Arapça GramerArapça Gramer Kitabı Online Fihrist

Muzaaf Fiiller

 Muzaaf, birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelir:

  1. birinci babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفُعُّ şeklinde olur. Örnek: رَدَّ ، يَرُدُّ gibi.
  2. İkinci babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفِعُّ şeklinde olur. Örnek: حَبَّ ، يَحِبُّ gibi.
  3. Dördüncü babdan gelen muzaaflar: فَعَّ ، يَفَعُّ şeklinde olur.Örnek: عَضَّ ، يَعَضُّ gibi.

Mazi malum birinci çekimi her babda فَعَّ şeklindedir.

Mazi malumun baştan beş çekimi şeddelidir. Sahihe benzemez. Fakat altıncıdan itibaren şedde düşer ve sahih gibi çekilir:

Birinci babda:

Birinci babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
رَدُّوا رَدَّا رَدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
رَدَدْنَ رَدَّتَا رَدَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
رَدَدْتُمْ رَدَدْتُمَا رَدَدْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
رَدَدْتُنَّ رَدَدْتُمَا رَدَدْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
رَدَدْنَا   رَدَدْتُ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
حَبُّوا حَبَّا حَبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حَبَبْنَ حَبَّتَا حَبَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَبَبْتُمْ حَبَبْتُمَا حَبَبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حَبَبْتُنَّ حَبَبْتُمَا حَبَبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حَبَبْنَا   حَبَبْتُ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
فَعَُّوا فَعَّا فَعَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فَعِلْنَ فَعَّتَا فَعَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَعِلْتُمْ فَعِلْتُمَا فَعِلْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فَعِلْتُنَّ فَعِلْتُمَا فَعِلْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فَعِلْنَا   فَعِلْتُ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babda:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
غَضُّوا غَضَّا غَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
غَضِضْنَ غَضَّتََا غَضَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
غَضِضْتُمْ غَضِضْتُمَا غَضِضْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
غَضِضْتُنَّ غَضِضْتُمَا غَضِضْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
غَضِضْنَا   غَضِضْتُ   مُتَكَلِّمٌ

MAZİ MEÇHUL

Mazi meçhul her babda (kalıpta) فُعَّ biçimindedir. Şu halde رَدَّ nin meçhulü رُدَّ; حَبَّ  nin meçhulü حُبَّ; غَضَّ nin meçhulü غُضَّ olmuş olur.

Mazi meçhulün de baştan beş çekimi şeddelidir. Sahihe benzemez.

Fakat altıncıdan itibaren şedde düşer ve sahih gibi çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
فُعُّوا فُعَّا فُعَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
فُعِلْنَ فُعَّتَا فُعَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُعِلْتُمْ فُعِلْتُمَا فُعِلْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
فُعِلْتُنَّ فُعِلْتُمَا فُعِلْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
فُعِلْنَا   فُعِلْتُ   مُتَكَلِّمٌ

رُدَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
رُدُّوا رُدَّا رُدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
رُدِدْنَ رُدَّتَا رُدَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
رُدِدْتُمْ رُدِدْتُمَا رُدِدْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
رُدِدْتُنَّ رُدِدْتُمَا رُدِدْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
رُدِدْنَا   رُدِدْتُ   مُتَكَلِّمٌ

حُبَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
حُبُوا حُبَّا حُبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
حُبِبْنَ حُبَّتَا حُبَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
حُبِبْتُمْ حُبِبْتُمَا حُبِبْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
حُبِبْتُنَّ حُبِبْتُمَا حُبِبْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
حُبِبْنَا   حُبِبْتُ   مُتَكَلِّمٌ

غُضَّ mazi meçhul fiilide bu şekil çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
عُضُّوا عُضَّا عُضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
عُضِضْنَ عُضَّتَا عُضَّتْ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُضِضْتُمْ عُضِضْتُمَا عُضِضْتَ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
عُضِضْتُنَّ عُضِضْتُمَا عُضِضْتِ مُؤَنَّثٌ Dişil
عُضِضْنَا   عُضِضْتُ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MALUM

Muzari malum,

birinci babda يَفُعُّ şeklinde gelir.

İkinci babda يَفِعُّ şeklinde gelir.

Dördüncü babda يَفَعُّ şeklinde gelir.

Muzari malum çekimi yapılırken iki cemi müennes şeddesiz, diğerleri şeddelidir. Demek oluyor ki, yalnız iki cemi müennes sahih gibi çekilir. Bundan dolayı iki cemi müennes birinci babdan gelen muzaaflarda يَفْعُلنَ ، تَفْعُلنَ; ikinci babdan gelen muzaaflarda يَفْعِلْنَ ، تَفْعِلنَ; dördüncü babdan gelen muzaaflarda iseيَفْعَلْنَ ، تَفْعَلْنَ şeklinde çekilir.

Örnek: يَرُدُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يَرُدُّونَ يَرُدَّانِ يَرُدُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يَرْدُدْنَ تَرُدََّّانِ تَرُدُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تَرُدُّونَ تَرُدََّّانِ تَرُدُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تَرْدُدْنَ تَرُدََّّانِ تَرُدِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نَرُدُّ   اَرُدُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يَحِبُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يَحِبُّونَ يَحِبَّانِ يَحِبُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يَحْبِبْنَ تَحِبَّانِ تَحِبُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تَحِبُّونَ تَحِبَّانِ تَحِبُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تَحْبِبْنَ تَحِبَّانِ تَحِبِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نَحِبُّ   اَحِبُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يَعَضُّ muzari malum fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يَعَضُّونَ يَعَضَّانِ يَعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يَعْضَضْنَ تَعَضَّانِ تَعَضُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تَعَضُّونَ تَعَضَّانِ تَعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تَعْضَضْنَ تَعَضَّانِ تَعَضِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نَعَضُّ   اَعَضُّ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MEÇHUL

Muzari meçhul her babda (kalıpta)يُفَعُّ şeklindedir. O halde يَرُدُّ nun meçhulü يُرَدُّ; يَحِبُّ nun meçhulüيُحَبُّ; يَعَضُّ nun meçhulü يُعَضُّ şeklinde olmuş olur.

Muzari meçhulün de yalnız iki cemi müennesin çekimi şeddesizdir.

Diğerleri şeddelidir. Ve bu iki cemi müennes her babda (kalıpta) يُفْعَلْنَ ، تُفْعَلْنَ şeklinde gelir.

Örnek: يُرَدُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يُرَدُّونَ يُرَدَّانِ يُرَدُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يُرْدَدْنَ تُرَدَّانِ تُرَدُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تُرَدُّونَ تُرَدَّانِ تُرَدُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تُرْدَدْنَ تُرَدَّانِ تُرَدِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نُرَدُّ   اُرَدُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يُحَبُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يُحَبُّوَ يُحَبََّانِ يُحَبُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يُحْبَبْنَ تُحَبَّانِ تُحَبُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تُحَبُّونَ تُحَبَّانِ تُحَبُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تُحْبَبْنَ تُحَبَّانِ تُحَبِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نُحَبُّ   اُحَبُّ   مُتَكَلِّمٌ

Örnek: يُعَضُّ muzari meçhul fiili şöyle çekilir:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
يُعَضُّونَ يُعَضَّانِ يُعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
يُعْضَضْنَ تُعَضَّانِ تُعَضُّ مُؤَنَّثٌ Dişil
تُعَضُُّونَ تُعَضَّانِ تُعَضُّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
تُعْضَضْنَ تُعَضَّانِ تُعَضِّينَ مُؤَنَّثٌ Dişil
نُعَضُّ   اُعَضُّ   مُتَكَلِّمٌ

MUZARİ MANSUB

Muzaafların muzari masubu tamamen sahihte açıklanan kaideye tabi olup hiçbir istisnası yoktur.

Örnek:

Birinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يَرُدُّوا لَنْ يَرُدَّا لَنْ يَرُدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يَرْدُدْنَ لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تَرُدَُّوا لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تَرْدُدْنَ لَنْ تَرُدَّا لَنْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نَرُدَّ   لَنْ اَرُدَّ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يَحِبُّوا لَنْ يَحِبَّا لَنْ يَحِبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يَحْبِبْنَ لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تَحِبُّوا لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تَحْبِبْنَ لَنْ تَحِبَّا لَنْ تَحِبِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نَحِبَّ   لَنْ اَحِبَّ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يَعَضُّوا لَنْ يَعَضَّا لَنْ يَعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يَعْضِضْنَ لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تَعَضُّوا لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تَعْضَضْنَ لَنْ تَعَضَّا لَنْ تَعَضِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نَعَضَّ   لَنْ اَعَضَّ   مُتَكَلِّمٌ

Muzari malum meçhulleri de sahihteki gibi çekilir:

Birinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يُرَدُّوا لَنْ يُرَدَّا لَنْ يُرَدَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يُرْدَدْنَ لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تُرَدُّوا لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تُرْدَدْنَ لَنْ تُرَدَّا لَنْ تُرَدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نُرَدَّ   لَنْ اُرَدَّ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يُحَبُّوا لَنْ يُحَبَّا لَنْ يُحَبَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يُحْبَبْنَ لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تُحَبَّوا لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تُحْبَبْنَ لَنْ تُحَبَّا لَنْ تُحَبِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نُحَبَّ   لَنْ نُحَبَّ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babdan:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَنْ يَعَضُّوا لَنْ يُعَضَّا لَنْ يُعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَنْ يُعْضَضْنَ لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضَّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ تُعَضُّوا لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضَّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَنْ تُعْضَضْنَ لَنْ تُعَضَّا لَنْ تُعَضِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَنْ نُعَضَّ   لَنْ اُعَضَّ   مُتَكَلِّمٌ

 

MUZARİ MECZUM

Nunlu çekimler tamamen sahihte anlatılan kurallara tabiidir. Ancak nun’suz beş çekimde durum başka şekildedir. Şöyle ki:

–          Birinci babın (kalıbın) muzari meczum malumunda nunsuz beş çekiminin son harfini üstün, esre ve ötre okumak caizdir. Örnek dal’ın üstünü ile لَمْ يَرُدَّ; yahut dal’ın esresiyle لَمْ يَرُدِّ; yahut dal’ın ötresiyle لَمْ يَرُدُّ gibi. Fakat üstün olarak لَمْ يَرُدَّ okumak daha uygundur.

–          İkinci ve dördüncü babın muzari meczum malumunda nunsuz beş çekimin son harfini üstün veya esre okumak caizdir. Ancak ötre okunamaz. Örnek: İkinci babdan (kalıptan) ba’nın (harfinin) üstünü ile لَمْ يَحِبَّ; yahut ba’nın esresiyle لَمْ يَحِبِّ gibi. Yine dördüncü babdan (kalıptan) dat’ın üstünüyle لَمْ يَعَضَّ; yahut dat’ın esresiyle لَمْ يَعِضِّ gibi. Fakat bu iki babda da üstün okumak لَمْ يَحِبَّ ، لَمْ يَعَضَّ daha uygundur.

لَمْ يَرُدَُِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَرُدُّوا لَمْ يَرُدَّا لَمْ يَرُدَُِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدَُِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَرُدُّوا لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدَُِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَرُدَُِّ   لَمْ اَرُدَُِّ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يَحِبَِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَحِبُّوا لَمْ يَحِبَّا لَمْ يَحِبَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَحِبُّوا لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَحِبَِّ   لَمْ اَحِبَِّ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يَعَضَِّ muzari malum meczum fiilinin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَعَضُّوا لَمْ يَعَضَّا لَمْ يَعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَعَضُّوا لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَعَضَِّ   لَمْ اَعَضَِّ   مُتَكَلِّمٌ

Dikkat:

Bunların meçhullerinde nun’suz sigalar yalnız iki hareke ile okunur. Demek ki, gerek birinci babdan ve gerekse ikinci veya dördüncü babdan olsun muzari meczumun meçhulünde nun’suz sigaların son harfi ancak üstün veya esre okunur.

لَمْ يُرَدَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُرَدُّوا لَمْ يُرَدَّا لَمْ يُرَدَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُرَدُّوا لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَرُدَِّ   لَمْ اَرُدَِّ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُحَبَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُحَبُّوا لَمْ يُحَبَّا لَمْ يُحَبَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُحَبُّوا لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُحْبَبْنَ لَمْتُحَبَّا لَمْ تُحَبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُحَبَِّ   لَمْ اُحَبَِّ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُعَضَِّ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُعَضُّوا لَمْ يُعَضَّا لَمْ يُعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضَِّ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُعَضُّوا لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضَِّ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُعَضَِّ   لَمْ اُعَضَِّ   مُتَكَلِّمٌ

Dikkat: Muzari malum/meçhul meczumunda nunsuz sigalar gibide çekilir:

Birinci babdan olan رَدَّ nin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi:

لَمْ يَرْدُدْ muzari malum mezcum fiilin sahih gibi çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَرُدُّوا لَمْ يَرُدَّا لَمْ يَرْدُدْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرْدُدْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَرُدُّوا لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرْدُدْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَرْدُدْنَ لَمْ تَرُدَّا لَمْ تَرُدِّى مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَرْدُدْ   لَمْ اَرْدُدْ   مُتَكَلِّمٌ

İkinci babdan olan حَبَّ nin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi:

لَمْ يَحْبِبْ muzari malum meczum fiilin sahih gibi çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَحِبُّوا لَمْ يَحِبَّا لَمْ يَحْبِبْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحْبِبْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَحِبُّوا لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحْبِبْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَحْبِبْنَ لَمْ تَحِبَّا لَمْ تَحِبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَحْبِبْ   لَمْ اَحْبِبْ   مُتَكَلِّمٌ

Dördüncü babdan olan عَضَّ kelimesinin muzari meczumunda nun’suz sigaların sahih gibi okunmasına göre çekimi:

لَمْ يَعْضَضْ muzari malum meczum fiilin sahih gibi çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يَعَضُّوا لَمْ يَعَضَّا لَمْ يَعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعْضَضْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تَعَضُّوا لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تَعْضَضْنَ لَمْ تَعَضََّا لَمْ تَعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نَعْضَضْ   لَمْ اَعْضَضْ   مُتَكَلِّمٌ

Bunların meçhulünde ise sahihteki muzari meçhul kaidesine göre hareket edilir. Yani nun’suz sigalarda birinci harfi ötre, üçüncüyü üstün okuruz. O zaman şu şekilleri alır ve hepsi aynı şekilde çekilir:

Muzari malum meczum   Muzari meçhul meczum
لَمْ يَرْدُدْ Birinci bab → لَمْ يُرْدَدْ
لَمْ يَحْبِبْ İkinci bab → لَمْ يُحْبَبْ
لَمْ يَعْضَضْ Dördüncü bab → لَمْ يُعْضَضْ

لَمْ يُرْدَدْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُرَدُّوا لَمْ يُرَدَّا لَمْ يُرْدَدْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرْدَدْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُرَدُّوا لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرْدَدْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُرْدَدْنَ لَمْ تُرَدَّا لَمْ تُرَدِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُرْدَدْ   لَمْ اُرْدَدْ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُحْبَبْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُحَبُّوا لَمْ يُحَبَّا لَمْ يُحْبَبْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحْبَبْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُحَبُّوا لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحْبَبْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُحْبَبْنَ لَمْ تُحَبَّا لَمْ تُحَبِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُحْبَبْ   لَمْ اُحْبَبْ   مُتَكَلِّمٌ

لَمْ يُعْضَضْ muzari meçhul meczum fiilin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
لَمْ يُعَضُّوا لَمْ يُعَضَّا لَمْ يُعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril غَائِبٌ
لَمْ يُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعْضَضْ مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ تُعَضُّوا لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعْضَضْ مُذَكَّرٌ Eril مُخَاطَبٌ
لَمْ تُعْضَضْنَ لَمْ تُعَضَّا لَمْ تُعَضِّي مُؤَنَّثٌ Dişil
لَمْ نُعْضَضْ   لَمْ اُعْضَضْ   مُتَكَلِّمٌ

EMRİ HAZIR MALUM

Emri hazırın malumu birinci babdan (kalıptan) gelen muzaaf fiillerde فُعَّ yahut فُعِّ veya فُعُّ şeklinde olur. رُدُّ ،رُدِّ ، رُدَّ gibi.

Bu üç şekilden birisincisi yani ikinci harfi üstün okumak, dile kolay geldiğinden daha uygundur. Vakıa bu mazi meçhule benzese de karine ile fark edilir.

İkinci babdan gelen muzaaflarda emri hazır malum فِعَّ yahut فِعِّ şeklinde gelir. حِبِّ ، حِبَّ gibi. Birinci şekilde okumak daha uygundur.

Dördüncü babdan gelen muzaaflarda emri hazır malum فَعَّ yahut فَعِّ şeklinde gelir. عَضِّ ، عَضَّ gibi. Fakat birinci şekilde okumak daha uygundur. Bu mazi maluma benzese de karine ile fark edilir.

Emri hazır malumun CEMİ MÜENNES MUHATABI sahih gibi şeddesiz olup birinci babda اُفْعُلنَ , ikinci babdaاِفْعِلْنَ  , dördüncü babda اِفْعَلْنَ şeklinde olur.

رُدَّ nin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
رُدُّوا رُدَّا رُدَِّ  – اُرْدُدْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ
اُرْدُدْنَ رُدَّا رُدِّي مُؤَنَّثٌ

حِبَّ nin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
حِبُّوا حِبَّا حِبَّ – اِحْبِبْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ
اِحْبِبْنَ حِبَّا حِبِّي مُؤَنَّثٌ

عَضَّ nin çekimi:

جَمْعٌ Çoğul تَثْنِيَةٌ İkil مُفْرَدٌ Tekil    
عَضُّوا عَضَّا عَضَِّ – اِعْضَضْ مُذَكَّرٌ مُخَاطَبٌ
اِعْضَضْنَ عَضَّا عَضِّي مُؤَنَّثٌ

Emri hazır malumun yalnız birinci sigasını (çekimi) sahihler gibi okumak caizdir. O zaman birinci babda اُفْعُلْ , ikinci babda اِفْعِلْ , dördüncü babda اِفْعَلْ şeklinde olabilir. اِحْبِبْ ، اُرْدُدْ ، اِعْضَضْ gibi.

Dikkat:

Dördüncü babdan olan مَسَّ ve ظَلَّ kelimeleri normal olarak tasrif olunmakla beraber İmam Sibeveyh’e göre bu iki kelimeye mahsus olmak üzere altıncı sigadan itibaren مَسْنَ ، ظَلْنَ veya مِسْنَ ، ظِلْنَdemek de caizdir.

Dikkat:

(1,2,3,4,5,6,7,8) rakamlarıyla gösterilen tasriflerde لَمْ yerine لَمَّا getirilecek olursa CAHDİ MUSTAĞRAK meydana gelir.

Bu tasniflerin yalnız gaib sigalarında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ GAİB, لاَ getirilecek olursa NEHYİ GAİB meydana gelir.

Bu tasriflerin yalnız muhatab sigalarında لَمْ yerine لاَ getirilecek olursa NEHYİ HAZIR meydana gelir.

Bu tasriflerin yalnız iki mütekellim sigasında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ MÜTEKELLİM, لاَ getirilecek olursa NEHYİ MÜTEKELLİM meydana gelir.

Eğer (4,8) rakamlarıyla gösterilen iki tasrifin yalnız muhatab sigalarında لَمْ yerine لِ getirilecek olursa EMRİ HAZIRIN MEÇHULÜ meydana gelir.

C)  MUZAAF FİİL

 

Şeddeli fiil demektir. Yani fiilin son iki harfi (olan aynel fiil ile lâmel fiil) aynı cinsten olup şeddeli okunur.

مَدَّ يَمُدُّ  uzattı (aslı 1. bab: مَدَدَ يَمْدُدُ)              فَرَّ يَفِرُّ  kaçtı (aslı 2. bab:فَرَرَ  يَفْرِرُ )

Görüldüğü gibi gibi iki harfi birbirine katma işine idgam denir.

Muzâri Malûm Fiil Çekim Örneği

(يَمُدُّ  uzatıyor)

Mâzî Malûm Fiil Çekim Örneği 

 (مَدَّ  uzattı)

يَمُدُّ   يَمُدَّانِ   يَمُدُّونَ

مَدَّ    مَدَّا    مَدُّوا

تَمُدُّ   تَمُدَّانِ   يَمْدُدْنَ

مَدَّتْ   مَدَّتَا   مَدَدْنَ

تَمُدُّ    …      …

          مَدَدْتَ  …    …

Görüldüğü gibi muzaaf fiillerin idgâmı (şeddesi) mâzide gâibe cemi müennesden itibaren çözülmüştür. Diğerinde de gâibe cemi müennesden itibaren (فَرَرْنَ) şeklinde bağlanır. Muzârilerinde de meselâ gâibe cemi müennesler (يَمْدُدْنَ) ve (يَفْرِرْنَ) şeklinde çözülürler.

Meçhûlleri:      ( يَمُدُّ) denيُمَدُّ     uzatılıyor        (مَدَّ) denمُدَّ      uzatıldı 

Muzâri Meçhûl Fiil Çekimi

Mâzî Meçhûl Fiil Çekimi

يُمَدُّ   يُمَدَّانِ   يُمَدُّونَ

مُدَّ     مُدَّا   مُدُّوا

تُمَدُّ   تُمَدَّانِ   يُمْدَدْنَ

مُدَّتْ  مُدَّتَا   مُدِدْنَ

تُمَدُّ    …     …

مُدِدْتَ  …   …

                        ( يَفِرُّ) danيُفَرُّ     kaçılıyor        (فَرََّ) danفُرَّ      kaçıldı

Gâibe cemi müennesleri: Muzâride: (يُفْرَرْنَ) …    Mâzîde:     (فُرِرْنَ)   …

Emr-i Hâzırı:

(يَمُدُّ ) den (مُدَّ) (مُدِّ) ya da (أُمْدُدْ) (uzat)  

(يَفِرُّ) dan    (فِرَّ) (فِرِّ) ya da (إِفْرِرْ) (kaç)               

Görüldüğü gibi şeddeli fiillerin emr-i hâzırları fiilin açılıp son harfinin cezm yapılmasıyla olabileceği gibi daha pratik olan şedde ile de yapılmaktadır. Son harekenin üstünle ya da esre ile de verileceğini unutmayınız. Birinci tarz çekimin (أُمْدُدْ) normal çekimlerden farkı olmadığı için  aşağıda ikinci tarz çekim örneği verilmiştir:

 

Emr-i Hâzır Çekimi:

 

 

مُدَّ            مُدَّا       مُدُّوا

مُدِّي           مُدَّا      أُمْدُدْنَ

 

 

*

**

 

 

فِرَّ (فِرِّ-إِفْرِرْ)  فِرّاَ          فِرُّوا

فِرِّي           فِرّاَ         إِفْرِرْنَ 

 

İsm-i Fâil

مَدَّ  den    مَادٌّ (uzatan), (فَرَّ) dan (فاَرٌّ) (kaçan)

İsm-i Mef’ûl

مَدَّ   den   مَمْدُودٌ (uzatılmış, uzatılan), (فَرَّ) dan (مَفْرُورٌ) (kaçılan)[1]

 

 

       

Muzaaf fiillerin ism-i fâillerine çeşitli örnekler:

 (دَلَّ) den  (داَلٌّ ج داَلُّونَ) delâlet eden, yol gösteren

 (ضَلَّ) den (ضاَلٌّ ج ضاَلُّونَ) sapıtan, şaşıran

(مَرَّ) den  (ماَرٌّ ج ماَرُّونَ) geçen, uğrayan

Muzaaf Fiillerin İsm-i Mef’ûllerine örnek:

(دَلَّ) den  (مَدْلُولٌ) delâlet edilmiş, yol gösterilen

(عَدَّ) den  (مَعْدُودٌ) sayılan, sayılmış

Cümle Örnekleri:

1- ظَنَنْتُ النَّجاَحَ سَهْلاً – قَصَصْناَ عَلَيْهِمُ الْحِكاَيَةَ.

2- اَلرَّجُلاَنِ يَمُراَّنِ بِالْحَدِيقَةِ – هُمْ مَرُّوا بِالسُّوقِ.

3- دُقِّي الْباَبَ ياَ عاَئِشَةُ – قُصاَّ الْحِكاَيَةَ عَلَى صاَحِبِكُماَ.

4- أَنْتَ مَرَرْتَ بِالسُّوقِ – مَرَّ الْأَوْلاَدُ بِالْحَدِيقَةِ – اَلْأَوْلاَدُ مَرُّوا بِالْحَدِيقَةِ.

5- أَنْتِ صَبَبْتِ الْماَءَ – هُنَّ صَبَبْنَ الْماَءَ.

6- حَثَّ الْآباَءُ أَوْلاَدَهُمْ عَلَى الْاِجْتِهاَدِ – اَلْآباَءُ حَثُّوا  أَوْلاَدَهُمْ عَلَى الْاِجْتِهاَدِ.

7- تَقُصُّ الْمُدَرِّساَتُ بَعْضَ الْقَصَصِ عَلَى التِّلْمِيذاَتِ – اَلْمُدَرِّساَتُ يَقْصُصْنَ بَعْضَ الْقَصَصِ عَلَى التِّلْمِيذاَتِ.

8- صَبَّ الْوَلَداَنِ الْماَءَ عَلَى الْأَرْضِ –  اَلْوَلَداَنِ صَبَّا الْماَءَ عَلَى الْأَرْضِ.

9- شَكَّ الْمُدَرِّسُونَ فِي الْأَمْرِ – اَلْمُدَرِّسُونَ شَكُّوا فِي الْأَمْرِ. 

10- لاَ تَأْكُلْ كَثِيراً فَالْأَكْلُ الْكَثِيرُ يَضُرُّ الْمَعِدَةَ – ظَنَنْتُكَ إِياَّهُ.

11- لاَ تَمُرَّ بَعْدَ هَذاَ الْخَطِّ.

Tercüme:

1- Başarıyı kolay sandım. Onlara hikaye anlattık.

2- İki adam bahçeden geçiyor. Onlar çarşıya uğradılar.

3- Kapıyı çal ey Aişe! İkiniz hikayeyi arkadaşınıza anlatın.

4- Sen çarşıya uğradın. Çocuklar bahçeye uğradı. (Aynı anlam isim cümlesi)

5- Suyu sen döktün. Suyu onlar (müe.) döktüler.

6- Babalar çocuklarını çalışmaya teşvik etti.(Aynı anlam isim cümlesi).

7- Öğretmenler öğrencilere bazı hikayeler anlatıyor. (Aynı anlam).

8- İki çocuk suyu yere döktü.

9- Öğretmenler mesele hakkında şüpheye düştü.

10- Çok yeme, çok yemek mideye zarar verir. Seni o sandım.

11- Bu hattan sonrasına geçme.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

MUZAAF FİİL İLE İLGİLİ AYETLER

1- … فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً .

(4/NİSÂ, 59). …Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah’a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah’a ve Resûl’e götürün (onların talimatına göre halledin); bu hem hayırlı, hem de netice bakımından daha güzeldir.

تَناَزَعَ  يَتَناَزَعُ  تَناَزُعاً

anlaşmazlığa, ihtilafa düşmek

رَدَّ  يَرُدُّ  رَداًّ  مَرَدّاً

döndürmek, çevirmek

أَحْسَنُ

daha güzel

اَلتَّأْويِلُ

yorumlama, (murad edilen manayı) beyân etmek

 

               

2- فَفِرُّوا إِلَى اللَّهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ .

(51/ZÂRİYÂT, 50). O halde Allah’a kaçın. Çünkü ben, size O’nun katından (gelmiş) açık bir uyarıcıyım.

فَرَّ يَفِرُّ فَراًّ فِراَراً مَفَراًّ

kaçmak

 

 

3- وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا .

(4/NİSÂ, 86). Bir selâm ile selâmlandığınız zaman siz de ondan daha güzeli ile selâmlayın; yahut aynı ile karşılık verin. Şüphesiz Allah, her şeyin hesabını arayandır.

حَيَّ يُحَيِّ تَحِيَّةً

selâmlamak

تَحِيَّةٌ

bir selâm

حُيِّيَ

selâmlandı

إِذَا حُيِّيتُمْ

selâmlandığınız zaman

رُدُّوهاَ (رَدَّ  يَرُدُّ)

(ona misliyle) karşılık verin

حَسِيبٌ

hesaba çeken (mübâlağalı ism-i fâil)

 

 

                 

4- … فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ .

(9/TEVBE, 5). ..(Müşrikler eğer tevbe eder, namazı dosdoğru kılar, zekâtı da verirlerse) artık yollarını serbest bırakın. Allah yarlığayan, merhamet edendir.

خَلَّى السَّبِيلَ

serbest bırakmak, salıvermek

5- ياَ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلاَ تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلاَ يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ .

(35/FÂTIR, 5). Ey insanlar! Allah’ın vâdi gerçektir, sakın dünya hayatı sizi aldatmasın ve o aldatıcı (şeytan) da Allah hakkında sizi kandırmasın!

غَرَّ يَغُرُّ غُرُوراً

aldatmak, kandırmak

فَلاَ يَغُرَّنَّكُمْ

sakın sizi aldatmasın

(sondaki şeddeli nûnlar tekit içindir)

İlgili Makaleler