olarak
kabul edilmiş ve bu sebeple bunlar metrûk ve matruh addedilerek rivayetleri
terkedilmiştir.[1]
Böyle
ravi, “muttehemun bi’l-kizb, metruk, metruku’l-hadis, muttefekun ala terkih”
gibi terimlerle cerh edilir.
[2]