Arapça GramerArapça Gramer Kitabı Online Fihrist

Gayrı Munsarıf

 

GAYRU’L-MUNSARİF

Gayr-i munsarif şu iki durum müstesnâ, sonuna kesre ve tenvin almayan isimdir[1]:

a) Başına harf-i tarif gelmesi

b) Muzâf olma durumu

Gayr-i münsarifler kesre yerine fetha ile mecrûr olur. Tenvin yerine tenvinsiz hareke durumunu alırlar. Bilindiği gibi başına harf-i tarif almayan kelime nekre kabul edilir. 

نَفْتَحُ الْأَبْواَبَ بِمَفاَتِيحَ.

Kapıları anahtarlarla açarız. 

(Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış ) .

نَفْتَحُ الْأَبْواَبَ بِالْمَفاَتِيحِ.

Kapıları anahtarlarla açarız.  (Harf-i tarifle ma’rife olduğu için esre almış) .

تَعَلَّمْناَ فِي مَداَرِسَ.

Okullarda öğrendik (Nekre olduğu için esre ve tenvin almamış)

تَعَلَّمْناَ فِي هَذِهِ الْمَداَرِسِ.

Bu okullarda öğrendik (Harf-i tarifle marife olduğu için esre almış) .

تَعَلَّمْناَ فِي مَداَرِسِ إِزْمِيرَ.

İzmir’in okullarında öğrendik  (Muzâf olmakla marife olduğu için esre almış) .

ذَهَبْناَ إِلَى مَكَّةَ الْمُكَرَّمَةِ.

Mekke-i Mükerreme’ye gittik (Mevsûf[2]).

شاَهَدْناَ نِيُويُورْكَ.

Newyork’u gördük.

ذَهَبْناَ إِلَى نِيُويُورْكَ.

Newyork’a gittik.

شاَهَدْتُ وَلَداً عَطْشاَنَ.

Susuz bir çocuk gördüm.

تَقاَبَلْتُ مَعَ جُنْدٍ مَثْنَى.

Askerlerle ikişer ikişer görüştüm.

     

Görüldüğü gibi gayr-i munsarif olan bu isimler ya özel isimdir, ya sıfattır, ya da normal isimdir:

I) ÖZEL İSİM (ALEM) OLANLAR

Özel isimler içinde şu gruba girenler gayr-i munsariftir ve hiçbir şekilde esre almazlar:

1-Yabancı dilden arabçaya giren özel isimler:

اَنْقَرَةُ

إِسْماَعِيلُ

هاَرُونُ

إِسْراَئِيلُ

آدَمُ

لَنْدَنُ

رَمْسِيسُ

يَعْقُوبُ

إِبْراَهِيمُ

بَرْلِينُ

 

 Not: İkinci harfi sukûn (cezm ya da uzatma) olan üç harfli alemler bu kaideden hariçtir ve tenvin ya da esre alabilir[3]:

نُوحٌ

لُوطٌ

هِنْدٌ

مِصْرٌ

هُودٌ

2-Müennes Özel isimler: Bu isimlerin sonunda müenneslik alameti olsun olmasın değişmez. Ayrıca sonunda müenneslik alâmeti bulunan erkek isimleri de gayr-i munsariftir. İnsan, hayvan, şehir ve ülkelere verilen isimler de müennes kabul edilir.

طَلْحَةُ

مُعاَوِيَةُ

عاَئِشَةُ

سُعاَدُ

مَكَّةُ

حَمْزَةُ

عُرْوَةُ

زَيْنَبُ

دِمَشْقُ

دُنْياَ

3-Sonunda (آنِ) bulunan özel isimler:

سُفْياَنُ

مَرْواَنُ

سَلْماَنُ

شَعْباَنُ

رَمَضاَنُ

عُثْماَنُ

4- Fiil vezninde olan özel isimler:

أَحْمَدُ

(muzâri)

شَمَّرَ

mâzî

يَزِيدُ

muzâri

إِثْمِدْ

emir

يَحْيَى

muzâri

5- فُعَلُ veznindeki özel isimler:

عُمَرُ

زُحَلُ

زُفَرُ

مُضَرُ

هُبَلُ

6- Mezcî terkib denen kaynaşmış iki kelime:

بَعْلَبَكُّ

حَضْرَمَوْتُ

(مَوْتُ)(حَضْرَ)

نِيُويُورْكَ

(يُورْكَ)(نِيُو)

Not: (وَيْهِ ) ile biten isimler gayr-i munsarif değil kesre üzere mebnidir.

سِيبَوَيْهِ

خاَلَوَيْهِ

II) SIFAT OLANLAR

1- (أَفْعَلُ) veznindeki sıfatı müşebbehe ve ism-i tafdiller[4]:

أَحْمَرُ

أَصْفَرُ

أَكْبَرُ

أَجْمَلُ

أَبْكَمُ[5]

kırmızı

sarı

daha büyük

daha güzel

dilsiz

 

 2- (فَعْلاَنُ) vezninde olanlar[6]:

جَوْعاَنُ

سَكْراَنُ

sarhoş

3- Birden 10’a kadar olan üleştirme sayıları:

رُباَعُ – مَرْبَعُ

dörder

عُشَرُ – مَعْشَرُ

onar

سُباَعُ- مَسْبَعُ

yedişer

III) İSİM OLANLAR

1- Sonunda elif-i memdûde (اء) olan isimler. Bu aynı zamanda müenneslik alâmetidir[7].

أَوْلِياَءُ

veliler

حَمْراَءُ

kırmızı

أَشِقاَّءُ

kardeşler

أَطِباَّءُ

doktorlar

عُلَماَءُ

alimler

صَحْراَءُ

çöl

2- Sonunda elif-i maksûre (ى) bulunan isimler: Bu da müenneslik alâmetidir.

صُغْرَى

daha küçük

بُشْرَى

müjde

حُبْلَى

hamile

كُبْرَى

daha büyük

ذِكْرَى

hatıra, öğüt

حُسْنَى

en güzel

             

3- Müntehe’l-cumû vezninden olan isimler. Yani, kelimenin ikinci harfinden sonra elif, eliften sonra iki veya üç harf bulunan cemi isimler. En meşhur kalıbları şunlardır:

فَعاَعِلُ

فَعاَئِلُ

فَواَعِلُ

فَعاَعِيلُ

مَفاَعِلُ

مَفاَعِيلُ

Bu sigalarda kullanılan en meşhur isimler de şunlardır:

مَداَرِسُ

مَساَجِدُ

مَصاَبِيحُ

مَفاَتِيحُ

مَعاَبِدُ

مَساَكِينُ

okullar

mescidler

lambalar

anahtarlar

tapınaklar

miskinler

Not: Müntehe’l-cumû vezninden gelmelerine ve cemî olmalarına rağmen sonlarında kapalı tâ (tâ-i merbûta) bulunan bazı isimler gayr-i munsarif olmazlar, yani tenvin ve kesre alırlar. Mefâil ve benzeri çoğul kalıbının silinen yâ harfi yerine isimlerin sonuna tâ-i merbûta eklenir:

أَساَتِيذُ – أَساَتِذَةٌ

öğretmenler, hocalar

زَناَدِيقُ – زَناَدِقَةٌ

zındıklar

 

 

سَلَّمْتُ عَلَى أَساَتِذَةٍ.

Hocalara selâm verdim.

 

تَكَلَّمْتُ مَعَ تَلاَمِيذَةٍ.

Öğrencilerle konuştum.

             

Genel Cümle Örnekleri:

كَتَبَ أَحْمَدُ.

Ahmet yazdı.

 

رَأَيْناَ أَحْمَدَ.

Ahmed’i gördük.

 

سَلَّمْناَ عَلَى أَحْمَدَ.

Ahmed’e selâm verdik.

 

أَنْتُمْ أَغْنِياَءُ[8].

Sizler zenginlersiniz.

 

هُمْ فُقَراَءُ.

Onlar fakirdirler.

 

صَلَّيْناَ فِي الْمَساَجِدِ.

Mescidlerde namaz kıldık.

 

رَضِىَ اللَّهُ عَنْ عُثْماَنَ.

Allah Osman’dan razı olsun (razı oldu)[9] .

 

فِي مِصْرَ مَداَرِسُ وَ مَساَجِدُ كَثِيرَةٌ.

Mısır’da birçok okul ve mescid vardır.

 

حَمْزَةُ وَ عُبَيْدَةُ وَ طَلْحَةُ أَسْماَءُ الرِّجاَلِ.

Hamza Ubeyde ve Talha erkek isimleridir.

 

لَقَدْ خَلَقْناَ الْإِنْساَنَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ.

Andolsun ki insanı en güzel biçimde yarattık (Tîn, 4) .

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

GAYR-İ MUNSARIF İLE İLGİLİ AYETLER

1- وَامْرَأَتُهُ قَآئِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ .

(11/HÛD, 71). (İbrâhim (a.s.)’ın ) ayakta duran karısı (bu sözleri duyunca) güldü. O’na İshak’ı, İshak’ın ardından da Ya’kub’u müjdeledik.

ayakta durmak, dikilmek

قاَمَ يَقُومُ قَوْماً قِياَماً

arkasından, ardından

مِنْ وَرَاءِ

 

müjdelemek

بَشَّرَ يُبَشِّرُ تَبْشيِراً

kadın

اِمْرَأَةٌ ج نِساَءٌ

ayakta duran, dikilen

قَآئِمَةٌ

                   

2- أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لاَ تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ .

(36/YÂSÎN, 60). Ey Adem oğulları! Size “şeytana tapmayın, Gerçek şu ki o sizin için apaçık bir düşmandır” diye ahd vermedim mi?

(emir ve nehiy fiillerinin önünde) …diye

أَنْ

ahdetmek, emretmek

عَهِدَ يَعْهَدُ عَهْداً

düşman

عَدُوٌّ 

tapmak

عَبَدَ يَعْبُدُ عِباَدَةً

           

3- وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُوماً لِلشَّيَاطِينِ …

(67/MÜLK, 5). Andolsun ki biz, (dünyaya) en yakın göğü kandillerle süsledik.  Bunları şeytanlar için taşlar kıldık…

süslemek

زَيَّنَّ يُزَيِّنُ تَزْيِيناً

kandil

اَلْمِصْباَحُ ج  اَلْمَصَابِيحُ

şeytan

اَلشَّيْطاَنُ ج الشَّيَاطِينُ

taş

اَلرَّجْمُ ج اَلرُّجُومُ

4- جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا …

(98/BEYYİNE, 8). Onların Rableri katındaki karşılıkları, altından ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları Adn cennetleridir…

onların Rableri katındaki karşılıkları (mübtedâ)

جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ

karşılık

جَزَاءٌ

Adn cennetleri (haber). (Geri kalan cümle de nekre kelimeyi açıklayan sıfat cümlesidir)

جَنَّاتُ عَدْنٍ

5- اِذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى .

(79/NAZİAT, 17). Firavun’a git! Gerçekten o çok azdı.

 

 

azmak

طَغَى يَطْغَى طَغْياً

6– إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي ظِلاَلٍ وَعُيُونٍ ، وَفَوَاكِهَ مِمَّا يَشْتَهُونَ .

(77/MÜRSELAT, 41, 42). Gerçek şu ki, müttakîler, gölgeliklerde, pınar başlarında, canlarının çektiği şeylerden (çeşit çeşit) meyveler arasındadırlar.

meyve

اَلْفاَكِهَةُ ج اَلْفَوَاكِهُ

canı çekmek, iştaha kapılmak

إِشْتَهَى يَشْتَهِي

gölgelik

ظِلٌّ ج ظِلاَلٌ

şeylerden

مِمَّا (مِنْ+ماَ)

7- مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ .

(74/MÜDDESİR, 42). “Sizi şu yakıcı ateşe sokan nedir?”

yakıcı ateş. (Cehennemin adlarından biri)

سَقَرُ

sokmak

سَلَكَ يَسْلُكُ سَلْكاً فيِ

8- وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ .

(2/BAKARA, 34). Hani biz meleklere: “Âdem’e secde edin” demiştik. İblis hariç hepsi secde ettiler. O yüz çevirdi ve büyüklük tasladı (böylece) kâfirlerden oldu.

çekindi, yüz çevirmek

أَبَى يأْبَىَ

hani, bir zamanlar

إِذْ

büyüklük taslamak

اِسْتَكْبَرَ يَسْتَكْبِرُ

secde etmek

سَجَدُ يَسْجُدُ لِ

hariç.  (إِلاَّ) edatından sonra gelen kelime, cümle olumlu ise üstün olur.

إِلاَّ

         

9- يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ

(2/BAKARA, 40). Ey İsrailoğulları! (Size verdiğim) nimetlerimi hatırlayın…

nimet

نِعْمَةٌ ج أَنْعُمٌ  نِعَمٌ

tefekkürle birlikte hatıra getirmek

ذَكَرَ يَذْكُرُ ذِكْراً

10- مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِلّهِ وَمَلآئِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبْرِيلَ وَمِيكَالَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِلْكَافِرِينَ .

(2/BAKARA, 98). Kim, Allah’a, meleklerine, peygamberlerine, Cebrail’e ve Mikâil’e düşman olursa bilsin ki Allah da inkârcıların düşmanıdır.

 

 

11- …قَدْ جَاءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنَا مِنْ شُفَعَاءَ فَيَشْفَعُوا لَنَا …

(7/A’RÂF, 53). … Doğrusu Rabbimizin elçileri gerçeği getirmişler. Şimdi bizim şefaatçılarımız var mı ki bize şefaat etsinler….

şefaatçi

شَفِيعٌ ج شُفَعَاءَُ

şefaat etmek

شَفَعَ يَشْفَعُ شَفاَعَةً

getirmek

جَاءَ بِ

12- سَلاَمٌ عَلَى نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ .

(37/SAFFAT, 79). Bütün âlemler içinde Nuh’a selâm olsun. 

13- كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ ذُو الْأَوْتَادِ ، وَثَمُودُ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الأَيْكَةِ …

(38/SÂD, 12-13). Onlardan önce Nuh kavmi, Âd kavmi, kazıklar sahibi Firavun, Semud, Lut kavmi ve Eyke halkı da (peygamberleri) yalanladılar…

kazık

اَلْوَتِدُ ج اَلْأَوْتَادُ

kazıklar sahibi

ذُو الْأَوْتَادِ

İlgili Makaleler