Ay: Ocak 2014

Hadîs Uydurmanın Hükmü:

 

Hadîs vaz’ının sebepleri başlığı altında birinci
maddede “Dindarca mülâhazaları” işledik. Bazı saf ve câhil dindarlarla bazı ehl-i
bid’a fırkalarının dine hizmet (!) mülâhazasıyla hadîs uydurmayı câiz
gördüklerini belirttik ve hattâ bazı örnekler de kaydettik.

İlk nazarda makul bile görülebilecek bir durum.
Ancak İslâm uleması buna kesinlikle cevaz vermemiştir. Veremez de. Çünkü,
dinimiz, tergîb ve terhîb işinde de[1]
bir noksanlık bırakmamış ki, bazı kendini bilmezler bu eksikliği tamamlamaya
ihtiyaç duysun. Kur’an ve makbûl rivâyâtta her hususa giren yeterli miktarda
tergîb ve terhîb edici unsurlar, ifadeler gelmiştir.

Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)’ın ıtlakı
üzere “her çeşit uydurma”yı yasaklaması esastır. Bâzıları istisna edilemez.
Ancak saptırmak için yapılan uydurma daha büyük, daha korkunç bir cinâyet
olmaktadır. Resul (aleyhissalâtu vesselâm) hakkında ne suretle olursa olsun,
yalan söylemenin haram olduğunda ulema müttefiktir. Cüveyrî, hiçbir kayda tâbi
tutmadan hadîs uyduran kimseyi kesin bir dille tekfir eder. Cumhur’a göre tergîb
veya terhîb hadisleri uyduran tekfîr edilmez ise de, haram veya helâl’le ilgili
vaz’edenin tekfir edileceğinde icmâ vardır. Mevzu hadîsin, uydurma olduğunu
belirtmeden rivâyet etmenin haram olduğunda da ittifak vardır. Sâdece zayıf
hadîsten tergîb, terhîb ve fezâile girenlerin “zayıf olduğu söylenmeden” rivâyet
edilebilir.[2]

Hz. Peygamber adına yalan uydurmak haramdır.
Hatta haramların en şen’idir. Çünkü “kim bana nisbet ederek yalan uydurursa
cehennemdeki yerine hazırlansın” hadisi durumu çok açık bir şekilde ortaya
koymaktadır. Yalan zaten haramdır. Hz. Peygamber adına uydurulacak yalan ise,
haydi haydi haram olacaktır.

Uydurma olduğunu bildiği halde onu rivayet eden
ve uydurma olduğunu da açıklamayan kimse de en büyük günahlardan birini işlemiş
olur. “O da yalancılardan biridir” Uydurma olduğunu bilmeden nakledecek olursa,
günah işlemiş olmaz. Ancak çok titiz davranması gerekli bir konuda gereken
dikkat ve titizliği göstermediği ve araştırma yapmadığı için ciddi kusur işlemiş
olur.

Uydurma hadisleri, müslümanları sakındırmak,
dini tahriften korumak maksadıyla ve durumu açıklayarak yani öğretim maksadıyla
nakleden kimse muhtemelen sevaba girmiş olur. Çünkü müslümanların bu konuda
eğitilmeleri gereklidir. Bunu da misallendirerek yapmakta bir sakınca yoktur.

Başlangıçta, senedler hakkında yeterli bilginin
yaygın olduğu devirlerde bazı hadisçiler hadislerin senedini zikretmeyi, hükmünü
söylemek sayarlardı. Ancak Sehavi’nin (v.902/1496)de haklı olarak belirttiği
gibi “zamanımızda bir kimse senedi vermeklehadisin durumunu açıklama borcundan
kurtulamaz. Çünkü şimdi senedden hadisin uydurma olduğunu bilecek kimse pek
azdır.”[3] 

Uydurma hadisler hüküm yönünden iki çeşittir:

1)
Peygamber’in ağzından uydurulanlar.

2)
Başkasının sözü olduğu halde Hz. Peygamber’in sözü imiş gibi gösterilenler.

Hangi çeşit olursa olsun, uydurma hadislere
hiçbir şekilde itibar edilemez; çünkü yalandır, uydurulmuştur, düzmedir.

[4] 

6) Halkı Cahil Bırakmak:

 

Özellekle, kıssacıların va’z ederken
kullandıkları mevzu hadisler halkın cahil kalmasına ve tembelliğine yol
açmıştır. Kıssacıları İslam alimi sanarak peşine düşenler İslam Dini’nin gerçek
yönünü hiçbir zaman öğrenemezler; çünkü kıssacı için asıl olan daha çok halka
İslam Dini’ni öğretmek değil kendini onlara kabul ettirmektir. Bunun için de çok
kere asıl dini vazife ve sorumlulukları öğretecek sahih hadisler yerine
duygulara hitap eden asılsız hikayeler anlatmayı tercih ederler. Aslında hadis
uydurmanın en önemli sebeplerinden birisi, yukarıda gördüğümüz gibi, budur. İşte
bu yüzden müslüman halk cahil kaldığı gibi tembelliğe de itilmiştir. Ömür boyu
ibadetle elde edebileceği sevabı iki rekatlık nafile namazla kazanacağına
inananlar ikincisini tercih edebilirler. Dolayasıyla kıssacılar uydurma
hadislerle halka bol keseden sevap dağıtırken asıl dini vazifelerin ihmaline yol
açmış olurlar.

[1]   

5) Irk, Milliyet ve Dil Üstünlüğü Fikrini
Yaymak:

 

Kur’an-ı Kerim ve Hz. Peygamber’in koyduğu
ölçülere göre bütün mü’minler eşittir. Birinin diğerine takvadan başka üstünlüğü
yoktur. Hal böyle iken, aksine uydurulan hadislerle müslümanlar arasında ırk,
milliyet ve dil üstünlüğü fikri yayılmıştır. Arapların, Arapçanın, İranlıların,
Farsçanın, Türklerin faziletlerine dair uydurulan hadisler, bu konunun
örneklerini teşkil ederler.

[1]

4) Dinden Soğutmak:

 

Müjde veya tehdid dozu yüksek ve ölçüsüz
uydurmalar ya dini emirleri ihmale veya dinden iyice soğumaya sebep olurlar.
Batıl inanış ve hurafelerin topluma hakim olmasını sağlayan da uydurulmuş
sözlerdir.

[1]

Uydurma hadisler İslam Akaidine de tesir
etmiştir. Bir takım din düşmanlarının uydurdukları yüzlerce hadis İslam Dini ile
bağdaşmayan bir çok batıl itikat ve hurafenin İslamiyete sokulmasına sebep
olmuştur. Bu çeşit hadisler samimi müslümanların inancını sarstığı gibi dini
gönlüne tam anlamıyla yerleştirememişolanları ondan soğutmuştur. Bunun sonucu
olarak zındıklık denilen dinden uzaklaşma artmıştır. Ayrıca özellikle Allah,
kader, Ahiret Günü gibi itikat esasları etrafında meydana gelen çeşitli münakaşa
ve sapmalarda mevzu hadislerin önemli tesirleri olmuştur.

[2]

3) Ayrılığı Körüklemek:

 

Müslümanlar arasında ayrılıkları körükleyen ve
müslümanları çeşitli açılardan birbirlerine düşman eden hep bu uydurma
sözlerdir. Grupçuluk, partizanlık, kavmiyetçilik duygularını galeyana getiren
uydurmalar Muhammed ümmetinin birliğine zarar vermiştir, vermektedir.

[1]

Mevzu hadisler müslümanlar arasında tefrika ve
düşmanlık girmesine yol açmıştır. Daha önce söz konusu ettiğimiz gibi Hz.
Osman’ın şehid edilmesi üzerine müslümanlar arasına ayrılık girmiş ve bu ayrılık
zamanla çeşitli fırka ve mezheplerin doğmasına sebep olmuştur. Bahis konusu
fırka ve mezheplerin her biri, davasını kuvvetlendirmek ve müslümanları kendi
tarafına çekmek için hadis uydurmaya başlamıştır. Sonunda aynı dine bağlı,
kitabı bir olan, aynı peygambere inanan müslümanlar birbirine düşman hale
gelmiştir. İşi daha ileri götürenler karşısındakileri küfürle itham etmiştir.
Özellikle çeşitli kelam ve fıkıh mezheplerinin bir kısım cahil taraftarları
uydurdukları hadislerle müslümanlar arasındaki ayrılığın artmasına sebep
olmuşlardır.

[2]

2) Dini Tahrif Etmek:

 

En son ve en mükemmel din olan İslam’a ondan
olmayan bazı unsurları ilave ya da ondan olan bazı hususları ondan koparmak dini
tahrif etmek demektir. Bilinmelidir ki İslam’ın, hiç kimsenin yalanına ihtiyacı
yoktur.

[1]

Hz. Peygamber’in söylemediği bir sözü ona nisbet
etmek veya onun ağzından yalan uydurmak dinin esaslarının değiştirilmesi
demektir. Helalı haram, haramı helal göstermeye kadar varabilir. Bu ise İslam
Dininde olmayan şeyleri var, olanları da yok göstermekle birdir. Söz gelişi bir
uydurma hadiste Hz. Peygamber’in şunları söylediği iddia edilir: “Dünya ahiret
ehline haramdır. Ahiret dünya ehline haramdır. Hem dünya hem ahiret Allah ehline
haramdır.” Bu ve benzeri yüzlerce uydurma hadisin müslümanların dünyadan el etek
çekip tek taraflı bir zühd hayatı yaşamalarının başlıca sebepleri arasında
olduğu söylenebilir. Oysa Allah Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurur:

“Allah’ın sana verdiği (nimetler) de ahiret
yurdunu gözet; dünyadan da nasibini unutma.”

“Yer yüzünde ne varsa hepsini sizin için yaratan
O’dur.”

“De ki Allah’ın kulları için yarattığı zineti ve
temiz rızıkları haram kılan kimdir? Bunlar dünya hayatında mü’minlerindir;
kıyamet gününde de yalnız onlar içindir, de.”

Demek oluyor ki uydurma hadisler müslümanlara
yanlış bir dünya görüşü aşılamıştır. İslam aleminin ekonomik bakımdan geri
kalmasının en önemli sebeplerinden birisi de bu eksik dünya görüşüdür,
denilebilir.

[2] 

9- Ticarî Maksadlarla-Şahsi çıkar Sağlama
Düşüncesi:

 

Bazan, bir kısım ihtiyaç maddeleriyle ilgili
methedici rivâyetlere rastlanır. Bunların o mallara rağbeti artırmak için
uydurulmuş olması kuvvetle muhtemeldir. Nitekim Suyûtî, pirinç, mercimek,
patlıcan ve herise (etli yemek) ile ilgili hadîslerin mevzu olduğunu belirtir.

[1]

Et, ekmek, tuz, bakla, pirinç, mercimek, keşkek,
helva, patlıcan, üzüm, nar, karpuz gibi yiyecekler adına hadis uydurulmuştur.

Çeşitli yiyecekler ve şehirler adına yapılan
uydurma hadislerdeki amaç reklamını yaptığı şehre ziyaretçi çekmek, övdüğü
yiyeceğin ticaretini yaparak para kazanmak ve bu şekilde şahsi çıkar sağlamak.[2]

Şahsî çıkar sağlamak amacıyla, çeşitli siyasi
grupların düşüncelerine uygun hadis uyduranlar yanında, piyasa hesaplarıyla bazı
maddelerle ilgili olarak hadis uyduranlar da olmuştur. “Patlıcan her derde deva
olacağı” bunlardan biridir. Ayrıca, halk arasında saygın bir bilgin kabul
edilmek için verdiği fetvalarını, uydurma hadislerle destekleyenler de, bu
çıkarcılar grubuna dâhildirler.

[3]

1) İslam’ı Doğru Anlamaya Engel Olmak:

 

Hz. Peygamber, bir taraftan Kur’an’ı tebliğ
ederken bir taraftan da onu gerektiği ölçüde ve gerektiği şekilde açıklamıştır.
Yaşayışı ile bu ümmete örnek olmuştur. Rasulullah’ın gerek sözlerini gerekse
fiillerini öğrenmek İslam’ı tanımak demektir. Bu konuda yapılacak uydurmalar
İslam’ı ve mübelliği Hz. Peygamber’i anlamaya mani ve yanılgılara sebep
olacaktır. Özellikle sünnetin tamamına karşı kuşku doğuracaktır.

[1]

Hz. Peygamber’in Kur’an-ı Kerim’i tebliğ edip
hükümlerini uyguladığını biliyoruz. Yine biliyoruz ki o, yaşayış ve
davranışlarıyla müslümanlara örnek olmuştur.Nitekim Allah, Kur’an-ı Kerim’de
onun “en güzel örnek” olduğunu belirtmiştir. Ayrıca “Allah Rasulü’nün size
verdiklerini alın; men ettiklerinden sakının” (Haşr: 59/7) buyurmuştur. Bu
durumda Hz. Peygamber’in sözleri ve davranışları İslam Dini’nin özünü teşkil
eder. Bir başka deyişle, gerçekten ona ait hadisler, İslamiyet’in esasını
oluşturur. O halde uydurma hadislerdinin özünü ortaya koymadıkları gibi onun
yanlış anlaşılmasına sebep olurlar.

[2]  

Mevzu Hadislerin Zararları:

 

Maksad ne olursa olsun, hadis diye uydurulup
ortaya atılan düzme sözlerin İslam’a ve müslümanlara büyük zararlar verdiği
açıktır. Birkaç tanesine işaret edilim[1]:

10- Kabîle, Aşiret, Şehir, Irk ve Cinsle İlgili
Uydurmalar:

 

Hz. Peygamber, ırk ayrımına kesinlikle karşı
çıkmış olmasına rağmen bir takım hadis uyduranlar, kendi çıkarları için bu
ayırımı yapmışlar ve uydurdukları hadislerle, mesela Arab’ın Acem’den, yahut
beyazın siyahtan üstün olduğunu isbat etmeye çalışmışlardır.

[1]

Nusaybin, Askalan, İskenderiye, Kazvin vb. bir
çok şehirin faziletine hadis uydurulmuştur.

[2]

Uydurma hadisler arasında, bazı şehirleri öven,
bazı şehirleri de yeren hadislere çok rastlanır. Bunun başlıca sebebi, hadis
uyduran yalancılardan, uğradıkları şehir ve kasabalarda iyi veya kötü
karşılanmaları ve bu karşılanışlarına uydurdukları hadislerle karşılık
vermeleridir. Şüphesiz, bir şehre uğrayıp da bol bol ikram olunan ve yedirilip
içirilen bir kimse o şehri, Hazreti Peygamber’in ağzıyla medhetmiş, hiç yüz
bulamayan kimse ise, onu kötülemekten çekinmemiştir.

[3]    

Her ne kadar, Resûlullah (aleyhissalâtu
vesselâm)’ın bazı kabile, aşiret, belde ve şehirlerle ilgili övgü ve zemm ifade
eden hadîsleri mevcut ise de bunlar mahduddur. Sonradan yapılan uydurmalarla o
çeşit rivâyetlerin sayıları ve şümûlü artırılmıştır. Şu veya bu ırkı veya
aşîreti öven veya kötüleyen hadîsleri ihtiyatla karşılamak, güvenilir hadîs
kaynaklarından tahkîk etmek gerekir. Gayr-i ciddî kimselerin, -şöhrete bile
ermiş olsa- eserlerinde rastlanan bu çeşit rivâyetlere itibar etmemek gerekir.
Mesela Arap ediplerinden meşhur Câhız’ın Türklerin biri lehine, diğeri aleyhine
rivâyetlerle dolu olarak te’lif ettiği iki ayrı kitabı meşhurdur. Bunlardan
alınarak, bazan lehte bazan aleyhte Türklerle veya Araplarla ilgili rivâyetlere
itibar edilmemelidir.

Cinsle ilgili olarak da, halk arasında eskiden
beri mevcut olan kadın erkek cinsiyet ayrılığını konu edinip birbirlerinin
aleyhine söylenen sözlerin hadîs olarak da rivâyet edildiğine rastlanabilir.
Bütün bunların ciddi kaynaklarda görülmedikçe muteber addedilmemesi gerekir.[4]

Hadis uydurmacıları, İslâm’ın yasak kıldığı bu
işi yaparken, her zaman açık olmaya cesaret edememişlerdir. Her biri bir başka
kisve ve bir başka yolla ihanetlerini gerçekleştirmişlerdir. Uydurmacılar
başlıca; uydurmalarını sahih hadislere karıştırmak, uydurulan sözün başına
muhaddislerce makbul olan bir sened eklemek, henüz elde edilememiş hadisleri
rivâyet ediyormuş intibaı vermek için hadisin senedlerinden herhangi biri
üzerinde değişiklik yapmak, iki hadisin sened ve metinlerini birbirine
karıştırmak, rivâyette hata etmiş olduğunu daha sonra anlamış olmasına rağmen,
itibarını kaybetmemek için hatada ısrar etmek gibi yanlış ve yasak yollara
başvurmuşlardır.

[5]