Arapçada, fiilin başlıca üç kalıbı vardır:
1-Geçmiş zaman = mazi 2-Şimdiki, Geniş ve Gelecek zaman = muzari
3-Emir
1-MAZİ FİİL: Bir işin geçmişte yapıldığını veya olduğunu, kesin olarak bildirir
Gitti ذهب öldü مات okudu قرأ
Arapçada mazi siygası, Türkçedeki dili geçmiş ve mişli geçmiş kipleri karşılığıdır
Mazi Fiilin Çekimi
Gaib Gaibe Muhatab Muhataba
Cemi كتبتن كتبتم كتبن كتبوا
Tensiye كتبنا كتبتما كتبتما كتبتا كتبا
Müfret كتبت كتبت كتبت كتبت كتب
Mazi fiilin olumsuzu
1-Mazinin olumsuzu ما İle yapılır
Ahmet gelmedi ماجاء احمد
2- لا İle olumsuz yapılan maziler gereklilik de ifade eder
Onu görmemem gerekir لارأيته
2-MUZARİ FİİL: Bir işin yapılmakta olduğunu veya yapılacağını gösterir Hem şimdiki zamanı hem de geniş zamanı ifade eder
Gider,gidiyor يذهب ölür,ölüyor يموت okur,okuyor يقرأ
Muzari Fiilin Çekimi
Gaib Gaibe Muhatab Muhataba
Cemi تكتبن تكتبون يكتبن يكتبون
Tensiye نكتب تكتبان تكتبان تكتبان يكتبان
Müfret اكتب تكتبين تكتب تكتب يكتب
Muzari fiilin olumsuzu (Şimdiki zamanın-Geniş ve gelecek zamanın olumsuzu)
1-Muzari fiilin evveline ما gelince Nefy-i hal (şimdiki zamanın olumsuzu) meydana gelir
Okumuyor ما يقرأ
2-Muzari fiilin evveline لا gelince Nefy-i istikbal (gelecek ve geniş zamanın olumsuzu) meydana gelir
Sormaz, sormayacak لايسأل
Not: Çok defa ما ile لا birbirlerinin yerine kullanılmakta
3-Muzari fiilin evveline لن gelince, Nefy-i istikbal (gelecek zamanın olumsuzu) meydana gelir Muzari fiilin sonu da mensub olur
Gitmeyecek لن يذهب
4-Muzari fiilin evveline لم gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir Muzari fiilin sonu da cezm olur
İşitmedi لم يسمع (ما سمع)
Not: لم İle yapılan menfi ما getirmekle yapılan menfiden daha kuvvetlidir
5-Muzari fiilin evveline لما gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir Muzari fiilin sonu da cezm olur İşin henüz olmadığını (olumsuz durumun süregeldiğini) anlatır
Ali bir kitap satın aldı, henüz okumadı اشترى على كتابا ولما يقرأه
6-Muzari fiilin evveline bir işin olmamasını istemek için emir لا sı getirilir Muzari fiilin sonu da cezm olur
Kitabı okuma لاتقرأ الكتاب
3-EMİR FİİLLER: Bir işin yapılmasını veya olmasını emretmek için kullanılır
Git اذهب öl مت oku اقرأ
Emir Fiilin Çekimi
Muhatab Muhataba
Cemi اذهبن اذهبوا
Tensiye اذهبا اذهبا
Müfret اذهبى اذهب
4-İSMİ FAİL: Fiilden türeyip, bir işi yapanı gösteren kelimeye ismi fail denir Sülasi mücerret (üç harfli) bir fiilin ismi faili, فاعل vezninde olur
yazıcı كاتبß yazdı كتب
öldüren قاتلß öldürdü قتل
açan فاتحß açtı فتح
Diğer fiillerin ismi failleri şöyle yapılır: Muzari fiilin başındaki muzarilik harfi atılıp yerine ötreli bir mim harfi getirilir
حاسب يحاسب محاسب
Not: ismi fail, bazen, isim olarak kullanılır
Öğretici, Öğretmen معلمß öğretmek علم
Sürücü, şöför سائقß sürmek ساق
5-MALUM VE MECHUL FİİLLER (Etgen ve Edilgen Fiiller)
Faili anılan fiil etkendir
Öğrenci kapıyı açtı فتح الطالب الباب cümlesindeki فتح fiilinin faili olan الطالب anılmıştır, dolayısıyla فتح Fiili etkendir Arapçada etken fiile malum fiil denir
Faili anılmayan fiil edilgendir
Kapı açıldı البابفتح cümlesinde ise, فتح fiilini işleyen anılmamıştır dolayısıyla فتح Fiili edilgendir Arapçada edilgen fiile mechul fiil denir
Mazi kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, sondan bir önceki harf kesre ile, diğer harekeli harfler ise zamme ile harekelenir Son harfe dokunulmaz
yazıldı كتبß yazdı كتب
düzenlendi رتبß düzenledi رتب
öğrenildi تعلمß öğrendi تعلم
çıkarıldı استخرجß çıkardı استخرج
Muzari kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, ilk harfi zamme ile, sondan bir önceki harfi ise fetha ile harekelenir
yazılır يكتب ß yazar يكتب
düzenlenir يرتبß düzenler يرتب
öğrenilir يتعلمß öğrenir يتعلم
çıkarılır يستخرجß çıkarır يستخرج
6-FİİLLERİN BÖLÜMLERİ (Aksamusseba ): Fiiller, kök harflerinin cinsine göre bölümlere ayrılır Bu şöyle gösterilir
………………………………FİİL………………………………
İLLETLİ SAHİH
(Kök harflerinden biri veya ikisi) (Kök harflerinden hiçbirisi)
illetli harf olan fiil illet harfi olmayan fiil
………………………………………………… ………………………………
7-Lefif 6-Nakıs 5-Ecvef 4-Misal 3-Muzaaf 2-Mehmüz 1-Salim
Fiil, kökünü meydana getiren harflerin cinsi bakımından böyle 7 bölümde incelendiği için, bu yedi bölüme “el-Aksamu’s-Seb’a” denir
1-Salim Fiil: Kökünü teşkil eden harfler içinde hemze veya illet harfi bulunmayan, aynı harften de iki tane bulunmayan fiildir
Sevindi فرح
2-Mehmüz Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden biri hemze olan fiildir
Okudu قرأ sordu سأل izin verdi اذن
3-Muzaaf Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ikisi aynı olan fiildir
Serpti رش Uzattı مد yardı شق
4-Misal Fiil: Kök harflerinin ilki vav yahut ya olan fiildir
Buldu وجد gerekti وجب uyandı يقظ
5-Ecvef Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ortadaki harf illet harfi (ا و ى ) olan fiildir
Der يقولdediقال yürür يسيرyürüdüسار
6-Nakıs Fiil: Kök harflerinden sonuncusu illet harflerinden biri olan fiildir
Korktu خشى çağırdı, dua etti دعا
7-Lefif Fiil: Lefif fiilin 2 harfi birden illetlidir Bu iki illet harfi bitişik olursa o fiil makrun lefif, ayrı olursa mefruk lefif’dir
Makrun Lefif: dürdü طوى Mefruk Lefif: korudu وقى
7-NAKIS FİİLLER (Kane ve Benzerleri): Nakıs fiiller isim ve haber alırlar Bunlara genel olarak kane ve benzerleri denir
Allah her şeyi bilen, her şeyden haberi olandır كان الله عليما خبيرا
Bunlar, anlamlarının tam ortaya çıkması için tek başına isimleri yeterli olmayıp habere ihtiyaç gösterirler Nakıs fiiller denilmesinin sebebi de budur
Bunlar isim cümlesinin başına gelerek Mübtedayı merfu, haberi de mansub okuturlar
1- كان “idi, oldu, olmak, ol” anlamlarına gelir
Ahmet zengin idi كان احمد غنيا Ahmet zengindir احمد غنى
Hasta uyuyordu كان المريض نائما
2- صار “oldu, dönüştü” anlamını ifade eder Bir durumdan başka bir duruma dönüşmeyi belirtir
Un ekmek oldu صار الدقيق خبزا
3- اصبح nitelediği ismin belirtilen sıfata sabah vaktinde sahip olduğunu gösterir
Adam (sabah vakti) hasta oldu اصبح الرجل مريضا Adam hastadır الرجل مريض
4- امسى nitelediği ismin belirtilen sıfata akşam vakti sahip olduğunu belirtir
Tüccar (akşam vakti) iflas etti امسى التاجر مفلسا
5- اضحى nitelediği ismin belirtilen sıfata kuşluk vaktinde sahip olduğunu gösterir
İşçi (kuşluk vakti) yoruldu اضحى العامل متعبا
6- ظل nitelediği ismin belirtilen sıfata sahip olarak devam ettiğini belirtir
Cadde kalabalıklaştı ظل الشارع مزدحما
7- بات nitelediği ismin belirtilen sıfata gece sahip olduğunu, o şekilde gecelediğini belirtir
Hasta geceyi kıvranarak geçirdi بات المريض متألما
Not: Bu beş fil genel olarak “oldu” diye tercüme edilir Ancak bu olmanın zamanı fiile göre değişir
8- ليس “değildir, hayır” anlamındadır
Mü’min zalim değildir ليس المؤمن ظالما
8-HABERİ MUZARİ FİİL OLAN NAKIS FİİLLER (Kade ve Benzerleri)
كاد soyundan olanlar, önüne geldikleri isim cümlesindeki mübtedayı isim kılarak merfu bırakır, haberi ise kendilerinin haberi kılar ve mansub yaparlar, şu kadar var ki, haber, daima muzari fiil ile başlayan fiil cümlesi olur Bunlarında anlamları sadece merfu isimleriyle tamam olmaz ve habere ihtiyaç gösterir
كاد soyundan olan bu nakıs fiiller 3 çeşittir: Murakabe (yakınlık), Reca (ümit) ve Şuru (başlama) Fiilleri
a)Murakabe (yakınlık) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin yakın olduğunu bildirirler Bunlar: كرب اوشك كاد fiilleridir
Yaprak nerede ise düşecek كاد الورق يسقط
Mal nerede ise tükenecek اوشك المال ينفد
Su nerede ise donacak كرب الماء يجمد
b)Reca (ümit) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin umulduğunu bildirirler
Bunlar: اخلولق عسى حرى fiilleridir
Umulur ki Rabbiniz size merhamet eder عسى ربكم ان يرحمكم
Umulur ki hasta iyileşir حرى المريض ان يبرأ
Umulur ki kar yağar اخلولق الثلج ان ينزل
c)Şuru (başlama) Fiilleri: Haberde bildirilen işe başlandığını bildirirler Bunlar: اقبل علق اخذ جعل
هب ابتدأ قام انبرى شرع أنشأ طفقfiilleridir
Çocuk ağlamaya başladı أخذ الولد يبكى
Çocuk okumaya başladı شرع الطالب يقرأ
Çocuk haykırmaya başladı جعل المجنون يصرخ
9- MEDH (ÖĞME) VE ZEM (YERME) FİİLLERİ (Ni’me ve Bi’se)
Arapçada, öğme için نعم , yerme için de بئس donmuş fiilleri kullanılır Bu donmuş fiillerden sonra merfu iki isim bulunur
Halid iyi hocadır نعم الاستاذ خالد
Cümlesindeki نعم donmuş bir fiildir Yalnız mazi sıygası vardır الاستاذ cümlede faildir, merfudur İkinci isim, yani خالد kelimesine mahsus denir, o da merfudur
Mahsus, misalde görüldüğü gibi, fiilden daha sonra gelirse, ya mahfuz bir mübtedanın haberidir (mahfuz mübtedanın takdiri الممدوح veya المذموم olur) veya kendisi, geriye bırakılmış mübtedadır (muahhar mübtedadır), haberi de kendinden önceki cümledir Yani, cümledeki mahsus kelime mübteda olunca, cümle aslında şöyle olabilir
Halid iyi hocadır خالد نعم الأستاذ
Fail fiil mübteda
Haber
Not: Öğme ve yerme için kullanılan نعم ve بئس donmuş fiillerin müennesleri نعمتve بئستdir