Muzaaf, birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelir:

1. birinci babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفُعُّ şeklinde olur. Örnek: رَدَّ ، يَرُدُّ gibi.
2. İkinci babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفِعُّ şeklinde olur. Örnek: حَبَّ ، يَحِبُّ gibi.
3. Dördüncü babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفَعُّ şeklinde olur.Örnek: عَضَّ ، يَعَضُّ gibi.

Mazi malum birinci çekimi her babda فَعَّ şeklindedir.

Mazi malumun baştan beş çekimi şeddelidir. Sahihe benzemez. Fakat altıncıdan itibaren şedde düşer ve sahih gibi çekilir:

Birinci babda:

Birinci babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     رَدُّوا رَدَّا رَدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ رَدَدْنَ رَدَّتَا رَدَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil رَدَدْتُمْ رَدَدْتُمَا رَدَدْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ رَدَدْتُنَّ رَدَدْتُمَا رَدَدْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil رَدَدْنَا   رَدَدْتُ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     حَبُّوا حَبَّا حَبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ حَبَبْنَ حَبَّتَا حَبَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil حَبَبْتُمْ حَبَبْتُمَا حَبَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ حَبَبْتُنَّ حَبَبْتُمَا حَبَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil حَبَبْنَا   حَبَبْتُ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     فَعَُّوا فَعَّا فَعَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ فَعِلْنَ فَعَّتَا فَعَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil فَعِلْتُمْ فَعِلْتُمَا فَعِلْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ فَعِلْتُنَّ فَعِلْتُمَا فَعِلْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil فَعِلْنَا   فَعِلْتُ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     غَضُّوا غَضَّا غَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ غَضِضْنَ غَضَّتََا غَضَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil غَضِضْتُمْ غَضِضْتُمَا غَضِضْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ غَضِضْتُنَّ غَضِضْتُمَا غَضِضْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil غَضِضْنَا   غَضِضْتُ   مُتَكَلِّمٌ

MAZİ MEÇHUL

Mazi meçhul her babda (kalıpta) فُعَّ biçimindedir. Şu halde رَدَّ nin meçhulü رُدَّ; حَبَّ  nin meçhulü حُبَّ; غَضَّ nin meçhulü غُضَّ olmuş olur.

Mazi meçhulün de baştan beş çekimi şeddelidir. Sahihe benzemez.

Fakat altıncıdan itibaren şedde düşer ve sahih gibi çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     فُعُّوا فُعَّا فُعَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ فُعِلْنَ فُعَّتَا فُعَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil فُعِلْتُمْ فُعِلْتُمَا فُعِلْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ فُعِلْتُنَّ فُعِلْتُمَا فُعِلْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil فُعِلْنَا   فُعِلْتُ   مُتَكَلِّمٌ

رُدَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     رُدُّوا رُدَّا رُدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ رُدِدْنَ رُدَّتَا رُدَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil رُدِدْتُمْ رُدِدْتُمَا رُدِدْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ رُدِدْتُنَّ رُدِدْتُمَا رُدِدْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil رُدِدْنَا   رُدِدْتُ   مُتَكَلِّمٌ

حُبَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     حُبُوا حُبَّا حُبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ حُبِبْنَ حُبَّتَا حُبَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil حُبِبْتُمْ حُبِبْتُمَا حُبِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ حُبِبْتُنَّ حُبِبْتُمَا حُبِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil حُبِبْنَا   حُبِبْتُ   مُتَكَلِّمٌ

غُضَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     عُضُّوا عُضَّا عُضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ عُضِضْنَ عُضَّتَا عُضَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil عُضِضْتُمْ عُضِضْتُمَا عُضِضْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ عُضِضْتُنَّ عُضِضْتُمَا عُضِضْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil عُضِضْنَا   عُضِضْتُ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MALUM

Muzari malum,

birinci babda يَفُعُّ şeklinde gelir.

İkinci babda يَفِعُّ şeklinde gelir.

Dördüncü babda يَفَعُّ şeklinde gelir.

Muzari malum çekimi yapılırken iki cemi müennes şeddesiz, diğerleri şeddelidir. Demek oluyor ki, yalnız iki cemi müennes sahih gibi çekilir. Bundan dolayı iki cemi müennes birinci babdan gelen muzaaflarda يَفْعُلنَ ، تَفْعُلنَ; ikinci babdan gelen muzaaflarda يَفْعِلْنَ ، تَفْعِلنَ; dördüncü babdan gelen muzaaflarda iseيَفْعَلْنَ ، تَفْعَلْنَ şeklinde çekilir.

Örnek: يَرُدُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يَرُدُّونَ يَرُدَّانِ يَرُدُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يَرْدُدْنَ تَرُدََّّانِ تَرُدُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تَرُدُّونَ تَرُدََّّانِ تَرُدُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تَرْدُدْنَ تَرُدََّّانِ تَرُدِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نَرُدُّ   اَرُدُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يَحِبُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يَحِبُّونَ يَحِبَّانِ يَحِبُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يَحْبِبْنَ تَحِبَّانِ تَحِبُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تَحِبُّونَ تَحِبَّانِ تَحِبُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تَحْبِبْنَ تَحِبَّانِ تَحِبِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نَحِبُّ   اَحِبُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يَعَضُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يَعَضُّونَ يَعَضَّانِ يَعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يَعْضَضْنَ تَعَضَّانِ تَعَضُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تَعَضُّونَ تَعَضَّانِ تَعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تَعْضَضْنَ تَعَضَّانِ تَعَضِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نَعَضُّ   اَعَضُّ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MEÇHUL

Muzari meçhul her babda (kalıpta)يُفَعُّ şeklindedir. O halde يَرُدُّ nun meçhulü يُرَدُّ; يَحِبُّ nun meçhulüيُحَبُّ; يَعَضُّ nun meçhulü يُعَضُّ şeklinde olmuş olur.

Muzari meçhulün de yalnız iki cemi müennesin çekimi şeddesizdir.

Diğerleri şeddelidir. Ve bu iki cemi müennes her babda (kalıpta) يُفْعَلْنَ ، تُفْعَلْنَ şeklinde gelir.

Örnek: يُرَدُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يُرَدُّونَ يُرَدَّانِ يُرَدُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يُرْدَدْنَ تُرَدَّانِ تُرَدُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تُرَدُّونَ تُرَدَّانِ تُرَدُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تُرْدَدْنَ تُرَدَّانِ تُرَدِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نُرَدُّ   اُرَدُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يُحَبُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يُحَبُّوَ يُحَبََّانِ يُحَبُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يُحْبَبْنَ تُحَبَّانِ تُحَبُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تُحَبُّونَ تُحَبَّانِ تُحَبُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تُحْبَبْنَ تُحَبَّانِ تُحَبِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نُحَبُّ   اُحَبُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يُعَضُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     يُعَضُّونَ يُعَضَّانِ يُعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ يُعْضَضْنَ تُعَضَّانِ تُعَضُّ مُؤَنَّثٌ Dişil تُعَضُُّونَ تُعَضَّانِ تُعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ تُعْضَضْنَ تُعَضَّانِ تُعَضِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil نُعَضُّ   اُعَضُّ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MANSUB

Muzaafların muzari masubu tamamen sahihte açıklanan kaideye tabi olup hiçbir istisnası yoktur.

Örnek:

Birinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَرُدُّوا لَنْ يَرُدَّا لَنْ يَرُدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يَرْدُدْنَ لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تَرُدَُّوا لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تَرْدُدْنَ لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نَرُدَّ   لَنْ اَرُدَّ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَحِبُّوا لَنْ يَحِبَّا لَنْ يَحِبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يَحْبِبْنَ لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تَحِبُّوا لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تَحْبِبْنَ لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نَحِبَّ   لَنْ اَحِبَّ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَعَضُّوا لَنْ يَعَضَّا لَنْ يَعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يَعْضِضْنَ لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تَعَضُّوا لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تَعْضَضْنَ لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نَعَضَّ   لَنْ اَعَضَّ   مُتَكَلِّمٌ

Muzari malum meçhulleri de sahihteki gibi çekilir:

Birinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يُرَدُّوا لَنْ يُرَدَّا لَنْ يُرَدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يُرْدَدْنَ لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تُرَدُّوا لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تُرْدَدْنَ لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نُرَدَّ   لَنْ اُرَدَّ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يُحَبُّوا لَنْ يُحَبَّا لَنْ يُحَبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يُحْبَبْنَ لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تُحَبَّوا لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تُحْبَبْنَ لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نُحَبَّ   لَنْ نُحَبَّ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَنْ يَعَضُّوا لَنْ يُعَضَّا لَنْ يُعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَنْ يُعْضَضْنَ لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضَّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ تُعَضُّوا لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَنْ تُعْضَضْنَ لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَنْ نُعَضَّ   لَنْ اُعَضَّ   مُتَكَلِّمٌ

 

MUZARİ MECZUM Nunlu çekimler tamamen sahihte anlatılan kurallara tabiidir. Ancak nun’suz beş çekimde durum başka şekildedir. Şöyle ki: –          Birinci babın (kalıbın) muzari meczum malumunda nunsuz beş çekiminin son harfini üstün, esre ve ötre okumak caizdir. Örnek dal’ın üstünü ile لَمْ يَرُدَّ; yahut dal’ın esresiyle لَمْ يَرُدِّ; yahut dal’ın ötresiyle لَمْ يَرُدُّ gibi. Fakat üstün olarak لَمْ يَرُدَّ okumak daha uygundur. –          İkinci ve dördüncü babın muzari meczum malumunda nunsuz beş çekimin son harfini üstün veya esre okumak caizdir. Ancak ötre okunamaz. Örnek: İkinci babdan (kalıptan) ba’nın (harfinin) üstünü ile لَمْ يَحِبَّ; yahut ba’nın esresiyle لَمْ يَحِبِّ gibi. Yine dördüncü babdan (kalıptan) dat’ın üstünüyle لَمْ يَعَضَّ; yahut dat’ın esresiyle لَمْ يَعِضِّ gibi. Fakat bu iki babda da üstün okumak لَمْ يَحِبَّ ، لَمْ يَعَضَّ daha uygundur. لَمْ يَرُدَُِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَرُدُّوا لَمْ يَرُدَّا لَمْ يَرُدَُِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدَُِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَرُدُّوا لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدَُِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَرُدَُِّ   لَمْ اَرُدَُِّ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يَحِبَِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَحِبُّوا لَمْ يَحِبَّا لَمْ يَحِبَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَحِبُّوا لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَحِبَِّ   لَمْ اَحِبَِّ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يَعَضَِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَعَضُّوا لَمْ يَعَضَّا لَمْ يَعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَعَضُّوا لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَعَضَِّ   لَمْ اَعَضَِّ   مُتَكَلِّمٌ Dikkat: Bunların meçhullerinde nun’suz sigalar yalnız iki hareke ile okunur. Demek ki, gerek birinci babdan ve gerekse ikinci veya dördüncü babdan olsun muzari meczumun meçhulünde nun’suz sigaların son harfi ancak üstün veya esre okunur. لَمْ يُرَدَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُرَدُّوا لَمْ يُرَدَّا لَمْ يُرَدَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُرَدُّوا لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَرُدَِّ   لَمْ اَرُدَِّ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يُحَبَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُحَبُّوا لَمْ يُحَبَّا لَمْ يُحَبَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُحَبُّوا لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُحْبَبْنَ لَمْتُحَبَّا لَمْ تُحَبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُحَبَِّ   لَمْ اُحَبَِّ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يُعَضَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُعَضُّوا لَمْ يُعَضَّا لَمْ يُعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُعَضُّوا لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُعَضَِّ   لَمْ اُعَضَِّ   مُتَكَلِّمٌ Dikkat: Muzari malum/meçhul meczumunda nunsuz sigalar gibide çekilir: Birinci babdan olan رَدَّ nin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi: لَمْ يَرْدُدْ muzari malum mezcum fiilin sahih gibi çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَرُدُّوا لَمْ يَرُدَّا لَمْ يَرْدُدْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرْدُدْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَرُدُّوا لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرْدُدْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَرْدُدْ   لَمْ اَرْدُدْ   مُتَكَلِّمٌ İkinci babdan olan حَبَّ nin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi: لَمْ يَحْبِبْ muzari malum meczum fiilin sahih gibi çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَحِبُّوا لَمْ يَحِبَّا لَمْ يَحْبِبْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحْبِبْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَحِبُّوا لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحْبِبْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَحْبِبْ   لَمْ اَحْبِبْ   مُتَكَلِّمٌ Dördüncü babdan olan عَضَّ kelimesinin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi: لَمْ يَعْضَضْ muzari malum meczum fiilin sahih gibi çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يَعَضُّوا لَمْ يَعَضَّا لَمْ يَعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعْضَضْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تَعَضُّوا لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نَعْضَضْ   لَمْ اَعْضَضْ   مُتَكَلِّمٌ Bunların meçhulünde ise sahihteki muzari meçhul kaidesine göre hareket edilir. Yani nun’suz sigalarda birinci harfi ötre, üçüncüyü üstün okuruz. O zaman şu şekilleri alır ve hepsi aynı şekilde çekilir: Muzari malum meczum   Muzari meçhul meczum لَمْ يَرْدُدْ Birinci bab → لَمْ يُرْدَدْ لَمْ يَحْبِبْ İkinci bab → لَمْ يُحْبَبْ لَمْ يَعْضَضْ Dördüncü bab → لَمْ يُعْضَضْ لَمْ يُرْدَدْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُرَدُّوا لَمْ يُرَدَّا لَمْ يُرْدَدْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرْدَدْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُرَدُّوا لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرْدَدْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُرْدَدْ   لَمْ اُرْدَدْ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يُحْبَبْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُحَبُّوا لَمْ يُحَبَّا لَمْ يُحْبَبْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحْبَبْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُحَبُّوا لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحْبَبْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُحْبَبْ   لَمْ اُحْبَبْ   مُتَكَلِّمٌ لَمْ يُعْضَضْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     لَمْ يُعَضُّوا لَمْ يُعَضَّا لَمْ يُعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ لَمْ يُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعْضَضْ مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ تُعَضُّوا لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ لَمْ تُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil لَمْ نُعْضَضْ   لَمْ اُعْضَضْ   مُتَكَلِّمٌ EMRİ HAZIR MALUM Emri hazırın malumu birinci babdan (kalıptan) gelen muzaaf fiillerde فُعَّ yahut فُعِّ veya فُعُّ şeklinde olur. رُدُّ ،رُدِّ ، رُدَّ gibi. Bu üç şekilden birisincisi yani ikinci harfi üstün okumak, dile kolay geldiğinden daha uygundur. Vakıa bu mazi meçhule benzese de karine ile fark edilir. İkinci babdan gelen muzaaflarda emri hazır malum فِعَّ yahut فِعِّ şeklinde gelir. حِبِّ ، حِبَّ gibi. Birinci şekilde okumak daha uygundur. Dördüncü babdan gelen muzaaflarda emri hazır malum فَعَّ yahut فَعِّ şeklinde gelir. عَضِّ ، عَضَّ gibi. Fakat birinci şekilde okumak daha uygundur. Bu mazi maluma benzese de karine ile fark edilir. Emri hazır malumun CEMİ MÜENNES MUHATABI sahih gibi şeddesiz olup birinci babda اُفْعُلنَ , ikinci babdaاِفْعِلْنَ  , dördüncü babda اِفْعَلْنَ şeklinde olur. رُدَّ nin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     رُدُّوا رُدَّا رُدَِّ  – اُرْدُدْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ اُرْدُدْنَ رُدَّا رُدِّي مُؤَنَّثٌ حِبَّ nin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     حِبُّوا حِبَّا حِبَّ – اِحْبِبْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ اِحْبِبْنَ حِبَّا حِبِّي مُؤَنَّثٌ عَضَّ nin çekimi: جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil     عَضُّوا عَضَّا عَضَِّ – اِعْضَضْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ اِعْضَضْنَ عَضَّا عَضِّي مُؤَنَّثٌ Emri hazır malumun yalnız birinci sigasını (çekimi) sahihler gibi okumak caizdir. O zaman birinci babda اُفْعُلْ , ikinci babda اِفْعِلْ , dördüncü babda اِفْعَلْ şeklinde olabilir. اِحْبِبْ ، اُرْدُدْ ، اِعْضَضْ gibi. Dikkat: Dördüncü babdan olan مَسَّ ve ظَلَّ kelimeleri normal olarak tasrif olunmakla beraber İmam Sibeveyh’e göre bu iki kelimeye mahsus olmak üzere altıncı sigadan itibaren مَسْنَ ، ظَلْنَ veya مِسْنَ ، ظِلْنَdemek de caizdir. Dikkat: (1,2,3,4,5,6,7,8) rakamlarıyla gösterilen tasriflerde لَمْ yerine لَمَّا getirilecek olursa CAHDİ MUSTAĞRAK meydana gelir. Bu tasniflerin yalnız gaib sigalarında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ GAİB, لاَ getirilecek olursa NEHYİ GAİB meydana gelir. Bu tasriflerin yalnız muhatab sigalarında لَمْ yerine لاَ getirilecek olursa NEHYİ HAZIR meydana gelir. Bu tasriflerin yalnız iki mütekellim sigasında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ MÜTEKELLİM, لاَ getirilecek olursa NEHYİ MÜTEKELLİM meydana gelir. Eğer (4,8) rakamlarıyla gösterilen iki tasrifin yalnız muhatab sigalarında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ HAZIRIN MEÇHULÜ meydana gelir.

C)  MUZAAF FİİL

 

Şeddeli fiil demektir. Yani fiilin son iki harfi (olan aynel fiil ile lâmel fiil) aynı cinsten olup şeddeli okunur.

مَدَّ يَمُدُّ  uzattı (aslı 1. bab: مَدَدَ يَمْدُدُ)              فَرَّ يَفِرُّ  kaçtı (aslı 2. bab:فَرَرَ  يَفْرِرُ )

Görüldüğü gibi gibi iki harfi birbirine katma işine idgam denir.

Görüldüğü gibi muzaaf fiillerin idgâmı (şeddesi) mâzide gâibe cemi müennesden itibaren çözülmüştür. Diğerinde de gâibe cemi müennesden itibaren (فَرَرْنَ) şeklinde bağlanır. Muzârilerinde de meselâ gâibe cemi müennesler (يَمْدُدْنَ) ve (يَفْرِرْنَ) şeklinde çözülürler.

Meçhûlleri:      ( يَمُدُّ) denيُمَدُّ     uzatılıyor        (مَدَّ) denمُدَّ      uzatıldı 

                        ( يَفِرُّ) danيُفَرُّ     kaçılıyor        (فَرََّ) danفُرَّ      kaçıldı

Gâibe cemi müennesleri: Muzâride: (يُفْرَرْنَ) …    Mâzîde:     (فُرِرْنَ)   …

Görüldüğü gibi şeddeli fiillerin emr-i hâzırları fiilin açılıp son harfinin cezm yapılmasıyla olabileceği gibi daha pratik olan şedde ile de yapılmaktadır. Son harekenin üstünle ya da esre ile de verileceğini unutmayınız. Birinci tarz çekimin (أُمْدُدْ) normal çekimlerden farkı olmadığı için  aşağıda ikinci tarz çekim örneği verilmiştir:

Muzaaf fiillerin ism-i fâillerine çeşitli örnekler:

 (دَلَّ) den  (داَلٌّ ج داَلُّونَ) delâlet eden, yol gösteren

 (ضَلَّ) den (ضاَلٌّ ج ضاَلُّونَ) sapıtan, şaşıran

(مَرَّ) den  (ماَرٌّ ج ماَرُّونَ) geçen, uğrayan

Muzaaf Fiillerin İsm-i Mef’ûllerine örnek:

(دَلَّ) den  (مَدْلُولٌ) delâlet edilmiş, yol gösterilen

(عَدَّ) den  (مَعْدُودٌ) sayılan, sayılmış

Cümle Örnekleri:

1- ظَنَنْتُ النَّجاَحَ سَهْلاً – قَصَصْناَ عَلَيْهِمُ الْحِكاَيَةَ.

2- اَلرَّجُلاَنِ يَمُراَّنِ بِالْحَدِيقَةِ – هُمْ مَرُّوا بِالسُّوقِ.

3- دُقِّي الْباَبَ ياَ عاَئِشَةُ – قُصاَّ الْحِكاَيَةَ عَلَى صاَحِبِكُماَ.

4- أَنْتَ مَرَرْتَ بِالسُّوقِ – مَرَّ الْأَوْلاَدُ بِالْحَدِيقَةِ – اَلْأَوْلاَدُ مَرُّوا بِالْحَدِيقَةِ.

5- أَنْتِ صَبَبْتِ الْماَءَ – هُنَّ صَبَبْنَ الْماَءَ.

6- حَثَّ الْآباَءُ أَوْلاَدَهُمْ عَلَى الْاِجْتِهاَدِ – اَلْآباَءُ حَثُّوا  أَوْلاَدَهُمْ عَلَى الْاِجْتِهاَدِ.

7- تَقُصُّ الْمُدَرِّساَتُ بَعْضَ الْقَصَصِ عَلَى التِّلْمِيذاَتِ – اَلْمُدَرِّساَتُ يَقْصُصْنَ بَعْضَ الْقَصَصِ عَلَى التِّلْمِيذاَتِ.

8- صَبَّ الْوَلَداَنِ الْماَءَ عَلَى الْأَرْضِ –  اَلْوَلَداَنِ صَبَّا الْماَءَ عَلَى الْأَرْضِ.

9- شَكَّ الْمُدَرِّسُونَ فِي الْأَمْرِ – اَلْمُدَرِّسُونَ شَكُّوا فِي الْأَمْرِ. 

10- لاَ تَأْكُلْ كَثِيراً فَالْأَكْلُ الْكَثِيرُ يَضُرُّ الْمَعِدَةَ – ظَنَنْتُكَ إِياَّهُ.

11- لاَ تَمُرَّ بَعْدَ هَذاَ الْخَطِّ.

Tercüme:

1- Başarıyı kolay sandım. Onlara hikaye anlattık.

2- İki adam bahçeden geçiyor. Onlar çarşıya uğradılar.

3- Kapıyı çal ey Aişe! İkiniz hikayeyi arkadaşınıza anlatın.

4- Sen çarşıya uğradın. Çocuklar bahçeye uğradı. (Aynı anlam isim cümlesi)

5- Suyu sen döktün. Suyu onlar (müe.) döktüler.

6- Babalar çocuklarını çalışmaya teşvik etti.(Aynı anlam isim cümlesi).

7- Öğretmenler öğrencilere bazı hikayeler anlatıyor. (Aynı anlam).

8- İki çocuk suyu yere döktü.

9- Öğretmenler mesele hakkında şüpheye düştü.

10- Çok yeme, çok yemek mideye zarar verir. Seni o sandım.

11- Bu hattan sonrasına geçme.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

MUZAAF FİİL İLE İLGİLİ AYETLER

1- … فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً .

(4/NİSÂ, 59). …Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resûl’e götürün (onların talimatına göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir.

2- فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ .

(51/ZÂRİYÂT, 50). O halde Allah’a kaçın. Çünkü ben, size O’nun katından (gelmiş) açık bir uyarıcıyım.

3- وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا .

(4/NİSÂ, 86). Bir selâm ile selâmlandığınız zaman siz de ondan daha güzeli ile selâmlayın; yahut aynı ile karşılık verin. Şüphesiz Allah, her şeyin hesabını arayandır.

4- … فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ .

(9/TEVBE, 5). ..(Müşrikler eğer tevbe eder, namazı dosdoğru kılar, zekâtı da verirlerse) artık yollarını serbest bırakın. Allah yarlığayan, merhamet edendir.

5- ياَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلاَ تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلاَ يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ .

(35/FÂTIR, 5). Ey insanlar! Allah’ın vâdi gerçektir, sakın dünya hayatı sizi aldatmasın ve o aldatıcı (şeytan) da Allah hakkında sizi kandırmasın!