İsimlerde Tesniye
I) İSİMLERDE TESNİYE
Daha önce gördüğümüz gibi mâzî fiilleri tesniye yaparken (iki kişiye çevirirken) gâibte elif (اَ ) muhatapta (تمُاَ ) mütekellimde ise ناَ getiriyorduk:
| كَتَبْناَ | كَتَبْتُماَ | كَتَبْتُماَ | كَتَبَتاَ | كَتَباَ |
İsimlerin tesniye durumu ise fiillerinkinden başkadır:
İsimlerin tesniye yapılmasında kaide:
a) Fâil ya da mübteda haber gibi merfû (ötre) olması gereken durumlarda müfred (tekil) ismin sonuna (آنِ-) takısı eklenir. Örnekler:
|
| اَلْبَيْتُ | ev | اَلْبَيْتاَنِ | iki ev | ||
|
| اَلْبِنْتُ | kız | اَلْبِنْتاَنِ | iki kız | ||
|
| اَلْمَرْأَةُ | kadın | اَلْمَرْأَتاَنِ | iki kadın | ||
|
| خَالِدٌ | Halit | خاَلِداَنِ | iki Halit | ||
|
| اَلْاِبْنُ | oğul | اَلْاِبْناَنِ | iki oğul | ||
|
| اَلرَّجُلُ | adam | اَلرَّجُلاَنِ | iki adam | ||
|
| فَرَسٌ | kısrak | فَرَساَنِ | iki kısrak | ||
|
| حِصاَنٌ | at | حِصاَناَنِ | iki at | ||
|
| فَاطِمَةُ | Fatma | فاَطِمَتاَنِ | iki Fatma | ||
|
| وَلَدٌ | çocuk | وَلَداَنِ | iki çocuk | ||
| ذَهَبَ الْوَلَدانِ هُنَاكَ. | İki çocuk oraya gitti. |
| ||||
| اَلْوَلَداَنِ صَغِيرَانِ. | İki çocuk küçüktür. |
| ||||
Not: Kelimenin başında harf-i tarif olursa o kelime marife, olmazsa nekredir.
| هُماَ مُؤْمِناَنِ. | O ikisi mü’mindir. | أَنْتُماَ مُؤْمِناَنِ. | İkiniz müminsiniz (müz). | ||
| Haber Mübtedâ |
| Haber Mübtedâ |
| ||
Genel Cümle Örnekleri:
|
| هُوَ مُؤْمِنٌ. | O mü’mindir. | أَنْتَ مُؤْمِنٌ. | Sen mü’minsin (müz). | ||||||
|
| هِيَ مُؤْمِنَةٌ. | O mü’mindir (müe). | أَنْتِ مُؤْمِنَةٌ. | Sen mü’minsin (müe). | ||||||
|
| هُماَ مُؤْمِنَتاَنِ. | O ikisi mü’mindir. | أَنْتُماَ مُؤْمِنَتاَنِ. | İkiniz müminsiniz (müe). | ||||||
|
| أَناَ مُؤْمِنٌ. | Ben mü’minim. | أَنْتُماَ طاَلِباَنِ. | İkiniz öğrencisiniz. | ||||||
|
| نَحْنُ مُؤْمِناَنِ. | İkimiz mü’miniz. | أَيْنَ الْقَلَماَنِ ؟ | İki kalem nerede? | ||||||
|
| أَيْنَ التِّلْميِذاَنِ ؟ | İki öğrenci nerede? | أَيْنَ السَّياَّرَتاَنِ؟ | İki araba nerdedir? | ||||||
|
| أَيْنَ التِّلْميِذَتاَنِ ؟ | İki öğrenci nerede? (müe) | هُماَ مُساَفِراَنِ. | O ikisi yolcudur. | ||||||
|
| اَلْمُديِراَنِ جَديِداَنِ. | İki müdür yenidir. | اَلْحَقيِبَتاَنِ جَديِدَتاَنِ. | İki çanta yenidir. | ||||||
|
| هَذاَنِ كِتاَباَنِ. | Bu iki kitaptır. | وَصَلَتْ تِلْمِيذَتاَنِ أَمْسِ. | İki öğrenci dün vardı (ulaştı). | ||||||
| أَيْنَ الْوَلَدُ وَ واَلِدُهُ ؟ | Çocuk ve babası nerede? | |||||||||
| هُماَ فِي الصَّيْدَلِيَّةِ. | O ikisi eczanededir. | |||||||||
| اَلتِّلْميِذاَنِ فَهِماَ الدَّرْسَ. | İki öğrenci dersi anladı. | |||||||||
| فَهِمَ التِّلْميِذاَنِ الدَّرْسَ. | İki öğrenci dersi anladı. | |||||||||
b) Tesniye ismin mecrûr (esreli) veya mansûb (üstün) okunması gereken durumlarda müfred (tekil) ismin sonu üstün yapılarak (يْنِ- ) eklenir.
| اَلْبَيْتُ | ev | اَلْبَيْتَيْنِ | iki ev |
| اَلْبِنْتُ | kız | اَلْبِنْتَيْنِ | iki kız |
| اَلْمَرْأَةُ | kadın | اَلْمَرْأَتَيْنِ | iki kadın |
| خَالِدٌ | Halit | خاَلِدَيْنِ | iki Halit |
| اَلْاِبْنُ | oğul | اَلْاِبْنَيْنِ | iki oğul |
| اَلرَّجُلُ | adam | اَلرَّجُلَيْنِ | iki adam |
| فَرَسٌ | kısrak | فَرَسَيْنِ | iki kısrak |
| حِصاَنٌ | at | حِصاَنَيْنِ | iki at |
| فَاطِمَةُ | Fatma | فاَطِمَتَيْنِ | iki Fatma |
Cümle Örnekleri:
|
| كَتَبْتُ دَرْسِي بِقَلَمَيْنِ. | Dersimi iki kalemle yazdım. |
|
| شاَهَدْتُ الْوَلَدَيْنِ فِي السُّوقِ. | İki çocuğu çarşıda gördüm. |
|
| جَلَسَ الْوَلَدَانِ عَلَى الْكُرْسِيَّيْنِ. | İki çocuk iki sandalyeye oturdular. |
|
| أَخَذْتُ كِتاَباً مِنَ الرَّجُلَيْنِ. | İki adamdan bir kitap aldım. |
|
| وَجَدَ الْمَرْأَتَيْنِ. | İki kadını buldu. |
|
| قَرَأْتُ كِتاَبَيْنِ فيِ الشَّهْرِ. | Ayda iki kitap okudum. |
|
| ذَهَبْتُ فيِ الشَّهْرِ اِلَى صَديِقَيْنِ. | (Bir) Ayda iki arkadaşa gittim. |
|
| حَضَرَ أَخِي قَبْلَ سَنَتَيْنِ. | Kardeşim iki sene önce geldi. |
|
| شَرَحَتِ الْأُسْتاَذَةُ الدَّرْسَيْنِ. | Öğretmen iki dersi açıkladı. |
|
| كَتَبَتْ فاَطِمَةُ الدَّرْسَيْنِ. | Fatıma iki ders yazdı. |
|
| شَكَرَتِ الْمُدِيرَةُ الطاَّلِبَتَيْنِ. | Müdür iki öğrenciye teşekkür etti. |
|
| أَخِي كَتَبَ رِساَلَتَيْنِ فِي الشَّهْرَيْنِ. | Kardeşim iki ayda iki mektup yazdı. |
| ذَهَبَتِ الْمُدِيرَةُ إِلَى الْمَدْرَسَةِ مَعَ الْمُدَرِّسَتَيْنِ. Müdür okula iki öğretmenle gitti. | ||
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
İSİMLERİN TESNİYESİYLE İLGİLİ AYETLER
| 1- مَثَلُ الْفَرِيقَيْنِ كاَلْأَعْمىَ وَاْلأَصَمِّ وَالْبَصِيرِ وَالسَّميِعِ. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (11/HÛD 24). Bu iki zümrenin (müminlerle kâfirlerin) durumu, kör ve sağır ile gören ve işiten kimseler gibidir. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| اَلْمَثَلُ | misal, örnek, durum | كَ | gibi | اَلْفَرِيقُ | grup, zümre | ||||||||||||||||||||||||
| اَلْأَعْمَى | âma, kör. (Sonu illet harfi ile bittiği için esre almaz) |
| |||||||||||||||||||||||||||
| اْلأَصَمُّ | sağır | اَلْبَصِيرُ | gören | اَلسَّميِعُ | işiten |
| |||||||||||||||||||||||
| 2- وَدَخَلَ مَعَهُ السِّجْنَ فَتَيَانِ. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (12/YÛSUF 36). Onunla birlikte zindana iki delikanlı (daha) girdi. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| السِّجْنُ | hapishane, zindan | فَتَيَانِ | iki genç, iki delikanlı | اَلْفَتَى | genç, delikanlı |
| |||||||||||||||||||||||
| 3- وَمِنْ كُلِّ الثَّمَراَتِ جَعَلَ فِيهاَ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (13/RA’D 3). ( ..ki O) orada bütün meyvelerden çifter çifter yarattı. .. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| اَلثَّمَراَتُ | meyveler, ürünler | زَوْجَيْنِ | (iki) çift | جَعَلَ | yarattı, kıldı, yaptı |
| |||||||||||||||||||||||
| زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ | çifter çifter | كُلُّ | her, bütün | اِثْنَيْنِ | iki |
| |||||||||||||||||||||||
| 4- وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الَّليْلَ وَالنَّهاَر. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (14/İBRÂHÎM 33). Düzenli seyreden güneşi ve ayı sizin için boyun eğdirdi; geceyi ve gündüzü de istifadenize verdi. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| سَخَّرَ | boyun eğdirdi, faydalı kıldı, istifadesine verdi |
| |||||||||||||||||||||||||||
| دَائِبٌ | devamlı ve düzenli olan, istirahate çekilmeyen |
| |||||||||||||||||||||||||||
| 5- وَضَرَبَ اللهُ مَثَلاً رَجُلَيْنِ… |
| ||||||||||||||||||||||||||||
|
(16/NAHL 76). Allah, (şu) iki kişiyi misal verir.. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ضَرَبَ مَثَلاً | misal verdi |
| |||||||||||||||||||||||||||
| رَجُلٌ | adam, kişi (Kur’ân’da durum anlatan birçok mevzu da mâzî fiil kullanılır, Türkçe’ye geniş zaman olarak tercüme edilir). |
| |||||||||||||||||||||||||||
| 6- …هَذاَنِ خَصْماَنِ اخْتَصَمُوا فيِ رَبِّهِمْ … |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (22/HACC 19). Şu iki (gurup), Rabb’leri hakkında tartıştı (Şu iki grub Rabb’leri hakkında çekişen iki hasımdır.). |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| خَصْمٌ | hasım, düşman | اِخْتَصَمَ | tartıştı, çekişti | هَذاَنِ | bu ikisi | هَذاَ | bu |
| |||||||||||||||||||||
| 7- إذْ أَرْسَلْناَ إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبوُهُماَ.. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (36/YÂSÎN 14). İşte o zaman biz, onlara iki elçi göndermiştik. Onları yalanladılar… |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| إذْ | işte o zaman, hani bir zamanlar (Mâzî fiilin önünde mişli geçmiş zaman ifadesini verir). |
| |||||||||||||||||||||||||||
| أَرْسَلَ إِلَى | elçi gönderdi | اِثْنَيْنِ | iki | كَذَّبَ | yalanladı |
| |||||||||||||||||||||||
| 8- وَ هَدَيْناَهُ النَّجْدَيْنِ. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| (90/BELED 10). Ona (insana) iki yolu (doğru ve eğriyi) gösterdik. |
| ||||||||||||||||||||||||||||
| هَدَي | hidayet etti, yol gösterdi | النَّجْدُ | açık yol / yüksek yer |
| |||||||||||||||||||||||||