FİİL-İ MUZÂRİ
Arapça’da iki temel farklı fiil çekimi vardır. Başına bir harf getirilmek veya son harekede değişiklik yapmak suretiyle diğer zamanlar hep bu ikisinden türetilir. Mâzî fiil çekiminden sonra öğrenmemiz ve ezberlememiz gereken ikinci fiil çekimi muzâri fiil çekimidir. Şimdiki ve geniş zamandaki bir olayı bildiren fiillere Fiil-i muzâri denir. Fiilin sonuna …er, ….ar, …yor manası verir. Türkçe’mizdekinden farklı olarak aynı fiil Arapça’da hem şimdiki zamanı hem de geniş zamanı karşılar. Muzâri fiil أَتَيْنَ ibaresindeki harflerden biriyle başlar. Örnek:
| تَخْرُجُ | (Sen) çıkıyorsun, çıkarsın | أَخْرُجُ | (Ben) çıkıyorum, çıkarım |
| نَخْرُجُ | (Biz) çıkıyoruz, çıkarız | يَخْرُجُ | (O) çıkıyor, çıkar |
| يَكْتُبُ | yazar, yazıyor | يَعْلَمُ | biliyor, bilir |
Fiil-i muzâride dikkat edilmesi gereken husus şudur: Yukarıda örnek olarak gösterilen ve أَتَيْنَ harflerinden biriyle başlayan sülâsi (üç harfli) fiillerin ortak noktası; muzaraat harflerinin üstünle başlaması ve hepsinin son harfinin harekesinin merfû olmasıdır. Ortadaki harfin harekesi ise değişkendir. Üstün, ötre veya esre olarak gelebilir ve bunun belli bir kaidesi yoktur. Ancak ezberlenmek ve sözlükten bakılmak suretiyle orta harfi bilinir. Sülasi mücerret dediğimiz üçlü fiillerde mâzî ile muzâri fiil aşağıdaki altı şekilden biriyle meydana gelir:
1. Birinci bab -َ -ُ نَصَرَ يَنْصُرُ yardım etti
| خَرَجَ يَخْرُجُ | çıktı | أخَذَ يَأْخُذُ | aldı | قَتَلَ يَقْتُلُ | öldürdü |
2. İkinci bab -َ -ِ ضَرَبَ يَضْرِبُ vurdu, dövdü
| رَجَعَ يَرْجِعُ | döndü | ظَلَمَ يَظْلِمُ | zulmetti | جَلَسَ يَجْلِسُ | oturdu |
3. Üçüncü bab -َ -َ فَتَحَ يَفْتَحُ açtı
| سَأَلَ يَسْأَلُ | sordu | صَنَعَ يَصْنَعُ | yaptı, işledi | ذَهَبَ يَذْهَبُ | gitti |
4. Dördüncü bab -ِ -َ عَلِمَ يَعْلَمُ bildi
| وَجِلَ يَجَلُ | korktu | شَهِدَ يَشْهَدُ | şahit oldu |
5. Beşinci bab -ُ -ُ حَسُنَ يَحْسُنُ güzel oldu
| كَبُرَ يَكْبُرُ | büyüdü | قَبُحَ يَقْبُحُ | çirkin oldu |
6. Altıncı bab -ِ -ِ حَسِبَ يَحْسِبُ saydı, zannetti
| وَرِثَ يَرِثُ | varis oldu |
*Ezberlenmesi tavsiye edilen ve Kur’ân’da en çok kullanılan fiillerin mâzî ve muzârileri şunlardır:
Muzâri orta harfi ötre olanlar:
| خَرَجَ – يَخْرُجُ | çıktı – çıkıyor | كَتَبَ – يَكْتُبُ | yazdı – yazıyor |
| ||
| ذَكَرَ – يَذْكُرُ | zikretti-zikrediyor | دَخَلَ – يَدْخُلُ | girdi – giriyor |
| ||
| عَبَدَ – يَعْبُدُ | ibadet etti-ibadet ediyor | نَصَرَ- يَنْصُرُ | yardım etti-yardım ediyor | |||
| أَمَرَ – يَأْمُرُ | emretti- emrediyor | نَظَرَ – يَنْظُرُ | baktı – bakıyor |
| ||
| سَجَدَ – يَسْجُدُ | secde etti-secde ediyor | أَخَذَ – يَأْخُذُ | aldı – alıyor |
| ||
| طَلَبَ – يَطْلُبُ | istedi – istiyor | خَلَقَ – يَخْلُقُ | yarattı – yaratıyor |
| ||
| شَكَرَ – يَشْكُرُ | teşekkür etti, şükretti – teşekkür ediyor, şükrediyor |
| ||||
Muzâri orta harfi üstün olanlar:
| سَأَلَ – يَسْأَلُ | sordu, istedi-sorar, ister | فَتَحَ – يَفْتَحُ | açtı – açar | |||||
| شَرِبَ – يَشْرَبُ | içti – içer | قَرَأَ- يَقْرَأُ | okudu – okur | |||||
| لَعَنَ – يَلْعَنُ | lanet etti – lanet eder | فَعَلَ – يَفْعَلُ | yaptı – yapar | |||||
| بَعَثَ – يَبْعَثُ | gönderdi – gönderir | ذَهَبَ – يَذْهَبُ | gitti – gider | |||||
| عَمِلَ – يَعْمَلُ | çalıştı, yaptı- çalışır, yapar | عَلِمَ – يَعْلَمُ | bildi – bilir | |||||
| جَعَلَ – يَجْعَلُ | kıldı,yaptı – kılar,yapar | سَمِعَ – يَسْمَعُ | işitti – işitir | |||||
| مَنَعَ – يَمْنَعُ | menetti,yasakladı-meneder, yasaklar | فَهِمَ – يَفْهَمُ | anladı – anlar | |||||
Muzâri orta harfi esre olanlar:
| عَقَلَ- يَعْقِلُ | akletti – akleder | ضَرَبَ – يَضْرِبُ | vurdu- vurur | ||
| غَلَبَ – يَغْلِبُ | galib geldi – galib gelir | جَلَسَ- يَجْلِسُ | oturdu-oturur | ||
| عَرَفَ – يَعْرِفُ | bildi, tanıdı – bilir, tanır | نَزَلَ – يَنْزِلُ | indi – iner | ||
| عَرَضَ – يَعْرِضُ | arzetti, gösterdi – arzeder, gösterir |
| |||
Fiil-i Muzâri’nin Çekim Tablosu
|
| Cemi | Müsennâ | Müfred |
| |
| Müzekker | يَكْتُبُونَ | يَكْتُبَانِ | يَكْتُبُ | Gâib | |
|
| (Onlar) yazıyorlar | (O ikisi) yazıyor | (O) yazıyor |
| |
| Müennes | يَكْتُبْنَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبُ | Gâibe | |
| Müzekker | تَكْتُبُونَ | تَكْتُبَانِ | تَكْتُبُ | Muhâtab | ||||
|
| (Sizler) yazıyorsunuz | (İkiniz) yazıyorsunuz | (Sen) yazıyorsun |
| ||||
| Müennes | تَكْتُبْنَ | تَكْتُباَنِ | تَكْتُبِينَ | Muhâtaba | ||||
| Müz + Müe | نَكْتُبُ | نَكْتُبُ | أَكْتُبُ | Mütekellim | ||||
|
| (Bizler) yazıyoruz | (İkimiz)yazıyoruz | (Ben) yazıyorum |
| ||||
Not: Mâzîdeki ilk harfi hemze olan أَكَلَ (yedi) –أَمَرَ (emretti)- أَخَذَ (aldı) gibi fiillerin hemzeleri, muzâri mütekellim vahde (ben) siygalarında, iki hemze yanyana geldiği için (أَاْكُلُ) şeklinde değil, birleştirilerek آكُلُ (yerim), آمُرُ (emrederim, emrediyorum), آخُذُ (alırım, alıyorum) şeklinde uzatılan tek hemze halinde söylenir.
Cümle Örnekleri:
| ماَذاَ تاْكُلُ فيِ الْفَطوُرِ ؟ | Kahvaltıda ne yersin? |
| آكُلُ الْبَيْضَ. | Yumurta yerim. |
| وَ ماَذاَ تَشْرَبُ ؟ أَشْرَبُ اللَّبَنَ. | (Peki) Ne içersin ? Süt içerim. |
| ماَذاَ تَأْكُلُ فيِ الْعَشاَءِ ؟ | Akşam yemeğinde ne yersin? |
| آكُلُ الْفاَكِهَةَ. | Meyve yerim. |
| ماَذاَ تَشْرَبُ ؟ أَشْرَبُ الْقَهْوَةَ. | Ne içersin? Kahve içerim. |
| أَخيِ يَشْرَبُ الْقَهْوَةَ داَئِماً. | (Erkek) Kardeşim daima kahve içer. |
| ماَذاَ تَرْسُمُ مَرْيَمُ ؟ تَرْسُمُ شَجَرَةً. Meryem ne resm(i) yapıyor? Bir ağaç resmi yapıyor. | |
| أَنْتِ تَرْسُميِنَ جَيِّداً. | Sen iyi resim yapıyorsun. |
| ماَذاَ تاْكُليِنَ فيِ الْغَداَءِ ؟ | Öğle yemeğinde ne yersin? |
| آكُلُ الدَّجاَجَ أَوِ السَّمَكَ. | Tavuk veya balık yerim. |
| وَماَذاَ تَشْرَبيِنَ ؟ أَشْرَبُ الشاَّىَ أَوِ() الْعَصيِرَ. | (Peki) ne içersin? Çay veya meyve suyu içerim. |
| اَلْمُديِرُ يَنْزِلُ مِنَ السَّياَّرَةِ. | Müdür arabadan iniyor. |
| هَلْ تَعْرِفُ هَذاَ الْوَلَدَ ؟ نَعَمْ ، أَعْرِفُهُ. | Bu çocuğu tanıyor musun? Evet, onu tanıyorum. |
| هَلْ تَعْرِفُ الْمُدَرِّسِينَ فِي الْمَدْرَسَةِ ؟ | Okuldaki öğretmenleri tanıyor musun? |
| نَعَمْ ، أَعْرِفُهُمْ. | Evet, onları tanıyorum. |
| هَلْ تَعْرِفُ هَذهِ الْبِنْتَ ؟ | Bu kızı tanıyor musun? |
| نَعَمْ ، أَعْرِفُهاَ . هِيَ فاَطِمَةُ. | Evet, onu tanıyorum. O Fatıma’dır. |
| لِمَنْ تَكْتُبُ الرَّساَئِلَ ؟ | Mektupları kimin için (kime) yazıyorsun ? |
| أَكْتُبُ الرَّساَئِلَ لِعاَئِلَتيِ وَلِأَصْدِقاَئيِ. | Mektupları ailem ve arkadaşlarım için yazıyorum. |
| أَناَ اَكْتُبُ لِعاَئِلَتيِ فَقَطْ. | Ben sadece ailem için yazıyorum. |
| هَلْ تَعْرِفُ هَذِهِ الْمُدَرِّسَةَ ؟ | Bu öğretmeni tanıyor musun? |
| نَعَمْ ، أَعْرِفُهاَ. هِيَ عاَئِشَةُ. | Evet, onu tanıyorum. O Aişe’dir. |
| مَتَى تَرْجِعُ مِنَ الرِّحْلَةِ ؟ | Geziden ne zaman dönüyorsun? |
| سَعيِدٌ يَعْمَلُ الشاَّيَ فيِ الْمَطْبَخِ. | Said mutfakta çay yapıyor. |
| بِماَذاَ يَلْعَبُ التَّلاَميِذُ ؟ هُمْ يَلْعَبُونَ بِالْكُرَةِ. | Öğrenciler ne ile oynuyor? Onlar top ile oynuyor. |
| هِشاَمٌ يَذْهَبُ مَعَ واَلِدِهِ إِلَى السُّوقِ مَساَءً. | Hişam babasıyla akşamleyin çarşıya gidiyor. |
| هَلْ تَذْهَبُ أُخْتُكَ إِلَى مَدْرَسَتِهاَ مُبَكِّرَةً. | Kızkardeşin okuluna erken mi gider? |
| ماَذاَ يَفْعَلُونَ فيِ الْمَسْجِدِ ؟ | Mescidde ne yapıyorlar? |
| هُمْ يَدْرُسوُنَ الْعَرَبِيَّةَ. | Onlar Arapça tahsil ediyorlar. |
| هُنَّ يَحْفَظْنَ الْقُرْآنَ. | Onlar Kur’ân’ı ezberliyorlar. |
| هُمْ يَشْرَبوُنَ الشاَّىَ. | Onlar çay içiyorlar. |
| هُنَّ يَرْكَبْنَ الْحاَفِلَةَ. | Onlar otobüse biniyorlar. |
| يَذْهَبُ عَبْدُ اللَّهِ إِلَى الْمَصْنَعِ غَداً. | Abdullah yarın fabrikaya gidiyor. |
| أَيْنَ يَجْلِسُ الْوَلَدُ وَ واَلِدُهُ ؟ | Çocuk ve babası nerede oturuyor? |
| يَجْلِساَنِ فِي الْغُرْفَةِ. | Odada oturuyorlar. |
| لِماَذاَ يَجْلِساَنِ فِي الْغُرْفَةِ ؟ | Niçin odada oturuyorlar? |
| أَكْتُبُ الدَّرْسَ قَبْلَ النَّوْمِ | Dersi uykudan önce yazıyorum. |
| ماَذاَ يَفْعَلُ الطَّبِيبُ ؟ | Doktor ne yapıyor? |
| هَلْ تَسْكُنُ وَحْدَكَ فِي الْغُرْفَةِ ؟ | Odada tek başına mı oturuyorsun? |
| تَنْصَحُ الْمُعَلِّمَةُ التِّلْمِيذاَتِ. | Öğretmen kız öğrencilere nasihat ediyor. |
| تَشْكُرُ الْمُدِيرَةُ الطاَّلِبَتَيْنِ. | Müdür iki öğrenciye teşekkür ediyor. |
| إِنَّهُنَّ يَعْرِفْنَ الْخَبَرَ. | Gerçekten onlar haberi biliyorlar. |
| يَفْحَصُ الطَّبِيبُ الْوَلَدَ وَ يَسْأَلُهُ عَنْ مَرَضِهِ. Doktor çocuğu muayene ediyor ve hastalığı hakkında soruyor. | |