Ay: Aralık 2013

Yirmi Sekizinci Bölüm: İSLÂM’IN YAYILIŞINI DURDURMAK İÇİN KUREYŞ’İN BAŞVURDUĞU
TEDBİRLER

28.1. HZ. PEYGAMBER (A.S.) İLE UZLAŞMA GİRİŞİMLERİ

28.1.1. Utbe bin Rebi’a’nın Hz. Peygamber (a.s.) İle Görüşmesi

28.1.2. Başka Bir Heyetin Gelişi

28.1.3. Uzlaşma İçin Diğer Bazı Girişimler

28.2. EBU TALİB’E BASKI YAPILMASI

28.2.1. İlk Heyet

28.2.2. İkinci Heyet

28.2.3. Ebû Cehl, Rasûlullah (a.s.)’i Öldürmeyi Plânlıyor

28.2.4. Üçüncü Heyet

28.2.5. Dördüncü Heyet

28.2.6. Ebu Tâlib’in Kureyş’i Sert Bir Şekilde İkaz Etmesi

28.3. KUREYŞ’İN KÜSTAHLIKLARI VE YALAN KAMPANYASI

28.3.1. Hz. Zeyneb (r.a.)’i Boşama Çabaları

28.3.2. Hz. Peygamber (a.s.)’in Oğlunun Ölümü Üzerine Kureyşlilerin Sevinmesi

28.3.3. Kur’an-ı Kerim Okunurken Müşriklerin Gürültü Yapmaları

28.3.4. Kur’an-ı Kerim’i Yanlış Anlatma ve Anlama Çabaları

28.3.5. Müslümanları Fuzuli Münakaşalara İtmeleri

28.3.6. Habersiz Kimseleri Yanıltmaları

28.4. “KÜLTÜR VE SAN’AT” ADINA MİLLETİ SAPTIRMAK

28.5. YALAN KAMPANYASININ SONUÇLARI

28.5.1. İlk Hac Sırasında Kureyş’in İstişaresi

28.5.2. Kur’an-ı Kerim’in Bu Vak’ayı Yorumlaması

28.5.3. Geniş Çapta Yalan Kampanyası

28.5.4. Mekke’nin Dışına İslâmiyet’in Tebliği

28.5.5. Tufeyl bin Amr Devsî’nin İslâmiyet’i Kabul Etmesi

28.5.6. Hz. Ebû Zer Gifârî’nin İslâmiyeti Kabul Etmesi

28.5.7. Amr bin Abese Sülemî’nin Müslüman Olması

28.5.8. Dımâd’ul Ezdi’nin İslâmiyet’i Kabul Etmesi

28.5.9. Hz. Ebû Musa Eş’arî’nin Müslüman Oluşu

28.5.10. Muaykib bin Ebi Fatımat üd-Devsi’nin İslâmiyet’i Kabulü

28.5.11. Cu’al bin Surâka’nın Müslüman Olması

28.5.12. Abdullah ve Abdurrahman Kinâni’nin Müslüman Oluşu

28.5.13. Büreyde bin el-Husayb’ın İslâmiyet’i Kabul Etmesi

28.6. MÜSLÜMANLARA ZÜLÜM VE İŞKENCE YAPILMASI

28.6.1. Tanınmış Ailelere Mensup Varlıklı Kişilere Zulüm

28.6.2. Hz. Hâlid bin Sa’îd’in Başına Gelenler

28.6.3. Hz. Ebu Bekr (r.a.)’e Yapılan Büyük Zulüm

28.6.4. Hz. Abdullah bin Mes’ûd’un Dövülmesi

28.6.5. Kimsesiz ve Çaresiz Köle ve Cariyelere Zulüm

28.6.5.1. Hz. Bilâl-i Habeşi

28.6.5.2. Hz. Ammâr bin Yâsir

28.6.5.3. Hz. Habbâb bin el-Erett

28.6.5.4. Habbâb (r.a.)’ın Rasûlullah (a.s.)’a Yalvarması

28.6.6. Hz. Ebû Bekr’in Mazlum Köleleri Satın Alıp Serbest Bırakması

28.6.7. Hz. Ebû Bekr’in Babasına İtirazı

28.6.8. Zulüm, Eziyet ve İşkencenin Neticeleri

28.6.9. Vahiylerin Arasının Tekrar Kesilmesi

28.6.10. Duhâ Sûresinin İnişi

28.6.11. İnşirâh Sûresinin İnişi

Yirmi Sekizinci Bölüm: İSLÂM’IN
YAYILIŞINI DURDURMAK İÇİN KUREYŞ’İN BAŞVURDUĞU TEDBİRLER

Esas konuya girmeden önce şunu hemen belirtelim ki, Kureyş
kabile­sinin tümü Hz. Muhammed (a.s.)’e ve İslam’a düşman değildi. Kureyşin Hz.
Muhammed (a.s.)’e ve İslâm’a karşı tutumunda bir ahenk veya bütün­lük yoktu.
Zira Kureyş, çeşitli kabile ve gruplardan oluşuyordu ve bunla­rın düşünce tarzı
da farklıydı.

Kureyşlilerin bir grubu, Hz. Muhammed (a.s.) ile İslâm’a
şiddetle muhalifti. Bu grupta Kureyş’in önde gelen kabile reisleri yer alıyordu.
İbni Sa’d, “Tabakat”da Hz. Peygamber (a.s.) ve İslâm’ın can düşmanı olan bu
kişilerin ismini yazmıştır ki, bunları şöyle sıralayabiliriz: Ebu Cehl, Ebu
Leheb, Esved bin Abd-i Yeğûs (Beni Zühre’den olup Hz. Peygamber (a.s.)’in
dayısının oğluydu); Hâris bin Kays bin Adiyy (Beni Sehm’den olup, İbn’ul-Ğaytala
adıyla meşhur olmuştu), Velid bin Muğire (Beni Mahzûm’dan), Ümeyye bin Halef
(Beni Cumah’dan), Ebu Kays bin Fakih bin Muğire (Beni Mahzûm’dan), As bin Vail
Sehmi (Amr bin El-As’ın ba­bası), Nadr bin el-Haris (Beni Abdu’d-Dâr’dan),
Münebbih bin el-Haccac (Beni Sehm’den), Züheyr bin Ebi Ümeyye (Beni Mahzûm’dan
olup Ümm-ü Seleme’nin kardeşiydi) Saib bin Sayfı bin Abid (Beni Mahzûm’dan)
Es­ved bin Abdu’1-Esed Mahzumi, As bin Said bin el-As (Beni Ümeyye’den), Ebu’l-Bahterî
As bin Hişâm (Beni Esed’den), Ukbe bin Ebi Muayt (Beni Ümeyye’den) İbn’ul-Esdâ (ya
da el-Esda’i) el-Hüzeli, Hakem bin Ebi’l-As (Beni Ümeyye’den olup Mervan’ın
babasıydı) ve Adiyy bin Hamrâ’is-Sekâfi.

Kureyşlilerin ikinci grubunda da birçok İslam düşmanı kabile
reisleri yer alıyordu. Bunlar tabii ki İslâm ve Hz. Peygamber (a.s.)’in
düşmanıydı­lar, ama muhalefet ve düşmanlıkta ilk grup gibi her şeyi göze
almamışlar­dı. Bunların muhalefet ve düşmanlığı o kadar şiddetli değildi. Fakat
yine de İslâma ve müslümanlara karşı tavır alınırken, reylerini ilk gruptan yana
veriyor ve ağırlıklarını koyuyorlardı. İbni Sa’d bu grupta Utbe bin Rebia, Şeybe
bin Rebia, (Beni Abd-i Şems bin Abd-i Menaf tan) ve Ebu Süfyân bin Harb (Beni
Ümeyye’den)’ın yer aldığını yazmıştır. Fakat muhalefet ve düşmanlıkları ne kadar
hafif ve zararsız olursa olsun, Kur’an-ı Kerim’in bunlar hakkında söylediği
şundan ibarettir:

“Agâh olun ki, münafıklar kalblerindekini gizlemek için
göğüslerini Hak’tan çevirirler.” (Hud; 50)

Yani bu adamlar kalblerinin içindekileri dışarıya vurmamak için
gizli ve sinsice hareket ediyorlardı. Hz. Peygamber (a.s.)’i ve müslüman­ları
gördükleri yerlerden kaçıyor, yolda karşılaştıkları zaman istikâmet­lerini
değiştiriyor veya yüzlerini örtüyor ve arkalarından kötü şeyler ko­nuşuyorlardı.

Kureyşlilerin dışındaki Mekkelilere gelince, bunlardan bazıları
taraf­sızdı; bazıları kalben İslâmiyet’in hakkaniyetini anlıyor ve biliyorlardı,
ama açıkça İslâm’ı kabul etmekte tereddüt ediyorlardı; bazıları ise birer ikişer
İslâm camiasına giriyorlardı. Mekkelilerin büyük kısmı ise kabile reislerinin
baskı ve tehdidi sebebiyle atalarının dinlerini korumak ve müs­lümanları
yıldırmak amacıyla giriştikleri komplo ve hareketlere katılıyor­lardı.

Şimdi Kureyş ve diğer muhaliflerin İslâmi hareketi durdurmak
için başvurdukları tedbirlere ve harcadıkları gayretlere bir göz atalım:

28.1. HZ. PEYGAMBER (A.S.) İLE
UZLAŞMA GİRİŞİMLERİ

Muhalifler, Hazreti Peygamber (a.s.)’in fevkalâde şahsiyeti ve
Kur’an-ı Kerim’in inanılmaz tesirini bildikleri için kendisiyle bir uzlaşma ve
anlaşma zemini yokladılar. Gaye ve hedefleri, din konusunda bazı ta­vizler
koparmak ve uzlaşmaya varmaktı. Bu uzlaşma girişimleri çeşitli ve­silelerle ve
münasebetlerle yapıldı. Bu amaçla Hz. Peygamber (a.s.)’e çe­şitli heyetler
gönderildi ve bazen sayılı ve tanınmış kişiler de yollandı.

28.1.1. Utbe bin
Rebi’a’nın Hz. Peygamber (a.s.) İle Görüşmesi

Uzlaşmanın sağlanması için yapılan görüşmelerin en
önemlilerinden biri Utbe bin Rebia’nınki idi. Çeşitli muhaddisler bu görüşmeyi
çeşitli şekilde anlatmışlardır. Fakat hepsinin özü aynıdır ve aralarında
herhangi bir tezât veya ihtilâf yoktur. İbn Ebi Şeybe’nin, İbni Ömer ile Abd bin
Hâmid ve Beyhakî ile Ebû Ya’lâ’nın, Hz. Câbir bin Abdullah Ensarî’ye dayanarak
naklettikleri olay şöyledir: Bir gün Kureyş’ten bazı kimseler bir araya ge­lip
şöyle konuştular: “Bakın, aramızda sihir, kehânet ve şiiri kim en çok biliyorsa,
toplumumuzu bölen, işlerimizi bozan ve dinimizi ayıp sayan o kişiye gidip onunla
konuşsun ve kendisinin ne dediğini öğrensin.” Herkes böyle bir kişinin Utbe bin
Rebi’a’dan başkası olmadığına karar verdi. Onun için kendisine, “Ebu’l-Velid,
sen bu işi yap” denildi ve Utbe bin Rebî’a Hz. Peygamber’in yanına geldi.

Olayla ilgili ikinci hadis Muhammed bin İshâk ile Beyhakî
tarafından Muhammed bin Ka’b el-Kurazî’ye atfen naklolunmuştur ki şöyledir: Bir
defasında Kureyş’in bazı kabile reisleri Mescid-i Haram’da bağdaş kurup
oturmuşlardı. Mescid’in bir köşesinde de Rasûlullah (a.s.) tek başına
otu­ruyordu. O sırada Hz. Hamza (r.a.) müslüman olmuştu ve Kureyşliler,
müslümanların sayısının gittikçe artmasından hayli telaşlı idiler. Derken, Utbe
bin Rebi’a (Ebû Süfyan’ın kayınpederi) Kureyşli kabile reislerine şöyle
seslendi: “Arkadaşlar, isterseniz Muhammed’e gidip konuşayım ve ona bazı
tekliflerde bulunayım. Kim bilir bunlardan bazısını o kabul eder, bazısını da
biz. Böylece bize muhalefet etmekten vazgeçecektir.” Herkes onun teklifini
beğendi ve “Ebul-Velîd, biz sana güveniyoruz. Gidip onun­la elbette konuş” dedi.
Utbe oradan kalkıp Nebi-yi Kirâm (a.s.)’ın yanına gitti ve kendisine şöyle hitap
etti: “Bak yeğenim, bizim seni ne kadar sev­diğimizi saydığımızı bilirsin. Senin
ailen de en temiz ve en soylulardan biridir. Fakat sen milletimize ne biçim
felâket gelirdin? Sen cemiyetimizi böldün, bütün milleti aptal yerine koydun.
Halkın dinini ve tanrılarını kötüledin. Öbür dünyaya intikal etmiş olan
atalarımızın kâfir ve sapık oldu­ğunu söyledin. Şimdi beni dinle, ben sana bazı
tekliflerde bulunacağım. Onları iyice düşün taşın, belki de bazılarını kabul
edersin.” Rasûlullah (a.s.) buyurdular, “Ebu’l-Velid, devam et, seni
dinliyorum.” Utbe bin Re­bî’a dedi ki: “Yeğenim, şu başlattığın işin maksadı mal
ve mülk toplamaksa biz sana o kadar mal ve mülk vereceğiz ki, sen aramızda en
zengin ve en varlıklı kişi olacaksın. Eğer büyük olmak ve iktidar elde etmek
istiyor­san biz seni reisimiz yaparız. Hiçbir işimizi sana danışmadan yapmayız.
Hiçbir sözünden çıkmayız. Yok eğer kral olmak istiyorsan ona da razıyız. Biz
seni kralımız olarak seçeriz. Yok eğer sana cinler geliyorsa ve sen de onları
kovacak güce sahip değilsen, sen uyurken veya uyanıkken rüya gö­rüyorsan en iyi
tabip ve hekimleri çağırırız, onlar seni tedavi ederler.” Utbe bunları söylüyor
ve Hz. Peygamber (a.s.) kendisini sessizce dinliyordu. Sonra şöyle konuştu: “Ebu’l-Velid,
söylediklerinizi söylediniz mi, yoksa söyleyeceğiniz başka bir şey var mı?” Utbe
“yok söylemek istediklerim bundan ibarettir” dedi. Bunun üzerine Rasûlullah: “O
zaman şimdi beni dinleyiniz” dedi ve besmele okuyarak fussilet suresini okumaya
başladı. Utbe ellerini arkaya koyup bunları dikkatle dinliyordu. Rasûlullah
(a.s.) 38. ayete gelince secde etti, daha sonra başını kaldırarak şöyle dedi:
Ebu’l-Velid, cevabımın ne olduğunu duydunuz. Bundan sonrasını siz bilirsiniz.”
Utbe oradan kalkıp Kureyşli kabile reislerine doğru yönelince arkadaşları
aralarında, “vallahi Utbe’nin yüzü değişmiştir. Utbe bizden gittiği yüzle
gelmiyor” dediler ve yanlarına gelince de Hz. Peygamber (a.s.)’in ne dedi­ğini
sordular. Utbe kendilerine şöyle dedi: “Allah aşkına ben bundan ev­vel böyle bir
kelâm dinlememiştim. Vallahi billahi, bu ne şiirdir, ne sihir­dir, ne de
kehânet. Ey Kureyşliler, beni dinleyin ve bu adamı rahat bıra­kın. Bana öyle
geliyor ki, onun söyledikleri yankı yapacaktır. Faraza, Araplar ona (Hz.
Muhammed’e) galip gelirse, siz kendi akrabanıza el kal­dırmaktan kurtulacaksınız
ve başkaları onun işini bitirmiş olacaktır. Fakat eğer o Araplara galip gelirse
onun krallığı sizin krallığınız ve onun şerefi sizin şerefiniz olacaktır.”
Kureyşliler onun böyle konuştuğunu işitince, “vallahi Ebu’l-Velid, o (Hz.
Peygamber) seni de büyüledi” dediler. Utbe cevap verdi: “Vallahi, ne yaparsanız
yapın, ben size fikrimi söyledim.”

Beyhakî’nin bu olayla ilgili olarak topladığı rivâyetlere bazı
diğer şeyler ilâve edilmiştir. Meselâ, Rasûlullah (a.s.) Fussilet suresinin 13.
aye­tini (eğer onlar davetine icabetten yüz çevirirlerse de ki: ‘Sizi Ad ve
Semûd kavimlerinin yıldırımı gibi bir yıldırımla korkutuyorum’) okuyunca Utbe
derhal elini Rasûlullah (a.s.)’ın ağzını kapatmak için kaldırdı ve “sakın öy­le
konuşma” dedi. Utbe daha sonra arkadaşlarına bu hareketinin gerekçe­sini şöyle
anlattı: “Biliyorsunuz ki Muhammed (a.s.) bir şey söyleyince yalan çıkmıyor. Bu
sebeple, ben bir azap geleceğinden korktum.”

28.1.2. Başka Bir
Heyetin Gelişi

Muhammed bin İshâk’ın İbn Abbas’a dayanarak naklettiği rivayet
şöyledir: Bir defasında Utbe bin Rebî’a, Şeybe bin Rebî’a, Ebu Süfyân bin Harb,
Nadr bin Haris, Ebu’l-Bahteri bin Hişâm, Esved bin el-Muttalib, Zema’a bin el-Esved,
Velid bin Muğire, Ebu Cehl, Abdullah bin Ebi Ümey­ye, Ümeyye bin Halef, As bin
Vâil ve Haccâc Sehmi’nin oğulları Nübeyye ve Münebbih, güneşin batışından sonra
Kâ’be’nin duvarının altında toplandılar ve Hz. Muhammed (a.s.) ile konuşup
meseleyi bitirmek istedi­ler. Bunun üzerine Hz. Peygamber (a.s.)’e, Mekke’nin
eşrafının bir araya gelip kendisiyle konuşmak istediğine dair haber yollandı. Hz.
Peygamber (a.s.) bu adamların doğru yola gelmeleri için çaba harcadığından
onlarla görüşmeye hemen razı oldu. Hz. Peygamber (a.s.) gelince, Kureyşli eşraf
kendisine şöyle dedi: “Muhammed, biz seni buraya çağırdık ki hüccetimi­zi
tamamlayalım. Vallahi, Arap kavminde senin kadar kendi milletini bö­len başka
bir kişiyi görmedik. Sen atalarını kötüledin. Dinimizde ayıp bul­dun. İnsanları
aptal yerine koydun. Mabûdlarımıza hakaret ettin. Bizim toplumumuzda ikilik
yarattın. Gerçek şu ki aramızı bozmaktan hiç çekinmedin. Eğer sen bunları para
ve mal-mülk için yapıyorsan emin ol biz sa­na o kadar mal-mülk vereceğiz ki, sen
hepimizden daha zengin olacaksın. Yok, büyüklük tasarlıyorsan, biz seni
önderimiz seçeriz. (Bir rivâyete gö­re, biz hiçbir konuda sana danışmadan karar
vermeyiz). Yok, krallık isti­yorsan seni kral yaparız. Yok,sana musallat olan
bir cin sana geliyorsa, biz paramızı-pulumuzu harcayıp senin kurtulman ve
iyileşmen için seni tedavi ettiririz. Hiç olmazsa günah bizden gider.” Buna
cevap olarak Hz. Peygamber (a.s.) şöyle buyurdu: “Ben sizin dediğiniz gibi hasta
filan de­ğilim. Size getirdiğim şeyi, ne sizden mal-mülk talep etmek, mevki ve
makama kavuşmak ne de kralınız olmak için getirmişimdir. Gerçek şu ki, Allah
beni size Resul olarak göndermiştir. Bana bir kitap indirmiştir ve benim sizin
için müjdeleyici ve korkutucu olmamı istemiştir. Onun için, ben Rabbimin
mesajını size iletmiş bulunuyorum ve size nasihat etmiş bulunuyorum. Şimdi,
getirdiğim şeyi kabul ederseniz siz dünyada da, Ahiret’te de şanslı ve mutlu
olacaksınız. Yok, eğer reddediyorsanız, ben Allah’ın emri üzerine sabredeceğim.
Ta ki, Allah benimle sizin aranızda kararını versin.” Bunun üzerine kâfirlerin
reisleri Hz. Muhammed (a.s.)’in bazı Mu’cizeler göstermesini istediler. (Kur’an-ı
Kerim’de kabile reislerinin bu isteği ve buna verilen cevap ayrıntılı olarak yer
almıştır).[1]
İbni Hişâm, İbni İshâk’a dayanarak bu rivâyeti naklederken şunları da
yazmış­tır: Kâfirlerin Mu’cizelerle ilgili taleplerini dinledikten sonra Hz.
Peygam­ber (a.s.) şöyle buyurdu: “Ben bu gibi şeyler yapmak için dünyaya
gönderilmedim. Allah beni hangi şeyler için göndermişse onları size ilettim.”
Bundan sonra kabile reisleri Hz. Peygamber (a.s.)’e tehdit savurdular ve dediler
ki, “biz senin bunları yapmana daha fazla müsaade etmeyeceğiz. Ya sen bizim
işimizi bitirirsin, ya da biz senin işini.”

28.1.3. Uzlaşma
İçin Diğer Bazı Girişimler

Bundan sonra da Kureyşliler çeşitli defa Hz. Muhammed (a.s.) ile
aralarındaki çekişmeye son vermek ve bir çeşit uzlaşmaya varmak ama­cıyla
girişimlerde bulundular.

Hz. Abdullah bin Abbas’ın bir rivâyeti şöyledir: Kureyşliler Hz.
Pey­gamber (a.s.)’e dediler ki, “biz sana o kadar mal-mülk vereceğiz ki, sen
Mekke’nin en zengin kişisi olacaksın. Sen hangi kadını beğenirsen seni onunla
evlendiririz. Biz senin peşinden gelmeye razıyız. Yeter ki tanrıları­mızı
kötülemekten vazgeç. Eğer bu teklifi kabul etmezsen sana başka bir şey teklif
edeceğiz ki, buna göre sen de rahat edersin biz de.” Hz. Pey­gamber bu teklifin
ne olduğunu sordu. Onlar dedi ki: “Bir sene sen mabûdlarımız Lât ve Uzza’ya
ibadet et, bir sene de biz senin mabuduna ibadet edelim.” Hz. Peygamber (a.s.)
“bir dakika.bakayım Rabbim’den ne emir geliyor” dedi[2].
Bundan sonra vahiy geldi: “De ki: ‘Ey kâfirler, sizin ibadet ettiklerinize ben
ibâdet etmem. Ne de siz benim ibadet ettiğime ibadet edersiniz. Ne ibadet
ettiklerinize ibadet edeceğim, ne de benim iba­det ettiğime siz ibadet
edeceksiniz. Sizin dininiz sizin için, benim dinim benim içindir.” (Kâfirûn;
1-6). Ayrıca şunları da buyurdu: “De ki? ‘Bana, Allah’tan başkasına ibadet
etmemi mi emrediyorsunuz ey cahiller”” (Zü­mer; 64). (İbni Cerir, “Fit-Tefsir
vet-Târih”, İbni Ebi Hâtim, Taberânî).

İbni Abbas’ın bir rivâyeti şöyledir. Kureyşliler, Hz. Peygamber
(a.s.)’e dediler ki: “Ey Muhammed, eğer sen mabûdlarımızı öpersen biz de senin
mabuduna ibadet ederiz.” Bunun üzerine Kafirûn sûresi nâzil oldu.” (Abd bin
Hâmid).

Sa’id bin Minâ” (Ebû’l-Buhteri’nin azad ettiği köle)nin bir
rivâyeti şöyledir: Velid bin Muğire, As bin Vâil, Esved bin el-Muttalib ve
Ümeyye bin Halef, Rasûlullah (a.s.) ile görüştüler ve dediler ki: “Ey Muham­med,
gel biz senin mabuduna ibadet edelim, sen de bizimkilere. Biz seni her işimizde
ortak yaparız. Eğer senin getirdiğin şey bizde olan şeyden daha iyi ise, biz
seninle ortak oluruz ve payımızı oradan alırız. Fakat biz­de olan şey
seninkinden daha iyi ise sen o işte bizimle ortak olursun ve ondan kendi payını
alırsın. Bunun üzerine Cenab-ı Allah, Kâfirûn sûresini nazil etti. (İbni Cerir,
İbni Ebi Hâtim, İbni Hişâm ve Belazuri de bu olayı anlatmışlardır).

Vehb bin Münebbih (r.a.)’in rivâyet şöyledir: Kureyşliler
Rasûlullah (a.s.)’a dediler ki “eğer isterseniz bir sene biz sizin dininize bir
sene de siz bizim dinimize girersiniz.” (Abd bin Hâmid, İbni Ebi Hâtim).

Bu rivayetler gösteriyor ki Kureyşliler sadece bir defa, bir
toplantıda bu teklifte bulunmamışlardı, aksine çeşitli vesilelerle ve çeşitli
yerlerde bunu tekrarlamışlardı ve her defasında Hz. Peygamber (a.s.)’den aynı
ce­vabı almışlardı. Bu tekliflerin arkasının kesilmesi için kati ve net cevap
verilmesi gerekiyordu ve Rasûlullah (a.s.)’ın din konusunda kâfirlerle her­hangi
bir pazarlığa veya uzlaşmaya girmeyeceğinin belirtilmesine hacet vardı. Bu
sebepten dolayıdır ki yukarıda bahsettiğimiz vahiylerle Kureyş­lilerin ağızları
kapatılmış oldu.

28.2. EBU TALİB’E BASKI YAPILMASI

Kureyş’in, Hz. Peygamber (a.s.)’in İslâmi davetini durdurma
tedbirle­rinden biri de, Ebu Tâlib’e baskı uygulamaktı. Yani, kendileri Ebu
Tâlib’i baskı altında tutacaklar ve onun vasıtasıyla Hz. Peygamber (a.s.)’e
tazyik yapacaklardı.

28.2.1. İlk Heyet

Muhammed bin İshâk’ın rivâyetine göre Kureyşliler ne zaman ki
Ebu Tâlib’in Hz. Muhammed (a.s.)’i desteklediğini ve hoşlarına gitmeyen
şey­lerden men’etmediğini gördüler, o zaman Kureyş eşrafından müteşekkil bir
heyeti kendisine gönderip meseleyi halletmek istediler. Ebu Tâlib’e gönderilen
heyette Beni Abd-i Şems bin Abd-i Menaf tan Utbe bin Rebi’a ve Şeybe bin Rebi’a,
Beni Ümeyye’den Ebu Süfyân, Beni Esed bin Ab-dü’1-Uzzâ’dan Ebu’l-Bahteri As bin
Hişâm ve Esved bin el-Muttalib, Beni Mahzûm’dan Ebu Cehl ve Velid bin Muğire ve
Beni Sehm’den Haccâc’ın oğulları Nübeyye ve Münebbih ve As bin Vâil vardı. Heyet
Ebû Tâlib’e şunları söyledi: “Ey Ebu Tâlib, yeğeniniz bizim mabûdlarımızı
kötülemiş, dinimizde ayıplar olduğunu söylemiş, bizim aklımızı kaçırdığımızı
iddia etmiş ve atalarımızın yanlış yolda olduğunu ifade etmiştir. Bundan böyle
ya onu, bizi üzmek ve kırmaktan alıkoyacaksınız ya da bizimle onun ara­sından
çıkacaksınız. Çünkü siz de bizim gibi onun dinine karşısınız. On­dan sonra
onunla kozumuzu paylaşmış oluruz.” Ebu Tâlib onlara iyi dav­randı, onların
söylediklerini dikkatle dinledi. Kendileriyle tatlı konuştu ve iyi sözle
söyleyerek öfkelerini yatıştırdı. Sonra onlar ayrıldı. (İbn Hişâm, Taberî, “el-Bidâye
ve’n-Nihaye).

28.2.2. İkinci
Heyet

Bundan sonra da Hz. Peygamber (a.s.) tebliğ çalışmalarını
aralıksızca sürdürdü. Kureyşli kabile reisleri bu çalışmalara bir süre daha
tahammül ettiler. Fakat sabırları taştıktan sonra Ebu Tâlib’e ikinci heyeti
gönderdiler Heyettekiler Ebu Tâlib’e şöyle dediler: “Ey Ebu Tâlib, siz yaşlı bir
büyüğümüzsünüz. Mevki ve makamınız, şeref ve haysiyetiniz vardır. Biz onu (Hz.
Peygamber’i) desteklemekten vazgeçmenizi istemiştik, ama siz des­teğinizi
çekmediniz. Biz artık atalarımızın, aklımızın ve mabûdlarımızın kötülenmesine,
ayıplanmasına tahammül edemeyeceğiz. Bundan sonra ya siz onu durduracaksınız ya
da sizinle bizim aramızda çatışma patlak vere­cektir, ta ki bizden biri ölsün.”
Bundan sonraki rivayetlerde ifade değişik­liği vardır.

İmam Buhârî tarih kitabında ve Hâfız Ebu Ya’lâ kendi “Müsned”inde
Akil bin Ebi Tâlib’in şu rivâyetini nakletmiştir: Bu heyet Ebu Tâlib’in ya­nında
bulunurken babam bana dedi ki: Git Muhammed (a.s.)’i çağır. Hava çok sıcaktı.
Ben gidip Hz. Muhammed (a.s.)’i buldum ve getirdim. Hz. Muhammed (a.s.) gelince
amcası dedi ki, “bak yeğenim, senin akrabaların senin hakkında şikâyette
bulunuyorlar. Sen onların toplantılarına ve Mes­cid (yani Mescid-i Haram)’e
gidip onları rahatsız ediyormuşsun. Lütfen onları fazla rahatsız etme.” Bunun
üzerine Rasûlullah (a.s.) göğe doğru baktı ve Kureyşlilere dedi ki: “Siz bu
güneşi görüyor musunuz?” Onlar “evet” dedi. Rasûlullah (a.s.) buyurdu ki, “nasıl
ki bu güneş size gönder­mekte olduğu ışınlan durdurmaya kadir değildir, ben de
kendi işimi bırak­maya kadir değilim.” Rasûlullah (a.s.) bu cevabı verdikten
sonra oradan ayrıldı. Hz. Muhammed (a.s.)’in gitmesinden sonra Ebu Tâlib dedi
ki, “ye­ğenim hiçbir zaman yalan söylememiştir. Onun için, siz artık
gidebilirsi­niz.” Taberânî bu olayı “Evsâfta ve “Kebir”de nakletmiştir. Ebû
Ya’lâ da bunu özetlemiştir.

İbni Hişâm, Taberî, Beyhakî ve Belazuri bu olayı şöyle
nakletmişler­dir. Heyetin gitmesinden sonra Ebu Tâlib, Rasûlullah (a.s.)’ı
yanına çağı­rıp kendisine dedi ki: “Yeğenim, milletimizin bu adamları bize gelip
bun­ları söylemişlerdir. Onun için sen, kendinin ve benim yaşayabilmem için
biraz imkân bırak. Bana, altından kalkamayacağım bir yük yükleme ve kendin de
taşıma. Onun için, kavminin hoşuna gitmeyen şeyleri söyleme.” Hz. Peygamber
(a.s.) Ebu Tâlib’in bu sözlerini dinledikten sonra amcası­nın kendisini himaye
etmekten vazgeçtiğini zannetti. Bu sebeple, kendisi­ne şöyle dedi: “Amcacığım,
sağ elime güneş ve sol elime ay bile verilse ben bu işi bırakmayacağım. Ta ki
Allah beni muvaffak kılsın, ya da ben bu yolda öleyim.” Hz. Muhammed (a.s.) bu
sözleri söylerken üzüntüden ağlayıverdi. Sonra kalkıp gitmek istedi. Ebu Tâlib
baktı ki söyledikleri Hz. Muhammed (a.s.)’e çok ağır gelmiştir. Onun için onu
geri çağırdı ve kendisine şöyle dedi: “Yeğenim, sen işine devam et ve ne yapmak
istersen yap. Allah’a yemin ederim; ne olursa olsun, ben seni düşmanlara teslim
etmeyeceğim.”

28.2.3. Ebû Cehl,
Rasûlullah (a.s.)’i Öldürmeyi Plânlıyor

Bundan sonra Ebu Cehl’in Hazreti Peygamber (a.s.)’i öldürmeyi
ta­sarladığı rivayet olunmuştur. Muhammed bin İshâk’ın rivâyeti şöyledir: Ebu
Cehl, Kureyşlileri toplayarak, “ey Kureyş topluluğu, Muhammed’in, atalarımızın
dinini ayıplamaktan, baba ve dedelerimizin sapık ve aklımı­zın da akılsızlık
olduğunu söylemekten ve mabudlarımıza küfretmekten vazgeçmeyeceğini söylediğini
siz de gördünüz. Şimdi ben Allah’a söz ve­riyorum, yarın büyük bir taş alıp
oturacağım ve Muhammed namaz kılar­ken secde ettiği zaman başını ezeceğim.
Bundan sonra Abd-i Menaf ne is­terse yapsın.” Ertesi sabah Ebu Cehl büyük bir
taş alıp oturdu ve Hz. Pey­gamber (a.s.)’i beklemeye başladı. Rasûlullah (a.s.)
her zamanki gibi na­maz için geldi ve ibadete başladı. Kureyşliler de toplanıp
olayı merakla iz­lemeye başladılar. Rasûlullah (a.s.) secde ettiği zaman Ebu
Cehl kendisine yaklaştı, fakat birden bire oradan dehşet içinde çekildi. Yüzünün
rengi sapsarıydı. Taşı da heyecan içinde düşürmüştü. Kureyşliler ona yaklaşıp, “Ebu
Hakem, sana ne oldu?” diye sordular. Ebu Cehl dedi ki: “Size söyle­diğim gibi
plânımı gerçekleştirmek istedim. Fakat, onun yanına yaklaştı­ğım zaman birden
bire dev bir deve ile karşılaştım. Bu kadar büyük başı, boynu ve kamburu olan
başka bir deve hayatımda görmedim. O deve beni çiğnemek istiyordu.” Daha sonra
Rasûlullah (a.s.) arkadaşlarına bu deve­nin aslında Hz. Cebrail olduğunu
anlattı.

28.2.4. Üçüncü
Heyet

İbni Sa’d’ın rivâyet ettiği gibi Kureyşli şeyh ve kabile
reisleri bir defa daha Ebu Tâlib’e geldiler. Onlar dediler ki: “Siz bizim büyük
reisimizsiniz. Biz size adil bir şey söylemek istiyoruz. Lütfen siz bizimle onun
(Hz. Muhammed) davasında adaletle karar verin. Yeğeninizi çağırın ve ona de­yin
ki mabûdlarımızı kötülemekten vazgeçsin, biz de onun mabuduna bir şey
söylemeyiz.” Bu sözler üzerine Ebu Tâlib, Hz. Muhammed (a.s.)’i ya­nına çağırdı
ve kendisine şunları söyledi: “Bak evladım, bunlar senin am­caların, senin
milletinin eşrafı, şeyh ve reisleridirler. Seninle âdil bir şey konuşmak
istiyorlar.” Hz. Peygamber (a.s.) dedi ki getirdikleri teklifi açıklasınlar.
Onlar dedi ki: “Sen bizi bizim tanrılarımızla bırak ve onları kötüleme. Biz de
seni senin tanrınla bırakırız.” Ebu Tâlib, Kureyşlilerin adil ve makul bir şey
söylediklerini belirtti ve yeğeninden bunu kabul et­mesini söyledi. Hz.
Peygamber (a.s.) dedi ki: “Amcacığım, ben onları da­ha iyi bir şeye davet
etmeyeyim mi?” Ebu Tâlib, o daha iyi şeyin ne oldu­ğunu sordu. Rasûlullah (a.s.)
buyurdu: “Ben onları öyle bir kelimeye çağırıyorum ki, bunu kabul ettikleri
takdirde Arabistan’a hâkim olurlar ve Acem de onlara tabi olur.” Ebu Tâlib şu
karşılığı verdi: “Vallahi, bu çok faydalı bir iştir. Senin babana yemin ederek
söylüyorum, biz böyle bir de­ğil, birkaç kelime söylemeye hazırız.” Rasûlullah
(a.s.) da dedi ki, o za­man “Lâilahe İllallah deyin.” Bunu duyunca Kureyşli
reisler ve soylu kişi­ler öfke ve nefretle şunları söyleyerek ayrıldılar: “Gidin
ve ilâhlarınıza ibadette sebat edin. Şüphesiz arzu edilecek olan budur.” (Sâd;
6)

Bu olayla ilgili rivayetlerde de bazı ihtilaflar vardır. İbni
Sa’d “Taba­kayla ve Taberî kendi “Tarih”inde, bu olayı, tarihini tesbit etmeden
anlat­mıştır. İbni İshâk ise bunun, Hz. Hamza ile Hz. Ömer (r.a.)’in iman
etme­lerinden sonraki bir vak’a olduğunu kaydetmiştir. Bu ifadeyi Zemahşeri,
Razi ve Nisaburi gibi diğer müfessirler de kabul etmişlerdir. Fakat bazı diğer
rivayetlere göre bu olay, Ebu Tâlib’in ölüm döşeğinde iken cereyan etti. İmam
Ahmed, Nesâî, Tirmizî, Beyhakî, İbni Ebi Şeybe, İbn Ebi Ha­tim ve İbni Cerir
Taberî gibi müfessir ve tarihçilerin bu husustaki kayıtla­rının özeti şudur: Ebu
Tâlib hastalanıp bir daha iyileşemeyeceği belli ol­duktan sonra Kureyşli
reisleri aralarında bir toplantı yaptılar ve kendisiyle son bir görüşme yapmayı
kararlaştırdılar. Kendileri ile yeğeni arasındaki kavgaya son vermesi halinde
herkesin rahat nefes alacağını düşündüler. Onlar Ebu Tâlib’in ölümünden sonra
Hz. Muhammed (a.s.)’e, karşı sert bir harekette bulunmaktan da çekiniyorlardı.
Zira, o zaman bütün Araplar di­yecekti ki, “bu kabile reisleri, Büyük Reis Ebu
Tâlib’in hayatında, kendisinden korktukları için yeğenine bir şey yapmadılar;
ama o hayata gözleri­ni kapar kapamaz bunlar işi azıttılar.” Bu sebeple,
takriben 25 kabile reisi, -ki bunlar arasında Ebu Cehl, Ebu Süfyan, Ümeyye bin
Halef, As bin Vâil, Esved bin el-Muttalib, Ukbe bin Ebu Muayt, Utbe ve Şeybe de
var­dı- Hazreti Peygamber (a.s.)’in amcası Ebu Tâlib’e geldiler. Bunlar her
za­man olduğu gibi ilk önce Hz. Peygamber (a.s.) ile ilgili şikâyetlerini dile
getirdiler, sonra dediler ki: “Biz size haklı, makul ve adil bir teklifle
gel­dik. Yeğeniniz dinimizle uğraşmaktan vazgeçsin, biz de onun diniyle
uğ­raşmayı terk ederiz. O hangi mabuda tapmak isterse tapsın, biz itiraz
etme­yeceğiz. Fakat o da bizim mabudlarımıza dil uzatmasın. Ve bizim
mabûd­larımızı terk etmemizi beklemesin. Lütfen siz bu şartlar üzerinde Hz.
Mu­hammed ile bir anlaşma sağlayıverin.” Ebu Tâlib, Rasûlullah (a.s.)’ı yanı­na
çağırdı ve dedi ki: “Bak evlâdım, senin kavminin ileri gelenleri bana
gelmişlerdir. Onlar seninle makul ve haklı bir şart üzerinde anlaşmak
isti­yorlar; ki seninle onlar arasındaki kavga bitsin.” Ebu Tâlib daha sonra
on­ların teklifini kendisine anlattı. Bunun üzerine Rasûlullah (a.s.) dedi ki:
“Amcacığım, ben onlara öyle bir söz söyleyeceğim ki, onlar bunu kabul ederse
Arabistan kendilerinin tebaası ve Acem kendilerine tabi oluverir.” Bu sözleri
duyunca Kureyşli kabile reisleri bir an için durakladı ve ne ce­vap
vereceklerini şaşırdılar. Rasûlullah (a.s.)’ın sunacağı o sözü reddetme­leri
için uygun bir bahane bulamayınca şöyle dediler: “Sen bir sözden bahsediyorsun,
halbuki biz 10 söz söylemeye hazırız, ama önce bu sözün ne olduğunu söyle.”
Rasûlullah (a.s.), “Lâilahe İllallah” dedi. Bunu duyar duymaz hepsi birden ayağa
kalktı. Sâd sûresinde 4.’den 8. ayetine kadar kaydedilen sözleri söyleyerek
oradan ayrıldılar.

28.2.5. Dördüncü
Heyet

İbni Hişâm, İbni Cerir, Taberî, İbni Sa’d, Belazuri ve İbni
Kesir’in an­lattığına göre, Ebu Tâlib’in Hz. Muhammed (a.s.)’i himaye etmekten
hiç­bir şekilde vazgeçmeyeceğini gören Kureyşliler son bir gayret daha sarf
etmek islediler ve bu defa Velid bin Muğire’nin oğlu Umare bin Velid’i yanına
götürüp şöyle dediler: “Ey Ebu Tâlib, bak şu ‘Umare bin Velid’i görüyor musun?
Bu, Kureyşin en tanınmış, en yakışıklı gencidir. Bunu al ve kendine evlât edin.
Buna karşı yeğenini bize ver. O yeğenin ki, ataları­mızın dinine muhalefet
etmiş, milletimizi bölmüş ve parçalamış, hepimize aptal demiştir. Biz bir kişiyi
sana verip, başka bir kişiyi öldürmek için alı­yoruz.” Ebu Tâlib kendilerine şu
cevabı verdi: “Vallahi, siz benimle pazarlığın en iğrencini yaptınız. Siz evlât
edinmem için kendi çocuğunuzu veriyor ve benim evlâdımı öldürmek için almak
istiyorsunuz. Buna hiçbir zaman razı olamam.” Hâşim’in kardeşi Nevfel’in
evlâtlarından olan Mut’im bin Adiyy, “vallahi, Ebu Tâlib, senin kavmin sana
adaletli ve insaf­lı davranmıştır ve seni, içinde bulunduğun çıkmazdan kurtarmak
istiyor. Fakat bakıyorum ki, sen onlara itibar etmiyorsun” dedi. Ebu Tâlib cevap
verdi: “Yemin ederim, onlar bana adaletli ve insaflı davranmışlardır. Fa­kat
bakıyorum ki sen beni bırakıp onlardan yana çıkıyorsun. Neyse, ne is­tersen yap,
bu senin bileceğin iştir.” İbni İshâk’ın ifadesine göre tartış­ma büyüyerek
kavgaya dönüştü ve iki taraf da birbiriyle çatışmaya karar verdi.

İbni İshâk’ın ifadesine göre bundan sonra Ebu Tâlib Beni Hâşim
ile Beni Muttalib’i topladı ve onların elbirliği ve güç birliği yaparak Hz.
Pey­gamber (a.s.)’i desteklemelerini istedi. Ebu Tâlib’in bu çağrısını herkes
ka­bul etti. Bu iki aileden sadece Ebu Leheb kâfirlerden yana çıktı ve Hz.
Muhammed (a.s.)’i desteklemeyi kabul etmedi.

28.2.6. Ebu
Tâlib’in Kureyş’i Sert Bir Şekilde İkaz Etmesi

İbni Sa’d’ın bir rivâyeti şöyledir: “Rasûlullah (a.s.)’a
muhalefet en çe­tin safhada iken ve henüz Habeşistan’a hicret yapılmamışken bir
gün Ebu Tâlib ve ailenin bazı diğer fertleri Hz. Muhammed (a.s.)’in evine
geldiler ve kendisini bulamadılar. Bunun üzerine Ebu Tâlib, yeğeninin öldürülmüş
olabileceği kuşkusuna kapıldı ve derhal Beni Hâşim ile Beni Muttalib’in
gençlerini toplanarak kendilerine şöyle dedi: “Herkes hançer ve buna ben­zer
başka silahlar alıp elbisesine saklasın ve benimle beraber gelsin. Ben Mescid-i
Haram’a girince, Ebu Hanzaiyye (Ebu Cehl)’nin Kureyş eşrafı­nın hangi grubunda
bulunduğunu tesbit edeceksiniz. İşte o grubun hiçbir üyesini sağ
bırakmayacaksınız. Zira, Hz. Muhammed (a.s.)’i mutlaka bu grup öldürmüştür.” Ebu
Tâlib gençlerle beraber Harem’e doğru yürürken yolda Hz. Zeyd bin Hâris ile
karşılaştı ve ondan Hz. Muhammed (a.s.)’in sağ olduğunu öğrendi. Ertesi sabah
Ebu Tâlib, Hz. Muhammed (a.s.)’in evine gitti ve onu elinden tutarak Beni Hâşim
ile Beni Muttalib’in gençleri ile birlikte Kureyşli kabile reislerinin
toplantısına vardı ve onlara şöyle seslendi: “Ey Kureyşliler, benim ne karar
verdiğimi biliyor musunuz?” Bunun üzerine Ebu Tâlib bir gün önceki olayları
anlattı ve gençlere dedi ki, örtülerinizi çekin. Gençler örtülerini çekince her
birinde bir silah oldu­ğu görüldü. Sonra Ebu Tâlib şöyle dedi: “Allah hakkı
için, Muhammed (a.s.)’i öldürürseniz, hiçbirinizi sağ bırakmayacağım. Aramızda
öyle bir savaş başlayacaktır ki hepimiz çarpışarak öleceğiz.” Bu olay, Kureyş’e
Hz. Peygamber efendimiz (a.s.)’e el kaldırmanın kolay olmayacağı gerçe­ğini
hatırlattı. Ebu Tâlib ve Beni Hâşim ile Beni’l-Muttalib’in bu gövde gösterisi
özellikle Hz. Peygamber (a.s.)’in hayatına kasteden Ebu Cehl için cesaret
kırıcıydı.

28.3. KUREYŞ’İN KÜSTAHLIKLARI VE
YALAN KAMPANYASI

Kureyşli kâfir ve müşriklerin Hz. Peygamber (a.s.)’e karşı
sürdürdük­leri baskı, zulüm ve tehdit kampanyasına yalan kampanyası da
eklenince, küstahlık ve çirkinlikleri büsbütün ortaya çıktı. Bu tür alçak ve adi
giri­şimlerin maksadı ve gayesi Rasûlullah (a.s.)’ı milletin gözünde küçük
dü­şürmek ve ona bıkkınlık getirip Hak yolundan caymasını sağlamaktı.

28.3.1. Hz.
Zeyneb (r.a.)’i Boşama Çabaları

Kureyşin alçak hareketlerinden biri de Hz. Peygamber (a.s.)’in
kızı, Hz. Zeyneb (r.a.)’in boşanmasını sağlamaktı. Kureyşliler daha öne Ebu
Leheb’in oğullarıyla evli olan Hz. Rukayye ile Hz. Ümmü Gülsüm (r.a.)’ün
boşanmalarını sağlamışlardı. Aynı şeyin Hz. Zeyneb’in de başına gelmesi için
kocası ve Hz. Peygamber (a.s.)’in damadı olan Ebu’l-As İbn Er-Rebia baskı
yapmaya başladılar. Ebul As, Beni Abdul Uzza bin Abd-i Şems’ten olup, annesi
Hale binli Huveylid, Hz. Hatice (r.a.)’nin kardeşiy­di. Ailesi, Mekke’nin sayılı
zengin ve tüccarlarındandı ve emaneti de meş­hurdu. Hz. Zeyneb (r.a.), Hz.
Muhammed (a.s.)’in nübüvvet payesine yük­selmesinden önce Ebul As ile
evlenmişti.[3]
Hz. Halice (r.a.) damadını kendi oğlu gibi biliyordu. Ebu’l As, Hz. Peygamber
(a.s.)’in nübüvvet pa­yesine yükselmesinden sonra müslüman olmadı ve şirkine
devam etti, fa­kat Kureyşin herhangi bir baskısını da kabul etmedi ve Hz. Zeyneb
(r.a.)’i boşamayı reddetti. Belâzuri’nin “Ensâb’ul Eşrafta yazdığı gibi Kureyşli
kabile reisleri Ebu’l-As’tan Zeyneb’i boşamasını istediler ve Arabistan’da hangi
güzel kadını beğenirse kendisini onunla evlendireceklerini belirtti­ler. Fakat
kendisi dedi ki, “vallahi ben karımı boşamayacağım, dünyanın en güzel
kadınıdır”. Aynı şeyleri Taberî ile İbn Hişâm, Muhammed bin İshâk’a dayanarak
yazmış ve bunları eklemişlerdir: Kureyşli kabile reisleri ve diğer ileri
gelenleri Ebu Leheb’in oğlu Utbe’ye gidip Hz. Muhammed (a.s.)’in kızını
boşamasını ve Kureyş’in hangi kadınıyla isterse onunla ev­lendireceğini
belirttiler. Utbe dedi ki; “Siz Said bin As’ın ya da oğlu Eban’ın kızını
getirin, ben sözünüzü dinleyeceğim.” Kureyşliler onun iste­diği kızı getirdiler
ve o da Hz. Peygamber (a.s.)’in kızını boşadı.

28.3.2. Hz.
Peygamber (a.s.)’in Oğlunun Ölümü Üzerine Kureyşlilerin Sevinmesi

Kureyşlilerin bundan daha küstahça hareketi, Hz. Peygamber
(a.s.)’in oğlu Kâsım’ın ve diğer oğlu Abdullah’ın küçükken ölümleri üzerine
sevin­meleriydi. Hz. Peygamber (a.s.)’in böylesine acıklı ve üzüntülü anında da
Kureyşliler insanlıktan ve medeniyetten uzak bir harekette bulundular. Kendisine
baş sağlığı dilemek yerine, sevindiler ve hatta göbek attılar. Öyle ki,
Rasûlullah (a.s.)’a “ebter” (nesli tükenmiş, kimsesiz) ismini taktı­lar.

İbni Sa’d ile İbni Asâkir, Hz. Abdullah bin Abbas’a dayanarak şu
ola­yı anlatmışlardır: Rasûlullah (a.s.)’ın en büyük oğlu Kâsım’dı. Ondan son­ra
Hz. Zeyneb (r.a) doğmuştu. Bunların küçüğü Abdullah idi. Daha sonra sıra ile üç
kız, Hz. Umm-u Gülsüm, Hz. Fatma (r.a.) ve Hz. Rukayye (r.a.) doğmuşlardı.
Bunlardan ilk önce Kâsım vefat etti. Daha sonra Hz. Pey­gamber (a.s.)’in ikinci
oğlu Abdullah’ın da ölmesi üzerine As bin Vâil, “O’nun nesli tükendi, o artık
ebter’dir” dedi. Bazı diğer hadislerde As’ın şunları ilâve ettiği ifade
edilmiştir: “Muhammed ebter (köksüz, kimse­sizdir. Onun yerine geçecek bir oğlu
yoktur. O (Muhammed) öldükten sonra (ey Kureyş) ondan kurtulacaksınız.” (Abd bin
Hamid’in İbn Abbas’a dayanarak naklettiği hadisten anlaşılıyor ki, Hz. Peygamber
(a.s.)’in oğlu Abdullah’ın vefatından sonra Ebu Cehl de benzeri lakırdılarda
bulunmuş­tu. İbni Ebi Hâtim’in, Şemir bin Atiyye’ye dayanarak kaydettiği hadise
gö­re Hz. Peygamber (a.s.)’in üzüntülü ânında aynı küstahlığı Ukbe bin Ebi Muayt
da yaptı. Atâ’ya göre, Rasûlullah (a.s.)’ın ikinci oğlu Abdullah (r.a.) da vefat
edince amcası Ebu Leheb koşa koşa müşriklere gitti ve on­lara şu “müjde”yi
verdi: “Muhammed bugün çocuksuz kaldı, yani kökü kazıldı.”

İşte bu cesaret kırıcı ve son derece hazin şartlarda Kevser
sûresi Rasûlullah (a.s.)”a nazil oldu. Hz. Peygamber (a.s.) ve müslümanların
duru­mu o sırada gerçekten içler açışıydı. Hz. Peygamber (a.s.), Allah’a ibadet
ve itaat edilmesini istediği ve Arapların müşrik düşüncelerini reddettiği için,
peygamberliğinden önceki bütün mevki, makam ve itibarını kaybet­mişti ve kendisi
hemen hemen aileden çıkarılmıştı. Bir avuç arkadaşları da çaresizdi; her
taraftan kovuluyor ve her yerde hor görülüyorlardı. Üste­lik şimdi Hz. Peygamber
(a.s.)’in sevgili oğlu da öbür dünyaya göç etmişti. Böyle bir durumda hiç
olmazsa en yakın eş, dost ve akrabaları kendisine gelip taziyede bulunmalı, onu
teselli etmeliydiler. Ama bu duygusuz, kaygısız ve insanlıktan nasipleri olmayan
vahşi İnsanlar, Allah’ın Rasûlü’nün en üzüntülü ânında bayram yapıyorlardı.
Hangi baba yüreği bu acıya da­yanabilir? Ne kadar azimli ve kararlı olursa
olsun, lider ve dini önder ce­saretini ve metanetini koruyabilir? İşte bu sırada
Cenab-ı Allah, Kevser sûresini indirerek kâfir ve müşriklerin ağızlarının payını
verdi ve aynı za­manda Hz. Peygamber (a.s.)’i ve müslümanları teselli etti. Söz
konusu sûrede Hz. Peygamber (a.s.)’e “ebter, köksüz, nesli tükenmiş, çaresiz”
di­yen Kureyşlilerin kendilerinin köksüz ve ebter oldukları haykırıldı. Bu,
Kur’an-ı Kerim’in istikbale ait bir haberiydi. Kur’an-ı Kerim asıl
kaybe­denlerin ve hüsrana uğrayanların kureyşli kabile reisleri olduğunu bel
imi. Kur’an-ı Kerim bu haberi verdiği zaman kuvvetin, kudretin, zenginlik ve
şöhretin zirvesinde bulunan kabile reislerini, bir gün her şeylerini
kaybe­decekleri, müslümanların onlara galip gelecekleri ve onları ibret verici
bir hezimete uğratacakları, onların birer ikişer bu dünyadan göç edecekleri ya
da müslüman olacakları, geriye kalanların isimlerini bile anacak kimsenin
bulunmayacağını kim tahmin edebilirdi? Ama, bütün bunlar oldu ve bir zamanlar
Hazreti Peygamber (a.s.)’in tükendiğini, çaresiz kaldığını ilân eden Kureyşli
kabile reislerinin kendileri acı bir akıbete uğradılar. Buna karşı Rasûlullah
(a.s.) ve müslümanlar her geçen gün kuvvet ve kudret ka­zandılar ve sadece
Arabistan’a değil, bütün dünyaya hakim oldular. Bugü­ne kadar milyarlarca
müslüman Hz. Muhammed Mustafa (a.s.)’ya ve aile­sine mensup olmaktan ve en
azından onun dinine bağlı olmaktan iftihar duymuşlardır ve kıyamete kadar bunu
yapmaya da devam edeceklerdir. O halde, ebter kimdi; Hz. Muhammed (a.s.) mi,
yoksa bugün adlarını ve sanlarını bile pek az kimsenin bildiği Kureyşli kabile
reisleri mi?

28.3.3. Kur’an-ı
Kerim Okunurken Müşriklerin Gürültü Yapmaları

Kureyşlilerin başvurduğu zelil ve rezil bir başka hareket de,
Kur’an-ı Kerim’in dinlenmesini ve okunmasını önlemek için gürültü
koparmalarıy­dı. Kur’an-ı Kerim okunurken Kureyşliler her taraftan toplanarak
gürültü yapmaya başlıyorlardı. Bu, adi hareketten Kur’an-ı Kerim’de şöyle
bahse­dilmiştir:

“Kâfirler şöyle dediler: ‘Bu Kur’an’ı dinlemeyin. Onun hakkında
lü­zumsuz yaygaralar koparın. Olur ki, üstün gelirsiniz.” (Fussilet; 26)

Aslında, Kureyşlilerin bu hareketleri onların adi ve sinsi
plânlarının bir parçasıydı. Onlar, Kur’an-ı Kerim’in ne kadar etkileyici ve
büyüleyici bir kelâm olduğunu çok iyi biliyorlardı. Bu Kur’an’ı okuyan ve
anlatan ki­şinin de ne büyük insan olduğunu pekala biliyorlardı. Böylesine
çekici bir şahsiyetin böylesine büyüleyici bir Kelâm’ı halka duyurmasının tesir
ve neticesinin ne olacağını çok iyi biliyorlardı. Bu Kelâm’ı dinleyen bir kişi
buna mutlaka tutulacaktı. O halde ne yapıp yapıp bunun okunması ve din­lenmesi
önemliydi. Kureyşlilerin plânına göre Kur’an-ı Kerim’i ne kendi­leri dinleyecek
ne de başkalarına dinleteceklerdi. Hz. Peygamber (a.s.) ne zaman Kur’an okumaya
başlarsa çığlık atmalıydılar, bağırıp çağırmalıydılar, düdük çalmalı ve alkış
yapmalıydılar, itiraz etmeli ve Hz. Peygamber (a.s.)’i soru yağmuruna
tutmalıydılar. Bu, her ne kadar iyi tasarlanmış bir plânsa da, adi ve saçma idi
ve bununla İslâmi tebliğin önlenmesine imkân yoktu.

“Kâfirlere ne oluyor ki gözlerini sana dikip bakıyorlar. Sağ ve
sol ta­rafında bölük bölük.” (Mearic; 36-37)

Yukarıdaki ayetlerde Kureyşli kâfirlerin işte bu tür
faaliyetlerinden söz edilmiş ve Kur’an-ı Kerim’in okunduğu zaman yaygara
kopardıkları ifade edilmiştir.

“Namazında sesini fazla yükseltme. Fazla gizli de okuma.
Bunların ikisi arasında bir yol tut.” (İsrâ; 110)

Müsned-i Ahmed’de yer alan İbn Abbas (r.a.)”ın bir hadisine göre
Rasûlullah (a.s.) kendi evinde ya da Dâr-ı Erkâm’da namaz kılarken yüksek sesle
Kur’an-ı Kerim okurdu. Bunu duyan kâfirler gürültü-patırtı çıkarır, kendisine
küfreder ve tehditler savururlardı. Bunun üzerine Allah’tan va­hiy geldi ki,
“namaz kılarken ne sesini o kadar yükselt ki kâfirler toplanıp sana hücum
etsinler, ne de o kaçar alçak sesle oku ki seni din kardeşlerin işitmesinler.”

28.3.4. Kur’an-ı
Kerim’i Yanlış Anlatma ve Anlama Çabaları

Kur’an-ı Kerim’de Kureyşli kâfirlerin bu taktiğine de işaret
edilmiştir:

“Ayetlerimiz hakkında sapıklığa düşenler bizden gizli kalmazlar.
O halde, ateşe atılan mı yoksa kıyamet gününde emin olarak gelen mi daha
hayırlıdır? Siz istediğinizi yapın. Allah, işlediklerinizi görücüdür.”
(Fussilet; 40)

Burada “sapıklıktan, inhiraf, doğru yoldan sapma, kötü niyetli
dav­ranma ve kötü hareket etme kasdedilmiştir. Kur’an-ı Kerim’in ayetleri
hakkında sapıklık yapmanın manası da, sade, basit ve doğru sözü tevile çalışmak
ve buna başka anlamlar vermektir. Kureyşliler bazen Kur’an-ı Kerim’in önceki ve
sonraki kısmını iptal edip mücerret cümle ve kelimele­ri alıp tahrif eder ve
millete yanlış bilgi vermeye çalışırlardı. Amaç, Kur’an’ı kötü ve yanlış bir
kelâm olarak herkese tanıtmaktı.

28.3.5.
Müslümanları Fuzuli Münakaşalara İtmeleri

Kur’an-ı Kerim’de kâfirlerin bu konuyla ilgili tutumu şöyle
ifade olunmuştur:

“Peygamberlerin isteğine icabet olunduktan sonra Allah hakkında
münakaşa edenlerin delilleri Rableri katında boştur.” (Şûrâ; 16)

Burada, Mekke’de o sıralarda hemen hemen her gün cereyan eden bu
tür olaylara işaret edilmiştir. Mekkeli kâfirler, bir kimsenin müslüman
ol­duğunu duyar duymaz peşine takılır, onu hiçbir yerde rahat bırakmaz, ev­den,
aileden ve cemiyetten kovarlardı. O nereye giderse oraya varırlar ve millete
onun hakkında yalan dolan şeyler anlatırlardı. Kendisine durma­dan takılır ve
olur olmadık şeyler sorarlardı. İtiraz eder ve bazı şeyleri is­patlamasını
isterlerdi. İslâm dinini neden seçtiğini, niçin atalarının dinini, geleneklerini
ve mabutlarını terk ettiğini sorarlardı. Kısacası, soru ve iti­razlar ile
bunaltıp Rasûlullah (a.s.)’ı desteklemekten vazgeçirmeye ve tek­rar cahiliyye
fikir, inanç ve törelerine dönmelerini sağlamaya çalışırlardı.

“Mücrimler müminlere gülerlerdi. Mü’minler yanlarından
geçtikle­rinde birbirlerine işaret edip eğlenirlerdi. Evlerine döndüklerinde
zevkle dönerlerdi. Mü’minleri gördükleri vakit ‘bunlar dalâlete düşenlerdir’
der­lerdi. Halbuki, kâfirler mü’minlerin üzerine gözcü olarak
gönderilmemişlerdi.” (Mutaffifin;
29-33)                                                                                                 
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

“Evlerine döndüklerinde zevkle dönerlerdi”nin anlamı,
kâfirlerin, müslümanları alaya almaları ve onlara hakaret etmelerinden sonra
evleri­ne keyifle dönmeleridir. Yani, yaptıklarından büyük zevk duyuyorlardı.

Belazuri, “Ensâb’ul-Eşrâf ‘ta Hz. Urve bin Zübeyr’in bir
rivâyetini nakletmiştir, ki şöyledir: Kureyşli eşraf ve kabile reisleri Hz.
Peygamber (a.s.)’in, Mescid-i Haram’da Ammâr b. Yasir, Habbab b. Erett, Suheyb
bin Sinân, Bilâl bin Rebah, Ebu Fukeyhe ve Amir bin Füheyre (r.a.) gibi
kişi­lerle oturduğunu gördükleri zaman alaylı alaylı şöyle derlerdi: “îşte bu
adamın arkadaşlarına bakın, bizden, Allah’ın fazlına ve hidâyetine lâyık olan
sadece bunlarmış.” Bilindiği gibi yukarıda bahsedilen zevat yabancı, köle,
hizmetçi ve fakirler zümresinden geliyorlardı.

28.3.6. Habersiz
Kimseleri Yanıltmaları

Kur’an-ı Kerim’de bu hususta şöyle buyurulmuştur:

“Onlara: ‘Size Rabiniz ne indirdi?’ diye sorulsa ‘evvelkilerin
efsane­lerini’ derler.” (Nahl; 24)

Hz. Peygamber (a.s.)’in İslâmî tebliğiyle ilgili söylentiler
etraftaki bölgelere ve memleketlere ulaşınca, oralarda pek çok kişi, Mekke’de
ken­disini Allah’ın Rasûlü olarak tanıtan birinin neler söylemekte olduğunu
merak ediyorlardı ve oralara herhangi bir Mekkeli geldiğinde kendisini soru
yağmuruna tutarlardı. Onlar yeni Peygamber (a.s.)’in nasıl bir adam olduğunu,
nasıl bir din getirdiğini, neler vaaz ettiğini ve Kur’an-ı Kerim’in ne olduğunu
öğrenmek istiyorlardı. Fakat kötü niyetli Mekkeli kâfirler bu sorulara tatminkâr
cevap vermiyor ve ekseriya yalan-yanlış şeyler anlatı­yorlardı. Söz konusu bölge
ve memleketin insanları Hz. Peygamber (a.s.)’e Kur’an-ı Kerim’e ve müslümanlara
ilgi göstermesinler diye, derlerdi ki, onun anlattıkları hep hikâyedir, eski
şeylerdir, yeni bir şey yoktur vs.

28.4. “KÜLTÜR VE SAN’AT” ADINA
MİLLETİ SAPTIRMAK

Bu alçakça ve küstahça fiillerin yanı sıra, Rasûlullah (a.s.)’a
karşı açı­lan cephelerden biri de “kültür ve san’at”tı. Kureyşli kâfirler Hz.
Peygam­ber (a.s.)’in Hak davetinin, kitleler tarafından kabulünü önlemek halkın
dâha hafif ve zevkli şeylerle meşgul olmalarını sağlamak amacıyla bir ta­kım
eğlence ve şölenler düzenlediler. Şuradan buradan hikayeci ve fıkracılar
getirildi ki halka fıkra ve hikâyeler anlatsınlar. Kâhin, sihirbaz, hokkabaz ve
komedyenler getirildi ki millet onlarla ilgilensin. “Sanatçı” adında genç
kızlar, şarkıcılar, dansçılar ve fahişeler getirildi, ki millet keyiflerini
bulsun ve din, iman gibi ciddi şeylerle uğraşmasın.

İbni Hişâm kendi siyerinde Muhammed bin İshâk’ın bir rivâyetini
nakletmiştir ki, şöyledir: Beni Abdüddâr’dan Nadr bin el-Hâris bin Kelede
Kureyşlilerin bir kalabalığına şöyle hitap etti: “Muhammed’e bu şekilde
muhalefet etmekle bir yere varamazsınız. Bildiğiniz gibi Muhammed, genç yaşta en
temiz ahlâklı kişiydi. Herkesten daha doğru sözlü idi ve herkes tarafından
“emin” lakabıyla çağırılırdı. Şimdi onun saçları ağarma­ya başlayınca size bir
şey getirmiştir ki bunun yüzünden siz ona sihirbaz, kâhin, şair vs. diyorsunuz.
Vallahi o sihirbaz değildir. Biz, sihirbazları gördük ve onların üfürükçülüğünü
biliriz. Vallahi, o kâhin de değildir. Biz, kâhinlerin hile ve hokkabazlığını
görmüşüzdür. Vallahi, o şair de de­ğildir. Zira, şiirin her çeşidini biliriz.
Onun söyledikleri bu çeşitlerden hiç­birine uymuyor. Vallahi o mecnûn değildir.
Çünkü mecnunun nasıl peri­şan ve kendini dağıtmış vaziyette olduğunu biliyoruz.
Bir mecnunun saç­ma sapan söz ve hareketlerinden habersiz miyiz? Ey Kureyşli
reisler, siz muhalefet edecekseniz başka şeyler düşünün. Onu sadece boş laflarla
mağlup edemezsiniz.” Bundan sonra Nadr, Kureyşlilere, halkın ilgisini daha çok
çekebilecek ve kendilerine Kur’an-ı Kerim’den daha ilginç gele­bilecek Rüstem ve
İsfendiyar’ın hikâyelerinin İran’dan getirilip halka anla­tılmasını teklif etti.
Nadr’ın bu teklifi üzerine hikâyeciliğe ve fıkracılığa başlandı. Nadr bin
el-Hâris de bir süre millete hikâyeler anlatıp durdu.

Aynı rivâyet, “Esbab’ün-Nüzûl” de Kelbî ve Mukatil’e dayanılarak
Vâhidi tarafından naklolunmuştur. İbn Abbas, bu rivayete bazı ilâveler yapmış ve
Nadr bin el-Hâris’in milleti kandırmak, eğlendirmek ve saptır­mak için şarkı
söyleyen ve dans eden cariye ve fahişeler getirdiğini kay­detmiştir. Hazreti
Peygamber (a.s.)’in vaaz ve telkinlerinden kimin etki­lenmekte olduğu haberi
almıyorsa Nadr bin el-Hâris ona cariyelerinden birini musallat ederdi. Nadr bu
cariyeye derdi ki, “bu adama yedir, içir ve eğlendir, ki Muhammed’in
telkinlerine uymasın.”

28.5. YALAN KAMPANYASININ SONUÇLARI

Daha önce belirttiğimiz gibi, İslâmi davetin serbest
bırakılmasından sonra halkı Hazreti Peygamber (a.s.)’den ve Müslümanlardan
uzaklaştır­mak için Kureyşliler geniş bir yalan kampanyasına da başladılar. Bu
kam­panya hiçbir gerçeğe ve gerekçeye dayanmadığı ve amaç sadece Hz. Peygamber
(a.s.) ve müslümanları karalamak, kötülemek, halkın gözünde kü­çük düşürmek ve
milletin onlar hakkında kötü fikre sahip olmalarını sağ­lamak olduğu için kimin
ağzına ne geliyorsa söylüyordu. Kimi Hz. Pey­gamber (a.s.)’in şair olduğunu,
kimi kâhin, kimi sihirbaz ve kimi mecnûn olduğunu söylüyordu. Kısacası, kimse
bir noktada hemfikir veya müttefik değildi. Bu yalan kampanyasının ne ölçüsü
vardı ne de tutarlı bir tarafı. Yalanlar ve iftiralar evde, sokakta ve
çarşılarda söyleniyordu. Sadece bu değil, Mekkeli kâfirler seyahat ve ticaret
için başka bölgelere ve memle­ketlere gittikleri zaman, ya da başka yerlerden
kafile ve hacılar Mekke’ye vardıkları zaman, bu yalanlar yabancılara da
allanarak-pullanarak anlatılı­yordu.

28.5.1. İlk Hac
Sırasında Kureyş’in İstişaresi

Böylece aradan birkaç ay geçti ve Hac mevsimi yaklaştı. Hac
mevsi­minin gelip çalmasıyla Mekkeli kâfirlerin telaşı da arttı. Zira, onlar
bili­yordu ki, Hac için Arabistan’ın dört bir tarafından hacılar gelip Kâ’be’nin
etrafında konaklayacaklardı ve Hz. Muhammed (a.s.) her çadıra gidecek ve
toplantı yerlerinde de hacılara hitap edecek ve Kur’an-ı Kerim’i okuyup onları
Hak Dine ve tek Allah’a ibadete ve itaate davet edecektir. Bu tebliğ
çalışmalarından birçok kişi etkilenecek ve Hz. Muhammed (a.s.) başarılı olmaya
başlayacaktı. Kureyş’in düşünceleri işte bu yönde idi.

İbni İshâk, Hâkim ve Beyhakî çok sağlam ravilere dayanarak şu
rivâyeti nakletmişlerdir: Kureyşliler büyük bir toplantı düzenlediler ve hacılar
geldikten sonra onlar arasında Hz. Muhammed (a.s.) aleyhine geniş bir kampanya
başlatmaya karar verdiler. Bundan sonra Velid bin Muğire ora­da toplananlara
dedi ki, eğer sizin her biriniz hacılara ayrı ayrı şeyler söy­lerseniz, bize
kimse güvenmeyecektir. Bu bakımdan, O’nun hakkında söy­leyeceğimiz tek bir şey
üzerinde anlaşalım. Bazı kimseler dedi ki: “Mu­hammed’in bir kâhin olduğunu
söyleyelim.” Velid bin Muğire dedi ki: “Vallahi o kâhin değildir. Zira biz
kâhinlerin nasıl olduğunu biliyoruz. Onlar sahtekârdır, her zaman bir şey
mırıldanırlar ve laf ebeliği yaparlar. Kur’an-ı Kerim’in bununla hiçbir alakası
yoktur.” Bazıları “Muhammed’in mecnun olduğunu söyleyelim” dediler. Velid dedi
ki: “Muhammed mec­nun da değildir. Biz deli ve çılgınların nasıl olduğunu
biliyoruz. Delilikte insanların ne kadar saçma sapan söz söylediği ve hareket
ettiğini biliyo­ruz. Muhammed’in sunduğu kelâmın bir delinin söyleri olduğunu
nasıl söyleyebiliriz?” Bazıları dedi ki, “o halde O’nun şair olduğunu hacılara
söyleyelim.” Velid dedi ki: “O şair de değildir. Biz şiirin bütün türlerini
biliyoruz. Onun kelâmı şiirin bu türlerinden hiçbirine uymuyor.” Oradaki­ler
dediler ki: “O zaman ona sihirbaz diyelim” Velid dedi ki: “O sihirbaz da
değildir. Çünkü sihirbazları biz biliriz ve sihir için hangi yöntemlere
başvurduklarını da biliriz. Bu ünvan da Muhammed’e uymuyor.” Daha sonra Velid
bin Muğire dedi ki: “Bu gibi uydurmalardan hangisini yapar­sanız, bunları herkes
haksız bir iftira sanacaktır. Vallahi, onun kelâmı çok cazibeli ve tesirlidir.
Onun kökleri çok derin ve dalları meyvelidir.” (Bu­rada İbni Cerir kendi
tefsirinde İkrime (r.a.)’nin bir hadisini nakletmiştir. Buna göre, Ebu Cehil,
Velid’e yüklenerek Muhammed ile ilgili mutlaka bir propaganda malzemesi
gerektiğini ısrarla söyledi). Bundan sonra Ve­lid bir süre düşündü ve dedi ki:
“Hakikatte en yakın bir şey söylemek ge­rekirse diyebiliriz ki, bu adam (Hz.
Muhammed) bir büyücüdür. Biz Araplara deriz ki, bu adam öyle bir kelâm
getirmiştir ki, bunun yüzünden baba oğlundan, kardeş kardeşinden ve çocuklar
büyüklerinden uzaklaşabi­liyor.” Velid’in bu teklifini herkes benimsedi. Daha
sonra, hazırlanan plâna göre, Hac için gelen hacıların arasına Kureyşli adamlar
karıştı ve onlara, “burada bir büyücü var, ondan uzak durun, zira o aramızı
bozuyor ve ailelerimizi bölüyor” demeye başladılar.

28.5.2. Kur’an-ı
Kerim’in Bu Vak’ayı Yorumlaması

Velid bin Muğire’nin yukarıdaki plânı Kur’an-ı Kerim’in
Müddessir sûresinde 11 .’den 25. ayete kadar yorumlanmıştır. Burada denilmiştir
ki:

“Tek basına yarattığım o kâfiri bana bırak.”

Yani Cenab-ı Allah diyor ki, bu kâfirin, yani Velid bin
Muğire’nin işini bizzat ben halledeceğim. Hz. Peygamber ya da müslümanlar ondan
korkmasınlar. Burada vurgulanan başka bir şey de Velid’in yalnızlığı ve
çaresizliğidir. Allahu Teâlâ demek istiyor ki, kendisi her ne kadar
böbür­lenirse böbürlensin ve etrafında ne kadar adam toplarsa toplasın, o
bilme­lidir ki bu dünyaya yalnız olarak gelmiştir ve ona Allah’ın azabı
geldiğin­de yine yalnız kalacaktır ve ona kimse yardım edemeyecektir. Daha
sonra, “ona çok mal verdim” buyurulmuştur. Bu demektir ki, Velid doğduğu za­man
hiçbir şey ile gelmemişti. Ona neler verildiyse, bu dünyada Allah ta­rafından
verildi. Sonra “birlikte yaşayan evlâtlar da verdim” diyor Cenabı Allah.
Velid’in 10-12 tane, hepsi yakışıklı, güçlü ve şöhretli oğlu vardı. (Bunlar
arasında Hz. Hâlid bin Velid gibi eşsiz bir savaşçı da vardı.) Daha sonra
ayetler şöyledir:

“Onun ömrünü ve kadrini arttırdım. sonra da bunları daha da
arttır­mamı ister. Hayır (artırmayacağım). Çünkü o bizim ayetlerimizi inaden
inkâr ederdi. Onun cehennem vadisine yuvarlanmak azabına sokacağım. Muhakkak o
düşündü. Ve ta’n için ölçü koydu. Helâk olsun, nasıl ölçü koydu. Sonra yine
kahrolası nasıl ölçü yaptı. Sonra dikkatle baktı. Sona kaşlarını çatıp yüzünü
ekşitti. En son arkasını dönüp ululuk tasladı. ‘Bu âncak devam eden bir
sihirdir’ dedi. ‘Bu insan sözünden başkası değildir.” (Müddessir; 11-25)

Yukarıda anlatılan vak’a gösteriyor ki, Velid bin Muğire içten,
Kur’an-ı Kerim’in ilâhi bir kelâm olduğuna kâniydi. Fakat dünyadaki rahat ve
nimetlerini korumak için kendi vicdanıyla savaşa girdi ve bir süre bocaladıktan
sonra kararını dünyevi nimetlere menfaatler lehine verdi ve Kur’an-ı Kerim
aleyhinde sihir ve büyü gibi uydurmalar yaymaya çalıştı.

28.5.3. Geniş
Çapta Yalan Kampanyası

Bu yalan kampanyası sadece Hac mevsimine özgü mahdud kalmadı.
Bundan sonra bu yalan kampanya ve propaganda senenin 12 ayında ve ayın 30
gününde sürekli yapıldı ve faaliyet alanı da genişletildi. Mekke ahalisi zaten
yanıltılıyor, kışkırtılıyor ve yanlış yola sevk ediliyordu. Bu­nun yanı sıra
dışardan gelenler de adım adım takip ediliyor ve bunların Hz. Muhammed (a.s.)’e
veya müslümanlara yaklaşmamalarına dikkat ediliyor­du. Arabistan’ın çeşitli
yerlerindeki çarşı ve pazarlarda ve Ukâz, Mecenne ve Zülmecaz gibi panayırlarda
da Kureyşli propagandacılar yayılıp herke­si Hazreti Peygamber (a.s.) ve İslâm
hakkında yanıltmaya çalışıyorlardı. Özellikle, Hac mevsiminde Mina’da ve diğer
yerlerde hacıların her konak yerine gidip Rasûlullah (a.s.) ve İslâm hakkında
kalblerinde şüphe ve te­reddüt yaratmaya çalışıyorlardı.

28.5.4. Mekke’nin
Dışına İslâmiyet’in Tebliği

Kureyşliler bu gibi adi ve iğrenç oyunlarıyla Hazreti Peygamber
(a.s.)’i ve Kur’an-ı Kerim’i alt edeceklerini sanıyorlardı, ama bu hususta büyük
bir yanılgıya düşüyorlardı. Zira, Mekke ve civarında İslâmiyetin tebliğinin
yollarını kapatmak suretiyle bizzat kendileri İslâmiyet’in daha geniş bir alana
yayılması için zemin hazırlamış bulunuyorlardı. Mekke’ye gelen yabancılara ya da
çarşı, pazar ve panayırlarda halka durmadan Hz. Peygamber (a.s.) ve Kur’an-ı
Kerim hakkında yalan dolan şeyler söyle­mek suretiyle herkesin Hz. Muhammed
(a.s.)’in ismini öğrenmesini sağlı­yorlardı. Nitekim, Hz. Peygamber (a.s.)’in
şöhreti her tarafa yayıldı. Müs­lümanların belki de yıllarca çalışarak elde
edemeyecekleri sonuç, Kureyş­lilerin fanatizmi sayesinde kısa bir süre içinde
elde edilmiş oldu. Gayet ta­bii ki halkın çoğu bu sinsi ve menfi propaganda
yüzünden İslam Peygam­ber (a.s.)i hakkında yanlış fikre sahip oluyorlardı, ama
bazılarında müthiş bir tereddüt ve merak da uyanıyordu ve bu adamlar Hz.
Muhammed (a.s.) ve müslümanlar ile İslâmiyet hakkında daha çok bilgi sahibi
olmak isti­yorlardı. Aleyhlerinde bu kadar şiddetli propagandanın yapıldığı
Peygam­ber (a.s.)’i kendileri görmek ve neler demek istediğini bilmek
istiyorlardı. Böylece, İslâmiyet’in Mekke sınırlarından öteye çıkması için
kapılar açıl­mıştı.

28.5.5. Tufeyl
bin Amr Devsî’nin İslâmiyet’i Kabul Etmesi

Tufeyl bin Amr, Devs kabilesinin büyük bir reisiydi ve tanınmış
eş­raftandı. İbni İshâk ile İbni Sa’d, Hz. Tufeyl’in İslâmiyet’i kabul etmesi
olayını bizzat kendi ağzıyla anlatmışlardır. Tufeyl şunları söylemiştir: “Ben
Devs kabilesinin bir şairiydim. Bir işimi görmek için Mekke’ye git­tim. Oraya
varır varmaz etrafımı Kureyşliler sardılar ve kulaklarımı Hz. Nebi-yi Kerim
(a.s.) hakkındaki şikayetleriyle doldurdular. Bu propagan­da beni etkiledi ve
ben Rasûlullah (a.s.)’tan uzak kalmaya karar verdim. Ertesi gün ben Harem
(Ka’be)’e gittim; baktım ki orada Hz. Peygamber (a.s.) namaz kılıyor. Kulağıma
namazda okunan bazı sözler geldi ve çok hoşuma gitti. Ben kendi kendime dedim
ki; ben bir şairim, yetişkin bir ki­şiyim, akıllı da sayılırım, bir çocuk
değilim, doğru ile yanlış arasında ayı­rım yapabilirim. Ne diye milletin
söylediklerine inanayım ve bu şahısla şahsen görüşüp fikrini alayım; bakayım ne
diyor. Onun için, Rasûlullah (a.s.) namazını kılıp ayrılmak isterken arkasından
evine kadar geldim ve dedim ki; kavminiz hakkınızda bana şöyle dedi ve onların
sözlerine kana­rak sizden uzak kalmaya karar verdim ve kulaklarımı da tıkadım.
Fakat az sonra namazda okuduğunuz sözler benim çok hoşuma gitti, onlardan biraz
bahseder misiniz? Buna cevap olarak Nebi-yi Kerim (a.s.) Kur’an-ı Ke­rim’in bir
bölümünü okudu ve ben bundan o kadar etkilendim ki, derhal müslüman oldum. Daha
sonra memleketime döndüğümde ihtiyar babam bana gelince ben ona dedim ki:
“Lütfen benden uzak durun, ne ben sizi­nim, ne de siz benimsiniz”. Bunun
sebebini sordu. Ben dedim ki, “ben müslüman oldum ve Din-i Muhammedi’ye tabi
oldum.” Bunu duyan babam, dedi ki: “Oğlum senin dinin benim dinim.” Bunun
üzerine gidip yı­kanmasını ve temiz elbise giymesini istedim sonra ona
İslâmiyet’in kural­larını anlatacağımı söyledim. Babam dediklerimi yaptı ve
müslüman oldu. Daha sonra, karım bana geldi. Ona da babama dediklerimi dedim.
Karım, “annem, babam sana feda olsun. Bu ne biçim sözler?” Ben dedim ki,
“İs­lâmiyet seninle benim aramı açmıştır. Ben Din-i Muhammedi’ye tabi ol­dum.”
Karım benim dinimi öğrenmek istedi. Ben dedim ki: “Züşşara (Davs kabilesinin
putu)ya mahsus bölgeye git ve orada dağdan fışkıran çeşmede yıkan.” Karım
“Züşşara’dan çocuklarımıza bir zarar gelmez ya” diye sordu. Ben dedim ki,
“hayır, sana temin ederim.” Karım gitti ve yıka­narak geldi. Ben ona
İslâmiyet’in kurallarını anlattım ve o da müslüman oldu. Daha sonra Devs
kabilesinde İslâmı yaymaya çalıştım. Fakat kabile­dekiler tereddüt ettiler. Ben
tekrar Mekke’ye gittim ve Devs kabilesinin gaflet içinde olduğunu ve Hak dinini
kabul etmekten çekindiğini Rasûlullah (a.s.)’a söyledim ve akıbetleri için dua
etmesini rica ettim. Rasûlullah (a.s.) “ya Rabbi, Devslilere hidayet ver” diye
dua etti ve benim memleke­time dönüp tebliğe tekrar başlamam ve kabiledekilere
iyi davranmam için nasihat etli. Memleketime döndükten sonra tebliğe bıraktığım
yerden baş­ladım ve Hayber’de toplanan müslümanlara katıldığım zaman yanımda
kabilemizden 70-80 müslüman aile vardı.”

28.5.6. Hz. Ebû
Zer Gifârî’nin İslâmiyeti Kabul Etmesi

Hz. Ebû Zer, soygunculukla meşhur olan Gifâr kabilesini
mensuptu. Hz. Ebû Zer bir zamanların meşhur hayduduydu ve o kadar cesur ve
hey­betliydi ki, tek başına bir kafileye saldırıp bütün mal ve mülklerini alıp
götürürdü. Fakat İslâmiyet’i kabul etmeden üç sene evvel bu işi bırakmış ve bir
çeşit namaz kılmaya ve ibadet etmeye başlamıştı. Müsned-i Ahmed ve İbn Sa’d’ın
eserinde Hz. Ebû Zer Gifârî’nin şu ifadesine yer verilmiştir: “Ben üç seneden
beri hangi istikâmette olursa olsun, Allah’a dönerek na­maz kılardım.” Asıl ismi
Cündüb idi. Buhârî’nin rivâyetine göre; Hz. Ebû Zer Gifârî, Hz. Muhammed
(a.s.)’in nübüvvet makamına yükseldiğini öğ­renince, kardeşi (Müsned-i Ahmed’de
İsmi Uneys olarak yazılmıştır)’ni Mekke’ye gönderip kendisini peygamber ilân
eden kişi hakkında bilgi top­lamasını istedi. Kardeşi Mekke’ye gitti ve
döndükten sonra dedi ki, bu kişi ahlâk ve faziletten söz ediyor ve şiir olmayan
bir kelâm yaymaya çalışıyor. Hz. Ebû Zer dedi ki: “Benim asıl öğrenmek istediğim
şeyi öğrenemedim”; ve kendisi Mekke’ye gitti. Mescid-i Haram’da Hz. Peygamber
(a.s.)’i aradı. Ama kendisini tanımadığı ve kimseye sormak istemediği için onu
bul­makta zorluk çekti. Bir ara Hz. Ali (r.a.) onu gördü ve onun yabancı
oldu­ğunu anladı, ama konuşmadı. Üçüncü gün Hz. Ali kendisine sordu: “Sizi
buraya getiren nedir?” Hz. Ebu Zer dedi ki: “Bak delikanlı, beni istediğim yere
götürmeye söz verirsen, buraya ne için geldiğimi sana söylerim.” Hz. Ali söz
verdi. Ve Ebu Zer de geliş sebebini anlattı. Hz. Ali dedi ki: “O (Hz. Muhammed)
mutlaka Hak üzerindedir ve Allah’ın rasülüdür. Siz ya­rın sabah peşimden
gelirsiniz. Ben yürümeye devam ettikçe siz de yürü­yeceksiniz ve girdiğim yere
siz de gireceksiniz ve sizin için tehlikeli bir şey gördüğüm zaman su döker gibi
duracağım. Bunu görünce olduğunuz yerde duracaksınız.” Kısacası, Hz. Ebu Zer bu
şekilde Hz. Peygamber (a.s.)’in huzuruna çıktı, kelâmını dinledi ve orada
müslüman oldu. Rasûlullah (a.s.) kendisine şöyle dedi: “Şimdi sen kabilene dön
ve onlara din hakkında bilgi ver. Bu arada seninle haberleşiriz.” Hz. Ebu Zer
Gifârî dedi ki: “Sizi Rasûl olarak gönderen Allah’a yemin ederek söylüyorum ki,
Mekkelilere hak kelimesi söylemeden gitmeyeceğim.” Bundan sonra coşku içinde
Mescid-i Haram’a gitti ve “Eşhedü-enlailâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden
Rasûlullah” diye nara attı. Bunu duyan kâfirler ken­disine hücum edip onu
yerinden yıkılıncaya kadar dövdüler. Durumu gö­ren Hz. Abbas (r.a.) araya girdi
ve “Allah belânızı versin, ne yapıyor­sunuz, bu şahsın Suriye ticaret yolunda
oturan Beni Gifâr kabilesine men­sup olduğunu bilmiyor musunuz?” diye ihtarda
bulundu. İkinci gün aynı olay meydana geldi ve aynı şekilde Hz. Abbas, Hz. Ebu
Zer Gifârî’yi kur­tardı.

İmam Ahmed, “Müsned”de bu vak’ayı bizzat Hz. Ebû Zer (r.a.)’in
ağ­zıyla anlatmıştır. Ebu Zer şöyle der: “Ben ve kardeşim Uneys ve annem
Mekke’nin dışında konaklanmış durumdaydık. Uneys, Mekke’ye gidip ge­leceğini
söyledi. Sonra Mekke’den çok geç döndü. Ben geç dönmesinin sebebini sordum. Dedi
ki, orada bir adam gördüm. Bu adam kendisinin Allah’ın Rasûlü olduğunu söylüyor
ve senin dininden (yani şirki red ve tevhidi kabul) olduğunu ifade ediyordu.”
Ben ondan bu adam hakkında diğer halkın fikrini sordum. Dedi ki: ‘Adamlar ona
şair, kâhin ve sihirbaz derler.’ Uneys kendisi şairdi. O dedi ki: “Ben
kâhinlerin nasıl konuştukla­rını biliyorum ve kendim bir şairim. Fakat o adamın
bunlarla hiç ilgisi yoktur. Vallahi billahi, o doğru söylüyor ve adamlar yalan
söylüyor.” Ben ona bir süre beklemesini söyleyerek Mekke’ye gittim. Kardeşim
kendisini Allah’ın Rasûlü diyen kişiye muhalefet edenlerden sakınmamı da
istemiş­ti. Mekke’de zayıf bir kişiye rastladım ve kendisine “şabi” (dinden
dönen) denen adamın nerede olduğunu sordum. Bunu sorar sormaz o adam
arka­daşlarına işaret etti ve bir anda birçok kişi bana saldırıp ellerine
geçirdikleriyle beni bayılıncaya kadar dövdüler. Sonra ayıldım ve Harem’e
gel­dim. Zemzem suyunu içtim ve yaralarımı yıkadım. Otuz gün Kâbe’nin
perdelerinin arkasında saklandım. Bütün bu süre içinde yiyecek, içeceklerim
zemzem suyundan ibaretti. Fakat bununla sadece açlığım gitmiyordu, ayrıca
şişmanladım da. Bir gün Rasûlullah (a.s.) ve Hz. Ebu Bekr Harem’e geldiler.
Hacer’ul Esved’i öptüler, tavaf ettiler ve namaz kıldılar. Ben ora­dan çıkıp ilk
defa kendilerine İslam usulüne göre selâm verdim. Rasûlullah (aleyküm selâm)
diye karşılık verdi. Sonra kim olduğumu sordu. Beni Gifâr’dan olduğumu söyledim.
Ne zaman geldiğimi sordu. Dedim, “otuz gün önce”. Benim ne yediğimi ve içtiğimi
sordu. “Zemzem’den başka bir şey yemedim ve içmedim. Bu su ile doydum ve bu
arada şişmanladım” dedim. Rasûlullah (a.s.) buyurdular ki: “Zemzem bereketli
sudur ve sade­ce su değil, gıdadır da.” Hz. Ebû Bekr (r.a.) o gün beni yemeğe
davet et­mek istediğini Rasûlullah (a.s.)’a söyledi. Rasûlullah (a.s.) da izin
verdi. Sonra ben Hz. Ebû Bekr (r.a.)’in evine gittim. Bir müddet orada kaldım.
Bir gün Rasûlullah (a.s.) bana şöyle dediler: “Etrafında bahçe ve su ile
mer’anın bulunduğu bir belde bana gösterilmiştir. Öyle sanıyorum ki, bu yer
Yesrib (Medine)’den başkası değildir. Sen benim mesajımı milletine ulaştırır
mısın? Belki de onlar istifade eder ve sana da Allah bunun mükâfatını verir?”
“Hz. Ebû Zer Gifârî diyor ki; bundan sonra ben karde­şim ve annemin yanına
geldim. Onlar ne yaptığımı sordular. Ben müslü­man olduğumu söyledim. Uneys dedi
ki: “Ben de senin dininden başka bir dinde olmak istemiyorum” ve müslüman oldu.
Annem de dedi ki: “Ben de sizlerin dininden başka bir dinde olmak istemiyorum” o
da İslâmiyet’i kabul etti ve biz tasdik ettik. Bundan sonra biz kabilemiz, Beni
Gifâr’a geldik. Bu kabilenin bazı fertleri İslâmiyet’i önceden kabul etmişlerdi.
Be­ni Gıfâr’daki müslümanlara Hz. Hufâf bin İmâ bin Rahazat ul Gifârî na­maz
kıldırırdı. Hicretten sonra Beni Gifâr’ın diğer fertleri de müslüman oldular.
(Bu vak’a Müslim’de ve Taberânî’nin “Evsat”ında da naklolun­muştur.)

İbn Sa’d’in eserinde de bu olay yukarıda anlattığımız gibi
kaydedil­miştir; ama bunun arasında Ebû Zer (r.a.)’in şu sözlerine de yer
verilmiş­tir: “Ben Kâ’be’nin perdelerinin arkasına saklı bulunurken bir gün iki
kadı­nın oraya geldiğini ve onların İsâf ve Nâile’den (iki put) bahsettiklerini
duydum. Ben dayanamadım ve dedim ki; bu ikisi evlendirilsin! Bunu du­yunca o
kadınlar çok kızdılar ve dediler ki keşke şimdi burada erkeklerimizden bir kimse
olsaydı, o zaman görecektin. O sırada Rasûlullah (a.s.) ve Hz. Ebu Bekr tepeden
iniyorlardı. Bu kadınlar herhalde onları tanımı­yorlardı. Rasûlullah (a.s.) ile
Ebu Bekr bu kadınlara neden kızdıklarını sordular. Onlar da dedi ki, bu
perdelerin arkasında bir şabi (dinden dö­nen kişi, dinsiz) saklanmıştır.
Rasûlullah (a.s.) bu adamın kendilerine ne dediğini sordu. Kadınlar dedi ki o
herif ağza alınmayacak şeyler söyle­miştir.”

28.5.7. Amr bin
Abese Sülemî’nin Müslüman Olması

Amr bin Abese, Beni Süleym kabilesine bağlıydı. Amr kendisinin
İs­lâmiyet’i kabul eden dördüncü kişi olduğunu söylüyordu. Ama İslâmiyeti kabul
etmesiyle ilgili kendi anlattığı olay gösteriyor ki; kendisi, İslâmi tebliğin
açık bırakılmasından ve Rasûlullah (a.s.) ve diğer müslümanların adını duyduktan
sonra müslüman olmuştu. İbn Sa’d’ın bir rivâyetine göre Amr bin Abese Ukâz
panayırında Rasûlullah (a.s.) ile görüştü ve müslü­man oldu. Bu da gösteriyor
ki, Rasûlullah (a.s.) o zaman dini yayma çalış­malarına alenen başlamıştı. İbn
Sa’d ile Müslim’in, Ebu Umâme Bâhili’ye dayanarak kaydettikleri ikinci rivayete
göre ise Amr, cahiliyye devrinden beri insanların yanlış yolda olduğuna inanıyor
ve putlara hiç değer vermi­yordu. Bu hususta Amr’ın ifadesi şöyledir: “Bir süre
sonra Mekke’de bir kişinin ortaya çıktığını, bunun bazı haberler verdiğini ve
bazı sözler söy­lediğini duydum. Bunun üzerine Mekke’ye geldim. Baktım ki,
Rasûlullah (a.s.) gizli gizli faaliyetini sürdürüyor. Halk ise ikiye bölünmüş
durum­daydı. Dikkat ve titizlikle Rasûlullah (a.s.)’ın yanına ulaşmayı başardım.
Kendisine, siz kimsiniz diye sordum; “ben bir peygamberim” dedi. Ben dedim;
“peygamber kim oluyor?” Dedi ki: “Allah’ın elçisi”. Dedim, “sizi Allah mı
göndermiştir” Dedi: “Evet”. Ben “Sizi Allah ne için göndermiş­tir, öğretileriniz
nedir?” dedim. Dedi ki, “Sadece Allah’a ibadet ve itaat edilsin, ona ortak
koşulmasın, putlar kinisin ve herkese merhamet ve şef­katle muamele edilsin. Ben
Rasûlullah (a.s.)’a kendisine tabi olanların kimler olduğunu sordum. Dedi:
“Özgür kimseler ve köleler.” O sırada Rasûlullah (a.s.)’ın yanında Ebu Bekr ile
Hz. Bilâl bulunuyorlardı. (Her hal­de, bu sebeple, Amr kendisinin dördüncü
müslüman olduğunu sandı). Ben kendisine yanında kalmak istediğimi söyledim.
Rasûlullah (a.s.) dedi ki şimdilik bu mümkün değildir. Fakat ne zaman ki, benim
ortaya çıktığımı (yani açıkça tebliğ etmeye başladığımı) duyarsan bana
gelebilirsin. Bun­dan sonra ben kabileme döndüm.”

28.5.8. Dımâd’ul
Ezdi’nin İslâmiyet’i Kabul Etmesi

Dımâd, Ezd-i Şenev’e’ye mensuptu ve üfürükçülük yapardı. Hâfız
İb­ni Abd-il Berr, Hâfız İbni Hacer ve Hâfız İbni Hibbân’ın ifadelerine göre
Dımâd cahiliyye döneminde Hz. Muhammed (a.s.)’in arkadaşıydı. Müs­lim, Nesâî,
Beyhakî ve İbni Sa’d’ın ifadelerine göre Dımâd memleketin­den Mekke’ye
geldiğinde serseriler kendisine, Hz. Muhammed (a.s.)’in (hâşâ) aklını
kaçırdığını ve mecnun olduğunu söylediler. Dımâd onlardan Rasûlullah (a.s.)’ın
nerede olduğunu öğrenmek istedi ve onu üfürükçülük­le iyileştirmeye çalışacağını
söyledi. Mekkeli serseriler onu Rasûlullah (a.s.)’a götürdüler. Dımâd’ul-Ezdî
kendisiyle görüşünce üfürükçülük yap­tığını ve onu tedavi etmek istediğini
belirtti. Rasûlullah (a.s.) evvela kelime-yi şehâdet okudu. Allah’a hamdde
bulundu ve daha sonra bazı sözler söyledi. Dımâd bu sözleri çok beğendi ve
bunları üç defa tekrarlattı. Dımâd’ul Ezdi dedi ki: “Hayatımda böylesine ulvi
bir kelâm duymadım. Ben kâhinleri dinledim. Ben şairlerin kelâmını dinledim ve
ben sihirbazla­rın söylediklerini de duydum, ama böyle bir kelâma rastlamadım.
Bu kelâm insanı denizin dibine götürüyor.” Bunları söyledikten sonra
İslâmi­yet’i kabul etti ve Rasûlullah (a.s.)’ın elini tutarak kendi adına ve
kabilesi adına ona biat etti.

28.5.9. Hz. Ebû
Musa Eş’arî’nin Müslüman Oluşu

Hz. Ebû Musa el-Eş’ari de uzak yerlerden gelip müslüman olan
kişi­lerden biriydi. Hz. Ebû Musa, Yemen’den gelmişti. Oraya dönüp kardeşle­ri
Ebû Bürde ile Ebû Rahm ve takriben 50 kişiyi müslüman etti. Daha sonra bütün bu
müslümanlar bir tekneye binip Yemen’den yola çıktılar. Rüzgâr onları Habeşistan
sahiline sürükledi. Orada Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib ve diğer müslüman
muhacirlerle karşılaştılar. Bu olayı, İbni Sa’d ile İbni Abdi’l-Berr kendi
eserlerinde anlatmışlardır. Fakat, İbni Hacer’in rivâyeti değişiktir. İbn Hacer
diyor ki; adı geçen Yemenli müslümanlar aslında Habeşistan’a gitmemişlerdi.
Bunlar Mekke’den Medine’ye gider­ken tekneleri, Habeşistan’a giden muhacirlerin
teknesiyle karşılaştı. Sonra hepsi bir araya gelerek Hayber’de Rasûlullah
(a.s.)’ın yanına gittiler.

28.5.10. Muaykib
bin Ebi Fatımat üd-Devsi’nin İslâmiyet’i Kabulü

İbni Sa’d’ın ifadesine göre Muaykib Devsi de Devs kabilesine
men­suptu ve Mekke’ye gelip müslüman olmuştu. Bir rivayete göre Muaykib müslüman
olup yurduna döndü. Bir başka rivayete göre Muaykib, Habeşistan’a yapılan ikinci
hicrete katılmıştı. İbni Hacer ile İbni Abd’il-Berr, bu zâtın Mekke’de
İslâmiyeti kabul etmiş kişilerden biri olduğunu kaydetmiş­tir. İbni Abd’il-Berr
de Muaykib’in Habeşistan’a yapılan ikinci hicrette yer aldığını kaydetmiştir.

28.5.11. Cu’al
bin Surâka’nın Müslüman Olması

Cu’al bin Surâka, Beni Damre kabilesine mensuptu. İbni Sa’d ile
İbn Abdil-Berr’in ifadesine göre kendisi Mekke’de İslâmiyet’i kabul etti.

28.5.12. Abdullah
ve Abdurrahman Kinâni’nin Müslüman Oluşu

İbni Sa’d’in ifadesine göre bu iki kardeş Beni Kinâne’nin bir
ferdi olan Lüheyb’in oğullarıydı. Bunlar da Mekke’ye gelip İslâmiyeti kabul
etmiş­lerdi.

28.5.13. Büreyde
bin el-Husayb’ın İslâmiyet’i Kabul Etmesi

İbn Sa’d ile İbn Abd-il Berr’in ifadelerine göre Büreyde, Beni
Huzâ’a’nın bir koluna bağlıydı. Hicret sırasında Hazreti Peygamber (a.s.)
Mekke’den Medine’ye giderken Büreyde kendisiyle Gamim mevkiinde gö­rüştü ve
onunla beraber 80 aile müslüman oldu. İbni Hacer de “İsabe”de aynı ifadede
bulunmuştur. Bu demektir ki, bu zeval daha önceden İslâmi davetin etkisinde
kalmışlardı. Yoksa, yolda aniden bir buluşma neticesin­de bunların müslüman
olmaları düşünülemez.

Bu misallerden anlaşılacağı gibi, Kureyşli kâfirler ve
müşrikler, Haz­reti Peygamber (a.s.) ve arkadaşları hakkıda amansız bir yalan
kampanyası başlatmış olmalarına rağmen İslâmiyetin inkişâfını önleyemediler.
Aksine, onların yalan kampanyası, Hz. Muhammed (a.s.) ve İslâmın bütün
Arabis­tan’da meşhur olmasına ve bunun neticesinde halkın merak edip İslâm
ca­miasına girmesine yol açtı. Kur’an-ı Kerim’in İnşirah sûresinde, “senin
şa­nını da yükselttik” denilerek Kureyş’in yalan kampanyasının geri teptiği ve
müslümanlara ve Rasûlullah (a.s.)”a faydalı olduğu kaydedilmiştir.

28.6. MÜSLÜMANLARA ZÜLÜM VE İŞKENCE
YAPILMASI

Kureyşli kâfir ve müşriklerin İslâmiyet’in yayılmasını önlemek
babın­da başvurdukları yöntemlerden biri de zor kullanmaktı. Kureyşliler hangi
vatandaşın cahiliyyeyi terk edip müslüman olduğunu duyarlarsa ona acımasızca
baskı, zulüm ve işkence yapıyorlar ve onun için hayatı çekilmez hale
getiriyorlardı. Kureyşliler müslümanları eski din ve inançlarına dön­dürmek için
başvurmadıkları baskı ve zulüm metodu bırakmadılar. Yap­madıkları tehdit yoktu.
Başvurmadıkları insanlık dışı işkence ve eziyet yolu yoktu.

İlk önce, İslâmiyeti kabul edenler şeref ve haysiyet sahibi
kimseler oldukları için onların namus ve haysiyetiyle oynamak istediler.
Kureyşli kudurmuş serseriler, bunlarla tek tek görüşürler ve atalarının
dinlerine dönmelerini isterlerdi. Onlara derlerdi ki, “bakın iyi bir aileye
mensupsu­nuz. Paranız var, pulunuz var, halk arasında itibarınız var.
Menfaatleriniz bizimle iyi geçinmenize bağlıdır. İslâmiyet’i terk etmezseniz
sizi mahve­deriz; millete rezil ederiz, işiniz ve ticaretinizden olursunuz,
ailenizden kovulursunuz, sizin aptal ve sapık olduğunuzu ilân ederiz. Millet de
bize inanır.” Orta sınıfa mensup olan esnaf, tüccar ve diğer meslek sahipleri de
en zayıf noktalarından vurulmak isteniyordu. Kureyşliler onlara ekonomik ve
sosyal boykot uygulanacağını belirtiyor ve gerçekten de bunu yapıyor­lardı.
Geriye fakir-fukara ve köleler kalıyordu. Bunlara serbestçe işkence yapılıyordu.
Daha sonra bu baskı ve tehditlere karşı yılmayan soylu, zen­gin ve varlıklı
müslümanlar da sövülmeye, dövülmeye, hapsedilmeye ve ağır bir şekilde
cezalandırılmaya başlandı.

28.6.1. Tanınmış
Ailelere Mensup Varlıklı Kişilere Zulüm

İbni İshâk ile Taberî, Hazreti Urve bin Zübeyr (r.a.)’e atfen
Kureyşli kabile reislerinin bir kararını nakletmişlerdir. Kureyşli kabile
reisleri bir araya gelip, Hz. Muhammed (a.s.)’e tabi olan oğullarını,
kardeşlerini akra­ba veya kabilelerinin diğer fertlerini tehdit, baskı, zulüm ve
işkence ile es­ki dinlerine döndürmeye karar vermişlerdir. Bu karar alınır
alınmaz, Mek­ke’de soylu ve varlıklı müslümanlara karşı bir terör havası
estirilmeye başlandı.

Nitekim, Hz. Ebû Bekr (r.a.) gibi Mekke’nin en tanınmış ve soylu
ki­şisi, Hz. Talha (r.a.) ile beraber bir yere bağlandı. Hz. Ebu Bekr’i bağlayan
da “Kureyş Aslanı” lakabıyla tanınan Nevfel bin Huveylid bin el-Adeviyye idi. Bu
olay üzerine Hz. Ebu Bekr’in ailesi Beni Teym hiç ses çıkarma­dı. Bunun üzerine
Rasûlullah (a.s.), “ey Allah’ım, bizi İbn’ul Adeviyye’nin şerrinden ancak sen
kurtarabilirsin” diye dua etti. (Bk. Beyhakî, İbn Sa’d). Hz. Zübeyr bin
el-Avvam’ı, amcası bir hasıra sararak tavana asıyor ve al­tından duman
veriyordu. Aynı zamanda da sürekli olarak İslâm’dan dönmesini istiyordu. Ama,
Hz. Zübeyr her defasında tekrar küfre dönmeyece­ğini haykırıyordu (İbni Sa’d,
Taberânî). Hz. Osman’ı amcası Hakem (Mer­van’ın babası) bir yere bağlayıp
bıraktı ve kendisine dedi ki, “sen ataları­nın dinini bırakıp Muhammed’in dinini
mi kabul ediyorsun? Sen yeni dini terkedinceye kadar seni bırakmayacağım.” Hz.
Osman (r.a.) da “ne olursa olsun, dinimi terketmeyeceğim” dedi. (İbni Sa’d). Hz.
Mus’ab bin Umeyr (r.a.) amcazadesi Osman bin Talha (ki kendisi Kâ’be’nin
anahtarını taşırdı) tarafından çok ağır bir şekilde işkenceye tabi tutuldu ve
kendi ailesi tara­fından zindana atıldı. Hz. Mus’ab hapsedildiği yerden kaçtı ve
Habeşis­tan’a yapılan ilk hicrete katıldı. (İbni Sa’d). Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas
ve kardeşi Amir bin Vakkas, anneleri tarafından çok rahatsız edildiler, ama
dinlerini terk etmediler. (İbni Sa’d). Müsned-i Ahmed, Müslim, Tirmizî, Ebu
Davud ve Nesâî’deki kayıtlara göre Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas’ın annesi Hamâme
binti Süfyan bin Ümeyye (Ebu Süfyan’ın yeğeni) kedisine şöyle dedi: “Sen
Muhammed’in dinini terk edinceye kadar ne yiyeceğim, ne içe­ceğim ne de gölgede
kalacağım. Annenin hakkına saygı göstermek Allah’ın emridir. Benim dediklerime
uymazsan Allah’a itaat etmemiş olur­sun.” Hz. Sa’d, bu ültimatomu duyunca
rahatsız oldu ve gidip Rasûlullah (a.s.)’a durumu anlattı. Buna cevap olarak
Cenab-ı Allah tarafından şu ayet indi:

“Biz insana ebeveynine iyi muamele etmesini tavsiye ettik. Eğer
on­lar bilmediğin bir şeyi bana şirk. koşman için uğraşırlarsa onlara itaat
et­me.” (Ankebut; 8)

28.6.2. Hz. Hâlid
bin Sa’îd’in Başına Gelenler

Hz. Hâlid bin Sa’id bin el-As’ın babası Ebû Uhayha çok zalim ve
gad­dar bir insandı. Hz. Hâlid müslüman olduktan sonra babasının çileden
çı­kacağını bildiği için ondan kaçmaya ve gizlenmeye çalıştı, ama yakayı ele
verdi. Babası önce ona bağırıp çağırdı, sonra sopa ile dövdü. O kadar ki, sopa
kırıldı. Babası kendisine şöyle dedi: “Ya demek ki, sen Muhammed’ e tabi oldun.
Halbuki sen görüyorsun ki, o bütün milleti karşısına almıştır. O ataların
dininde ayıp arıyor ve bu dine tabi olan seleflerinin sapık oldu­ğunu iddia
ediyor.” Hz. Hâlid dedi ki: “Vallahi, o hakiki bir peygamberdir ve ben ona tabi
olacağım.” Ebû Uhayha onu tekrar dövdü, ona sövdü, küf­retti ve dedi ki: “Lanet
olası çocuk, ne yaparsan yap, sana yemek verme­yeceğiz”. Hz. Hâlid (r.a.) dedi
ki “benim rızkımı keserseniz Allah bana rızık verir.” Sonra Rasûlullah (a.s.)
yanına geldi ve kendisiyle beraber kal­maya başladı. Bir gün Mekke’nin
çevresinde tenha bir yerde namaz kılar­ken babası onun nerede olduğunu öğrendi
ve hemen yanına çağırıp müs­lümanlığı bırakmasını istedi. Hz. Hâlid bunu hiçbir
zaman yapamayaca­ğını söyledi. Bunu duyunca Ebu Uhayha tekrar sinirlendi ve
başına değ­nekle vurmaya başladı. Bu değnek de kırıldı. Sonra oğlunu hapse attı
ve üç gün yemek vermedi. Mekke’nin sıcağı işin cabasıydı, ama Hz. Hâlid bütün bu
eziyetleri çekti ve sonunda hapisten kaçmayı başardı. Bir müd­det Mekke’nin
etrafında dolaştı, sonra Habeşistan’a giden ilk muhacir ka­filesine katıldı.
(İbni Sa’d) Beyhakî de bu vak’ayı özetleyerek anlatmıştır.

28.6.3. Hz. Ebu
Bekr (r.a.)’e Yapılan Büyük Zulüm

Günlerden birinde Rasûlullah (a.s.) ile Hz. Ebu Bekr (r.a.)
Dâr-ı Er­kam’dan çıkıp Mescid-i Haram’a geldiler. Harem’de Hz. Ebu Bekr (r.a.)
birden bire ayağa kalkıp insanları Allah’a ve Rasûlüne davet etmeye baş­ladı. Bu
bir kişinin Harem’de İslâm’ı alenen tebliğ etmesiyle ilgili ilk olay­dı.
Müşrikler Hz. Ebu Bekr’in konuşmasını dinler dinlemez kendisine her taraftan
hücum ettiler, onu dövdüler ve ayaklarıyla ezdiler. Utbe bin Rebi’a ise, Hz.Ebu
Bekr’in yüzüne o kadar tekme attı ki yüzü kanlar içinde kaldı ve şişti. Bu olayı
gören Hz. Ebu Bekr’in bağlı bulunduğu Beni Teym’in adamları gelip kendisini
müşriklerin elinden kurtardılar. Beni Teymliler öldüresiye dövülen Ebu Bekr’in
mutlaka öleceğini tahmin etmiş olacaklar ki, müşrikleri ağır bir dille uyardılar
ve dediler ki: “Size yemin ediyoruz, Ebu Bekr ölürse Utbe’yi sağ
bırakmayacağız.” Hz. Ebu Bekr (r.a.) akşama kadar baygın vaziyette kaldı.
Kendine geldikten sonra sor­duğu ilk soru Rasûlullah (a.s.)’ın iyi olup
olmadığıydı. Bunun üzerine Be­ni Teymliler kendisine kötü laflar söylediler ve
kızıp gittiler. Hz. Ebu Bekr (r.a.)’in yanında sadece annesi Ümmül Hayr kaldı.
Hz. Ebu Bekr an­nesine de aynı soruyu sordu. Annesi dedi ki, “vallahi ben senin
arkadaşın hakkında bir şey bilmiyorum.” Hz. Ebu Bekr kendisine dedi ki, “Ümm-ü
Cemil binti Hattab (Fatma binti Hattâb, Hz. Ömer’in kız kardeşi)’a gidip sor.”
Hz. Ümm-ü Cemil o sıralar müslüman olmuştu, ama dinini saklı tu­tuyordu. Ümm-ü
Hayr, Ümm-ü Cemil’e gidip Hz. Ebu Bekr’in söyledikle­rini tekrarladı. Ümm-ü
Cemil dedi ki “Ben ne Muhammed bin Abdullah, ne de Ebu Bekr’i tanırım. Ama
isterseniz gelip Ebu Bekr’e bakayım.” Ümm-ü Hayr ona gelebileceğini söyledi ve o
da geldi. Hz. Ümm-ü Cemil binti Hattâb, Hz. Ebu Bekr (r.a.)’in kötü durumunu
görüp müşrikleri lânetledi ve şunları haykırdı: “Allah aşkına, sana bu kötülüğü
yapan kâfir ve fasıklardır. Umarım Allah onlardan intikamını alır.” Hz. Ebu Bekr
on­dan da Rasûlullah (a.s.)’ın nasıl olduğunu sordu. Hz. Fatma binti Hattâb
kulağına eğilerek dedi; “anneniz duymasın”. Hz. Ebu Bekr dedi ki, “sen merak
etme, annemden korkmuyorum”. Bundan sonra Fatma dedi ki, “Rasûlullah (a.s.)
emniyettedir”. Hz. Ebu Bekr onun nerede olduğunu sor­du. Dedi: “Dâr-ı Erkam’da”.
Hz. Ebu Bekr dedi ki: “Rasûlül’ah (a.s.)’ın yanına gidene kadar hiçbir şey
yemeyeceğim.” Ümm-ü Cemil kendisinin biraz sabretmesini istedi. Sonra şehirde
biraz sükûnet temin olununca onu Dâr-ı Erkam’a götürdü. Rasûlullah (a.s.) Hz.
Ebu Bekr’i bu durumda gö­rünce gözleri doldu ve ağlamaklı bir yüzle
yanaklarından ve alnından öp­tü. Orada bulunan diğer müslümanlar da Ebu Bekr’in
durumunu görmek için kendisine eğildiler. Ebu Bekr, Rasûlullah (a.s.)’a şöyle
dedi: “Annem ve babam size feda olsunlar, hiçbir derdim yoktur, hiçbir acı
duymuyo­rum. Benim içerlediğim sadece bir fâsığın yüzüme tekmeler atmasıdır.
Annem de size gelmiş bulunuyor. Siz çok bereketli insansınız. Onu da Al­lah’a
davet ediniz ve Allah’ın onu cehennem ateşinden koruması için dua ediniz.” Bunun
üzerine Rasûlullah (a.s.) Hz. Ebu Bekr’in annesi için dua etti ve onu İslâma
davet etti. Ümmül Hayr da müslüman oldu. Bu olayı Hâfız İbni Kesir “el-Bidâye
ven-Nihaye”de ve Hafız Ebul Hasan Hayse­me bin Süleyman el-Trablusi,
“Fezâil’üs-Sahabe”de etraflıca kaydetmiş­lerdir. Hafız İbni Hacer ise “İsâbe”de
bunu özetleyerek Hz. Ümmül Hayrın hayat hikâyesi bölümünde nakletmiştir.

28.6.4. Hz.
Abdullah bin Mes’ûd’un Dövülmesi

İbni İshâk’ın Hz. Urve bin Zübeyr’e dayanarak naklettiği
rivâyete gö­re bir defasında sahabe-yi kirâm (r.a.) aralarında şöyle konuştular:
“Ku­reyşliler şimdiye kadar bizden hiçbir kimsenin yüksek sesle Kur’an-ı Ke­rim
okuduğuna tanık olmamışlardır. Bu işi acaba kim yapacaktır?” Hz. Abdullah bin
Mes’ud (r.a.) bu işi kendisinin yapacağını söyledi. Sahabeler dediler ki:
“Kureyşli müşriklerin sana el kaldıracaklarından korkuyoruz. Bu tehlikeli bir
iştir. Bunu ancak ailesi çok kuvvetli ve büyük olan bir ar­kadaş yapsa daha iyi
olur, ki böyle bir durumda onun ailesi onu himaye edebilsin.” Hz. Abdullah: “Ne
olursa olsun, bu işi bana bırakın. Benim muhafızım Allah’tır” dedi. Gün
ağarırken Hz. Abdullah bin Mes’ud Mes­cid-i Haram’a gitti. Orada Mekkeli kabile
reisleri gruplar halinde oturu­yorlardı. Hz. Abdullah, Makam-ı İbrahim’e gidip
Rahmân suresini çok yüksek sesle okumaya başladı. Kureyşliler önce Abdullah’ın
ne okuduğunu anlamadılar, sonra bunun Hz. Muhammed (a.s.) tarafından vaazedilen
Allah’ın kelâmı olduğunu öğrenince üstüne çullandılar ve yüzüne tokat at­tılar.
Fakat Hz. Abdullah (r.a.) hiç aldırış etmeden Kur’an’ı okumaya de­vam etti. Bir
yandan dayak yiyor ve bir yandan Kur’an tilavet ediyordu. Sonra yüzü gözü şiş
sahabelere dönünce onlar üzüntü içinde etrafını sardı­lar ve korktuklarının
başlarına geldiğini söylediler. Hz. Abdullah bin Mes’ud (r.a.) ise şunları
söyledi: “Vallahi bu Allah düşmanları şimdiye dek bana bu kadar hafif
gelmemişlerdi, isterseniz yarın yine gidip Kur’an tilavet ederim.” Herkes dedi
ki: “Şimdilik bu kadar yeter, onların dinle­mek istemediklerini sen onlara
dinletmiş oldun.” (Bk. İbni Hişâm, C.I, s. 336)

28.6.5. Kimsesiz
ve Çaresiz Köle ve Cariyelere Zulüm

En acımasız, insanlık dışı ve korkunç baskı, zulüm ve
işkenceler, İs­lâmiyet’i kabul etmiş olan ve Mekke’de kimsecikleri bulunmayan
zavallı köle, cariye ve hizmetçilere yapılıyordu. Burada bunlardan bazı örnekler
sunacağız:

28.6.5.1. Hz. Bilâl-i
Habeşi

Kureyşli müşriklerin gaddarlığına hedef olanların başında Hz.
Bilâl bin Rebah (r.a.) gelirdi. Hz. Bilâl, Beni Cumah’a mensup bir reisin
köle­siydi ve kölelikte onun evinde doğmuştu. Kendisinin Habeşli olduğu riva­yet
olunur. Nitekim bu hususta Hz. Enes (r.a.)’in anlattığı hadis Taberânî ve diğer
bazı yazar ve alimler tarafından nakledilmiştir. Hz. Bilâl’in müs­lüman olduğu
duyulunca Ümeyye bin Halef Cumahi kendisine çeşitli iş­kenceler yaptı. İbn Hişâm
ve Belâzuri’nin rivayetlerine göre Ümeyye, Hz. Bilâl’i öğle vakti evden
çıkarıyor ve kum üzerine yatırıp göğsüne büyük bir taş koyuyor ve şöyle diyordu:
“Yemin ederim, sen Muhammed’i red­dedinceye ve Lât ile Uzza’ya ibadet edinceye
kadar seni böyle bırakaca­ğım.” Fakat Hz. Bilâl sadece “Ahad, Ahad” diye
karşılık veriyordu. Belazuri, Hz. Amr bin el-As’ın bir rivâyetini nakletmiştir;
buna göre ken­disi şöyle demiştir: “Ben Bilâl’in öyle kızgın zemin üzerinde
yattığını gör­düm ki buna et konsa pişiverir. Fakat Bilâl bu durumda bile Lât ve
Uzza’ya tabi olmayacağını haykırdı.” Belazuri, Hz. Hassan bin Sabit’in kendi
gözleriyle gördüğü bir olayı anlatmıştır. Buna göre Hz. Hassan Hac (veya umre)
için Mekke’ye gittiğinde Bilâl’in bir ipe bağlandığını ve ço­cukların onu her
tarafa sürüklediğini görmüştü. Hassan, buna rağmen Bilâl’in hep Lât, Uzza,
Hübel, İsâf, Naile ve Buvane’ye ibadeti inkâr ettiğini gördüğünü belirtmiştir.
Belâzuri’nin eserinde bizzat Hz. Bilâl’in ken­disinin, bir defasında, bir gün ve
bir gece aç ve susuz bırakılıp sıcak kum üzerine yatırıldığım beyan ettiğini
bildirmiştir, İbn Sa’d diyor ki, Bilâl’in boynuna ip bağlanıp bir ucu çocukların
eline bırakılırdı, çocuklar da ken­disini Mekke’nin dağlık bölgelerinde
sürükleyip dururlardı. Hz. Bilâl, da­ha sonra kum üstüne yüzükoyun yatırılıyor
ve her tarafı taşlarla örtülüyor­du. Hz. Ebû Bekr (r.a.)’in evi Beni Cumah’ın
bulunduğu mahallede idi. O Hz. Bilâl’e sürekli yapılan işkencelerden bıkmıştır.
İbn İshâk’ın dediği gi­bi, Hz. Ebû Bekr (r.a.), Hz. Bilâl yerine güçlü ve şişman
bir zenci köleyi Beni Cumah’a verip kendisini satın aldı ve sonra azad etti. İbn
Ebi Şeybe’nin Kays bin Hazim’e dayanarak verdiği bilgiye göre Hz. Ebu Bekr Hz.
Bilal’ı para karşılığı alıp serbest bıraktı. Benzeri bir rivayet İbn Sa’d’ın
eserinde de yer almıştır, ancak kendisi için biçilen ve ödenen fiyat hakkın­da
ihtilâf vardır.

28.6.5.2. Hz. Ammâr
bin Yâsir

İbni Sa’d’ın rivâyetine göre, Hz. Yâsir bir Yemenli olup Mekkeli
Ebû Huzeyfe bin Muğire Mahzumi ile anlaşmış ve Mekke’ye yerleşmişti. Ebû
Huzeyfe, hizmetçisi Sümeyye’yi onunla evlendirmişti. İslâm’ın doğuşun­dan sonra
Hz. Yâsir, Hz. Sümeyye ve Hz. Ammâr ve kardeşi Hz. Abdul­lah (r.a.) müslüman
oldular. İslâmiyeti kabul etmekle bu ailenin başı bin bir belâya girdi.
Belâzuri’nin Ümm-ü Hâni ve Taberânî’nin Hz. Osman’a atfen kaydettikleri hadise
göre, bir defasında Rasûlullah (a.s.) bu ailenin eziyet ve işkence gördüğü
yerden geçti ve çok üzüldü. Rasûlullah (a.s.) şöyle dedi: “Sabredin ey Yasir
ailesi, size cennet vaat edilmiştir.” İmam Ahmed ve İbni Sa’d, Hz. Osman’ın şu
hadisini nakletmişlerdir: Bir defa­sında kendisi Rasûlullah (a.s.) birlikte bu
ailenin azab gördüğü yerden geçti. O sırada Rasûlullah (a.s.) şöyle buyurdu:
“Sabredin, ey Allah’ım, Yâsir’in ailesini mağfiret et. Zâten sen onları mağfiret
etmişsin.” İbni Sa’d, Muhammed bin Ka’b Kurazî’nin bir rivâyetini nakletmiştir
ki, şöyledir: Bir kişi, bir defasında Hz. Ammar’ın gömleğini çıkarınca sırtında
yara be­reler gördü. Bunların ne olduğunu sorunca Hz. Ammar dedi ki, “bunlar
Mekke’nin kızgın kumu üzerine yatırıldığım zamana ait yaralardır.” İbni Sa’d’ın
Amr bin Meynûn’a istinaden kaydettiği rivayete göre müşrikler Hz. Ammar’ın
vücudunu mangal kömürüyle yakıyorlardı. Rasûlullah (a.s.) bu işkencenin
yapıldığını öğrenince, “ey ateş, Hz. İbrahim’e nasıl soğudunsa Ammar için de
soğuyuver” diye dua etti. Hz. Ammar’ın babası Yasir bu eziyetlere dayanamayarak
öldü. Ebu Cehl ise Hz. Sümeyye’yi öldürdü. Kardeşi Abdullah okla vuruldu. Geriye
Ammar kalmıştı. Hz. Am­mar suda boğulmak istendi. Sonunda canını kurtarmak için
Hz. Muham­med (a.s.)’in dinini inkâr etti ve müşriklerin mabudlarını methetti.
Daha sonra perişan bir vaziyette Hz. Peygamber (a.s.)’e geldi ve başından
ge­çenleri anlattı. Rasûlullah (a.s.) “şimdi kendini nasıl hissediyorsun, imanın
ne âlemde?” diye sordu. Hz. Ammar bin Yasir dedi ki: “Her zamankinden daha
sağlam.” Bunun üzerine Rasûlullah (a.s.) dedi ki, “bundan sonra da benzeri bir
durumla karşılaşırsan, aynı şeyleri söyleyebilirsin.”

Beyhakî, İbn Sa’d, İbni Cerir, Belazuri, Avfi vs. bu olayı
naklettikten sonra çeşitli müfessirlere dayanarak demişlerdir ki, Nahl sûresinin
106. ayeti bununla ilgili inmiştir. Ayet şöyledir:

“imanından sonra Allah’ı inkâr eden gazaba uğrar. Ancak kalbi
imanla mutmain olduğu halde küfre zorlanan müstesnadır.”

28.6.5.3. Hz. Habbâb
bin el-Erett

Hz. Habbâb aslen Iraklıydı. Hz. Habbâb’i, Rebî’a kabilesinden
bir grup yakalayıp getirmiş ve köle yapmıştı. Bu grup Habbâb’ı sonra Mek­ke’ye
getirip Beni Huzâ’a’nın bir ailesi ve Beni Zühre’nin müttefiki olan Al-i Siba’a
satmıştı. Habbâb bir demirciydi ve kılıç vs. gibi silâhlar yapar­dı. Müslüman
olduğu için, önce rızkına mani olundu. Müsned-i Ahmed ile Buhârî ve Müslim’de
kendi ifadesine göre As bin Vâil Sehmi kendisin­den bir miktar borç almıştı; ama
ne zaman parasını almaya giderse Sehmi kendisine, “ben sana bir şey
vermeyeceğim, ta ki Muhammed ile ilişkini kesene kadar.” Habbab kendisine derdi
ki, “sen ister öl, ister kal, ben Hz. Muhammed (a.s.) ile ilişkimi
kesmeyeceğim.” İbn Sa’d’daki kayıtlara göre As bin Vâil Sehmi kendisine şöyle
cevap verirdi: “Öyleyse, ben öldükten sonra tekrar dirilip evlâtlarıma ve malıma
mülküme döndüğüm zaman borcunu öderim.” İbni Hişâm’ın ifadesine göre As bin
Vâil, Hz. Habbâb’a birçok kılıç yaptırdı ve borcu kabarmaya başladı. Habbâb
borcunu almak için Sehmî’ye gittiğinde kendisi şöyle dedi: “Baksana, dinine tabi
olduğun efendin diyor ki, öbür dünyada Cennet’te bolca altın, gümüş, elbise ve
hiz­metçiler bulunacaktır.” Habbâb, Rasûlullah (a.s.)’ın böyle dediğini
doğru­ladı. Bunun üzerine As bin Vail Sehmi kendisine dedi ki “o zaman borcu­nu
geri almak için kıyamete kadar bekle.”

Kureyşli müşrikler Hz. Habbab’ın rızkına mani olmakla
yetinmediler ve kendisine fiilen eziyet vermeye başladılar. İbni Sa’d ve
Belâzuri’nin Şa’bi’ye dayanarak naklettikleri rivâyete göre Hz. Ömer’in
halifeliği zamanında günlerden bir gün Hz. Habbab bin el-Erett cübbesini çıkarıp
vücu­dunu gösterince sırtında sedef hastalığı gibi lekeler görüldü. Hz. Ömer
bu­nun ne olduğunu sorunca Hz. Habbâb (r.a.) dedi ki, müşrikler ateş yakıp beni
üstüne attılar, sonra bir herif üstüme çıktı. Bu arada vücudumdaki yağların
erimesiyle ateş sönüverdi.

28.6.5.4. Habbâb
(r.a.)’ın Rasûlullah (a.s.)’a Yalvarması

İmam Ahmed bin Hanbel, Buhârî, Ebu Davud ve Nesâî, bizzat Hz.
Habbâb’a istinaden kendisine yapılan zulmün bir başka örneğini naklet­mişlerdir.
Hz. Habbâb (r.a.) diyor ki, “müşriklerin mezâlimi had safhaya vardığı sıralarda
günün birinde Nebi-yi Kerim (a.s.)’in Harem’in duvarının gölgesinde oturmakta
olduğunu gördüm. Yanına gidip dedim ki, “Ya Rasûlullah müşriklerin zulmü bütün
sınırları aştı. Siz bizim için niye dua etmiyorsunuz? Bu sözleri dinleyince,
Rasûlullah’ın yüzünün rengi değişti ve dedi ki, sizden önceki iman sahiplerine
daha büyük zulümler yapılmış­tır. Onlardan bazısı çukura oturtulur ve
üstlerinden testere geçirilerek vü­cutları ikiye bölünürdü. Bazılarının
eklemlerine tırmıklar vurulurdu. On­lardan dinlerini terk etmeleri isteniyordu,
ama onlar dinlerinden dönmü­yorlardı. İnan, Yüce Allah bu işi tamamlayacaktır.
Öyle bir zaman gele­cektir ki, bir kişi San’a’dan Hadramut’a kadar emniyet
içinde yolculuk edebilecektir ve Allah’tan başka kimseden korkmayacaktır. Ne var
ki, siz­ler acelecisiniz?”

28.6.6. Hz. Ebû
Bekr’in Mazlum Köleleri Satın Alıp Serbest Bırakması

Bu baskı ve zulüm döneminde Hz. Ebu Bekr elinde ne var ne yoksa
harcayarak çok sayıda mazlum köle ve hizmetçiyi satın alıp serbest bırak­tı. İbn
Hişâm, Ebu Bekr’in bu şekilde satın alıp serbest bıraktığı kölelerin sayısının
yedi olduğunu belirtmiştir. Ancak Beyhakî, İbn İshâk, İbn Abdül-Berre ve İbn
Hacer vs.’nin bu hususta verdikleri isimlerin hepsini toplarsak 9 kişi oluyor.
Bunların adları şöyledir:

1. Hz. Bilâl-i Habeşi, ki kendisinden daha önce söz ettik.

2. Hz. Bilâl’in annesi Hamâme (r.a.) İbn Abdul Berr’in ifadesine
göre Kureyşli müşrikler bu hâtûna da işkence yapıyorlardı.

3. Amir bin Fuheyhe (r.a.), İbn Sa’d ile Taberî ve Belâzuri’nin
ifadesi­ne göre bu zât Hz. Ayşe’nin erkek kardeşi Tufeyl bin el-Hâris’in
kölesiydi. Bu da zulüm ve işkenceye tabi tutulan mazlumlardan biriydi.

4. Ebû Fukeyhe. Bu zât ile ilgili olarak İbni İshâk diyor ki,
Ümeyye bin Halef kendisine korkunç zulümler yapardı. İbni Sa’d’ın “Tabakat”ında
ve “Üsd-ul Ğâbe” adlı başka bir eserde verilen bilgiye göre Ebû Fukeyhe, Beni
Abdud-Dar ailesinin hizmetinde idi. Kendisi öğle vakti sıcak kum üzerine
yatırılır ve elleri ile ayaklarına zincir vurularak yüzükoyun sürük­lenirdi.
Üzerine de taş koyarlardı. Eziyet sırasında Ebu Fukeyhe sık sık bayılırdı.

5. Lübeyne ya da Lübeybe (r.a.), Belazuri bu hatunun ismini
böyle yazmıştır. İbn Hişâm ise ismini anmadan kendisinin Beni Adiyy’in bir kolu
olan Beni Müemmel’in hizmetçisi olduğunu belirtmiştir. Verdiği bilgilere göre
Hz. Ömer bin Hattab henüz İslâmiyet’i kabul etmemişken bu hatunu öldüresiye
döverdi. Döverken biraz duraklardı ve derdi ki: “Ben sadece yorulduğum için
biraz durdum, sonra seni tekrar döveceğim.” Lübeyne de derdi ki “Allah sana da
böyle yapsın.”

6-7. Nehdiyye ve kızı. Bu iki kadın Beni Abdüd-Dâr’da
hizmetçilik yaparlardı. Bunların efendisi olan bir zengin kadın kendilerine akla
gel­medik zulümler yapardı.

8. Zinnire (İsti’âb’da bu hatunun adı Zenbere yazılmıştır). İbni
Esir’in rivâyetine göre kendisi Beni Adiyy’in hizmetçilerinden biriydi. Hz. Ömer
bin Hattab kendisine eziyet eder ve işkence yapardı. Bir başka rivayete göre bu
hatun Beni Manzum’un hizmetçilerindendi ve kendisine Ebu Cehl zulüm ederdi. O
kadar ki, gözleri görmez oldu. Ebu Cehl O’na dedi ki: “Lât ve Uzza seni kör
ettiler.” Zinnire dedi ki: “Lât ve Uzza kendilerine kimlerin taptığını bile
bilmezler. Bu gibi kararlar yükseklerden verilir ve Rabbim bana gözlerimi geri
vermeye kadirdir.” Ertesi gün Zinnire yatak­tan kalkınca tekrar görmeye
başlamıştı bile. Belâzuri’nin rivâyeti de aynı­dır. Fakat, İbni Hişâm diyor ki:
Zinnire, Hz. Ebu Bekr’in kendisini satın almasından sonra gözlerini kaybetmişti.
Bunun üzerine Kureyşliler onun gözlerini Lât ile Uzzâ’nın kör ettiğini söylemeye
başladılar. Zinnire kendi­lerine şu cevabı verdi: “Beytullaha yemin ederim, bu
adamlar yalan söylü­yor. Lât ve Uzza’dan kimseye zarar veya yarar gelmez.”
Bundan sonra gözleri tekrar görmeye başladı.

9. Ümm-ü ‘Ubeyş (bazı tarihçiler ve siyer yazarları ‘Uneys ve
‘Umeys yazmışlardır). Belâzuri’nin ifadesine göre bu hatun Beni Zühre’nin
hiz­metçilerindendi ve Esved bin Abd-i Yeğûs kendisine baskı ve zulüm ya­pardı.

28.6.7. Hz. Ebû
Bekr’in Babasına İtirazı

İbni İshâk, İbni Cerir ve İbni Asâkir, Hz. Amir bin Abdullah bin
Zü­beyr’e istinâden bir hadis nakletmişlerdir. Buna göre Hz. Ebu Bekr’in bu
fakir ve çaresiz müslüman köle ve hizmetçilerin serbest bırakılması için su gibi
para harcadığını gören babası Ebû Kuhâfe (ki o zaman müşrikti) kendisine dedi
ki, “oğlum, bakıyorum sen zayıf, çaresiz ve mazlum kişile­ri serbest
bırakıyorsun. Eğer aynı işi güçlü ve sağlıklı gençler için yapsay­dın onlar
senin yardımcın olur ve sana destek olurlardı. Hz. Ebû Bekr dedi ki: “Babacığım,
ben Allah’ın vereceği mükâfatı istiyorum.” Bu vak’a Leyl sûresinin şu
âyetlerinin canlı bir örneğidir:

“Takva sahibi ondan uzaklaştırılacaktır. Günahlardan temizlenmek
için malını veren. Onda hiç kimsenin karşılığı verilecek bir nimeti yoktur.
Ancak Yüce Rabbinin rızasını isteyerek verir.” (Ayet; 17-20)

28.6.8. Zulüm,
Eziyet ve İşkencenin Neticeleri

Kureyşliler korku, dehşet ve zulüm saçmak suretiyle müslümanlara
göz dağı vermek, onları yıldırmak istiyorlardı. Fakat onların silahları bu sefer
de geri tepti ve zulüm, eziyet ve işkencelerinin neticeleri bekledikle­rinin çok
aksi çıktı, ispatlanan ilk olgu, İslâmiyet’in sağlam delil ve güzel ahlâk
kurallarına sahip olduğu, buna karşılık Kureyşli müşriklerde insan­lık dışı,
çirkin ve iğrenç hareketlerin ve kaba kuvvetin bulunduğu idi. İkincisi; bu
durum, müşriklerin bu gaddarlığını ve acımasızlığını gören, insanlık duygusu
taşıyan herkesin isyan etmesine yol açıyordu. Buna karşı müslümanların her türlü
baskı ve zulmü, sabırla ve metanetle çekmesi on­ların lehinde sempatinin
büyümesine sebep oldu. Pek çok kişi müslüman­ların azim ve kararlılığını takdir
etmeye başladı. Davalarına daha bir anla­yışla bakmaya başladı. Hatta, Mekke
gibi düşmanlar ve hasımlarla çevrili bir şehirde ve her türlü baskının
uygulandığı güç bir ortamda müslüman­ların böylesine kararlı, azimli, sabırlı ve
vakarlı hareket etmeleri herkesi şaşırttı ve dost, düşman herkesin hayranlığını
kazandı. Onlar imanlarının ne kadar sağlam ve güçlü olduğunu kanıtladılar.
Ayrıca, baskı ve zulüm sürerken de doğru fikirli ve sağduyulu kişiler
İslâmiyet’i kabul etmeye de­vam ettiler. Fakat bunların çoğu imanlarını ve
inançlarını ilk etapta gizli tuttular. Bu sebeple müşrikler müslümanların kesin
sayısının ne olduğunu öğrenemediler. Bu dehşet ve terörün en büyük faydası,
Rasûlullah (a.s.)’a en temiz, en sağlam, inanç ve iradeleri çelik gibi olan
kişilerin gelmesiydi. Bu ateş deryasından geçenler, şahsiyet, karakter ve
ahlâk’ın en güzel sim­geleriydiler. Zaten bunca çetin bir imtihandan geçenler
arasında zayıf ka­rakterli ve iradesiz güçsüz olanlar bulunamazdı.

28.6.9.
Vahiylerin Arasının Tekrar Kesilmesi

Allah’ın hikmetini bizim gibi insanların aklı kavrayamaz. Küfür
ile İslâm arasındaki çekişmenin doruğuna çıkmış olduğu ve Hazreti Peygam­ber
(a.s.) ile müslümanların her anının tehlike ve beklenmeyen âfet ve zorluklarla
dolu olduğu bir sırada normal olarak vahiylerin mütemadiyen gelmesi beklenirdi.
Bu vahiyler bir yandan müslümanları teselli eder cesa­retlerini arttırır, bir
yandan da sık sık değişen şartlarda onların muhtaç ol­duğu direktif ve taktiği
öğretirlerdi. Fakat ne gariptir ki, tam bu sırada va­hiylerin inişi bir süre
kesildi. Bu durum karşısında Rasûlullah (a.s.) tedir­gin olurken kâfir ve
müşriklere de gün doğdu ve türlü türlü laflar etme fır­satını buldular.

Vahiylerin kesilmesinin tam tarihini tesbit etmek zordur. Fakat
bu hususta naklolunan rivayet ve hadislere göre bu aksaklığın İslâmi tebliğin
alenen yapılmaya başlamasından sonra meydana geldiği kesindir. Ayrıca,
vahiylerin kesilmesine ilişkin daha sonra inen iki süre de bunu
ispatla­maktadırlar. Bu aksaklık devresinin süresi çeşitli rivayetlerde değişik
ola­rak gösterilmiştir. İbni Cüreyc 12 gün, Kelbî 15, İbni Abbas 25 ve Süddi ile
Mukâtil 40 gün olarak kaydetmişlerdir. Her ne olursa olsun, bu süre o kadar
uzundu ki, hem Rasûlullah (a.s.) üzüldü ve tedirgin oldu; hem de hasımlarına
kendisiyle alay etme fırsatı doğru. Adet üzere, Hz. Peygam­ber (a.s.) kendisine
inen her yeni vahyi arkadaşlarına aktarırdı. Ama ara­dan epeyce müddet geçtikten
sonra Hz. Peygamber (a.s.) yeni bir sûre ve­ya ayet okumayınca müşrikler
zannettiler ki vahiy silsilesi sona ermiştir. Cündüb bin Abdullah el-Becelî’nin
rivâyetine göre Hz. Cebrail bir süre gelmeyince kâfirler dediler ki: “Muhammed’i
Rabbi terk etmiştir”. (İbni Cerir, Taberânî, Abd bin Hamid, Sa’id bin Mansur ve
İbni Merdûye).

Başka rivayetlere göre, Hazret Peygamber (a.s.)’in teyzesi olan
Ebu Leheb’in karısı Ümm-ü Cemil, kendisine şöyle dedi: “Galiba sana musal­lat
olan Şeytan seni bırakmıştır.” Avfi ile İbni Cerir’in İbni Abbas’a daya­narak
naklettikleri rivayete göre Cebrail’in birkaç gün gelmemesi üzerine Rasûlullah
(a.s.) meraklandı ve tedirgin oldu. Müşrikler dediler ki, “Rabbi Muhammed’e
kızmıştır ve onu terk etmiştir.” Katâde ve Dahhak’ın naklet­tikleri rivayetler
de aynıdır. Bu rivayetleri Hz. Peygamber (a.s.)’in son derece üzgün, kırgın ve
tedirgin olduğu zikrolunmuştur, ki doğrudur. Hz. Peygamber (a.s.)’in üzülmesinin
tam yeriydi. Zira, İslâm ile Küfür arasın­daki amansız mücadele, çekişme ve
savaş sırasında, bu çetin ve dayanıl­maz muhalefet kasırgasında yegane teselli
kaynağı ve dayanağı olan Al­lah’ın cesaret verici ve teselli edici sözleri
gelmez olmuştu. Böyle bir du­rumda Rasûlullah (a.s.)’ın kara kara düşünmesi
gayet tabiiydi. Kendisinin bir kusuru sebebiyle Allah’ın kızdığı ve vahiylerin
kesildiği ve Hak ile Batıl arasındaki savaşta Rabbinin kendisinin yalnız
bıraktığı fikri aklına gelmiş olabilir.

28.6.10. Duhâ
Sûresinin İnişi

İşte Rasûlullah (a.s.) ve diğer müslümanlar böyle bir halet-i
ruhiyede iken Duhâ sûresi nazil oldu:

“Kuşluk vaktine, karanlığı ile âlemi kaplayan geceye yemin
ederim ki, (Habibim) Rabbin seni terk etmedi. Ve sana darılmadı da.” (Ayet; 1-3)

Burada gündüzün aydınlığına ve gecenin karanlığına yemin
edilmiş­tir. Bu demektir ki, nasıl ki, gece ile gündüzün olması tabiat
kanunudur, vahiylerin bazen çok, bazen da az gelmesi veya kesilmesi doğal bir
şeydir ve bu gelişmelerden aksi manalar çıkarılmamalıdır. Vahy’in kesilmesi
Allah’ın Hz. Peygamber (a.s.)’e kızması veya onu terk etmesi anlamına
gel­memelidir. Bundan sonra şöyle denildi:

“Senin için ahiret, elbette dünyadan daha hayırlıdır.” (Ayet; 4)

İslâmiyet henüz emekleme devresinde iken ve etrafında sadece bir
avuç mü’min varken yukarıdaki haber verildi. Muhalifleri azdıkça azıyor­lardı ve
öyle görülüyordu ki müslümanlar hiçbir zaman başarılı olamaya­caklardır. Ama her
şeyi bilen Allah İslâmiyet’in ve Hakk’ın mutlaka galip geleceğini ilân etti.
Müslümanların dünyada huzur ve refaha kavuşacakla­rını, âhiretle ise daha büyük
bir mükâfat alacaklarını açıkladı. Sonra şun­ları dedi:

“Gerçekten Rabbin sana verecek de râzı olacaksın.” (Ayet; 5)

Burada denilmek isteniyor ki Allah’ın işleri geç oluyor, ama güç
ol­muyor. Allah’a iman edenler, onun için her türlü eziyet ve zulme evet
diyenler ve hatta canlarım bile feda etmeye hazır olanlar hiç üzülmesinler,
yarınlar onlarındır. Bu Allah tarafından sevgili peygamberlerine ve kulla­rına
bir vaattir ve mutlaka gerçekleşecektir. Nitekim, bu vaat kısa bir süre içinde
gerçekleşti. Müslümanlar kısa bir zaman içinde Arabistan’a İran’a, Irak’a,
Mısır’a ve dünyanın en önemli medeniyet merkezlerine hakim ol­dular ve her
tarafta İslamın bayrağı dalgalanmaya başladı.

28.6.11. İnşirâh
Sûresinin İnişi

Kâfir ve müşriklerin saldırıları doruğa çıkmış ve müslümanlar
sanki her tarafta Batıl’ın muhasarası altına girmişken kendilerini teselli eden
ve cesaretlerini arttıran ve aydınlık geleceği vaadeden bir sûre daha nazil
ol­du. Adı İnşirah’tı. Bunun bazı bölümlerini buraya naklediyoruz:

“(Habibim) Biz senin göğsünü açmadık mı?” (Ayet; 1)

Böyle bir soruyla söze başlanması ve daha sonraki sözler;
Hazreti Peygamber (a.s.)’in tebliğ çalışmalarının en çetin günlerini yaşadığını
gös­termektedir. Böyle bir ortamda Cenab-ı Hak kendisine hitap ederek diyor ki:
“Ey Habibim, ben sana bundan önce de ihsan ve lütufta bulunmadım mı? Sen neden
üzülüyorsun ve niçin cesaretini kırıyorsun?” Yukarıdaki ayette “göğüsün
açılması” iki manada kullanılmıştır. Göğüsün açılmasının bir anlamı; her türlü
endişe, tereddüt ve kuşkudan kurtulmaktır. İkinci an­lamı; cesaretin büyümesi,
azim ve kararlılığın geri gelmesidir. Birinci an­lama göre nübüvvetten önce
Hazreti Peygamber (a.s.) ister müşrik Arap­lar, ister nasârâ (Hıristiyan) ister
Yahudi veya mecusiler olsun, hepsinin din ve inançlarının yanlış olduğunu
düşünüyordu. Ayrıca, Arabistan’da Tevhid’e inanan bazı kimselerin kabul ettiği
haniflikten de tatmin olmu­yordu. Zira bu meçhul bir akide idi ve doğru yolun
hiçbir garantisini ver­miyordu. Fakat Hazreti Peygamber (a.s.) doğru yolun ne
olduğunu tahmin ettiği için bu durumdan son derece rahatsız ve endişeliydi.
Cenab-ı Allah, Hz. Peygamber (a.s.)’e nübüvvet vermekle kendisini bu bunalım ve
karar­sızlıktan kurtardı ve gerçek doğru yolun ne olduğunu kendisine gösterdi.
Böylece, Hz. Peygamber (a.s.)’in “göğüsü açıldı” yani kendisi rahat etti ve içi
huzurla doldu. İkinci anlama göre Cenab-ı Hak kendisine nübüvvet vermekle
birlikte böylesine muazzam bir vazifenin altından muvaffakiyet­le kalkabilmesi
için cesaret, himmet, azim ve geniş kalplilik de verdi. Kendisine diğer
insanların sahip olamayacağı bilgi ve bilgi kaynakları verdi; ayrıca zekâ ve
hikmet verdi. Bu meziyetler sayesinde Hz. Muham­med (a.s.)’e tevdi edilen
cesaret ve azim sayesinde kendisi en zor ve cesa­ret kırıcı şartlar altında
azimle ve kararlılıkla yoluna devam etme haline geldi. Onun için. Yüce Allah
diyor ki: “Ey Habibim, sana bunca cesaret ve azim verdikten sonra bu işin
zorluklarından niçin üzülüyor ve perişan oluyorsun. Hiçbir şeyden korkma, hiçbir
şeyden yılma.” Aynı sûrede daha sonra şu ayete rastlanıyor:

“Ve senin şânını da yükselttik.” (Ayet; 4)

Burada da Duhâ sûresinde olduğu gibi istikballe ilgili bir müjde
veril­miş ve parlak bir gelecekten söz edilmiştir. Bu nasıl bir sözdü? Biraz
önce gördüğümüz gibi, Velid bin Muğire ve diğer fesatçı kabile reislerinin
öne­risi üzerine, Hazreti Peygamber (a.s.) ve müslümanlar aleyhinde kesif bir
kampanya açılmış bulunuyordu. Mekkeli müşriklerin heyetleri hac mev­siminde ve
diğer zamanlarda herkese gidip Rasûlullah (a.s.)’ı, onun dinini ve diğer
müslümanları kötülüyorlardı. Böyle bir durumda Hz. Peygamber (a.s.)’in ve
İslâm’ın “şanının yükseltilmesi”nden söz edilebilir miydi? Fa­kat, ileriyi
herkesten iyi görebilen Allah bunu biliyordu ve onun için dedi ki, müslümanlar
er geç galip gelecek şan ve şöhreti her tarafa yayılacaktır. Nitekim, aradan
ancak birkaç yıl geçtikten sonra bu sözler doğrulanmış oldu.

Şu Allah’ın hikmetine bakın ki, Kureyşli müşriklerin
kullandıkları si­lah geri tepti ve şerrden hayır peydah oldu. Hz. Peygamber
(a.s.)’i, İslâmı ve müslümanları kötülemek için açtıkları yoğun kampanya,
aslında onla­rın adının ve sanının bütün Arabistan’a ve hatta Arabistan’ın
sınırlarının dışına kadar duyurulmasına sebep oldu. Bu yoğun propaganda yüzünden
bazı kimseler belki de müslümanlar ve İslam peygamberi hakkında kötü ve menfi
bir fikre sahip oldular, ama bir çoğu da bunların ne olduğunu merak etmeye
başladılar. Rasûlullah (a.s.) hakkındaki menfi sözleri dinle­yen kimseler bu
zatın ne gibi bir “sihir” yaptığını, kendisinin nasıl bir adam olduğunu ve
talimatının ne olduğunu merak etmeye başladılar. Me­raklılar akın akın Mekke’ye
gelmeye başladılar ve burada kendi gözleriyle Hz. Peygamber (a.s.)’in ve
müslümanların durumunu görünce önce gözle­rine inanamadılar. Sonra bunlar
hakkında çok ters ve yalan yanlış propa­ganda yapıldığını anladılar. Anladıktan
sonra da İslam camiasına girdiler. Dolayısıyla, müslümanların Medine’ye
hicretine kadar yakında veya uzak­ta bir veya birden çok müslümanın bulunmadığı
hiçbir kabile ve sülâle kalmadı. İşte Hazreti Peygamber (a.s.) ve fedailerinin
şanının yükselmesi­nin bu ilk safhasıydı. Hicretten sonra da münâfıklar,
Yahudiler, Arap müş­rikler ve diğer fesatçıların menfi propagandaları,
entrikaları ve karşı koy­maları durmadı. Ama müslümanların Medine’de kurduğu
İslâm Devleti Allah’tan korkma, Allah’a tapma, ibadet, itaat, takva, ahlâk ve
fazilet, sos­yal adalet ve insaf, hak ve hukuk, inananlar arasındaki eşitlik,
zenginlerin cömertliği, fakirlerin bakımı, sözlere sadık kalma ve ister bireysel
ister toplumsal olsun ilişkilerdeki doğruluk ve dürüstlüğün pratik örneğini
dün­yaya veriyor ve herkesin kalbini fethediyordu. Düşmanlar çatışmalar ve
savaşlarla İslâmiyet’in gelişmesini ve yayılmasını durdurmaya çalıştılar. Fakat
Hazreti Peygamber (a.s.)’in eşsiz önderliğinde vücuda gelen iman sahiplerinin
cemaati, disiplin, birlik ve beraberlik, cesaret ve kahramanlık ve ister savaşta
ister barışta olsun, bütün ahlâk kurallarına bağlı kalmanın öylesine güzel
örneklerini verdiler ki, dost düşman onların üstünlüğünü kabul etti. 10 yılda,
her tarafında muhaliflerin Hz. Peygamber (a.s.)’i kötü­lemeye çalıştıkları
memleketin bir ucundan öbür ucuna kadar “Eşhedü en­ne Muhammed-er Rasûlullah”
sözleri duyulmaya başladı. Bundan sonra da Hz. Peygamber (a.s.)’in adı ve sanı
İslâmın gelişmesiyle dünyanın her köşesinde bilinmeye ve anılmaya başlandı ve bu
süreç şimdi de devam ediyor ve âhirette de devam edecektir. Hz. Peygamber
(a.s.)’in şanının yükseltilmesinin bu daha sonraki safhalarıdır.

“Muhakkak güçlükle beraber kolaylık vardır. (Evet) Muhakkak
güç­lükle beraber kolaylık vardır.” (İnşirah; 5-6)

Bu sözler iki defa söylenmiştir; ki Hazreti Peygamber (a.s.) ve
diğer müslümanlar iyice teselli edilmiş olsunlar. Cenab-ı Allah demek istiyor ki
onların karşı karşıya bulunduğu güçlükler geçicidir ve bunlar bir gün mut­laka
sona erecektir. İyi ve aydınlık günlere kısa bir süre sonra kavuşacak­lardır.
Hazreti Peygamber ile arkadaşlarına verilen müjde buydu; ki, bir süre sonra
harfiyyen gerçekleşmiş oldu.

Yirmi Dokuzuncu Bölüm: HABEŞİSTAN’A HİCRET

29.1. HABEŞİSTAN’A HİCRET

29.1.1. Din’de Hicret’in Önemi

29.1.2. Kur’an-ı Kerim’in Müslümanları Hicrete Hazırlaması

29.1.3. Hicret İle İlgili Talimat

29.1.4. Habeşistan’a Yapılan İlk Hicret

29.1.4.1. Habeşistan’a İlk Hicret Eden Müslümanlar

29.1.4.2. Muhacirlerin Habeşistan’daki Durumu

29.1.4.3. Muhacirlerin Peşinden Bir Kureyş Heyeti Habeşistan’a Gidiyor

29.1.4.4. Muhacirlerin Dönüşü ve Bunun Sebepleri

29.1.4..5. Burada Bir Parantez Açalım ve Önemli Bir Noktaya Değinelim

29.1.4.6. Mekke’ye Dönen Muhacirlerin Başlarından Geçenler

29.1.5. Habeşistan’a Yapılan İkinci Hicret

29.1.5.1. Habeşistan’a İkinci Hicret İçin Giden Kafile

29.1.5.2. Habeşistan’a İkinci Hicret’in Mekke’de Yarattığı Tepkiler

29.1.6. Hz. Ebû Bekr (r.a.)’in Hicret’e Niyetlenmesi

29.1.7. Muhacirleri Geri Getirmek İçin Kureyş’in Necâşî’ye Heyet Göndermesi

29.1.8. Muhâcirlerin Örnek Davranışı

29.1.9. Habeşistan’dan Bir Hıristiyan Heyetinin Mekke’ye Gelmesi

29.1.10. Habeşistan’dan Dönen Muhacirlerin İlk Kafilesi

29.1.11. Rûm Sûresinde Yer Alan Haber

Yirmi Dokuzuncu Bölüm: HABEŞİSTAN’A
HİCRET

29.1. HABEŞİSTAN’A HİCRET

29.1.1. Din’de
Hicret’in Önemi

Kur’an-ı Kerim’de “cihad’dan sonra en önemli şey olarak
“hicret”ten bahsedilmiştir. İslâm’da “hicret”in bu kadar önemli olmasının
sebepleri nelerdir? Bunun sebepleri şunlardır: Bir müslüman için dünyada en
önem­li şey ne vatanıdır, ne milleti ne de kazancı ve kazanç yolları. Onun için
birinci derece ehemmiyetli şey imandır. Bir müslüman hangi şartlarla müslüman
olmuşsa o şartları yerine getirmeli ve onlara göre hayat sürmek suretiyle
Allah’ın rızasını elde etmelidir. Eğer müslüman imanın bu şartla­rına göre
hayatını yaşamıyorsa, onun için özgürlük şöyle dursun, hayatı­nın bile bir
anlamı yoktur. Gerçek bir müslüman, imanının dayandığı şart ve ilkeleri, Allah
ve Rasûlü tarafından kendisine intikal eden kaide ve ku­ralları feda edip
bunlardan taviz vermektense Allah yolunda kendini feda etmeyi tercih edecektir.

Hazreti Peygamber efendimiz (a.s.)’in fedaileri işte bu sebepten
dola­yı Arabistan’dan Habeşistan’a hicret etmişlerdi. Müslümanlar birer Arap,
Mekkeli ve Kureyşli olmak itibarıyla kendi ülkelerinde, şehirlerinde ve
kabilelerinde her türlü hak ve özgürlüğe sahiptiler. Fakat, birer müslüman
olarak bu hak ve hürriyetlerden mahrumdular. Onların dini ve imanı tehli­kede
idi ve bu sebeple kendi vatanlarını bırakıp başka bir milletin yaşadı­ğı ve
başka bir milletin yönetime sahip olduğu bir memlekete gittiler. Aynı şekilde,
Rasûlullah (a.s.) ve arkadaşları Mekke’den Medine’ye neden hicret ettiler?
Hazreti Peygamber (a.s.) Mekke’nin bir sakiniydi ve bir va­tandaş olarak
Mekke’nin bütün vatandaşlık haklarına sahipti. Arkadaşları da birer Mekkeli ve
Kureyşli olarak aynı hak ve hürriyetlere sahiptiler. Fakat, gerek Rasûlullah
(a.s.)’ın gerekse diğer müslümanların, evlerini, barklarını, ailelerini,
akrabalarını, mal ve mülklerini ve diğer her şeyi terk edip sadece üzerlerindeki
kıyafetleriyle Medine’ye hicret etmelerinin se­bebi Mekke’de müslüman olarak
yaşamalarına imkân bulunmamasıydı. Onlar müslümanca yaşayabilmeleri için
doğdukları şehri terk edip başka bir şehre göç ettiler ve yerleştiler.

29.1.2. Kur’an-ı
Kerim’in Müslümanları Hicrete Hazırlaması

Mekke’de müslümanlara yapılan baskı ve zulüm had safhaya
varınca, Kur’an-ı Kerim onları muhtemel bir hicrete hazırlamaya başladı. Bu
hu­susta şöyle buyuruldu:

“Ey iman eden kullarım! Benim arzım geniştir. O halde, yalnız
bana ibadet edin. Her nefis ölümü tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz, imân
edip sâlih amel işleyenlere Cennette altlarından nehirler akan hu­susi yerler
hazırlarız. Onlar orada ebedi kalırlar. Böyle amel edenlere bu ne güzel
mükâfattır. Onlar ki, sabreder ve yalnız Rabblerine tevekkül ederler. Nice canlı
hayvan vardır ki rızkını arkasına yüklenmez. Allah onlara da size de rızık
veriyor. O Semî’dir, Alim’dir.” (Ankebut; 56-60)

İlk ayette hicrete işaret edilmiştir. Deniliyor ki: “Mekke’de
Allah’a ibadet ve itaat etmek zorlaşmışsa başka bir ülkeye gidin. Allah’ın
dünyası dar değildir. Allah’ın sadık kulu olarak nerede yaşayabiliyorsanız oraya
gidin. Siz kendi vatanınıza ve milletinize değil, Allah’a bağlısınız.” Bura­da
asıl önemli olan şeyin vatan ve millet değil, Allah’a kulluk olduğu
vur­gulanmıştır. Bir mümin’in imanının, sağlam olup olmaması, ancak vatan ve
milletine olan sevgisi ile Allah’a kulluk arasında tercih yapmasıyla
is­patlanmış oluyor. Gerçek bir mü’min Allah’a kulluğu tercih etmeli,
mem­leketine, vatanına ve milletine boş vermelidir. İmanı zayıf ve müslümanlıkla
ilgili iddiası sahte olan biri millet ve vatanına bağlı kalacaktır. Bu ayette
belirtildiği gibi gerçekten Allah’a tapan bir kişi vatanını ve milletini
sevebilir, ama yurtsever ve milliyetçi olamaz. Bir müslümanın ilk tercihi
Allah’a kulluk olmalıdır ve bu kullukla çatışan her şeyi feda etmek zorun­dadır.

İkinci ayette insanların ve özellikle müslümanların can korkusu
gide­rilmeye çalışılmıştır. Deniliyor ki: “Hayat geçici bir şeydir. Dünyaya
gel­miş olanlar bir gün mutlaka öleceklerdir. Ha bugün ha yarın. Kimse buraya
ebediyen kalmak ve yaşamak için gelmemiştir. O halde, müslümanlar bu dünyada
canlarını koruma pahasına daha önemli ve değerli şeyleri feda etmemelidirler.
Müslümanların ilk düşüncesi, imanını nasıl koruyacağı ol­malıdır ve Allah’a
kullukta hiçbir kusur yapmamalıdır. Eninde sonunda bütün mahluklar Allah’a
döndürülecektir. Döndüğünüzde imanla mı gele­ceksiniz yoksa canla mı Allah
nezdinde can uğruna feda edilmiş iman mı yoksa iman uğruna feda edilmiş can mı
daha makbuldur? İşte dünyada bunu düşünerek yaşayacak ve öleceksiniz.”

Üçüncü ve dördüncü ayette deniliyor ki; “siz iman ve iyilik
uğruna dünyanın bütün nimetlerini kaybeder ve salt dünyevi açıdan başarısız
ka­lırsanız dahi, bunun telafisi mümkündür. Ve sadece telafi değil, Allah
ka­tında bunun büyük bir mükâfatı vardır.”

Son ayetlerde denilmiştir ki, “hicret ederken can korkusu gibi
mal korkusu da olmamalıdır. Dünyada yer altında ve yer üstünde, denizde ve
havada sayısız böcek, hayvan ve yaratıklar vardır. Bunlardan hangisi ken­di
rızkını kendisi taşıyor? Onları geçindiren ve yaşatan kimdir? Nereye gi­derlerse
gitsinler, hangi şartlarda olurlarsa olsunlar, onlara Allah rızık ver­miyor mu?
Onun için, iman sahipleri Allah uğruna memleket ve kavimle­rini terk ederken
malları ve rızıkları için endişe etmemelidirler. Diğer mah­luklara rızkını veren
Allah onlara da rızıklarını verecektir.”

Hakka davet yolunda bazen ansızın beklenmedik durumlarla
karşıla­şılabilir. Bu gibi durumlarda bir müslüman için bu dünyanın bütün
nimet­lerini terk edip Allah’a güvenerek kelleyi kolluğa almaktan başka çare
kal­maz. Bu gibi durumlarda, her şeyi önceden plânlamak, zarar ve yarar
he­sabını çıkarmak ve canlan ile mallarını korumak sevdasında olanlar hiçbir şey
yapamazlar. Onlardan hiçbir hayır beklenemez. Aslında her şeyin ani­den tersine
döndüğü ve şartların değiştiği zamanlarda kelleyi koltuğa alan ve Allah uğruna
her şeyi feda etmeye hazır olan gerçek mü’minlerin ve fe­dailerin azminden ve
fedakârlıklarındandır ki, Allah’ın kelimesi yükseli­yor ve bunun yanında bütün
batıl kelimeler yerin dibine batmış oluyorlar.

Kur’an-ı Kerim’in bir başka yerinde şöyle buyuruldu:

“(Ey Rasûlüm, tarafımdan) de ki: ‘Ey iman eden kullarım,
Rabbiniz­den korkun. Bu dünyada iyilik edenlere sevap var. Allah’ın arzı
geniştir. Ancak sabredenlerin mükâfatı hesapsız verilir.” (Zümer; 10)

Burada da iman sahiplerine deniliyor ki; Allah’a kulluk etmek
bir yer­de zorlaşmışsa, O’nun dünyası geniştir, iman sahipleri başka bir yere
gidebilirler. Bunun yanı sıra kendilerinin hem dünyada hem ahirette Allah’tan
iyi mükâfat alacaktan da müjdelenmişir. imân sahipleri hem dünyadaki
yaşantılarını düzeltiyorlar, hem de âhirette Allah’ın lütuf ve ihsanına nail
oluyorlar. Zira, onlar Allah’ın dini için dünyanın bütün nimet ve imkânla­rını
evlerini barklarını terk ediyor, evsiz ve çaresiz kalıyor, vatansız ve
milliyetsiz kalıyor, yabancı bir memlekette ve yabancı insanların arasına
giriyorlar. Bunun için, bu gibi insanlara sınırsız ödül vardır.

29.1.3. Hicret
İle İlgili Talimat

Kur’an-ı Kerim’de Mekkeli müslümanlar sadece hicrete teşvik
edil­mekle kalmadılar, kendilerine bu hususta iki talimat da verildi.

Müslümanlar Hıristiyan bir ülkeye hicret ettikleri için Meryem
sûresi indirildi. Bu sûrenin ilk iki rükûsunda Hazreti Yahya ile Hz. Îsa’nın
hikâyesi anlatılmıştır. Bu, müslümanlara bir uyarıydı. Gerçi müslümanlar mazlum
mülteciler olarak bir Hıristiyan devletine gidiyorlardı. Fakat, orada din ve
imanlarından zerre kadar taviz vermemeleri isteniyordu. İndirilen Meryem sûresi,
Hıristiyanlığın gerçekte ne olduğunu ve nasıl tahrif edildi­ğini dile
getiriyordu. Böylece, müslümanlar durumun farkına varacaklardı ve
Hıristiyanların bid’atine ve hurafelerine kendilerini kaptırmayacaklardır. Onlar
aynı zamanda Hıristiyanların bulunduğu bir memlekette Hıristiyanlı­ğın ve Hz.
Îsa’nın gerçek vaaz ve telkinlerini unutmamalıydılar. Her ne olursa olsun, Hz.
Îsa’nın Allah’ın oğlu olduğunu kabul etmemeliydiler.

Müslümanlara verilen ikinci talimat şuydu:

“Ehl-i kitap ile yalnız en güzel şekilde mücadele edin. Onlardan
zul­medenlerle ise şiddetle mücadele edebilirsiniz. Ve ‘Biz hem bize indirile­ne
hem de size indirilene iman ettik. Bizim de sizin de ilâhınız birdir. Biz O’na
teslim olanlarız’ deyin.” (Ankebût; 46)

Yani Hıristiyanlarla karşı karşıya geldiğiniz zaman onlardan
zalim olanlarla uğraşmayınız. Zira, onlarla uğraşmak vakit ve enerjinin
ziyanın­dan başka bir şey değildir. Fakat, biraz anlayışlı olanlarla serinkanlı,
yu­muşak başlı ve Hakkı kabul etmek eğiliminde olanlarla muhtelif dini ko­nuları
medeni ölçülerde, iyi bir dille ve delillerle tartışabilirsiniz. Onlara deyiniz
ki, siz dik kafalı veya mutaassıp kimseler değilsiniz. Onlara hem onların
kitabının hem kendi kitabınızın Allah’tan geldiğine inandığınızı söyleyiniz. Her
ikinizin Allah’ın bir olduğunu, O’nun gönderdiği emirlerin aynı olduğunu onlara
söyleyiniz.

29.1.4.
Habeşistan’a Yapılan İlk Hicret

Şartlar tamamıyla dayanılmaz hale gelince Recep 45. Am’ul-Fil’de
(Nübüvvetten sonra 5. yılda) Rasûlullah (a.s.) Ashab-ı Kiram’ı toplayarak
kendilerine şöyle buyurdu: “Habeşistan’a giderseniz iyi edersiniz. Oranın bir
kralı vardır. Orada kimseye zulüm yapılmaz ve orası iyilik diyarıdır. Size gelen
bu âfet def olununcaya kadar orada kalın.” Müslümanların Ha­beşistan’a hicreti
için bu ilk ve kesin emirdi, bunun üzerine, Habeşistan’a ilk göç yapıldı.
Muhacirlerin ilk kafilesinde 11 erkek ve 4 kadın vardı. Kureyşli kudurmuş
serseriler bu kafileyi kıyıya kadar takip ettiler. Ama kafiledekilerin talihi
yaver gitti ve tam zamanında Şuaybe limanından Ha­beşistan’a kalkan bir gemiye
binebildiler.

29.1.4.1.
Habeşistan’a İlk Hicret Eden Müslümanlar

İbni Hişâm’ın İbni İshâk’a dayanarak kaydettiği ilk muhacirlerin
liste­si şöyledir:

1. Hz. Osman bin Affân (Beni Ümeyye’den).

2. Hz. Rukayye binti Hz. Muhammed (a.s.), Hz. Osman’ın zevcesi.
(İbni Abd-il-Berr bu hâtûna Ümm-ü Eymen’in eşlik ettiğini yazmıştır).

3. Hz. Ebu Huzeyfe bin Utbe bin Rebî’a (Beni Abdi Şems bin Abdi
Menâftan).

4. Hz. Sehle binti Süheyl bin Amr (Hz. Ebu Huzeyfe’nin karısı,
ki Beni Amir bin Lueyy’dendi).

5. Hz. Zübeyr bin el-Avvam (Hz. Hatice’nin yeğeni ve Rasûlullah
(a.s.)’ın teyze oğlu Beni Esed bin Abdul-Uzza bin Kusayy’dandı).

6. Hz. Mus’ab bin Umeyr (Beni Abdud-Dar bin Kusayy’dan).

7. Hz. Abdurrahman bin Avf (Beni Zühre bin Kılâb’dan).

8. Hz. Ebu Seleme bin Abdul-Esed (Beni Mahzûm’dan).

9. Hz. Ümm-ü Seleme (Hz. Ebû Seleme’nin zevcesi. Beni
Mah­zûm’dan olup Ebû Cehl’in amca kızıydı).

10. Hz. Osman bin Ma’zun (Ümmül Muminin Hz. Hafsa’nın dayısı,
Beni Cumah’dandı).

11. Hz. Amir bin Rebia el-Anzi (Al-i Hattâb’ın müttefiki olan
Beni Adiyy’den).

12. Hz. Leylâ binti Ebî Hasme (Hz. Amir’in karısı olup Beni
Adiyy’dendi).

13. Hz. Ebû Sabre bin Ebi Ruhm (Beni Amir bin Lueyy’den).

14. Hz. Süheyl bin Beyda (Beni el-Hâris bin Fihr’den).

İbn Sa’d, Vâkıdî’ye istinâden bu listeye iki isim daha
eklemiştir: Hz. Hâtıb bin Amr bin Abdi Şems ve Hz. Abdullah bin Mes’ud, ki Beni
Zühre’nin müttefiklerindendi. İbn İshâk’ın rivâyetine göre daha sonra bunlara Hz.
Ca’fer bin Ebi Tâlib de katılmıştı. Fakat Musa bin Ukbe’nin “Meğâzi”de
belirttiği gibi Hz. Ca’fer ilk değil, ikinci hicretle Habeşistan’a var­mıştı.
İbn İshâk ise Hz. Abdullah bin Mes’ud’un, ilk değil, ikinci hicretin
muhacirlerinden olduğunu yazmıştır. Zürkâni ise bazı siyerlere dayanarak Hz. Ebû
Sabre ile beraber karısı Ümm-ü Gülsüm’ün de Habeşistan’a gitti­ğini ifade
etmiştir. Beyhakî Hz. Enes’in rivâyetini nakletmiştir; buna göre hicret için ilk
önce yola çıkan Hz. Osman (r.a.)’dı. Rivayete göre Rasûlullah (a.s.), Hz. Lût
(a.s.)’dan sonra kendi ailesiyle birlikte hicret eden ilk şahsın Hz. Osman
olduğunu buyurmuştur.

29.1.4.2.
Muhacirlerin Habeşistan’daki Durumu

İbni Cerir Taberî’nin dediği gibi Kureyşliler Habeşistan’ı çok
iyi bili­yorlardı. Habeşistan Kureyşlilerin ticaret yeriydi ve mallarını götürüp
ora­da satarlar ve oradan iyi bir kârla dönerlerdi. Bu yüzden Mekke’den giden
ilk muhacir kafilesi hiçbir güçlükle karşılaşmadı ve hiçbir yabancılık çek­medi.
Bizzat muhacirlerin ifadelerine göre; “biz orada çok iyi durumday­dık. Dinimiz
konusunda huzur ve emniyette. Biz Allah’a ibadet ediyorduk ve kimse bizi
rahatsız etmiyordu. Biz ne eziyet görüyorduk ne de kötü lâflar dinliyorduk.”

29.1.4.3.
Muhacirlerin Peşinden Bir Kureyş Heyeti Habeşistan’a Gidiyor

Kureyşliler baktılar ki, Mekke’den Habeşistan’a giden
müslümanlar oraya iyice yerleşmiştir ve din ve inançlarına da kimse mani
olmuyor. Bu­nun üzerine bu müslümanları geri getirebilmek maksadıyla bol
hediyeler­le Amr bin el-As ile Abdullah bin Ebi Rebi’a’yı Habeş İmparatoru
Necâşî (Negus)ye yolladılar. (Buhârî’de bu imparatorun adı Esname olarak
yazıl­mıştır). Kureyş heyetiyle ilgili tarihi kayıtlarda biraz ihtilaf vardır.
Bazı kayıtlara göre bu heyette Umâre bin Velid bin Muğire de yer almıştı. Bazı
diğer kayıtlara öre ise Amr bin El-As birinci ve ikinci hicret sırasında
Necâşî’ye gönderilmişti. İlk gidişinde yanındaki Umâre idi, ikinci gidişin­de
ise Abdullah. Fakat İbni İshâk her iki defasında Amr’ın yanında Abdul­lah’ın yer
aldığını ifade etmiştir.

29.1.4.4.
Muhacirlerin Dönüşü ve Bunun Sebepleri

Aynı yıl Ramazan ayında öyle bir olay meydana geldi ki, bu
olayla ilgili haber Habeşistan’daki müslümanlara, “Mekkeli kâfirler müslüman
olmuşlar” şeklinde ulaştı. “Olay şuydu: Bir gün Harem’de Kureyşlilerin büyük bir
toplantısı yapılırken Hazreti Peygamber (a.s.) de oraya gitti ve birden bire
konuşma yapmaya başladı. Hz. Peygamber (a.s.)’in mübarek ağzından çıkan ilk
sözler, Necm sûresinin ayetleriydi. Allah’ın kelâmı öy­lesine tesirliydi ki,
muhalifler bunu can kulağıyla dinlemeye başladılar ve her zaman yaptıkları gibi
gürültü patırtı çıkarmayı bile unuttular. Ayetle­rin sonunda Hz. Peygamber
(a.s.) secde elti. Orada bulunanlar da kendile­rini onun etkisinden kurtaramamış
olacaklar ki, hemen secdeye geçtiler. Buhârî, Müslim, Ebu Dâvud ve Nesâî’de yer
alan Abdullah bin Mes’ûd’un rivâyetine göre; “Rasûlullah (a.s.)’ın Kureyşlilerin
açık bir toplantısında ve İbn Merdûye’ye göre Harem’de okuduğu Kur’an-ı Kerim’in
bu ilk sûresiydi.” Bu toplantıda hem müslümanlar, hem kâfirler vardı. Sûrenin
sonunda secde ayetine gelince Rasûlullah (a.s.) secde etti ve kendisini gö­ren
diğer herkes de secde etti. Secde edenler arasında Hz. Peygamber (a.s.)c ve
İslâm’a muhalefette ön safta yer alan Kureyş’in en büyük kabile reisleri de
vardı. Secde etmeyen sadece Ümeyye bin Halefti. O da yumru­ğunu sıkarak alnına
dokundu ve kendisi için bunun kâfi olduğunu söyledi. Bu olayın diğer görgü
tanığı Hz. Muttalib bin Ebi Vedâ’a’dır ki o zamana kadar müslüman olmamıştı.
Nesâî ve Müsned-i Ahmed’de yer alan Hz. Muttalib’in rivâyeti şöyledir: “Rasûlullah
(a.s.), Necm sûresini okuduktan sonra secde edince toplantıda bulunan herkes
secdeye gitti, ama ben secde etmedim. Bunun telâfisini şimdi yapıyorum, ki ne
zaman bu sûre okunsa secde etmeden edemem.” İbni Sa’d, Vâkıdi’ye dayanarak Velid
bin Muği­re’nin, çok ihtiyar olduğu ve secde edemediği için bir eline bir avuç
toprak alıp alnına sürdüğünü beyan etmiştir.

Bu olaydan ötürüdür ki, Habeşistan’da bulunan müslümanlara,
bütün Mekkeli kâfirlerin müslüman olduğu yolunda haberler ulaştı. Ne var ki,
gerçekten böyle olmamıştı. Kur’an-ı Kerim’in sihirli sözleri dayanılmaz üslûbu
Kureyşli kâfirleri bir an için sekteye uğratmıştı ve onlar secde etmişlerdi. Ama
biraz sonra akılları başlarına gelince büyük bir hata işle­diklerini düşündüler
ve kendilerini lanetlemeye ve suçlamaya başladılar. Bazı diğer kimseler de
itiraz etmeye başladılar ki; “siz ne biçim insansı­nız, bizi Kur’an-ı Kerim’i
dinlemekten men ediyor ve Muhammed (a.s.)’e tabi olmamızı istemiyorsunuz, ama
kendiniz ona secde ediyorsunuz?” Bu­nun üzerine kabile reisleri ve müşrikler
kendilerini kurtarmak için bahane uydurmaya başladılar ve dediler ki: “Muhammet
ayetleri okurken, ‘bun­lar yüksek rütbeli ilahelerdir ve onların şefaati
muhakkak beklenmelidir’ dediği için biz secde ettik.” Fakat Necm sûresini
gerçekten okuyan ve bi­len bir kişi Rasûlullah (a.s.)’ın böyle bir şey
söyleyebileceğine inanabilir mi?

29.1.4..5. Burada Bir
Parantez Açalım ve Önemli Bir Noktaya Değinelim

Ne gariptir ki, bizde de bazı müfessir ve muhaddisler Mekkeli
kâfir­lerin bu safsatasına uymuş ve onların duyduklarını iddia ettikleri sözleri
sanki sahiden Rasûlullah (a.s.)’ın mübarek ağzından çıkmış gibi mütalaa etmişler
ve yorumda bulunmuşlardır. Söz konusu müfessir ve muhaddis­ler bu hususta böyle
bir hikâye uyduruyorlar: “Sözde Rasûlullah (a.s.), İs­lâm’a karşı kâfirlerin
nefretini kaldıracak ve onların İslâma daha çok yak­laşmalarını sağlayacak bir
takım vahiylerin gelmesini arzu ediyordu. Rasûlullah (a.s.) bu istikamette
düşünürken ve kendisi Kureyşlilerin bir top­lantısında iken Necm sûresi nâzil
oldu ve kendisi bunu okumaya başladı. Rasûlullah (a.s.), “e-feraeytüm ul-lâte
ve-l-uzzâ ve menâte-s-sâlisete-l-uhrâ” sözlerine gelince ağzından şu kelimeler
dökülüverdi: “Tilke-l-ğarânikat-el-ulâ ve inne şefâ’atehünne le-tercâ” (bunlar
yüksek rütbeli tan­rıçalardır ve onların şefaati muhakkak beklenmelidir). Bundan
sonra Rasûlullah (a.s.) sûrenin diğer ayetlerini normal olarak okumaya devam
etti, ta ki sûrenin sonunda secde etti ve diğer müslümanlar ile müşrikler de
secde ettiler. Mekkeli kâfirler dedi ki, “artık bizimle Muhammed arasında
herhangi bir ihtilâf kalmamıştır. Biz de zaten aynı şeyi diyoruz. Yani Hâlik
(yaratıcı) ve Râzık (rızık veren) Allah’tır, ama mabûdlarımız Allah katında
bizim için şefaatte bulunacaklardır.” Akşam Hz. Cebrâil geldi ve Rasûlullah’a
dedi ki: “Siz ne yaptınız? Ben bu sözleri getirmemiştim.” Bu­nu duyunca gûyâ
Rasûlullah (a.s.) çok üzüldü. Bunun üzerine Allah İsrâ suresinin şu ayetlerini
indirdi[1]:

“Onlar bizim sana vahyeylediğimiz şeyden bizim üzerimize iftira
edesin diye seni bile fitneye düşüreceklerdi. Öyle olursa seni dost
edine­ceklerdi.Eğer biz seni dinde sabit kılmasaydık onlara az bir şey
meylede­cektin. O takdirde sana gerek hayatta ve gerekse öldükten sonra iki kat
azap tattırırdık. Sonra azabımızı defedecek bir yardımcı da bulamaya­caktın. ”
(Ayet; 73-75)

Bu olay Rasûlullah (a.s.)’ı sürekli olarak tedirgin etti ve
üzüntülü ol­masına sebep oldu. Ta ki, Hacc sûresinin 52. ayeti indi. Bu ayette
Rasûlullah teselli edildi ve kendisinden önceki peygamberlerin aynı hataya
düştükleri, onların arzu ettikleri şeytanın karıştığı, fakat Allah’ın daha sonra
Şeytan’ın bu şerrlerini ortadan kaldırdığı ve ayetlerini sağlamlaştırdığı
kaydedildi.

Diğer tarafta, Kur’an-ı Kerim’i dinledikten sonra Kureyşli
kâfirlerin secde etmesi,Habeşistan’daki müslümanlara başka türlü ulaştı ve onlar
zannetti ki Hz. Peygamber (a.s.) ile Mekkeli kâfirler arasında mütareke ve sulh
gerçekleşmiştir. Bu sebeple, muhacirlerin çoğu Mekke’ye geri döndü­ler. Geri
döndükten sonra İslâm ile küfr arasında anlaşmaya varıldığı yo­lundaki
haberlerin yanlış olduğunu, ikisi arasındaki düşmanlığın aynen devam ettiğini
gördüler.”

Yukarıda naklettiğimiz hikâye, İbn Cerir ve diğer birçok
müfessirin tefsirlerinde İbni Sa’d’ın “Tabakatında Vahidinin “Esbab-ı
Nüzül”ünde, İbn İshâk’ın Siyer’inde, Musa bin Ukbe’nin “Meğazi’sinde, İbn Ebi
Hâtim, İbn’ul-Münzir, Bezzâr, İbn Merdûye ve Taberânî’nin hadis kitaplarında yer
almıştır. Bu hikâyenin râvileri ise şunlardır: Muhammed bin Kays, Muhammed bin
Ka’b Kurazi, Urve bin Zübeyr, Ebû Salih, Ebu’l-Âliye, Sa’id bin Cubeyr, Dahhâk,
Ebu Bekr bin Abdurrahman bin Hâris, Katâde, Mücâhid, Süddi, İbn Şihâb Zührî ve
İbn Abbas. Dikkat edilirse, bunlardan Hz. İbn Abbas’ın dışında kimse sahabe
değildir. Hikâyenin ufak tefek bir­çok çelişkili ve tutarsız tarafları vardır;
ama bunların en dikkati çekeni iki tanedir. Birincisi, pulların methinde Hz.
Peygamber (a.s.)’in söylediği id­dia edilen sözler hemen hemen her rivayette
değişiktir. Biz bunları dikkat­lice tasnif ettik ve inceledik. Baktık ki, 15
ayrı ifade kullanılmıştır. İkinci büyük çelişki, bu sözlerin Kur’an-ı Kerim’in
ayetlerine giriş şekliyle ilgili­dir. Bazı rivayetlere göre bu kelimeler, vahiy
sırasında Şeytan tarafından Rasûlullah (a.s.)’ın gönlüne indirilmiş ve
Rasûlullah (a.s.)’da bunların Cebrail tarafından geldiğini zannetmiş. Bazı
rivayetlere mübarek ağzın­dan yanlışlıkla dökülüvermiş. Bazı rivayetlere göre bu
kelimeler, Rasûlullah (a.s.) uyukladığı bir sırada gayri ihtiyari olarak
ağzından çıkmış. Bazı­ları diyor ki, Rasûlullah (a.s.) bunları kasten söyledi;
ama soru ve hayret belirtici şekilde. Yine bazıları diyor ki; Şeytân, Rasûlullah
(a.s.)’ın konuş­masına karışmış ve onun sesiyle birlikle bu kelimeleri ortaya
atıvermiş, orada bulunanlar da bu sesin Hazreti Peygamber’e ait olduğunu sanmış.
Yine başka rivayetlere göre bu sözleri söyleyen orada bulunan müşrikler­den
biriymiş.

Bazı mümtâz müfessir ve âlimler, meselâ İbn Kesir, Beyhâki, Kâdı
İyâd İbni Huzeyme, Kâdı Ebû Bekr İbn’il-‘Arabi, İmam Râzi, Kurtubî Bedreddin,
Aynî, Şevkani ve Alûsi vs. bu hikâyenin tamamıyla uydurma ve asılsız olduğunu
belirtmişlerdir. İbn Kesir, bu hususta şunları yazmış­tır: “Bu hikâye hangi
senetlerle rivayet olunmuşsa hepsi “mürsel” ve münkatı”dırlar. Ben bu hususta
hiçbir sahih-i muttasil senede rastlamadım.” Beyhakî de diyor ki: “Nakil
itibariyle bu hikâye ispatlanmış değildir.” İbni Huzeyme’ye bu hususta bir soru
sorulunca kendisi dedi ki: “Bu hikâyeyi zındıklar (dinsizler) uydurmuşlardır.”
Kadı İyâz diyor ki: “Bu hikâyenin zayıflığı, sıhâh-ı sitte müelliflerinden
hiçbirinin bunu nakletmemiş olma­larından ve sahih-i muttasıl sağlam senedlerle
güvenilir râviler tarafından da naklolunmamasından ortadadır.” İmam Râzi ile
Kâdı Ebû Bekr ve Alûsi bu mevzuyu enine boyuna tartışarak şiddetle
reddetmişlerdir. Fakat, beri tarafta Hafız İbni Hacer gibi büyük bir muhaddis ve
Ebu Bekr Cessas gibi tanınmış fakihler ve Zemahşeri gibi akılcı müfessir ile
İbni Cerir gibi müfessir, tarihçi ve fıkıh âlimi bu hikâyenin doğru olduğunda
ısrar etmiş­lerdir. Bunlara göre Hacc sûresinin 52. ayeti bu hikâyenin doğru
oluşunun bir ispatıdır. İbni Hacer şunları da kaydediyor:

“Sa’id bin Cubeyr’in başvurduğu yolun dışında diğer hangi
yollarla, bu hikâye rivayet edilmişse onlar da zayıf ya da munkatı’ (kesik)dır.
Ama anlatımların çokluğu bunun bir aslının olduğunu gösteriyor. Ayrıca Bezzâr’ın
çıkardığı rivayetler silsilesiyle bu hikâyenin en az bir adet ke­sintisiz
bağlantısı kurulmuştur. (Bu bağlantı şöyledir: Yusuf bin Hammâd, Ümeyye bin
Hâlid, Şu’be, Ebi Bişr, Sa’id bin Cubeyr ve İbni Abbas). İki yoldan da bu hikâye
“mürsel”dir ama bunun râvileri sahih (doğru) kaynaklara göredir. Bu iki yol
Taberî tarafından naklolunmuştur. Bunlardan biri silsilenin başında, Yunus bin
Yezid ve İbn Şihâb ve diğer silsilenin başında Mu’temir bin Süleyman, Hammâd bin
Seleme ve Dâvud bin Ebi Hind ile Ebi’l-Aliye bulunuyorlar.”

Bu hikâyeyi kabul etmiş olanlar için bir şey diyemeyeceğiz;
çünkü onlar bunun zaten doğru olduğuna inanıyorlar. Fakat, burada şu hikâyenin
muhaliflerine bir çift sözümüz olacaktır. Gerçek şu ki, muhalifler de bunu
hakkıyla eleştirmemişlerdir. Muhaliflerin bir grubu bunu reddediyor çün­kü,
bunun kaynakları veya senetleri zayıftır. Demek ki, bu zevat, senetle­rin
kuvvetli olması halinde bu hikâyeyi aynen kabul edeceklerdi. İkinci grup bunu
reddediyor, zira böyle bir hikâye bütünüyle dinimize gölge dü­şürüyor ve dinle
ilgili her şey şaibe ve şüphe altında kalmış oluyor. Böyle bir durumda Şeytan’ın
müdahalesinin haddi hesabı olmaz. O’nun nerede ne yaptığını kestirmek güç olur.
Aynı şekilde Rasûlullah (a.s.)’ın şahsi ve nefsani söz ve hareketlerinin nerede
başlayıp nerede bittiğini hesaplayamayız. Bu tür düşünce ve deliller belki de
iman etmeye azimli olanları tat­min edebilir, ama başka kimseleri değil. Meselâ,
zaten her şeye şüphe ile bakan ve titiz bir incelemeden sonra iman edip etmemeye
karar verecek kimseler için böyle bir düşünce hiç de yararlı olamaz. Bu gibi
şüpheci ve kararsız kimseler, şüphelendikleri her şeyi dinden çıkarma yoluna
gitme­yeceklerdir. Onlar kolayı düşünecekler ve diyecekler ki, en az bir tane
meşhur sahabî ve birçok tabii ve tebe’ut-tabi’in ve çeşitli güvenilir
raviler­den naklonunan bir hikâye, sadece din şaibe altında kalıyor diye niçin
red­dedilsin. Bu hikâyenin şüpheli olduğunu düşünmektense dinin tümünün şüpheli
ve şaibeli olduğunu düşünecekler ve bunu tümden reddedecekler­dir.

Şimdi tenkidin doğru ve makul yolu ne olabilir? Biz hangi
ölçülere dayanarak -senetleri, kaynakları ve rivayetleri ne kadar kuvvetli
olursa ol­sun- bu hikâyenin uydurma olduğunu ispatlayabilir ve bunu
reddedebili­riz? Gelin, o ölçü ve kıstaslara bakalım:

Evvelâ, hikâye kendi içinde çelişkili ve tutarsızdır. Hikâyede
denili­yor ki olay, Habeşistan’a ilk hicret yapıldıktan sonra meydana gelmişti.
Nitekim bu olayla ilgili haberi alır almaz Habeşistan’daki Müslümanlardan bir
grup ümitlenerek Mekke’ye dönüverdi. Ama, buraya bir nokta koyup büyük tarih
farklarına bir göz atalım:

– Muteber tarihi kayıtlara göre Habeşistan’a ilk hicret
Nübüvvet’ten sonra Recep 5. yılda yapılmıştı. Habeşistan’daki muhacirlerin bir
grubu, İslam ile Küfr arasındaki sulh haberini öğrenip üç ay sonra yani aynı
yılın Şevval ayında Mekke’ye dönmüş oldu. Bu demektir ki hikâyede anlatılan olay
da mutlaka Nübüvvet’ten sonra 5. yılda cereyan etmiştir.

– İddialara göre; Rasûlullah (a.s.)’ı serzeniş etmek ve uyarmak
üzere İsrâ sûresinin ilgili ayeti inmiştir. Ama İsrâ suresinin Mi’rac’dan sonra
in­diği herkesçe bilinmektedir. Muteber rivayetlere göre Mi’rac Nübüvvet’ten
sonra 11. ve 12. yılda meydana gelmiştir. Bundan çıkan sonuç şudur: Al­lah’ın
tekzibi ve uyarısı anlatılan olaydan tam 5-6 yıl sonra yapılmıştır!

– Teselli olarak indirildiği söylenen Hacc sûresinin 52.
ayetinin ise bütün sûre ile birlikte Medine’ye hicretten sonra yani 1. Hicri
yılda indiği bizzat sûrede işlenen konunun ifade tarzından anlaşılıyor. Demek ki
Allah’ın tekzib ve uyarısından sonra da 2-2,5 yıl geçtikten sonra Cenab-ı
Al­lah’ın Rasûlullah (a.s.)’ı affettiği ve olayın, Şeytan’ın bir oyunuyla
meyda­na geldiği beyan olunmuştur!

Aklı başında olan bir kişi, Allah’ın kelâmına Şeytan’ın veya
şahsi söz­lerinin karışmasından altı yıl sonra tekzip ve uyarının yapıldığını ve
bu fi­ilin affının ya da sözü edilen karışık sözlerin iptalinin 9 yıl sonra
yapıldı­ğını kabul edebilir mi?

Sonra, hikâyede iddia edildiği gibi, hatalı okuma ya da karışma,
Necm sûresinin okunuşu sırasında meydana geldi ve bahis mevzuu sözle­ri.
Peygamber (a.s.), Şeytan’ın vesvesesi, oyunu ya da kendi ard düşünce­siyle
okuyuverdi. Yine bu iddialara göre Rasûlullah (a.s.) sûrenin başında ve sonunda
herhangi bir hataya düşmedi. Bundan sonra deniliyor ki, Mek­keli kâfirler bu
sözleri dinledikten sonra sevinçten uçmaya başladılar ve artık Hz. Muhammed ile
kendileri arasında herhangi bir ihtilaf ve kavga­nın kalmadığını ilân edip secde
ettiler. Şimdi Necm sûresinin ilgili bölü­münü okuyalım:

“Bana haber verin ki, Lât ve Uzza’ya mı tapıyorsunuz? Diğer
üçün­cüsü olan Menat’a mı ibadet ediyorsunuz. (Bunlar Yüksek rütbeli
tanrıça­lardır ve onların şefaati muhakkak beklenmelidir). Erkek sizin dişi
O’nun mu? O takdirde bu insafsız bir taksimdir. Bu putlar sizin ve babalarınızın
uydurdukları isimlerden başka bir şey değildir. Allah bunun için bir hüc­cet
indirmedi. Onlar ancak zanna ve nefislerinin istediğine tabi olurlar. Halbuki
kendilerine Rabblerinden bir hidayet gelmiştir.” (Necm; 19-23)

Görüyor musunuz? Yukarıdaki ayetlerde parantez içinde aldığımız
sözler ne gibi bir tezât ve tenakuz yaratmıştır? Bir yandan deniliyor ki, “sizin
tanrıçalarınız çok değerli, tapılmaya layık yaratıklardır”; diğer yan­dan da
buyuruluyor ki: “Enayiler, siz ne yaptığınızı biliyor musunuz? Siz bunların
Allah’ın kızları olduğunu nereden çıkarıyorsunuz? Bu nasıl ada­let ve insaftır
ki, siz kendinize erkekleri ayırıyorsunuz ve Allah’a kadınları bırakıyorsunuz?
Gerçekte bunlar birer uydurma ve safsatadır. Bu gibi ayı­rımların Allah ile
hiçbir ilgisi yoktur.” Bir kişi aynı konuşmasında bu bir­birinden zıt iki şeyi
söyleyebilir mi? Bir an için farz edelim ki, bu saçma sapan sözler aklı başında
olan bir kişinin ağzından çıkmaz ve diyelim ki Şeytan, Rasûlullah (a.s.)’a galip
(!) gelip ağzından bu birbirini tutmayan sözleri döktürüvermiştir! Fakat
toplantıda bulunan Kureyşlilerin o kosko­ca kalabalığı deli miydi? O kâfir ve
müşrikler akıllarını mı kaçırmışlardı ki, önce kendi tanrıçalarının methini
duyunca sevinçten göbek atmaya başladılar, ama bundan sonra aynı tanrıçaların
mütemadiyen kötülenmesi, eleştirilmesi, aşağılanması ve batıl itikatlarıyla alay
edilmesini tamamıyla duymazlıktan geldiler. Onlar sağır mıydı yoksa dilsiz mi?
Yoksa onlar sa­dece tanrıçalarının övgüsünü duydular da, sonra onların
lanetlenmesini işitemediler ve hiçbir tepki göstermediler mi? Toplantının
sonunda da hep beraber secdeye gittiler. Sadece bu değil, Necm sûresinin bundan
sonraki bölümlerinde ve sonuna kadar putperestlik ağır bir dille yerilmiş ve
tarih­ten sapık ve putperest milletlerin örneği verilerek Kureyşli kâfirlerin
doğ­ru yola gelmeleri istenmiştir. Kureyşliler, bütün bunları sessizlik içinde
dinledikten sonra, sûrenin başındaki sadece bir cümle yüzünden “bugün bizimle
Muhammed arasındaki kavga bitti” diyebilirler miydi?

Olayın kendi içindeki tutarsızlığı işte böyledir. Bundan sonra
gelin bakalım; hikâyede bahsedilen üç sûre ve bu surelerin ayetleri acaba aynı
sırayla mı inmiştir, yoksa tarihi kayıtlar başka gerçekleri mi ortaya
koy­maktadırlar? Hikâyede deniliyor ki, değişiklik ve ekleme Necm suresinde
olmuştur. Bu ayetlerin ve surenin Nübüvvet’ten sonra beşinci yılda indiği
belirtiliyor. Bundan sonra İsra sûresiyle Rasûlullah (a.s.)’ın ikaz edildiği,
Hacc suresinin 52. ayetiyle de yanlışlıkla eklenmiş olan ayetin iptal edil­diği
ve Rasûlullah (a.s.)’ın teselli edildiği kaydedilmiştir. Şimdi ortada iki
ihtimal kalıyor. Ya ekleme ve karışım olayının meydana geldiği sırada tekzip ve
tescili ile ilgili ayetler inmiştir. Ya da bu ayetler sıra ile İsra ve Hacc
süreleriyle birlikte inmiştir. Eğer durum düşünülen ilk ihtimal gibiy­se, söz
konusu iki ayet neden Necm sûresine ilave edilmedi? Ve neden al­tı yıl
beklendikten sonra İsra sûresi indiği zaman, tekzip ve tenbih eden bu ayetler
oraya bir yama gibi ekleniverdi? Sonra, niçin aynı şekilde iptal ve tescili ile
ilgili ayet 2-2.5 yıl bekletildi ve Hacc sûresi ininceye kadar baş­ka bir sûreye
ilave edilmedi? Kur’an-ı Kerim böyle mi tertip edilmiş ve toplanmıştır ki bir
zamanda inen ayetler bir hayli bekletilsin, sağda ve sol­da unutulsun ve
istenilen sûreye yamalı bohça gibi ekleniversin? Şimdi, eğer yukarıda bahsedilen
ayetler böyle ayrı ayrı ve bölük pörçük nazil ol­mamışsa, o zaman tekzip eden
ayet 6 yıl sonra ve iptal ile teselli eden ayet de 8-9 yıl sonra İsra ve Hacc
süreleriyle mi indirilmiştir? Aradaki müddet farkı göz önünde bulundurulursa, bu
ayetlerin inişinin mantıklı bir tarafı olabilir mi? Eğer bu ayetler gerçekten
iddia edildiği gibi ekleme ve karı­şım olayıyla ilgiliyse, bunlar İsra ve Hacc
sûresinde ne arıyor?

İşte bu noktaya gelince olayı objektif ve makul ölçüler içinde
eleştir­memizin mümkün olduğunu görüyoruz. Yani tefsiri yapılmakta olan bir
ayetin önceki ve sonraki cümleler ile bağlantısını, fikir birliğini ve işlenen
konuyu dikkate almalıyız. İsra sûresinin 8. rukû’unu okuyun ve ondan ön­ceki ve
sonraki bölümlerine de bakın. Burada kullanılan ifade, üslûp ve iş­lenen konuda,
6 yıl önceki bir vak’a sebebiyle Rasûlullah (a.s.)’ın azarlan­masını gerektiren
herhangi bir ipucu bulunabiliyor mu? (Onlar bizim sana vahyeylediğimiz…
sözleriyle başlayan bu ayetlerde Rasûlullah (a.s.)’ın tekzip edildiğini veya
azarlandığını gösteren bir şey de yok. Bu hususu yi­ne bir kenara bırakalım.)
Aynı şekilde Hacc sûresinin 52. ayetinden önceki ve sonraki bağlantılara ve
fikir birliğine bakalım. Bu ayette hiç şöyle de­nildiği söylenebilir mi? “Ey
Nebi, 9 yıl önce Kur’an’a bir şeyler katma gibi işlediğin hata üzerine üzülme.
Bundan Önce de aynı hareketleri diğer pey­gamberler Şeytan’ın tesirinde kalarak
yapıyorlardı. Peygamberler bu gibi hatalar yapınca ve kendilerinden ya da
Şeytan’dan ilâhî kitaba herhangi bir şey katınca Allah onları iptal eder ve
ayetlerini sağlamlaştırır.”

Biz daha önce de belirttik ve burada tekrar belirtmek istiyoruz
ki, bir rivayet veya hadis, senedi ve kaynağı her ne kadar sağlam ve kuvvetli
olursa olsun, metni ve muhtevası saçma ise yanlış ve tutarsız ise ve Kur’an-ı
Kerim’in sözleriyle, tertibi, fikir birliği ve ifadeleriyle, üslubuyla çatışıyor
ise muteber ve geçerli sayılamaz. İşte bu ispatlama tarzı ve bu hususta verilen
deliller şüpheci bir kişi ve tarafsız bir araştırmacıyı bile tatmin edecek ve
susturacak mahiyettedirler. Bir mü’mine gelince, böyle bir hikâye ve olayı ilk
bakışta reddeder; çünkü bunlar Kur’an-ı Kerim’in bir değil, bir düzine
ayetleriyle çatışıyor. Bir müslüman bu hikâye ve ola­yın râvilerinin Şeytan
tarafından kandırıldığını daha kolaylıkla kabul ede­bilir; ama Hazreti Peygamber
(a.s.)’in kendi nefsinin isteğiyle Kur’an-ı Ke­rim’e bir tek kelime eklemiş
olduğuna inanamaz. Bir müslüman, Muham­med Mustafa (a.s.)’nın bir an bile
Tevhid’e biraz şirk katarak kâfirleri memnun etmek istediğini, ya Allah’ın
kâfirlerle barışması için bazı emir ve hükümler gönderdiğini düşündüğünü ya da
vahyin kendisine şüpheli ve şaibeli bir şekilde geldiğini ve Cebrail’in
sözlerine Şeytan’ın karışmasını kendisinin fark edemediğini düşünemez. Bu gibi
zan ve düşünceler Kur’an-ı Kerim’in her satır ve kelimesine büsbütün aykırıdır.
Bu tür ihti­mal ve iddialar müslümanların Kur’an-ı Kerim ve Hazreti Peygamber
(a.s.)’e olan iman ve bağlılıklarda da ters düşüyor. Sadece senet ve kaynakların
çokluğunu görerek Cenab-ı Allah, Kur’an-ı Kerim ve Hazreti Peygamber efendimiz
(a.s.) hakkında böylesine tehlikeli, zararlı ve yarala­yıcı hikâye ve olaylara
inananlara pes doğrusu! Allah bizi bu gibi hata ve günahlardan korusun.

Şimdi hadislerin bu kadar muteber ve güvenilir râvileri ile anlı
ve şanlı muhaddis, müfessir ve tarihçilerin bir hikâyeyi ispatlamak maksa­dıyla
bir araya gelmeleri sebebiyle ortaya çıkacak bir soru ya da şüpheyi de
giderirsek daha iyi olacak. Aklımıza bir soru gelebilir. Bu kadar büyük
isimlerin hepsi nasıl bir konuda yanılmış olabilirler? Bu hikâyenin hiçbir aslı
astarı yoksa, bu kadar çok muteber râvi ve bu kadar tanınmış muhad­disler, nasıl
Hazreti Peygamber (a.s.)’e ve Kur’an-ı Kerim’e böylesine kor­kunç ve ciddi bir
suçlama ve iftirada bulunabilirler? Bu sorunun cevabını biz yine hadislerin
hazinesinde bulabiliriz. Buhârî, Müslim, Ebu Davud, Nesâî ve Müsned-i Ahmed’de
bu hikâye gerçek şekliyle anlatılmıştır. Bü­tün hikâye, Hz. Peygamber (a.s.)’in
Necm sûresini tilavet etmesi ve bunun sonunda secde edince toplantıda hazır
bulunan bütün müslüman ve müş­riklerin secde etmesinden ibarettir. Bunda,
aslında hayret edilecek bir şey yoktu ve pek garipsenmemeliydi. Zira, evvela
Kur’an-ı Kerim’in bizatihi son derece tesirli ve büyüleyici bir üslubu vardır.
Üstelik, Hazreti Pey­gamber (a.s.)’in mübarek ağzıyla okunmasının bu etkiyi daha
da arttıraca­ğı unutulmamalıdır. Bu iki faktörün birleşerek toplantıdakileri
büyülediği ve secdeye gitmelerine sebep olduğu pek uzak bir ihtimal değildir.
Zaten, bundan dolayıdır ki, Kureyşliler Hz. Peygamber (a.s.)’e sihirbaz ve
büyücü gibi lakablar takıyorlardı. Bundan sonra, öyle sanılıyor ki, Kureyşliler
bu bir anlık dalgınlıkları üzerine pişmanlık duydular ve onlardan bazısı buna
bir gerekçe bulmaya çalıştılar ve dediler ki: “Vallahi biz bunu yapmak
is­temiyorduk ama biz Hz. Muhammed (a.s.)’in ağzından mabudlarımızı öven bazı
sözler duyduktan sonra secdeye gittik[2].
Diğer tarafta bu olay Habeşistan’daki müslüman muhacirlere “İslâm ile Küfr
arasında sulh te­min edildi” diye ulaştı; zira görgü tanıkları müşrik ve
müslüman herkesin aynı anda secde ettiklerini görmüşlerdi. Bu söylenti öylesine
yoğunlaştı ki Habeşistan’daki muhacirlerin hepsi değilse de çoğu Mekke’ye dönmüş
ol­du. Bu olaydan sonra aradan geçen 100 yılda, Kureyşlilerin secde etmesi olayı
bu secde ile ilgili Kureyşlilerin ileri sürdüğü gerekçe ve Habeşis­tan’daki
müslümanların yurda dönüşü, hepsi bir araya gelip gerçek bir olay şeklini aldı
ve bazı çok mümtaz alim, muhaddis, müfessir ve tarihçi bunu kabullenmek zorunda
kaldılar. İnsan, insandır. En bilgili ve imanı kuvvetli kişi bile hataya
düşebilir. Din büyüklerine büyük bir hayranlık besleyenler ise dini coşku ve
velvele yüzünden bazen hakikatlerle beraber mübalağalı hikâye ve olayları da
gerçekmiş gibi kabul ediverirler. Kötü niyetli İnsanlar ise bu iyi, dürüst
insanların sadece hata ve kötülüklerini bir yerde toplayıp bu zevat vasıtasıyla
bize intikal eden hadis-i şerif ve hatta Kur’an-ı Kerim’in tümünün güvenilir
olmayıp, hâşâ çöpe atılmaya lâyık olduğunu ispatlamaya çalışırlar.

29.1.4.6. Mekke’ye
Dönen Muhacirlerin Başlarından Geçenler

Mekkeli kâfir ve müşriklerin müslüman olduğunu zanneden
müslü­man muhacirler, Nübüvvetin 5. yılı Şevval’inde Habeşistan’dan yurtlarına
hareket ettiler. İbn Sa’d’ın ifadesine göre muhacirlerin hepsi yurda döndü. İbni
İshâk’a göre muhacirlerin bazısı döndü, bazısı da Habeşistan’da kaldı. Belazuri
ise bütün muhacirlerin döndüğünü belirtmekte yetinmemiş, ayrıca onların kimlerin
himayesine girdiğini de belirtmiştir. Bu muhacirler Mekke yakınlarına gelince
Beni Kinâne’nin bir ferdiyle karşılaştılar ve ondan Kureyş’in durumunu öğrenmek
istediler. O adam dedi ki: “Muham­med, Kureyş’in mabudları hakkında hayırlı
sözler söyleyince herkes on­dan yana çıktı. Fakat o (Muhammed) mabudlarını
tekrar kötülemeye baş­layınca, onlar (Kureyş) kendisine eskisinden daha sert
davranmaya başla­dılar. Ve onu şimdi kendi haline bırakmış bulunuyoruz.” Bunun
üzerine muhacirler arasında bir istişare yapıldı. Acaba Habeşistan’a tekrar
dönül­meli miydi, yoksa gelmişken Mekke’ye girilmeli miydi? Herkes Mekke’ye
dönme lehine karar verdi. Bunlardan her biri bir kabile reisinin himayesi­ne
Tâlib oldu. Sadece Hz. İbni Mes’ud kimsenin himayesine giremedi ve bir müddet
bekledikten sonra Habeşistan’a döndü. İbn Mes’ûd ile ilgili bu bilgiler İbni
Sa’d, Belazuri ve bazı diğer yazarlar tarafından verilmiştir. Ama İbn’ul-Kayyım,
“Zad-ul Me’âd” adlı eserinde İbni Mes’ûd’un Mek­ke’de kaldığını ifade etmiştir.
Daha önce belirtiğimiz gibi İbni İshâk, ilk hicrete Hz. İbni Mes’ûd’un
katılmadığını beyan etmiştir.

Belâzuri’nin ifadesine göre Mekke’ye dönen müslüman muhacirler
aşağıda belirlenen şekilde çeşitli eşraf ve kabile reisinin himayesine
girdi­ler:

1. Hz. Osman bin Affân’ı, Ebû Uhayha Sa’id bin el-As bin el-As
hi­mayesi altına aldı.

2. Hz. Ebû Huzeyfe bin Utbe bin Rebia’yı, Ümeyye bin Halef
hima­yesi altına aldı.

3. Hz. Zübeyr bin el-Avvâm’ı, Zeme’a bin el-Esved himayesi
altına aldı.

4. Hz. Mus’ab bin Umeyr’i, Nadr bin el-Hâris bin Kelede himayesi
al­tına aldı.

5. Hz. Abdurrahman bin Avfı, Esved bin Abd-i Yeğûs himayesi
altı­na aldı.

6. Hz. Amir bin Rebi’a’yı, As bin Vâil Sehmi himayesi altına
aldı.

7. Hz. Ebû Sabre bin Ebi Ruhm’u, Ahnes bin Şerik himayesi altına
al­dı.

8. Hz. Hâtıb bin Amr’ı, Huveytib bin Abdul-Uzza himayesi altına
al­dı.

9. Hz. Süheyl bin Beydâ’yı, kabilesinden bir kişi himayesi
altına aldı. Ama bazı rivayetlere göre kendisi bir süre Mekke’de saklandı daha
sonra Habeşistan’a döndü.

Belazuri, Vakıdi’ye dayanarak ve İbni Hişâm, İbni İshâk’a
dayanarak Hz. Osman bin Ma’zûn’un Velid bin Muğire’nin himayesine girdiğini,
an­cak diğer müslümanların büyük zulüm ve işkenceye tabi olduklarını gö­rünce
kendisinden utandığını, bir müşrikin himayesinde olmaktan üzüntü duyduğunu,
sonra Velid bin Muğire’ye gidip şunları söylediğini yazmış­lardır: “Sizin
himayenize hacetim yoktur. Bunu kaldırmanızı istiyorum.” Velid dedi ki:
“Evlâdım, himayem sırasında iyilikten başka bir şey mi gördün? Kimse sana kötü
muamelede mi bulunmuştur?” Hz. Osman bu soruya karşılık gerçek sebebi söylemedi
ve bunları söylemekle yetindi: “Hayır, ben sadece Allah’ın himayesini istiyorum.
O’nun dışında başka bi­rinin himayesine hacetim yoktur.” Velid bin Muğire dedi
ki: “O halde Harem’e gidip, benim seni himayem allına aldığımı ilân ettiğim gibi
sen de benim himayemden beraatını istediğini açıklayacaksın” dedi. Hz. Osman
bunu memnuniyetle kabul etti. Sonra ikisi Harem’e gittiler. Orada Velid dedi ki:
“Şu Osman benim himayemi iade etmeye gelmiştir”. Hz. Osman bin Ma’zun dedi ki:
“Evet doğrudur. Velid’in himâyesi benim için dürüst ve vefalı bir insanın
himayesi gibiydi. Ama bundan böyle Allah’tan başka kimsenin himayesini
istemiyorum. Bu sebepten dolayı da onun (Velid’in) himayesini iade ediyorum.”

Tam o sıralarda Arabistan’ın önde gelen şairlerinden Lebîd bin
Rebi’a Mekke’ye geldi ve şiirlerini okurken şöyle bir mısra okudu:

“Dikkat edin Allah’tan başka her şey batıldır.” Hz. Osman “çok
doğru söyledin” dedi. Bunun üzerine ikinci mısrası­nı okudu:

“Ve her nimet er geç kaybolacaktır.”

Hz. Osman “işte bu yanlıştır. Cennet gibi bir nimet hiçbir zaman
yok olmaz” dedi. Lebid bu sözler üzerine sinirlendi ve Kureyşlilere dedi ki:
“Pes doğrusu, sizlerle sohbet etmek ve sizlerle konuşmak şimdiye kadar böylesine
rahatsız edici değildi.” Bunu duyan Beni Muğireli bir şahıs Hz. Osman’a bir
tokat attı. Tokadın darbesiyle Hz. Osman’ın bir yüzü morardı. Velid bin Muğire
alaylı bir edâ ile “Oğlum, bununla ne kazandın?” diye sordu. “Benim ikinci gözüm
de böyle bir darbe istiyor” diye cevap verdi Hz. Osman. Velid dedi ki: “Halbuki
sen iyi bir himaye altında idin.” Hz. Osman da cevap verdi: “Allah’a yemin
ederim, bundan sonra Allah’tan başka kimsenin himayesine girmeyeceğim.” Bu
konuşma devam ederken Hz. Abdullah bin Ebi Ümeyye bin Muğire, Hz. Osman’a elini
kaldırmış olan şahsın burnunu kırdı.

İbni Hişâm’ın İbni İshâk’a istinaden belirttiği gibi, Hz. Ebu
Seleme (r.a.) dayısı Ebu Tâlib’in himayesine girmişti. Hz. Ebu Seleme, Ebu
Tâlib’in kız kardeşi Berre binti Abdulmuttalib’in oğluydu. Bu konuyla ilgili
olarak Beni Mahzumlular Ebu Tâlib’e dediler ki: “Siz kendi yeğeninizi hi­maye
ediyorsunuz, buna bir şey demiyoruz. Ama bizim adamımızla ne il­giniz var? Onu
da himayeniz altına almışsınız.” Ebu Tâlib kendilerine şu cevabı verdi: “Evet
(Hz.) Muhammed benim yeğenimdir. Ama Ebu Sele­me de kız kardeşimin oğludur.
Yeğenimi koruyabiliyorsam kardeşimin oğlunu neden korumayayım?” Beni Mahzumlular
meseleyi uzatmak iste­diler ve epeyce tartıştılar. Bunun üzerine Ebu Leheb dedi
ki: “Ey Kureyş­liler, şeyh ile yeterince tartıştınız. Siz onun himayesine giren
adamları, hi­mayesinden çıkarmak için kendisine olanca baskıyı uyguluyorsunuz.
Val­lahi onu rahatsız etmeyi bırakın, yoksa onunla beraber ben de sizi
kovaca­ğım.” Beni Mahzumlular Ebu Leheb’in bu sözlerini dinleyince şaşırıp
kal­dılar ve “Ebu Utbe, biz seni kızdırmak istemiyoruz” diyerek oradan
ayrıl­dılar.

Taberî’nin ifadesine göre Habeşistan’dan dönenlerden Hz. Osman
bin Affân ile zevcesi Hz. Rukayye (r.a.), Hz. Ebu Huzeyfe ve zevcesi Sehle binti
Süheyl bin Amr Mekke’de kaldılar ve Medine’ye yapılan hicrete ka­dar başka bir
yere gitmediler. Ama, bu ifade pek güvenilir değildir. Zira İbn İshâk,
Habeşistan’a giden muhacirlerin ikinci kafilesinde de bu zevâtın bulunduğunu
yazmıştır. Ayrıca, Medine’ye hicretten önce Habe­şistan’dan Mekke’ye dönen 33
erkek ve 8 kadından müteşekkil grupta da yine bunların ismi geçiyor. Tarihi
kayıtlara göre bu muhacirlerden ikisi vefât etmiş, 7’si hapse atılmış ve 24’ü
Bedir savaşına katılmışlardı.

29.1.5.
Habeşistan’a Yapılan İkinci Hicret

Mekke’de müslümanlara yapılan baskı ve zulüm giderek artıyordu.
Diğer taraftan Habeşistan’ın müslümanlar için emin bir yer olduğu ortaya
çıkmıştı. Bu durumda Hz. Peygamber (a.s.) mazlum müslümanların Habe­şistan’a
hicret etmelerinin doğru olacağını tekrar belirtti. Bunun üzerine, Nübüvvet’ten
sonra 6. yılda ve 615 Miladi yılının başında Habeşistan’a ikinci hicret yapıldı.
Kureyşliler bu hicrete mani olmak için ellerinden ge­leni yaptılar, hicrete
çıkanları tehdit etmeye çalıştılar ve yolda çeşitli güç­lükler çıkarmaktan geri
kalmadılar; ama her şeye rağmen 80’den fazla er­kek ve 18-19 kadın Habeşistan
yolunu tuttular ve oraya salimen vardılar. İbni Sa’d erkeklerin sayısının 83
olduğunu, kadınlardan 11’inin Kureyşli diğer 7’sinin ise Kureyş’in dışından
olduğunu kaydetmiştir. Bu 83 erkek­ten birinin Ammar bin Yasir olduğu ifade
olunmuştur. Ancak İbni İshâk, Ammâr’ın kafilede olduğundan şüphe etmiştir.
Vakıdi ile İbni Ukbe ise onun kafilede kesinlikle yer almadığını yazmışlardır.
Bunun aksine İbn Abd-il-Berr ile Cezm, Hz. Ammar’ın Habeşistan’a gittiğini beyan
etmiş­lerdir. Aynı şekilde bu muhacirler arasında Hz. Ebu Musa el-Eş’ari’nin de
bulunduğu rivayet olunmuştur. Fakat kendisinin Mekke’yi terk etmediği sabittir.
Kendisi elbette ki Mekke’ye gelip müslüman olmuştu, ama daha sonra memleketi
olan Yemen’e dönmüştü ve orada İslâm’ı tebliğ ediyordu. Bundan sonra Hz. Ebu
Musa kendi kavminden 52-53 kişiyle birlikte bir tekneye binip Yemen’den ayrıldı;
ama rüzgârın etkisiyle Habeş sahillerine ulaştı. İşte o zaman Habeşistan’da
bulunan muhacirlerle karşılaştı. Sahih hadislerde Hz. Ebû Mûsa Eşari bizzat şu
ifadelerde bulunmuştur: “Biz Yemen’de iken Rasûlullah (a.s.)’ın peygamberlik
makamına yükseldiğini duyduk. Bir gemiye bindik; ama gemimiz bizi Habeşistan’a
götürdü. Ora­da Ca’fer bin Ebi Tâlib ile buluştuk. Daha sonra Hayber’in fethi
sırasında onlarla beraber Hayber’e gittik.” İbni Sa’d da Ebu Musa el-Eş’arî’nin
şu sözlerini nakletmiştir: “Biz Yemen’den kendi kavmimizden 50’dcn fazla kişiyle
birlikte yola çıktık ve tekne bizi Necâşî’nin memleketine götürdü. Orada Hz.
Ca’fer bin Ebi Tâlib ile buluştuk.”

29.1.5.1.
Habeşistan’a İkinci Hicret İçin Giden Kafile

Bu hicretin önemi, İbn Hişâm’ın kendi siyer kitabında İbni
İshâk’a da­yanarak verdiği muhacirlerin listesiyle belli oluyor. Liste şöyledir:

Beni Hâşim’den:

1. Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib (r.a.)

2. Hz. Ca’fer’in zevcesi Esma binti ‘Umeys Has’amiyye Beni
Ümeyye’den:

3. Hz. Osmân bin Affân (r.a.)

4. Hz. Osman’ın zevcesi; Hz. Rukayye binti Rasûlullah (a.s.)

5. Amr bin Sa’id bin el-As (Ebu Uhayha’nın oğlu).

6. Hz. Amr’ın karısı Hz. Fatma binti Safvân (Beni Kinâne’den)

7. Hz. Hâlid bin Sa’id bin el-As (Hz. Amr’ın kardeşi)

8. Hz. Hâlid’in karısı, Hz. Ümeyye binti Halef (Humeyne olarak
da okunur).

Beni Ümeyye’nin Müttefikleri:

9. Hz. Abdullah bin Cahş (Beni Dûdân’dan olup Hz. Zeyneb’in
kardeşiydi).

10. Abdullah’ın kardeşi Ubeydullah bin Cahş (bu adam daha sonra
Habeşistan’da Hıristiyan olarak öldü).

11. Hz. Abdullah’ın karısı Hz. Ümm-ü Habibe (Ebû Sufyân’ın kızı
olup, Habeşistan’da iken imparator Necâşî’nin vasıtasıyla

Hz. Peygamber (a.s.)’in zevcesi olmuştu).

12.  Hz. Kays bin Abdullah (Beni Esed bin Huzeyme’den)

13. Hz. Kays’ın karısı Hz. Bereke binti Yesâr (Ebû Sufyân’ın
serbest bıraktığı hizmetçisi)

14. Hz. Mu’aykib bin Ebi Fâtıma (Devs kabilesinden) Beni Abd-i
Şems bin Abd-i Menaf tan:

15. Ebû Huzeyfe bin Utbe bin Rebia

Beni Nevfel bin Abd-i Menâfin Müttefiklerinden:

16. Hz. ‘Utbe bin Gazvan (Beni Kays bin Aylân’dan) Beni Esed bin
Abdul-Uzza bin Kusayy’dan:

17. Hz. Zübeyr bin el-Avvam bin Huveylid (Hz. Hatice’nin yeğeni)

18. Hz. Esved bin Nevfel bin Huveylid (Hz. Hatice’nin yeğeni)

19. Hz. Yezid bin Zeme’a bin Esved bin Muttalib

20. Hz. Amr bin Ümeyye bin Hâris bin Esed Beni Abd-i bin
Kusayy’dan:

21. Hz. Tuleby bin Umeyr bin Vehb Beni Abdü’d-Dâr’dan:

22. Hz. Mus’ab bin Umeyr bin Hâşim

23. Hz. Süveybit bin Sa’d

24. Hz. Cehm bin Kays

25. Hz. Cehm’in zevcesi, Umm-u Harmele binti Abdü’l-Esved

26. Hz. Amr bin Cehm (Cehm’in oğlu)

27. Hz. Huzeyme bin Cehm (ikinci oğlu)

28. Hz. Ebû er-Rûm bin Umeyr bin Hâşim (Hz. Mus’ab’ın kardeşi)

29. Hz. Firaş bin Nadr bin Hâris bin Kelede

Beni Zühre’den:

30. Hz. Abdurrahman bin Avf

31. Hz. Amir bin Ebi Vakkas (Hz. Sa’d’in kardeşi)

32. Hz. Muttalib bin Ezher

33. Hz. Muttalib’in zevcesi, Ramle binti Ebi Avf

Beni Zühre’nin Müttefikleri:

34. Hz. Abdullah bin Mes’ud (Huzeyl kabilesinden)

35. Hz. Utbe bin Mes’ûd (Abdullah’ın kardeşi)

36. Hz. Mikdad bin Amr (Esved’in evlâtlığı)

Beni Teym’den:

37. Hz. Hâris bin Hâlid (Hz. Ebû Bekr’in dayı oğlu)

38. Hz. Haris’in karısı Rayt bint ul-Hâris

39. Hz. Amr bin Osman (Hz. Talha’nın amcası)

Beni Mahzûm’dan:

40. Hz. Ebû Seleme bin Abdul-Esed (Hz. Peygamber (a.s.)’in süt
kardeşi ve teyze oğlu)

41. Hz. Ebu Seleme’nin zevcesi Hz. Ümm-ü Seleme (Daha sonra
Rasûlullah (a.s.)’ın zevcesi oldu)

42. Hz. Şemmas bin Osman (Utbe bin Rebi’a’nın yeğeni)

43. Hz. Hebbâr bin Süfyân

44. Hz. Abdullah bin Süfyân; (Hz. Hebbâr’ın kardeşi. Bazı
tarihçiler adını Ubeydullah yazmıştır).

45. Hz. Hişâm bin Ebi Huzeyfe bin Muğire (Bazı yazarlar adını
Hâşim olarak yazmıştır).

46. Hz. Seleme bin Hişâm bin Muğire (Ebû Cehl’in kardeşi)

47. Hz. Ayyaş bin Ebî Rebi’a (Ebû Cehl’in kardeşi)

Beni Mahzûm’un Muttefikleri:

48. Hz. Mu’attib bin Avf (Beni Huzâ’a’dan)

49. Hz. Osman bin Ma’zun (Hz. Ömer’in eniştesi)

50. Hz. Saib bin Osman (Hz. Osman’ın oğlu)

51. Hz. Kudâme bin Ma’zun (Hz. Osman’ın kardeşi)

52. Hz. Abdullah bin Ma’zun (Hz. Osman’ın kardeşi)

53. Hz. Hâtib bin el-Hâris

54. Hz. Hatib’in karısı Hz. Fâtıma binti Mücellil Amiriyye

55. Hz. Muhammed bin Hâtib (Hz. Hatib’in oğlu)

56. Hz. Hâris bin Hâtib (Hz. Hatib’in oğlu)

57. Hz. Hattâb bin el-Hâris (Hz. Hatib’in kardeşi)

58. Hz. Hattâb’ın karısı Fukeyhe binti Yesâr

59. Hz. Süfyân bin Ma’mer

60. Hz. Câbir bin Süfyân (Sufyân’ın oğlu)

61. Hz. Cünade bin Süfyân (Sufyân’ın oğlu)

62. Hz. Hasene (Hz. Sufyân’ın karısı)

63. Hz. Şurahbil bin Hasene (Hz. Hasene’nin ikinci kocasından
doğan oğlu)

64. Hz. Osman bin Rebi’a bin Ühbân

Beni Sehm’den:

65. Hz. Huneys bin Huzâfe (Hz. Ömer’in damadı)

66. Hz. Abdullah bin Hâris

67. Hz. Hişâm bin As bin Vâil (Amr’ın kardeşi)

68. Hz. Kays bin Huzâfe

69. Hz. Ebû Kays bin Hâris

70. Hz. Abdullah bin Huzâfe

71. Hz. Hâris bin Hâris bin Kays

72. Hz. Ma’mer bin Hâris bin Kays

73. Hz. Bişr bin Hâris bin Kays

74. Hz. Sa’id bin Amr (Benî Temim’den)

75. Hz. Sa’id bin Haris bin Kays

76. Hz. Saib bin Haris bin Kays

77. Hz. Umeyr bin Ri’âb

Beni Sehm’in Müttefikleri:

78. Mahmiyye bin el-Cez’ (Beni Zübeyd’den) Beni Adiyy’den:

79. Hz. Ma’mer bin Abdullah bin Nadle

80. Hz. Urve bin Abdul-Uzza (Bazıları Urve bin Ebi Üsase bin
Abdul-Uzza yazmıştır)

81. Hz. Adiyy bin Nadle

82. Hz. Adiyy’in oğlu Nu’mân bin Adiyy

Beni Adiyy’in Müttefikleri:

83. Hz. Amir bin Rebi’at ul-‘Anzi

84. Hz. Amir’in karısı, Hz. Leylâ binti Ebi Hasme

Beni Amir bin Lueyy’den:

85. Ebu Sebre bin Ebi Ruhm

86. Hz. Ebû Sebre’nin zevcesi Ümm-ü Külsum binti Süheyl bin Amr

87. Hz. Abdullah bin Mahreme

88. Hz. Abdullah bin Süheyl bin Amr

89. Hz. Salit bin Amr (Süheyl bin Amr’ın kardeşi)

90. Hz. Sekrân bin Amr (Süheyl bin Amr’ın kardeşi)

91. Hz. Sevde binti Zemc’a (Daha sonra Hz. Peygamber (a.s.)’in
zevcesi oldu)

92. Hz. Mâlik bin Zemc’a (Hz. Sevde’nin kardeşi)

93. Hz. Mâlik’in karısı ‘Amre bint üs-Sa’dî (bazı yazarlar adını
‘Umeyre yazmışlardır).

94. Hz. Hâtıb (ya da Ebû Hâtıb) bin Amr.

Beni Amir’in Müttefikleri:

95. Hz. Sa’d bin Havle veya Havele (Yemenli idi)

Beni el-Hâris bin Fihr’den:

96. Hz. Ebû ‘Ubeyde bin el-Cerrâh

97. Hz. Süheyl bin Beyda

98. Hz. Amr bin Ebi Sert

99. Hz. ‘İyâd bin Züheyr (bazı yazarlar bu zâtın yerine Rebi’a
bin Hilal’in adını yazmışlardır)

100. Hz. Amr bin el-Hâris bin Bâheyr

101. Hz. Osman bin Abdi Ğanem bin Züheyr

102. Sa’d (ya da Sa’id) bin Abd-i Kays

103. Hâris bin Abd-i Kays.

29.1.5.2.
Habeşistan’a İkinci Hicret’in Mekke’de Yarattığı Tepkiler

Bu hicret, sert tepki ile karşılandı ve Mekke’de adeta her evde
bir ma­tem başladı. Zira Kureyş’ten küçük, büyük hiçbir aile yoktu ki, bunun
fert­leri Habeşistan’a giden ikinci kafilede yer almış olmasın. Birinin oğlu
git­mişse, öbürünün de kızı veya damadı hicret etmişti. Birinin karısı gitmişse
öbürünün kardeşi veya babası. Ebu Cehl’in öz kardeşi Seleme bin Hişâm, onun
amcazadesi Hişâm bin Ebi Huzeyfe ve ‘Ayyaş bin Ebi Rebia ve am­ca kızı Hz. Ümmü
Seleme, Ebû Sufyân’ın kızı Ümm-ü Habibe, “Utbe bin Rebi’a’nın oğulları, Hind’in
öz kardeşi Ebû Huzeyfe, Süheyl bin Amr’ın kardeşi, oğulları, kızları ve damadı
ve bunun gibi Kureyş’in ileri gelen bü­tün kabile reislerinin ve İslâm düşmanı
liderlerin öz evlâtları İslâm dini için evlerini, barklarını, ailelerini ve
yurtlarını terk edip yabancı bir ülkeye sığınmışlardı. Bu sebeple, Mekke’de bu
hicretten etkilenmeyen tek bir ev veya aile yoktu. Bu olay ise İslam
düşmanlarını daha da sertleştirdi ve on­lar eskisine oranla daha gaddarca
hareket etmeye başladılar. Bazıları ise Hak dininin artan gücüne karşı yenik
düştüklerini kabul ettiler ve müslü­man oldular.

29.1.6. Hz. Ebû
Bekr (r.a.)’in Hicret’e Niyetlenmesi

Kureyş, bu ağır darbe ve yaradan henüz kurtulmamışken başka bir
yara aldı: Hz. Ebû Bekr gibi nüfuzlu ve üstün zekâlı bir şahsiyet de Haz­reti
Peygamber (a.s.)’den izin alarak diğer muhacirlerle birleşmek üzere Mekke’den
ayrıldı. Buhârî’de yer alan Hz. Ayşe’nin rivâyetine göre Hz. Ebû Bekr,
Berk’ul-Ğimâd’a[3]
varınca Kare kabilesinin reisi İbn üd-Düğunne (ya da İbnü’d-Dağine) ile
karşılaştı. İbni İshâk’ın Hz. Ayşe, ‘Urve ve Zührî’ye dayanarak kaydettiği
rivâyete göre Hz. Ebû Bekr henüz Mek­ke’den bir-iki günlük mesafede iken bu zât
ile karşı karşıya geldi. Bu ka­bile reisi, Hz. Ebû Bekr’e “hayır ola, Ebû Bekr
nereye böyle?” diye sordu. Ebû Bekr de “halkım beni memleketimden çıkarmıştır.
Bana çok eziyet vermiş, hayatımı çekilmez hale getirmiştir” dedi. İbn üd-Düğunne
dedi ki: “Olur

mu Ebû Bekr, senin gibi bir adam kovulur mu? Vallahi, sen
toplu­mumuzun ziynetisin. Fakir ve zavallı insanlara sadaka ve ihsanda
bulu­nursun, herkese merhamet gösterirsin, kimsesiz ve çaresiz insanların
yü­künü taşırsın. Konukseversin, iyi ve hayırlı işlerde yardım edersin. Haydi
dön, ben seni kendi himayemin altına alıyorum. Sen kendi şehrinde Al­lah’ına
ibadet etmeye devam et.” Velhasıl, bu kabile reisi Hz. Ebu Bekr’i Mekke’ye geri
getirdi ve Mekkeli eşrafın yanına giderek onlara dedi ki: “Ebu Bekr gibi
muhterem bir zât buradan çıkmaz ve çıkarılamaz. Siz bun­ca meziyetlere sahip
olan bir kişiyi mi kovuyorsunuz?” İbni İshâk’ın rivâyetine göre İbn üd-Düğunne
Mekke’de şu duyuruyu yaptı: “Ben Ebû Kuhafe’nin oğluna emân verdim. Bundan sonra
kimse ona iyilikten başka bir muamele yapmasın.” Kureyşliler İbn üd-Düğunne’nin
himaye ve emânını reddetmedi, ama şu şartı ileri sürdüler: “Ebû Bekr (r.a.)
evinde nasıl isterse Rabbine ibadet etsin, ne isterse yapsın. Ama ibadetini
yüksek sesle yapıp bizi rahatsız etmesin. Evinin dışında da dua filan etmesin.
Çünkü bu şekilde kadın ve çocuklarımızın kendilerini fitneye kaptıracak­larından
endişe ediyoruz.” (Hâfız İbni Hacer, Hz. Ebû Bekr’in bu şekilde ne kadar zaman
kaldığının tesbit edilemediğini yazmıştır). Bunun üzerine Hz. Ebû Bekr evinin
içinde bir mescid yapıp orada namaz kılmaya ve Kur’an okumaya başladı. Sesi
öylesine güzel ve okuyuşu öylesine cazibeli idi ki, ibadet ettiği ve Kur’an-ı
Kerim okuduğu sırada evinin etrafını kadın ve çocuklar sarıp kendisini can
kulağıyla dinlerlerdi. Rivayetlere göre Hz. Ebu Bekr (r.a.) Kur’an-ı Kerim’i
tilâvet ederken umumiyetle hüngür hün­gür ağlamaya başlardı ve dinleyenler daha
da fena olurlardı. Bu durumu gören Kureyşli kabile reisleri hayli endişelendiler
ve derhal İbn üd-Düğunne’yi çağırıp kendisine şöyle dediler: “Biz senin hatırın
için kendisine emân vermiştik, şu şartla ki, kendi evinde sessizce Rabbine
ibadet etsin. Fakat o evinin avlusunda bir cami yapıp alenen namaz kılmaya ve
yüksek sesle Kur’an okumaya başlamıştır. Bu tavrı yüzünden kadın ve
çocukları­mıza fitnenin bulaşacağından korkuyoruz. Lütfen onu böyle yapmaktan
alıkoy. Ya evinde sakin sakin Rabbine ibadet etsin, ya da bu işi alenen yapmakta
ısrar ediyorsa ondan himayeni geri al; zira senin himayen de­vam ettiği müddetçe
biz uygunsuz bir şey yapmak istemiyoruz.” İbn üd-Düğunne Hazreti Ebû Bekr
(r.a.)’e gitti ve dedi ki: “Bir kişiye eman ver­dim; ama bu emân’ın ihlâl
edildiğini Arabistan’da herkesin söylemesini is­temiyorum.” Bunun üzerine Hz.
Ebû Bekr (r.a.) dedi ki: “Pekiyi ben senin himayeni iade ediyorum ve Allah’ımın
himayesine girmeyi kabul ediyo­rum.” İbn üd-Düğunne bundan sonra Kureyşlilere
geldi ve Hz. Ebû Bekr’in himayesini kendisine geri verdiğini, artık aralarındaki
ihtilâfı ken­dilerinin halletmelerinin gerektiğini söyleyip çekip gitti.

29.1.7.
Muhacirleri Geri Getirmek İçin Kureyş’in Necâşî’ye Heyet Göndermesi

Habeşistan’a müslümanların ikinci hicretinden sonra Kureyşli
kabile reisleri kafa kafaya verdiler ve bu durumun içinden çıkmayı plânladılar.
Varılan karara göre; Abdullah bin Ebi Rebi’a (Ebû Cehl’in üvey kardeşi) ve Amr
bin As kıymetli hediyelerle Habeşistan’a gidecekler ve Habeş İmparatoru
Necâşî’yi, Mekkeli müslüman muhacirleri geri göndermesi konu­sunda ikna etmeye
çalışacaklardı.

Konuyla ilgili rivayetler şöyledir:

a- Hazreti Ümm-ü Seleme (r.a.)’nin Rivâyeti:

Kendisi de Habeşistan’a giden muhacirlerden biri olan
Ümmül-Mü’minin, Hz. Ümm-ü Seleme bu hususta ayrıntılı bir rivayet anlatmıştır.
Bu rivayet, İbni İshâk ve İmam Ahmed tarafından naklolunmuştur. Ken­disinin
ifadesine göre, “Kureyş’in bu iki ünlü diplomasi uzmanı ve elçisi (Abdullah ile
Amr) peşinden Habeşistan’a geldiler. Bunlar önce Necâşî’nin sarayındaki ileri
gelenlere bolca hediye ve ikramda bulunarak onla­rın imparator ile konuşup
muhacirleri Mekke’ye geri göndermesi konu­sunda ikna etmeye çalışmalarını
söylediler. Daha sonra Necâşî ile görüş­tüler ve kendisine kıymetli armağanlar
verdikten sonra dediler ki: “Şehri­mizden bazı başı boş gençler size gelip
sığınmışlardır. Milletimizin eşrafı, onları iade etmenizi istememiz için bizi
size göndermişlerdir. Bu gençler hem bizim dinimizden çıkmış, hem de sizin
dininize girmemişlerdir ve kendilerine başka bir din icat etmişlerdir.”
Elçilerin bu sözleri biter bitmez saraydakiler hemen söze karıştılar ve koro
halinde “evet majesteleri, bu adamlar iade edilmelidir. Bunların ne biçim
adamlar olduğunu milletleri daha iyi bilir. Onları burada barındırmak iyi olmaz”
demeye başladılar. Fakat Necâşî öfkelendi ve dedi ki: “Ben onları bu şekilde
iade edemem. Kendi memleketlerini terk edip benim memleketime itimad etmiş ve
bura­ya sığınmış olanlara vefasızlık edemem. Önce ben onları yanıma çağırıp
durumu tahkik edeceğim ve bu elçilerin söylediklerinin ne kadar doğru ol­duğuna
bakacağım.” Bundan sonra sahabeler, Necâşî’nin sarayına çağrıl­dılar.

“Necâşî’nin mesajı geldikten sonra muhacirler bir araya gelerek
bir durum muhakemesi yaptılar ve Kral’a ne diyeceklerini tesbit etmeye
çalış­tılar. Daha sonra hepsi, Necâşî kendilerine ister sığınma hakkı versin,
ister vermesin Rasûlullah (a.s.)’ın kendilerine yaptığı vaaz ve telkinin
aynısını açıklamaya oybirliğiyle karar verdiler. Sonra Necâşî’nin sarayına
vardılar. Necâşî kendilerine dedi ki, “siz ne yaptınız? Kendi ulusal dininizi
terk ettiniz ve bizim de dinimize girmediniz. Dünyanın başka herhangi bir dinini
de kabul etmediniz. Sizin bu yeni dininiz nedir, Allah aşkına?” Bunun üzerine
muhacirler adına Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib yerinden kalkıp irtica­len bir konuşma
yaptı. Hz. Ca’fer konuşmasında, ilk önce Cahiliyye döne­minde Arapların dini,
ahlâki ve içtimai bozukluklarından bahsetti; daha sonra sözü Hazreti Peygamber
(a.s.)’in bi’setine getirdi, onun öğretilerini anlattı. Hz. Peygamber (a.s.)’e
tabi olanlara yapılan mezâlimi dile getirdi ve dedi ki: “Biz sizin memleketinize
geldik, memleketinizde bize zulüm yapılmayacağını umut ediyorduk”[4].
Necâşî bu konuşmayı dinledikten sonra dedi ki: “Allah tarafından Peygamberinize
geldiğini söylediğiniz kelam’dan bir parça bana da okur musunuz? Hazreti Ca’fer
bunun üzerine Hz. Yahya ve Hz. Îsa (a.s.) ile ilgili olan Meryem sûresinin ilk
bölümünü okudu. Necâşî bunu dinliyor ve ağlıyordu; o kadar ki, sakalı göz
yaşlarıy­la ıslandı. Sadece o değil, onun din adamları, rahipleri ve saraydaki
bütün herkes gözyaşları döktü. Hazreti Ca’fer bin Ebi Tâlib, Kur’an-ı Kerim’in
tilâvetini bitirince Kral Necâşî şöyle dedi: “Şüphesiz, bu kelâm ve Hz. Îsa’nın
getirdiği kelâm aynı kaynaktan çıkmıştır. Vallahi, ben sizi onlara (Kureyş’e)
teslim etmeyeceğim.” Sonra Kureyşli elçilere şöyle dedi: “Siz geri
gidebilirsiniz. Vallahi, ben bunları size teslim edemem. Asla ede­mem.”

“Abdullah bin Ebî Rebî’a hakkımızda (müslümanlar hakkında)
yumu­şak bir tavır içinde idi ve bizim kurtulmamızı istiyordu. Fakat Amr bin
el-As dedi ki, “vallahi ben yarın kendilerine öyle deliller sunacağım ki,
bun­lar (müslümanlar) burada barınamazlar. Ben Necâşî’ye diyeceğim ki, bun­lar
İsâ bin Meryem’in sadece bir kul olduğuna inanırlar.” Abdullah dedi ki: “Boş
ver, böyle yapma. Bunlar bizim muhaliflerimiz olabilirler, ama ne de olsa
bizdendirler ve biz aynı millete bağlıyız. Bunların üzerimizde bir takım hakları
vardır.” Amr bin el-As ise söylediklerine hiç kulak as­madı. Ertesi gün
Necâşî’nin huzuruna çıkıp şöyle dedi: “Majesteleri, lüt­fen bunları çağırıp
kendilerine sorar mısınız; Îsa bin Meryem hakkında ne düşünüyorlar? Bunlar Hz.
Îsa (a.s.) hakkında kötü şeyler söylerler.” Bu­nun üzerine Necâşî müslümanları
tekrar huzuruna çağırdı. Müslümanlar Amr bin el-As’ın nasıl bir oyun
tezgahlamakta olduğunu gayet iyi biliyor­lardı. Onun için, onlar bir araya
gelerek, Necâşî’ye Hz. Îsa (a.s.) hakkında neler söylenmesi gerektiğini tesbit
ettiler. Durum çok kritikti ve herkes te­dirgindi. Ama bu defa da müslümanlar,
her ne olursa olsun, kendilerine Hz. Peygamber (a.s.)’in öğrettiklerini dile
getireceklerine karar verdiler. Velhasıl, bunlar Necâşî’nin sarayına gittiler ve
Necâşî kendilerine Amr bin el-As’ın sorusunu tekrarlayınca, Hz. Ca’fer bin Ebi
Tâlib hiç çekinme­den dedi ki: “O (Hz. Îsa) Allah’ım kulu ve peygamberidir. O
Allah’ın baki­re Meryem’e ilkâ etmiş (indirmiş) olduğu bir kelime ve rûh’tur.”
Bunu duyduktan sonra Necâşî yerden bir kürdanlık (ya da bir odun parçası)
kal­dırıp dedi ki: “Vallahi, senin dediklerinden, Hazreti Îsa bu kürdanlık kadar
daha fazla değildi.” Bunu der demez saraydaki nedimleri ve diğer görevli­leri
kıyameti kopardılar ve böyle bir şeye tahammül edemeyeceklerini söylediler.
Fakat Necâşî dedi ki: “Siz ne derseniz deyin, gerçek budur.” Sonra biz (müslüman
muhacirlere) dedi ki: “Gidin, siz memleketimde hu­zur ve mutluluk içinde
yaşayabilirsiniz. Size kötü sözler söyleyen veya kötü muamele yapan
cezalandırılacaktır. İnanın, bana altından bir dağ da verilse onun karşılığında
sizi rahatsız etmek istemiyorum.” Daha sonra, “benim bunlara ihtiyacım yoktur”
diyerek Arap elçilerine hediyelerini geri verdirdi ve şunları ekledi: “Cenab-ı
Allah memleketi bana geri verdiği za­man benden rüşvet almamıştı. Ben şimdi
O’ndan O’nun işiyle ilgili rüşvet mi alayım?”

b- Hz. Abdullah bin Mes’ud’un Rivâyeti

Bu olayın görgü tanıklarından biri de bu toplantıya ve
tartışmalara katılan, Hz. Abdullah bin Mes’ud’du. Müsned-i Ahmed ve Taberânî’de
yer alan rivâyetine göre; Kral Necâşî, müslüman muhacirleri yanına çağırdığı ve
Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib (r.a.) Rasûlullah (a.s.)’ın öğretilerini kendisine
anlattığı sırada kendileri için şöyle dedi: “Vallahi, bunlar bizim Hz. Îsa
(a.s.) hakkında söylediklerimizden daha fazlasını (değişiğini) söylemiyor­lar.
Bravo size ve size gelen şahsiyete (Rasûlullah’a). Ben onun Allah’ın rasûlü
olduğuna şehâdet ediyorum. Adı İncil’de geçen peygamber odur ve Hz. Îsa bin
Meryem’in müjdelediği resûl de odur.”

Hz. Abdullah bin Mes’ud’un rivâyetinde şunlara da yer
verilmiştir: “Kureyş’in iki elçisi Necâşî’nin huzuruna çıkıp önce secde ettiler
ve daha sonra sağında ve solunda oturdular. Daha sonra dediler ki, “Bizim kabile
ve milletimizden bazı kimseler size gelmişlerdir. Bunlar bizden ve dini­mizden
ayrılmışlardır.” Bunun üzerine Necâşî müslümanları çağırdı. Haz­reti Ca’fer bin
Ebi Tâlib bize dedi ki, “ben bugün hepiniz adına konuşaca­ğım.” Bu yüzden
hepimiz onun arkasından Necâşî’nin divanına çıktık. Hz. Ca’fer (r.a.) divana
girdikten sonra herkese selâm verdi. Nedimler dedi ki, “niye secde etmiyorsun?”
Hz. Ca’fer dedi ki: “Biz Allah’tan başka kimse­ye secde etmeyiz.” Bundan sonra
Hz. Ca’fer konuşmasını yaptı ve Hazreti Peygamber (a.s.) ile talimatından söz
etti ve daha sonra lafı, Hz. Îsa bin Meryem’e getirdi. Hz. Abdullah’ın
rivâyetinde Necâşî’nin Hz. Peygamber (a.s.)’in peygamberliğini tasdik ettikten
sonra şöyle dediği de kaydedil­miştir: “Allah’a yemin ederim, eğer krallık
işleriyle uğraşmamış olsaydım, ben O’nun (Rasûlullah) huzuruna çıkıp pabuçlarını
çıkartıp O’na abdest aldırırdım.”

c- Hz. Ebû Mûsâ el-Eş’ari’nin Rivâyeti

Buna benzer bir rivâyet Hâfız Ebû Nuaym ve Beyhakî’nin
naklettiği, Hz. Ebû Mûsa el-Eş’ari’ninkidir. Bu rivayette şu ilâve bilgiler yer
almıştır: “Müslüman muhacirlerin Habeşistan Kralı Necâşî’ye varmasından önce
Kureyşlilerin heyeti kendisini kandırmak ve yanıltmak için şunları söyle­di:
“Göreceksiniz bunlar (müslümanlar) size secde etmeyeceklerdir”. Biz
(müslümanlar) Necâşî’nin divanına vardığımızda rahipler ve din adamları dediler
ki, “Krala secde edin.” Hz. Ca’fer “Biz Allahu azze ve celâl’den başka kimseye
secde etmeyiz” dedi. Biz daha sonra Necâşî’nin huzuruna çıkınca kendisi Hazreti
Ca’fer’e dedi ki: “Senin bana secde etmene ne en­gel var?” Hz. Ca’fer yine
kendilerinin “Allah’tan başka kimseye secde et­mediklerini” bildirdi. Bundan
sonra Hz. Abdullah bin Mes’ûd’un beyan et­tiği rivayet vardır. Sonunda da şu
cümle eklenmiştir: “Necâşî bize; ‘mem­leketimde ne kadar kalmak isterseniz
kalın’ dedi ve bizim için yiyecek ve giyecekler verdi.”

d- Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib’in Rivâyeti:

Hâfız bin Asâkir ile Taberânî, bizzat Hazreti Ca’fer bin Ebi
Tâlib’in rivâyetini oğlu Abdullah’a dayanarak nakletmişlerdir. Bu rivâyette yer
alan ilâve bilgiler şunlardır: “Kureyş’in heyetinin şikâyetine cevap verir­ken,
biz, onlarla bizim aramızdaki dinî ihtilâftan söz ettik. Necâşî bunun üzerine
elçilerine şunu sordu: “Bunlar köleleriniz midir?” Onlar “hayır” dediler. Onlara
tekrar sordu, “onlar size borçlu mudur?” Onlar yine “ha­yır” dediler. Sonra dedi
ki, “o halde bıraksanıza onları.” Daha sona Hz. Ca’fer de diğer râviler gibi;
Amr bin el-As’ın, haklarında Necâşî’ye şikâyet ettiğini, Hz. Îsa bin Meryem
hakkındaki akidelerimizin ne olduğunu sor­masını istediğini ve kendisinin bu
akideyi açıklamasından sonra Necâşî’nin bunları tasdik ettiğini belirtmiştir.
Rivâyetin sonunda şu cüm­lelere yer verilmiştir: “Necâşî, ‘umarım burada sizi
kimse rahatsız etmi­yordur” diye bize sordu. Biz “evet” dedik. Bunun üzerine
kraliyet emri çı­karıldı; “kim bu muhacirleri rahatsız ederse dört dirhem para
cezasına çarptırılacaktır”. Necâşî, “bu sizin için yeter mi?” diye sordu. Biz
“hayır” dedik. Bunun üzerine Necâşî, para cezasını iki misline çıkardı.”

29.1.8.
Muhâcirlerin Örnek Davranışı

Böylelikle, Habeşistan’a hicret eden müslümanlar, sadece iman
ettik­leri dinin ve kendi dini inançlarının kuvvetli ve sağlam olduğunu
ispatla­madılar; ayrıca imanları için evlerini, ailelerini, akrabalarını ve
işlerini, mallarını, şehirlerini ve vatanlarını terk edip her türlü eziyeti
çekmeye hazır olduklarını ispatladılar. Sadece bu değil, sürgün ve muhacerette
hiç­bir destek ve dayanakları yokken bile Hak konusundan en ufak bir taviz
vermeye hazır olmadıklarını gösterdiler. Muhacirlerin, özellikle, Kral
Necâşî’nin bütün nedim ve görevlilerinin, düşmanlarından rüşvet alıp on­ları
teslim etme hazırlığında iken, herkesin önünde Hz. Îsa ile ilgili İs­lâm’ın
gerçek akide ve inancını açıklamaktan çekinmediler. Böyle bir nâ­zik anda
Hıristiyanlığın temel inançlarını oluşturan felsefe ve kurallarla il­gili
İslâm’ın gerçek talimatının açıklanması, Kral Necâşî’nin sinirlenip mazlum
müslümanları Kureyşli elçilere teslim etmesi ihtimâlini kuvvet­lendirebilirdi.
Fakat buna rağmen müslümanlar Hak sözünü söylemekten geri kalmadılar ve hiçbir
şeyden korkmadılar. Bu davranış da, İslâmî da­veti ne kadar sağlam ve temiz
karakterli insanların kabul ettiğini ortaya koydu.

29.1.9.
Habeşistan’dan Bir Hıristiyan Heyetinin Mekke’ye Gelmesi

Habeşistan’a giden ve orada bir müddet kalan müslüman
muhacirlerin güzel ahlâk ve temiz karakterlerinin Habeşlileri nasıl etkilediği,
Habeşis­tan’dan 20 Hıristiyan’dan oluşan bir heyetin Mekke’ye gelip Hazreti
Pey­gamber efendimiz (a.s.) ile görüşmesiyle anlaşılmış oluyor.

İbni Hişâm ile Beyhâki ve diğer yazarlar bu vak’ayı Hazreti
Muham­med bin İshâk’a dayanarak nakletmişlerdir ki şöyledir: Müslümanların
Habeşistan’a hicret etmelerinden sonra, Hz. Muhammed (a.s.)’in nübüvve­ti ve
İslâmî daveti ile ilgili haberler Habeşistan’ın dört yanına yayıldı. Bu­nun
üzerine 20 Hıristiyan’dan müteşekkil bir heyet durumu bizzat yerinde incelemek
üzere Mekke’ye geldi ve Hz. Muhammed (a.s.) ile Mescid-i Haram’da görüştü. (Bir
rivayete göre, heyet Hz. Peygamber (a.s.) ile Top­lantıda görüştü). Heyetin
gelmesi üzerine Kureyşliler de orada toplandılar. Heyetin üyeleri Hazreti
Peygamber (a.s.)’e bazı sorular sordular ve Rasûlullah (a.s.) da bunlara gereken
cevabı verdi. Hazreti Peygamber (a.s.) da­ha sonra heyettekileri İslam’a davet
etti ve onlara Kur’an-ı Kerim’den bazı ayetler okudu. Kur’an-ı Kerim’in
etkileyici sözlerini dinleyince, heyetteki­lerin gözleri yaşardı ve onlar bunun
Allah’ın kelâmı olduğunu tasdik etti­ler ve Rasûlullah (a.s.)’a iman ettiler.
Toplantı bitince Ebu Cehl ve adam­ları heyetin yolunu keserek onları azarladılar
ve şöyle dediler: “Yahu, siz ne biçim adamlarsınız? Sizin dindaşlarınız sizi, bu
adamın (Hz. Muham­med) nasıl olduğunu ve ne yaptığını araştırmak üzere buraya
gönderdiler. Fakat siz yanına oturur oturmaz kendi dininizi terk edip ona iman
ettiniz. Sizin gibi aptal ve enayileri hayatımızda görmedik.” Bunun üzerine
Ha­beşliler şu karşılığı verdiler: “Bize eyvallah arkadaşlar. Biz sizin gibi
cehalete dalamayız. Siz kendi yolunuzdan gidin ve bize kendi yolumuz­dan gitmeye
izin verin. Biz bile bile kendimizi iyilik ve hayırdan mahrum edemeyiz.” Bu
vak’a Kasas sûresinde şöyle anlatılmıştır:

“Kur’ân’dan evvel kendilerine Kitab verilenler ona iman
ediyorlar. Onlara Kur’ân okunduğu zaman, ‘Diz buna iman ettik. O Rabbimiz
tara­fından gelen hak bir sözdür. Doğrusu biz ondan evvel de İslam’ı kabul
et­miş kimselerdik’ derler.” (Ayet; 52-53)

“Onlar çirkin söz işittikleri zaman ondan yüz çevirirler ve,
‘Bizim amellerimiz bize, sizin amelleriniz sizedir. Bizden emin olabilirsiniz,
size sövmeyiz. Biz cahillerle mücadeleyi istemeyiz’ derler.” (Ayet; 55)

29.1.10.
Habeşistan’dan Dönen Muhacirlerin İlk Kafilesi

Burada şunu belirtmekte fayda vardır ki, Habeşistan’a giden
müslü­manların ikinci kafilesinden başta Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib olmak üzere
bazıları orada kaldılar ve Hayber savaşı sırasında ülkeye döndüler; ama İbni
İshâk’ın rivâyetine göre bazıları muhtelif zamanlarda, müslümanların Medine’ye
hicretinden önce Mekke’ye döndüler. Memlekete dönenlerin ilk kafilesinden şu
zevat yer alıyorlardı: Hz. Osman bin Affân (r.a.) ve zevcesi Hz. Rukayye binti
Rasûlullah (a.s.), Hz. Ebû Huzeyfe bin ‘Utbe bin Rebî’a ve zevcesi Sehle binti
Süheyl bin Amr, Hz. Abdullah bin Cahş, Hz. Utbe bin Gazvan, Hz. Zübeyr bin
el-Avvam, Hz. Mus’ab bin Umeyr, Hz. Süveybit bin Sa’d bin Harmele, Hz. Tuleyb
bin Umeyr, Hz. Abdullah bin Avf Hz. Mikdad bin Amr, Hz. Abdullah bin Mes’ûd, Hz.
Ebû Seleme ve zevcesi, Hz. Ümm-ü Seleme, Hz. Şemmas bin Osman, Hz. Seleme bin
Hişâm (Mekke’de hapsedildi), Hz. Ayyas bin Rebî’a (Medine’ye doğru hicret için
yola çıktı, ama üvey kardeşi Ebû Cehl ve Hâris bin Hişâm’ın al­datması üzerine
yakayı ele verdi ve Mekke’de hapsedildi), Hz. Mu’attib bin Avf, Hz. Osman bin
Ma’zun ve oğlu Hz. Saib ve iki kardeşi Kudâme ve Abdullah, Hz. Huneys bin
Huzâfe, Hz. Hişâm bin As bin Vâil (bu da Mekke’de hapsedildi), Hz. Amir bin
Rebî’a ve karısı Leylâ binti Ebi Has­me, Hz. Abdullah bin Mahzeme, Hz. Abdullah
bin Süheyl bin Amr (ken­disi Mekke’de hapsedildi ve babası kendisine o kadar
zulüm etti ki, görü­nüşte küfre döndü, ama kalben müslüman kaldı. Nitekim, Bedir
savaşı sırasında Mekkeli kâfirlerle muharebe meydanına gitti ve tam orada
müslü­manlara katıldı), Hz. Ebû Sebre bin Ebî Ruhm ve karısı Ümm-ü Külsum binti
Süheyl bin Amr, Hz. Sekrân bin Amr (İbni İshâk ve Vâkıdî’nin ifadesine göre
kendisi Mekke’de vefat etti. Fakat Mûsâ bin Ukbe ile Ebû Ma’şer’in ifadelerine
göre kendisi daha önce Habeşistan’da vefat etmişti), Hz. Sevde binti Zeme’a, Hz.
Sa’d bin Havle, Hz. Ebû Ubeyde bin el-Cerrâh, Hz. Amr bin el-Hâris, Hz. Süheyl
bin Beyda, Hz. Amr bin Ebi Serh.

29.1.11. Rûm
Sûresinde Yer Alan Haber

Habeşistan’a hicret sırasında, Hz. Peygamber (a.s.) ile Kur’an-ı
Ke­rim’in hak olduklarını kesin ve inkâr edilmez bir şekilde ortaya koyan önemli
bir tarihi olay meydana geldi. Bu olay, Kur’an-ı Kerim’in gerçek­ten Allah’ın
kelâmı olduğunu ve vahiy yoluyla Rasûlullah (a.s.)’a indiğini ispatlamış oldu.
Bu olay, Rûm sûresinin ilk ayetlerinin inişiydi. Bu ayet­lerde şöyle denilmişti:

“Rumlar mağlup oldu. Size yakın bir yerde. Halbuki onlar
mağlubi­yetten sonra muhakkak galib geleceklerdir. Birkaç (3-9) yıl içinde.
Bundan evvel ve bundan sonra emir Allah’tandır. O gün, mü’minler
ferahla­nacaklar.” (Ayet; 2-4)

Hz. Muhammed (a.s.)’in nübüvvetinden sekiz yıl önce idi. Bizans
im­paratoru Maurice’e karşı bir isyan vuku buldu ve Phocas adında bir kişi tahtı
ele geçirdi. Bu adam ilk önce imparatorun gözlerinin önünde beş oğ­lunu
katletti; sonra imparatorun kafasını da uçurdu ve baba-oğul maktül­lerin
başlarını İstanbul (Constaninople) da halka teşhir etti. Birkaç gün sonra
imparatorun karısı ve üç kızını da öldürttü. Bu kan dökümünden sonra İran (Pers)
İmparatoru Hüsrev Perviz’in Bizans İmparatorluğuna saldırma fırsatı doğdu.
İmparator Maurice, Hüsrev’in iyi bir dostuydu ve ona bazı ihsan ve lütuflarda
bulunmuştu. Aslında Hüsrev Perviz Bizans imparatorunun yardımıyla İran tahtına
oturmuştu ve bu sebeple ona “ba­ba” derdi. Hüsrev Perviz manevî babasına ve
kardeşlerine yapılan zulüm­den dolayı Phocas’tan intikam almak istediğini ilân
ederek M.S. 603’te Bi­zanslılara karşı savaş açtı. Bir kaç sene içinde Phocas’ın
kuvvetlerini üst üste yenerek bir koldan Anadolu’nun Urfa’ya ve diğer koldan
Suriye’nin Halep ve Anadolu’nun Antakya kentine kadar ilerledi. Bizanslı vezir
ve devlet adamları baktılar ki, Phocas kendilerini savunamayacak. Bunun için
Afrika valisinden yardım talep ettiler. Afrika valisi, oğlu Heraclius’u büyük
bir ordu ile birlikte İstanbul’a gönderdi. Heraclius İstanbul’a geldik­ten sonra
Phocas’ı azlettirdi ve “kaiser” (imparator) lakabıyla tahta oturdu. Daha sonra
Phocas’a, düşmanına yaptığı muameleyi yaptı. Bu tarihi olay­lar M.S. 610 yılında
meydana geldi. Aynı yıl Hz. Muhammed (a.s.) pey­gamberlik makamına tayin olundu.

Aslına bakılırsa Hüsrev Perviz için artık savaş sebebi ortadan
kalk­mıştı. Zira, Phocas’ın azli ve katlinden sonra intikam alınacak kimse
kal­mamıştı ve artık yeni imparator Heraclius ile ateşkes ve barış anlaşması
imzalayabilirdi. Fakat Hüsrev savaşa devam etti ve bunu Hıristiyanlık ile
Mecusilik arasındaki savaşa dönüştürdü. Bizans İmparatorluğunda Kili­se’nin
dinden ihraç ettiği ve baskıya tabi tuttuğu mezhepler, meselâ Nasturî ve
Ya’kubi’ye bağlı olanlar, Mecusi istilâcılarla birleştiler. Yahudiler de
Mecusiler’den yana çıktılar. Rivayetlere göre, böylece Hüsrev Perviz’in ordusuna
katılanlardan sadece Yahudilerin sayısı 28 bini bulu­yordu.

Yeni İmparator Heraclius bu İran ve Mecusi saldırısına karşı
fazla dayanamadı. İlk önce Antakya’nın düştüğünü öğrendi. Daha sonra M.S.613’te
Şam elden gitti ve 614’de Kudüs de İranlıların eline geçti. İranlılar Kudüs’de
büyük bir katliam ve yağma harekâtına giriştiler. 90 bin Hıristiyan katledildi.
En mukaddes kiliseleri yerle bir edildi. Hıristiyanların, Hz. Îsa (a.s.)’nın
çarmıha gerildiğini söyledikleri kutsal haç İranlılar tarafından o zamanki
İran’ın başkenti olan Medâyin’e götürüldü. Baş rahip Zekeriyyâ da İran’a
götürüldü. Kudüs’ün küçük büyük bütün kiliseleri tahrip edildi. Hüsrev Perviz’in
bu yağma hareketinden ne kadar gururlandığı ve zafer sarhoşluğunda olduğu,
Kudüs’ten Heraclius’e gönderdiği mektubun şu ilk cümleleriyle belli oluyor:

“Bütün tanrılardan büyük ve bütün yeryüzünün sahibi olan Hüsrev
tarafından O’nun alçak ve şuursuz kulu Heraclius adına. Sen Rabbine gü­vendiğini
söylüyorsun. O halde niçin senin Rabbin Kudüs’ü elimden kur­taramadı?”

Kudüs’ün fethinden sonra kısa bir süre içinde İran Ordusu Ürdün,
Fi­listin ve Sina yarımadasının tümüne hakim olarak Mısır kapılarına
dayan­dılar. Aynı sıralarda Mekke’de Hak ile Batıl arasında belki bundan sonra
küçük ama, tarihin akışını değiştirecek ve ilerde muazzam neticeler doğu­racak
bir çekişme ve mücadele devam ediyordu. Hakk’ın bayraktarlığını efendimiz
Hazreti Muhammed Mustafa (a.s.) yapıyordu ve Batıl’ın başın­da müşrik Kureyş
kabile reisleri vardı. Bu çatışma öylesine çetin bir saf­haya gelmişti ki, M.S.
615 (Bi’setten sonra 5. yılda) Mekkeli müslümanla­rın büyük bir grubu,
Bizanslıların müttefiki olan Habeşistan krallığına sı­ğındı. O sıralarda
Bizanslılara İranlıların galip gelmesiyle ilgili dedikodu her yerde duyuluyordu,
diyorlardı ki: “Bakın, İran’ın ateşperestleri zafer üstüne zafer kazanıyorlar ve
vahiy ile risâlete inanan Hıristiyanlar durma­dan mağlup oluyorlar. Aynı şekilde
biz Arap putperestleri de sizin dinini­zi yeryüzünden sileceğiz.”

İşte bu şartlar altında Kur’an-ı Kerim’in Rûm suresi indi ve
bunda şöyle dendi:

“Rumlar mağlup oldu. Size yakın bir yerde. Halbuki onlar
mağlubi­yetten sonra muhakkak galip geleceklerdir. Birkaç (3-9) yıl içinde.
Bun­dan evvel ve bundan sonra emir Allah’ındır. O gün mü’minler
ferahlana­caklar.” (Ayet; 2-4)

Burada istikbale ait iki haber vardı. Birincisi, Rumlar tekrar
galip ge­lecekler; ikincisi, müslümanlar da aynı şekilde zafer kazanacaklardır.
Bu haberlerin verildiği sırada ikisinin de gerçekleşmesine hiç imkân
bulunmuyordu. Bir yandan bir avuç müslüman Mekke’de her taraftan baskı al­tında
tutuluyordu ve kovuluyorlardı ve haberin verilmesinden 8 yıl sonra bile
müslümanların galip gelebileceği kimsenin aklına gelmiyordu. Diğer tarafta
Rumlar veya Bizanslılar üst üste hezimete uğruyorlardı. M.S. 619’a kadar bütün
Mısır da İranlıların eline geçti ve Mecusi askerleri Trablus­garb’a kadar
uzandılar. Küçük Asya’da, yani Anadolu’da İran ordusu Bi­zanslıları Boğaziçi’ne
kadar sürüklemişti. M.S. 617’de ise İstanbul’un ci­var mahallesi olan Kadıköy’ü
ele geçirdiler. İmparator Heraclius, Hüsrev Perviz’e elçi göndererek ne
şartlarla olursa olsun sulh yapmaya hazır oldu­ğunu bildirdi; ama Hüsrev bu
isteği hakaretlerle reddetti. Heraclius öylesi­ne ümitsizlenmişti ki İstanbul’u
terk edip Kartaca (Tunus)’ya kaçmayı dü­şündü.

Kısacası, Rûm sûresi indiğinde Mekkeli kâfirler çok güldüler ve
bunu alay konusu yaptılar. Übey bin Halef, Hazreti Ebu Bekr ile bahse girdi ve
dedi ki: “Eğer Bizanslılar üç yıl içinde galip gelirlerse ben sana 10 deve
vereceğim; yoksa sen 10 deve bana vereceksin.” Rasûlullah (a.s.) bu bahis
konusunu haber alınca Kur’an-ı Kerim’in ifadelerine göre bahsin 10 yıl için
yapılabileceğini ve develerin sayısının da 100’e çıkarılabileceğini be­lirtti.
Bunun üzerine Hz. Ebu Bekr, Übey ile tekrar görüştü ve yeniden bahse girdi. Yeni
bahse göre 10 yıl içinde kim kaybederse, o karşı tarafa 100 deve verecekti.

M.S. 622’de Rasûlullah (a.s.) Medine’ye hicret ederken Bizans
İmpa­ratoru Heraclius’un da iyi günleri geri geliyordu. Heraclius hazırladığı
bir savaş taktiğine göre İstanbul’dan çıktı ve Karadeniz’den Trabzon’a vardı.
Oradan da İran ordusuna arkadan saldırmak istedi. Karşı saldırı için Kili­seden
para istedi. Başpiskopos Sergius kendisine büyük para yardımında bulundu.
Heraclius karşı saldırısına M.S. 623’de Ermenistan’dan başladı ve ertesi yıl
M.S. 624’de Azerbeycan’dan İran topraklarına girerek Zer­düşt’ün doğum yeri olan
Urmiye (Ohromoia)’yi yerle bir etti, İranlıların en büyük ateş yerini tahrip
etti. Allah’ın hikmetine bakın ki, aynı yıl müslü­manlar Bedir savaşında
Kureyşli kâfirleri hezimete uğrattılar. Bu şekilde Rûm sûresinde yer alan her
iki haber de aradan 10 yıl geçmeden gerçek­leşmiş oldu.

Bundan sonra Bizanslılar İranlıları sürekli olarak yenilgiye
uğrattılar. Ninova’da yapılan (M.S. 627) büyük meydan muharebesinde İranlıların
beli kırıldı ve İranlı imparatorların yazlık yeri Destgerd tamamıyla yağma
edildi. Bizans Ordusu Taysefûn (Cthesipon) yani Medâyin’i kuşattılar. Bu arada
M.S. 628’de bizzat Hüsrev Perviz’in ailesinde kavga çıktı; kendisi zindana
atıldı ve gözlerinin önünde 18 oğlu kılıçtan geçirildi. Daha sonra oğlu Sirveye
onu öldürerek tahta çıktı. Aynı yıl Hudeybiye Anlaşması im­zalandı; ki buna
Kur’an-ı Kerim “Büyük Zafer” adını vermiştir. Ve aynı yıl İran Şahı bütün Bizans
topraklarından geri çekildi ve Bizanslılara Ku­düs’ten alınan kutsal haçı geri
verdi. Bizans İmparatoru bu kutsal haçı ye­rine koymak için 629’da şahsen
Kudüs’e gitti. Aynı yıl Hudeybiye Anlaş­ması uyarınca Hz. Muhammed (a.s.) umre
edâ etmek üzere hicretten sonra ilk defa Mekke’ye girdi.

Bundan sonra, Kur’an-ı Kerim’in istikbale ait haberlerinin doğru
ol­duğu konusunda kimsenin şüphesi kalmadı. Arabistan’ın birçok önde ge­len
simaları İslam’ı kabul ettiler. Übey bin Halefin varisleri bahsi kaybet­tikleri
için Hz. Ebu Bekr’e 100 deve vermek zorunda kaldılar. Bu develer daha sonra Hz.
Peygamber (a.s.)’in emriyle sadaka olarak verildi.

Yirmi Yedinci Bölüm: İSLÂMİYETİN ALENEN TEBLİĞİ

27.1. İSLÂMİYET’İN ALENEN TEBLİĞİ

27.1.1. İslâmiyet’in İlk Açık Tebliği

27.1.2. Ailesinin En Yakın Fertlerini İslam’a Davet Etmesi

27.1.3. Kureyş Kabilelerinin Tümünü İslâm’a Davet Etmesi

27.1.4. Ebu Leheb’in Tavrı

27.1.4.1. Kur’an-ı Kerim’de Ebu Leheb’in Adının Anılarak Kınanmasının Sebebi

27.1.4.2. Ebu Leheb’in, Gelinleri Olan Rasûlullah’ın Kızlarının Boşanmalarını
Sağlaması

27.1.4.3. Hz. Muhammed (a.s.)’in Oğlunun Vefatı Üzerine Ebu Leheb’in Memnun
Olması

27.1.4.4. Ebu Leheb’in İslâmî Daveti Engellemesi

27.1.4.5. Şi’bi Ebi Tâlib Muhasarasında Ebu Leheb’in Davranışı

27.1.4.6. Ebu Leheb’in Muhalefeti Müslümanlara Neye Mal Oluyordu?

27.1.4.7. Ebu Leheb’in Karısının Tutumu

27.1.4.8. Ebu Leheb’in Sonu

27.1.5. Açıkça Tebliğ

27.1.6. Hz. Peygamber (a.s.)’in İtibarı ve Ahlâki Ağırlığı

27.1.7. Ebu Cehl’in Şaşkın ve Çaresiz Kalışıyla İlgili Bir Olay

27.1.8. Ebu Cehl’in Başına Gelen İkinci Olay

27.1.9. Ebu Cehl’in Başına Gelen Üçüncü Olay

27.1.10. Muhalifler Hz. Muhammed (a.s.)’in Haklılığına İnanıyorlardı

27.1.11. Hz. Peygamber (a.s.) İle İlgili Kureyş’in Tutumu

Yirmi Yedinci Bölüm: İSLÂMİYETİN ALENEN
TEBLİĞİ

27.1. İSLÂMİYET’İN ALENEN TEBLİĞİ

Geçen ilk bölümde de Rasûlullah (a.s.)’ın üç yıl süren gizli
tebliğden sonra alenen tebliğe başlayınca, Kureyş ve diğer Arapların niçin
şiddetli tepki gösterdikleri ayrıntılı biçimde anlatılmıştır. Bu bölümlerde
Kureyş ve Arapların ilk şaşkınlık ve telaş devresini geçirdikten sonra, Hz.
Pey­gamber (a.s.)’e ve müslümanlara nasıl muhalefet ve düşmanlık ettikleri
et­raflıca ifade edilmiştir. Bu bölümlerde ayrıca, İslâmi davetin ne büyük
meziyet taşıdığı ve ne gibi delil ve ahlâk silahlan sayesinde Cahiliyye’nin
bütün hile ve tertipleri, baskı ve zulümleri, eziyet ve işkenceleri boşa
çı­karıldı ve müslümanlar yollarına devam ettiler. Biz bu bölümde, dördüncü
bölümde bıraktığımız kronolojik olaylara tekrar dönüyoruz.

27.1.1.
İslâmiyet’in İlk Açık Tebliği

Hazreti Peygamber (a.s.)’in, ilk aleni tebliği Beytullah’ta
yaptığı anla­şılıyor. Gerçi tarihçiler ile siyer alimleri bu hususta kesin bir
tesbitte bu­lunmamışlardır. Fakat, Kur’an-ı Kerim’de Alak sûresinin ilk beş
ayetinden sonra 6’dan 19. ayetlerine kadar, birden bire anlatılan bir olay ve
bazı ha­dis kitaplarında bu hususta yapılan açıklamalar konuyu iyice
aydınlatmak­tadır. Verilen bilgiye göre bir kişi, Allah’ın bir kulunu namaz
kılmaktan alıkoymak istedi ve bu hususta çeşitli tehditler savurdu. Hadislere
göre namaz kılan kişi, Rasûlullah (a.s.)’tı ve kendisine müdahalede bulunan
ki­şi Ebû Cehil’di. Bu olayı inceleyecek olursak, Rasûl-i Ekrem İslâmiyet’in
açık tebliğini, Beytullah’da namaz kılmak suretiyle başlattı. O zamana ka­dar
müslümanlar gizli gizli namaz kılıyorlardı ve Beytullah’a (Harem’e) gelmeleri
şöyle dursun, herhangi bir yerde bile alenen namaz kılmaya cesaret
edemiyorlardı. Sadece bir defasında Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas ve bazı diğer
müslümanlar Mekke’nin yakınlarındaki tenha tepelerden birinde na­maz kılarken
kâfirler tarafından görülmüş ve iş tartışma ve kavgaya kadar varmıştı. Bu olayı
biz daha önce nakletmiştik. Fakat artık Cenab-ı Allah, İslâmiyet’in açıkça
ilânını istiyordu ve ilâhi emre uyan Rasûlullah (a.s.) hiç çekinmeden ve
korkmadan Harem’e gidip namazını kıldı; ki buna baş­ka kimse kolay kolay cesaret
edemezdi.

Hz. Peygamber (a.s.)’in bu jestiyle Kureyşliler ve diğer Araplar
ilk defa, Hz. Muhammed (a.s.)’in dininin kendi dinlerinden farklı olduğunu
anlamış oldular. Bu olay tabii ki, herkesin hayretini uyandırmıştı; ama Ebu
Cehil’in cehaletini herkesten çok karşılaşmıştı. Dolayısıyla, kendisi Hz.
Peygamber (a.s.)’e derhal müdahalede bulundu ve tehditler savurmaya başladı. Hz.
Ebû Hureyre (r.a.)’nin rivâyetine göre Ebû Cehil, Kureyşlile­re, “Muhammed
(a.s.)’in yüzünü yere değdirdiğini gördünüz mü?” diye sordu. Orada hazır
bulunanlar “evet” diye cevap verdiler. Bunun üzerine Ebû Cehil şöyle dedi: “Lât
ve Uzza ya yemin ederim, eğer Muhammed’in böyle namaz kıldığını görürsem boynuna
ayağımı koyacağım ve yüzünü yere sürteceğim.” Sonra Ebû Cehil Rasûlullah
(a.s.)’ı namaz kılarken gör­dü ve boynuna ayağını koymak için ortaya atıldı.
Fakat orada hazır bulu­nanlar Ebu Cehil’in birden bire geriye çekilerek yüzünü
bir şeyden koru­maya çalıştığını gördüler. Kendisine ne olduğu sorulduğu zaman
dedi ki: “Benim ve O’nun (Muhammed, -a.s.-) arasında ateşle dolu bir hendek
var­dı, orada korkunç bir şey daha vardı ve bazı tüyler vardı.” Rasûlullah
(a.s.) buyurdular, “eğer Ebû Cehil bana daha fazla yaklaşsaydı melekler onu
paramparça ederlerdi.” (Ahmed, Müslim, Nesâî, İbn-i Cerir, İbn Ebi Hatim, İbn’ul-Münzir,
İbn-i Merdûye, Ebû Naim, İsfahani ve Beyhakî).

İbn Abbas (r.a.)’ın rivâyeti ise şöyledir: Ebû Cehil dedi ki,
“eğer Mu­hammed (a.s.)’i Kâ’be’nin etrafında namaz kılarken görürsem boynunu
ayağımın altına alırım.” Hz. Nebi-i Ekrem (a.s.)’e Ebu Cehil’in dedikleri
iletilince buyurdular ki: “Eğer kendisi böyle yaparsa melekler gelip onu
yakalayacaklardır.” (Buhârî, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerir Abdurrezzak Abd bin Hamid,
İbn’ul-Münzir ve İbn Merdûye).

İbn Abbas (r.a.)’ın bir başka rivâyetine göre Rasûlullah (a.s.)
Makam-ı İbrahim’de namaz kılıyordu. Ebu Cehil oradan geçerken, “Ey Muham­med
(a.s.) ben sana bunu yapmayı yasaklamadım mı?” diye bir çıkışta bu­lundu ve bazı
tehditler savurdu. Buna cevap olarak Rasûlullah (a.s.) ken­disine sert çıkıştı
ve sözlerini şiddetle reddetti. Ebu Cehil dedi ki, “ey Mu­hammed (a.s.), sen
neye güvenerek bana kafa tutuyorsun. Allah için bu vadide en çok taraftar
benimdir.” (Ahmed, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerir, İbn Ebi Şeybe, İbn’ul-Münzir,
Taberânî, İbn Merdûye).

Bu hadiseden sonra da Kureyşliler gruplar halinde toplanarak Hz.
Muhammed (a.s.)’in Harem’de namaz kılmasını önlemeye çalıştılar, fakat
başaramadılar. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmuştur:

“Allah’ın kulu O’na ibadet için kalktığı zaman nerdeyse cinler
etra­fında üst üste yığılıyorlardı.” (Cin; 19)

Müfessirler burada da “Allah’ın kulu” tabirinden Hz. Peygamber
(a.s.)’in kastedildiğinde ittifak etmişlerdir. Bu ayetten ayrıca, Ebu Cehil ve
diğer kâfirlerin şiddetli muhalefet ve tehditlerine rağmen Rasûlullah (a.s.)’ın
alenen namaz kılmayı bırakmadığı da anlaşılıyor.

27.1.2. Ailesinin
En Yakın Fertlerini İslam’a Davet Etmesi

Bundan sonra Rasûlullah (a.s.), Cenab-ı Allah’ın “önce en yakın
akra­banı korkut.” (Şuara; 214) emrine uyarak Beni Abdülmuttalip Beni Hâşim,
Beni Muttalib ve Beni Abd-i Menaf tan en yakın akrabalarını evi­ne davet etti ve
kendilerine İslâm’ın emirlerini açıkladı. Belazuri ve İbn Esir’in ifadelerine
göre bu davete 45 kişi katıldı. Fakat Rasûlullah (a.s.) meramını anlatmadan Ebû
Leheb kendisini şöyle uyardı: “Bak ey Mu­hammed, senin amca ve amcazadelerin
burada toplanmış bulunuyorlar. Bunlara ne söylemek istersen söyle, ama sakın
dinlerinden dönmelerini is­teme. Ailenin bütün Araplarla savaşacak güce sahip
olmadığını bilmeli­sin. Senin elini tutma ve seni durdurma hakkına en çok aile
efradı sahiptir. Sen yaptığın işe devam edersen, Kureyşliler diğer Arapların da
yardımıyla sana çullanmadan önce ailenin seni durdurması daha kolaydır. Ben,
senin kadar, kendi ailesi ve sülâlesi için âfet ve belâ getiren başka kimseyi
gör­medim.” Böylece, İslâmi tebliğ için Rasûlullah (a.s.)’ın yakın
akrabalarıy­la yaptığı ilk toplantı başlan bozulmuş oldu. İkinci gün Rasûlullah
(a.s.) akrabalarını tekrar eve çağırdı ve onları İslâm’a davet etti. Toplantıda
Ebu Tâlib şöyle konuştu: “Ben şahsen Abdulmuttalib’in dinini terk etmek
iste­miyorum. Fakat sana ne emir buyrulmuşsa onu yerine getir. Bu hususta bütün
desteğim ve himayem senden yanadır.” Ebû Leheb; “vallahi, bu çok berbâd bir
şeydir, başkaları ona dur demeden sen onun elini tutuver (dur­dur)” dedi. Fakat
Ebû Tâlib diretti: “Hayır, biz yaşadığımız sürece onu (Muhammed -a.s.-‘i)
koruyacağız.” Bu olay, Belazuri ve İbn Esir tarafından, tanınmış ve güvenilir
bir râvi olan Hz. Ca’fer bin Abdullah bin Ebi’l-Hakem’e dayanılarak
naklolunmuştur. (Bk. “Ensâb’ul-Eşrâf: Belazuri), c.I, s. 118-119, “Tarih’ul
Kâmil, İbn Esir, eli, s. 40-41).

Muteber hadislerde, Hz. Muhammed (a.s.)’in bu toplantıda yaptığı
konuşma kaydedilmiş ve kendisinin şöyle dediği naklolunmuştur: “ey
Abdulmuttalib’in evlâtları, ey Abbas, ey Rasûlullah’ın teyzesi Safiye, ey
Mu­hammed’in kızı Fatma, kendinizi Cehennem ateşinden kurtarın, zira ben sizi
Allah’ın cezasından kurtarmaya kabil değilim. Fakat malım ve mül­küm ne
istiyorsanız sizindir.” Görüldüğü gibi, bu konuşmasıyla Rasûlullah (a.s.) kendi
akrabalarını sadece İslâmiyet’e davet etmiyordu, ayrıca Al­lah’ın dinini, her
türlü akrabalık ilişkilerinden üstün, her türlü maddi ve şahsi çıkarlardan uzak
ve her türlü dünyevi hesaplardan arınmış olduğunu da vurguluyordu. Bu dinde Hz.
Peygamber (a.s.) dahil en yakın akrabaları için herhangi bir imtiyaz söz konusu
değildi. İman etmeyenin akıbeti hak­kında Hz. Peygamber (a.s.) bile teminat
veremezdi. Herkes kendi iman ve ameline göre ölçülecek, Hz. Peygamber (a.s.) ile
yakınlık derecesine hiç bakılmayacaktı. imansızlık, dinsizlik ve sapıklığın
cezası herkese eşit şe­kilde uygulanacaktı. Başkalarının sorguya çekilip
cezalandırılması söz ko­nusuyken peygamberin aile ve yakınlarının kurtulması
diye bir şey yoktu. Hz. Peygamber (a.s .) işte bu noktaya parmak basmak için,
konuşmasında öz kızı Hz. Fatma (r.a.)’nın adını da anmıştı, halbuki o sıralarda
onun yaşı iki-iki buçuktan fazla değildi. O kadar küçük yaşta kendisi için günah
veya sevap söz konusu değildi. Fakat konuşmanın gayesi, bir nebi ile ailesinin
dinde herhangi bir imtiyaza sahip olmadıklarını vurgulamaktı. Bir şey kö­tü ve
zararlıysa, herkes için tehlikeli ve zararlıdır. Bir nebiye düşen, bu tehlikeli
şeyden önce kendisini, daha sonra da akraba ve yakınlarını kur­tarmasıdır. Bir
nebi, önce kendisi iman edip doğru yolu takip etmeli ve kendi aile ve
yakınlarını yola getirmeye çalışmalıdır. Böylece herkes teb­liğ ve telkinin
herkese açık ve eşit olduğunu görme fırsatını bulmalıdır.

27.1.3. Kureyş
Kabilelerinin Tümünü İslâm’a Davet Etmesi

Hz. Peygamber (a.s.) alenen tebliğin üçüncü aşamasında
Kureyşlile­rin tümünü İslam’a davet etti. Rasûlullah (a.s.) bir gün sabah Safa
dağının en yüksek tepesine çıkarak avazı çıktığı kadar, “vah sabahın tehlikesi,
ey Kureyşliler, ey Beni Ka’b bin Lüeyy, ey Beni Mürre, ey Kusayy oğulları, ey
Beni Abd-i Menaf, ey Beni Abd-i Şems, ey Beni Hâşim ve ey Abdulmuttalib
oğulları…” diye bağırmaya başladı. Hz. Peygamber (a.s.) Kureyş kabilesinin
hemen hemen bütün kabile ve ailelerinin adını kullandı. Arabistan’da bir gelenek
vardı: Sabahın erken saatlerinde bir tehlike sezildiği veya belirdiği zaman bir
kişi dağa veya yüksek bir yere çıkıp herkesi ça­ğırmaya başlardı. Bağırışları
duyan herkes etrafında toplanır ve durumu öğrenirdi. Adet üzere Rasûlullah
(a.s.)’in sesini duyan herkes Safa dağına koştu; gelmeyenler için de ulaklar
yollandı ki oraya gelsinler. Herkes top­landıktan sonra Hz. Peygamber (a.s.)
şunları söyledi: “Ey ahali, bu dağın arkasında size saldırmak üzere beklemekte
olan büyük bir ordu var de­sem, sözlerime inanır mısınız?” Herkes, “evet, bizim
bildiğimiz kadarıyla sen yalan söylemezsin” dedi. Bunun üzerine, Rasûlullah
(a.s.) şunları bu­yurdu. “O halde ben sizi, Allah’ın büyük azabı gelmeden önce
uyarmak is­tiyorum. Siz O’nun azabından canlarınızı kurtarmaya çalışın. Allah
katın­da ben size yardımcı olamam. Kıyamette ancak Allah’tan korkanlar benim
akrabam olacaklardır. Başkaları iyi amel ile gelirken, sizin dünyanın vebalini
taşıyarak gelmeniz doğru olmayacaktır. Siz o zaman, “ya Mu­hammed” diye
yalvaracaksınız, ama ben çaresizlik içinde sizden yüzümü çevireceğim. Fakat
dünyada sizinle kan bağım vardır ve burada size her türlü merhamet ve şefkati
göstereceğim. (Benzeri hadisler, Buhârî, Müs­lim, Müsned-i Ahmed, Tirmizî, Nesâî
ve Tefsir-i İbn Cerir’de Hz. Ayşe, Hz. Ebu Hureyre, Hz. Abdullah bin Abbas, Hz.
Züheyr bin Amr ve Hz. Kabisa bin Muharık tarafından naklolunmuştur).

Hz. İbn Abbas’ın çeşitli kaynaklara dayanarak naklettiği ve
çeşitli ha­dis kitaplarında yer alan rivayet şöyledir: Rasûlullah (a.s.)’a
alenen tebliğ yapma ve en yakın akrabalarını “korkutma” emri geldikten sonra
kendisi bir gün şafak sökerken Safa dağına çıkıp şöyle seslendi: “Aman Sabah’ın
âfeti”. Arabistan’da, bu şekildeki bir uyarı, sabahın ilk ışıklarıyla düşma­nın
kendi kabilesine saldırmak üzere, olduğunu gören bir kişi tarafından yapılırdı.
Rasûlullah (a.s.)’ın seslenişini duyanlar birbirlerine sordular, “acaba kim
sesleniyor?” diye. Bunun Hz. Muhammed (a.s.)’in sesi olduğu söylenince, bütün
Kureyşliler Safa dağına koştular. Kendileri gelmeyenler de vekillerini
gönderdiler. Herkes toplandıktan sonra Rasûlullah (a.s.) Ku­reyş’in bütün
ailelerini tek tek isimleriyle çağırdı ve “ey Beni Hâşim, ey Beni Abdulmuttalib,
ey Beni Fihr ve ey Beni Falan, filan”. Sonra kendile­rine şu soruyu yöneltti:
“Ben size desem ki, bu dağın arkasında size sal­dırma hazırlığında olan bir ordu
var, benim sözlerime inanır mısınız?” Toplananlar dedi ki: “Evet, biz senin
hiçbir zaman yalan söylediğini gör­medik.” Bunun üzerine Rasûlullah (a.s.) şu
sözleri söyledi: “O halde, ben sizi ikaz ediyorum. Size büyük bir azab
gelecektir.” Bunun üzerine başka kimse ağzını açmadan Ebu Leheb ortaya atıldı ve
şöyle dedi: “Allah belânı versin, bizi bunun için mi buraya topladın?” Bir
hadiste Ebu Le­heb’in, eline taş alıp Hz. Peygamber (a.s.)’e atmak istediği
ifade edilmiştir. (Müsned-i Ahmed, Buhârî, Müslim, Tirmizî, İbn-i Cerir vs.)

İbn Sa’d’ın, İbn Abbas’tan naklen kaydettiği hadisin sözleri
şöyledir: Rasûlullah (a.s.) Safa dağından Kureyşlilere hitaben yaptığı konuşmada
şunları söyledi: “Cenabı Allah, benim en yakın akrabalarımı uyarmamı
is­temiştir. Siz Kureyşliler de benim akrabalarımsınız. Siz, Lâilahe illallah’ı
kabul etmediğiniz sürece Ahiret’te Allah tarafından size bir şey verileceği­ne
veya herhangi bir pay düşeceğine dair bir söz veremem. Fakat Lâilahe ilallah’ı
kabul ettiğiniz takdirde Rabbiniz katında sizin için şahadette bu­lunacağım ve
bu kelime-i şehâdet sayesinde Araplar size tabi ve Acemler (Arap olmayanlar) de
sizin köleniz olacaklardır.” Bunun üzerine Ebu Le­heb bağırdı: “Allah kahretsin,
bunun için mi bizi buraya topladın?”

27.1.4. Ebu Leheb[1]‘in
Tavrı

Ebu Leheb, Hazreti Peygamber (a.s.)’in müslümanların ve İslâm’ın
en büyük düşmanlarından biriydi. Ebu Leheb, İslâmi Hareket başlar başla­maz
Rasûlullah (a.s.)’a ve müslümanlara şiddetle muhalefet etmeye başla­dı ve
ömrünün sonuna kadar bu tutumunu sürdürdü. Gerçi Beni Hâşim’den bir kişi daha, (Ebu
Süfyan bin el-Haris bin Abdulmuttalib) Rasûlullah (a.s.)’a muhalefet etmeye
başlamıştı. Fakat, onun muhalefeti o kadar şid­detli değildi. İkincisi kendisi
daha İslâmiyeti kabul edip gerçek bir mü’min oluverdi. Ebu Süfyan 20 yıla kadar
Hz. Peygamber (a.s.) ve Ashab-ı Kiram’ı hicveden şiirler yazmıştı. Fakat Mekke
fethinden önce ço­cuklarıyla birlikte Ebva mevkiinde Rasûlullah (a.s.)’ın yanına
gelip biat etti[2].
Ne var ki Ebû Leheb’in durumu bambaşka idi. Bu küstah kişi sadece insanlık dışı
hareketlerde bulunmadı. Arabistan’ın tanınmış ahlâk kurallarını da çiğneyerek
Rasûl-i Ekrem (a.s.) ve arkadaşlarına karşı en âdi, en alçakça muhalefette
bulundu. Halbuki onun Hazreti Peygamber (a.s.) ile kan bağı vardı ve yakın bir
akrabasıydı. Ebû Leheb’in muhalefet ve düşmanlığı diğer Araplara nisbetle
İslâm’a ve müslümanlara daha çok en­gel ve zorluklar çıkardı.

Bundan dolayıdır ki, Arabistan’da o sırada yüzlerce ve binlerce
İslâm düşmanı bulunurken sadece Ebu Leheb’in adı Kur’an-ı Kerim’de anılarak ağır
bir dille kınandı. Halbuki Mekke’de ve Hicretten sonra Medine’de de pek çok
İslâm düşmanı vardı ve onlar da düşmanlığın en kötü örneklerini vermekten geri
kalmadılar. Şimdi, neden sadece bu şahsın ismi Kur’an-ı Kerim’de geçmiştir? Bunu
anlayabilmemiz için o zamanki Arap toplumu­na ve bunda Ebu Leheb’in rolüne
bakmalıyız.

27.1.4.1. Kur’an-ı
Kerim’de Ebu Leheb’in Adının Anılarak Kınanmasının Sebebi

Eski çağlardan beri tüm Arabistan’da huzursuzluk, anarşi, kavga
ve savaşlar devam ettiği ve bir kişinin kendi aile, akraba ve kan kardeşlerini
korumasının dışında can, mal ve namusunun emniyeti için başka bir yol
bulunmadığı için, Arap toplumunun ahlâk kurallarında sılayı rahm (akra­balara
iyi muamelede büyük önem verilirdi. Öz akrabalara merhamet gös­termemek ve
onlara iyi muamele etmemek ise aynı derecede kötü bir ha­reket ve büyük bir ayıp
sayılırdı. Arabistan’ın işte bu gelenek ve görenek­lerinden dolayıdır ki,
Rasûlullah (a.s.), İslâmi daveti yaymaya başlayınca, Kureyş’in diğer kabile ve
reisleri kendisine şiddetle karşı çıkarken, Beni Hâşim ile Beni Muttalib (Hâşim’in
kardeşi, Muttalib’in evlatları) kendisi­ne muhalefet etmemekle kalmadı, aynı
zamanda kendisini ve davasını açıkça desteklediler. Halbuki bu ailelerden
bazıları Hz. Muhammed (a.s.)’in peygamberliğine veya davasının hak olduğuna
inanmıyorlardı. Kureyş’in diğer aile ve kabileleri de beni Hâşim ve Beni
Muttalib’in bu tu­tumunu normal karşılıyor ve Arap geleneklerine uygun
buluyorlardı. Bu sebepten dolayıdır ki muhalifler, hiçbir zaman Beni Hâşim ve
Beni Mut­talib’i, başka bir dinle ortaya çıkan adamı destekledikleri ve
atalarının di­nini terk ettikleri gerekçesiyle kınamadılar veya alaya almadılar.
Muhalif­ler, onların, kendi aile ve sülâlesinden olan bir kişiyi himaye etmekten
ge­ri kalmayacaklarını ve düşmanlarına teslim etmeyeceklerini biliyorlardı.

Cahiliyye devrinde herkesin kabul ettiği ve saygı gösterdiği bu
ahlâk kuralını, İslâm’a düşmanlıkta gözü dönmüş sadece bir kişi çiğnedi ve o da
Ebu Leheb’di. Abdulmuttalib oğlu Ebu Leheb, Rasûlullah (a.s.)’ın amcasıydı.
Rasûlullah (a.s.)’ın babası Abdullah ve Ebu Leheb aynı babanın oğluydular; fakat
anneleri başka idiler. Arabistan’da amcalara büyük hürmet gösterilirdi ve
kendileri babaların yerinde sayılırlardı. Özellikle bir yeğe­nin babası vefat
ettiği takdirde Arap geleneklerine göre amcasının onu elinden tutması
gerekiyordu. Fakat Ebu Leheb, İslâma karşı duyduğu kin ve nefret ile küfrü ve
Cahiliyye’ye olan sevgisi nedeniyle bütün bu Arap geleneklerine sırt çevirdi.

Mekke’de, Ebu Leheb, Hz. Peygamber (a.s.)’in en yakın
komşusuydu. İkisinin evini bir duvar ayırıyordu. Ayrıca, Hakem bin As (Mervan’ın
ba­bası), Ukbe bin Ebi Muayt, Adiyy bin Hamra-is-Sakafi ve İbn’ul-Esdâil Huzeli
de Rasûlullah (a.s.)’ın komşusuydular[3].
Bu adamlar, Hz. Pey­gamber (a.s.)’e evinde bile rahat nefes aldırmıyorlardı.
Rasûlullah (a.s.) namaz kılarken bazen başına keçi işkembesi atarlardı; bazen da
avlusunda yemek pişirilirken tencerelerin üstüne pislik atarlardı. Hazreti
Peygamber (a.s.) dışarıya Çıkıp, “ey Abd-i Menaf, bu ne biçim komşuluktur” diye
ses­lenirdi. Ebu Leheb’in karısı Ümmü Cemil (Ebu Süfyan’ın kardeşi) sabah Hz.
Peygamber (a.s.)’in karısı veya çocukları kalkıp dışarı çıkınca ayakla­rına
dikenler batsın diye, gece Rasûlullah (a.s.)’ın evinin kapısına dikenli çalılar
bırakmayı adet edinmişti. (Beyhâki, İbn Ebi Hâtim, İbn Cerir, İbn Asâkir,
Belazuri, İbn Hişâm).

27.1.4.2. Ebu
Leheb’in, Gelinleri Olan Rasûlullah’ın Kızlarının Boşanmalarını Sağlaması

Peygamberlikten önce Rasûlullah (a.s.)’ın iki kızı, Ebu Leheb’in
iki oğlu Utbe ve Uteybe ile evlenmişlerdi[4].
Peygamberlikten sonra Rasûlullah (a.s.) herkesi İslâma davet etmeye başlayınca
Ebu Leheb oğullarına rest çekti. “Muhammed’in kızlarını boşayıncaya kadar
sizinle görüşmeye­ceğim.” bunun üzerine ikisi de kanlarını boşadılar. Uteybe ise
cehâlet ve küstahlıkta bir adım daha ileriye giderek Rasûlullah (a.s.)’a
küfretti ve mübarek yüzüne tükürdü. Rasûlullah (a.s.), Allah’a dua etti: “Ya
Rabbi, köpeklerinden birini buna musallat et.” Bu olaydan sonra Uteybe,
baba­sıyla beraber Şam’a gitti. Yolculuk sırasında Ebu Leheb’in kafilesi vahşi
hayvanların geldiği bildirilen bir yerde geceyi geçirdi. Ebu Leheb,
kafiledekilerden oğlunu korumalarını istedi, çünkü Hz. Muhammed (a.s.)’in
bedduasından korktuğunu söyledi[5].
Bunun üzerine kafiledekiler Utey­be’nin etrafında develerini kümeleyip yattılar.
Gece ise bir aslan oraya geldi ve develerin çemberini yarıp Uteybe’ye yetişti ve
onu parçalayarak gitti.[6]
(Bu rivayetlerde biraz ihtilaf vardır. Bazı râviler, Uteybe’nin, Hz. Peygamber
(a.s.)’in kızını peygamberliğinden sonra boşadığını belirtirken, bazıları da
boşanmanın, Ebu Leheb sûresinden sonra meydana geldiğini ifade etmişlerdir. Bazı
râviler hayvan tarafından parçalanan Ebu Leheb’in oğlunun Utbe olduğunu beyan
etmişlerdir. Fakat şurası unutulmamalıdır ki Mekke’nin fethinden sonra
Rasûlullah (a.s .)’a biat eden Utbe idi. Bu bakımdan aslan tarafından parçalanan
kişi Uteybe’dir.)

27.1.4.3. Hz.
Muhammed (a.s.)’in Oğlunun Vefatı Üzerine Ebu Leheb’in Memnun Olması

Ebu Leheb öylesine kötü niyetli ve kötü huylu insandı ki, Hz.
Mu­hammed (a.s.)’in oğlu, Kasım’dan sonra ikinci oğlu Abdullah’ın ebediyete
intikali üzerine Ebu Leheb, yeğeninin acısını paylaşmak yerine sevincini
belirtti ve ölüm haberini diğer Kureyşli kabile reislerine iletmek için koş­tu.
Ebu Leheb, Kureyşli kabile reislerine, çocukların ölüm haberini “Mu­hammed’in
soyu tükendi” şeklinde duyurdu.

27.1.4.4. Ebu
Leheb’in İslâmî Daveti Engellemesi

Hz. Muhammed (a.s.), İslâmiyet’i yaymak üzere nereye gidiyorsa
Ebu Leheb de oraya giderdi ve halkı kendisi aleyhine kışkırtmaya ve söz­lerini
dinlememeleri için ikna etmeye çalışırdı. Rebi’a bin Abbâd (ya da İbad) Ed-Dili’nin[7]
ifadesine göre, kendisi delikanlıyken babasıyla bir­likte Zülmecaz çarşısına
gitti. Orada Rasûlullah (a.s.)’ın halka şöyle dedi­ğini gördü: “Ey ahali,
Allah’tan başka bir ilâh olmadığını söyleyin, o za­man felâh bulacaksınız.”
Rasûlullah (a.s.)’ın arkasında bir kişi halkı şöyle uyarıyordu: “Sakın onun
sözlerini dinlemeyin, o yalancıdır, atalarının di­ninden dönmüştür.” Kendisi bu
adamın kim olduğunu sorunca, amcası Ebu Leheb olduğunu söylediler. (Bk. Müsned-i
Ahmed, Taberânî, Beyhakî), ikinci rivayet de Hz. Rebia’nındır. Kendisi, bir
defasında, Rasûlullah (a.s.)’ın, bir kabilenin konakladığı yere giderek şöyle
dediğini duydu: “Ey İnsanlar, ben size gönderilen Allah’ın Rasûlüyüm. Size
Allah’a ibadet et­meyi ve O’na kimseyi ortak koşmamayı emrediyorum. Siz
söylediklerimi doğrulayın ve beni destekleyin ki Allah’ın beni görevlendirdiği
işi başa­rıyla bitirebileyim.” Rasûlullah (a.s.)’ın arkasından bir adam
geliyordu. Bu adam şöyle diyordu: “Ey Beni Falan…. Bu adam sizi Lât ve
Uzza’dan uzaklaştırıp bid’ate ve sapıklığa götürmek istiyor. Sözlerini hiç
dinleme­yin ve O’na itaat etmeyin.” Rebiye babasına bu adamın kim olduğunu
sor­du. Babası da bu adamın Rasûlullah (a.s.)’ın amcası Ebu Leheb olduğunu
söyledi. (Müsned-i Ahmed, Taberânî, İbn Hişâm, Taberî). Târık bin Ab­dullah
el-Muharibi’nin rivâyeti de buna benzemektedir. Kendisi, Rasûlullah (a.s.)’ın
Zülmecaz çarşısında halka yüksek sesle şunları söylediğini duydu: “Ey İnsanlar,
Lâilahe İllallah deyin, felahı bulacaksınız.” Rasûlullah (a.s.)’ın arkasından da
bir adam geliyordu. Bu adam Rasûlullah (a.s.)’a taş atıyordu; öyle ki topukları
kanla dolmuştu. Bu adam, “bu yalancıdır, bunun sözlerini dinlemeyin” diye
söyleniyordu. Etraftakiler bu adamın Rasûlullah (a.s.)’ın amcası Ebu Leheb
olduğunu söyledi. (İbn Ebi Şeybe, Ebu Ya’la, İbn Hıbbân, Hâkim, Taberânî, Nesâî
ve İbni Mace de bu olayı özetlemişlerdir).

27.1.4.5. Şi’bi Ebi
Tâlib Muhasarasında Ebu Leheb’in Davranışı

Hz. Muhammed’in peygamberliğe tayin olunmasının 7. senesinde
Kureyş’in bütün kabile ve aileleri, Beni Hâşim ile Beni el-Muttalib’e sos­yal ve
ekonomik boykot uyguladılar. Bu iki aile de Rasûlullah (a.s.)’ı hi­maye etmekten
vazgeçmediler ve Şi’bi Ebi Tâlib’te muhasara altında kal­mayı kabul ettiler. Bu
zor günlerde de Beni Hâşim ve Beni Muttalib’den, kâfirlerden yana çıkan sadece
Ebu Leheb’ti. Beni Hâşim ile Beni Mutta­lib’in sosyal ve ekonomik boykotu üç yıl
sürdü ve bu müddet içinde her iki aile de çok zor günler yaşadı ve açlıkla karşı
karşıya kaldı. Fakat Ebu Leheb kendi akrabalarına yardım etmek için parmağını
bile oynatmadı. Hatta, acılarına acı katmaya çalıştı. Nitekim Mekke’ye herhangi
bir ticaret kafilesi geldiğinde Şi’bi Ebi Tâlib’te mahsur kalanlar için bazı
kimseler yi­yecek ve diğer ihtiyaç maddelerini satın almaya çalışınca, Ebu Leheb
bunlara mani olmak isterdi. Ebu Leheb diğer yandan, gelen tüccarları
kış­kırtırdı ve fahiş fiyat talep etmelerini söylerdi. Bu adamlar dediğini
yapar­lar ve Şi’bi Ebi Tâlib’de mahsur kalanlar için yiyecek ve eşya satın almak
isteyenlerden dört-beş misli daha fazla fiyat isterlerdi. Böylece Şi’bi Ebi
Tâlib’tekilere yiyecek ve eşya almak isteyenler elleri boş dönerlerdi. Şi’bi Ebi
Tâlib’de de aileler ve minik çocuklar bir süre daha açlıkla başbaşa ka­lırlardı.
Ebu Leheb daha sonra bu tüccarlardan yiyecek ve diğer eşyalarını normal fiyatla
satın alırdı. (İbni Sa’d, İbni Hişâm).

27.1.4.6. Ebu
Leheb’in Muhalefeti Müslümanlara Neye Mal Oluyordu?

Ebu Leheb’in muhalefeti İslâmi davete hayli zor anlar yaşattı.
Hac mevsiminde Arabistan’ın çeşitli bölgelerinden Mekke’ye gelen kişi ve gruplar
ya da normal günlerde ülkenin çeşitli çarşı ve pazarlarında topla­nan İnsanlar
Ebu Leheb’in zehirli propagandasından hayli etkileniyorlardı. Hz. Muhammed
(a.s.)’in peşine amcasının takılıp herkesi aleyhinde uyar­dığını ve
kışkırttığını gören millet tereddüde kapılıyordu. Arap gelenekle­rine aykırı
olarak bir amcanın yeğenine şiddetle karşı çıkmasının mutlak bir anlamı olduğunu
ve kendisinin sebepsiz muhalefet etmeyeceğini düşü­nüyordu. Yabancılar, ailesi
ve akrabasının Hz. Peygamber (a.s.)’i daha iyi tanıdığını düşünerek İslam
davetine itibar göstermiyorlardı.

27.1.4.7. Ebu
Leheb’in Karısının Tutumu

Ebu Leheb’in karısı, -ki Ebu Leheb sûresinde kendisinden “odun
hamalı” veya dedikodu yapan kadın olarak bahsedilmiştir- Beni Ümey­ye’ye mensup
olan Ebu Süfyan’ın kardeşiydi. Asıl ismi Arvâ ve künyesi Ümm-ü Cemil’di. Bu
kadın Hz. Peygamber (a.s.)’e muhalefet ve düşman­lıkta kocasından geri kalmazdı.
Hz. Ebu Bekr’in kızı Hz. Esma (r.a.)’nın ifadesine göre Ebu Leheb sûresinin
indiğini duyan Ümm-ü Cemil, öfkeli öfkeli Rasûlullah (a.s.)’ı aramaya koyuldu.
Avuçları taşlarla doluydu. Bunları Rasûlullah (a.s.)’a atmak isliyordu ve kendi
hazırladığı hiciv şiir­lerini okuyordu. Ümm-ü Cemil, Rasûlullah (a.s.)’ı
Harem’de Hz. Ebu Bekr ile birlikte buldu. Hz. Ebu Bekr endişe içinde Rasûlullah
(a.s.)’a dedi ki: “Ya Rasûlullah, bu kadın geliyor ve ben onun size hakaret
edeceğin­den ve kötü sözler söyleyeceğinden korkuyorum.” Rasûlullah (a.s.) dedi
ki, “o beni göremeyecektir.” Gerçekten de Ümm-ü Cemil, Rasûlullah (a.s.)’ı orada
olmasına rağmen göremedi ve Hz. Ebu Bekr’e dedi ki duydu­ğuma göre senin reisin
beni hiciv etmiştir. Hz. Ebu Bekr (r.a.) dedi ki, “Bu evin Allah’ın yemin
ederim, O seni hiciv etmemiştir.”[8]
Bunun üzerine Ümm-ü Cemil oradan ayrıldı, (İbn Ebi Hatim, İbn Hişâm, Bezzâr ve
benzeri bir olayı Hz. Abdullah bin Abbas’a dayanarak nakletmiştir).

27.1.4.8. Ebu
Leheb’in Sonu

Ebu Leheb sûresinin inişi, Ebu Leheb’in karısı ve diğer
yakınlarını fe­na kızdırdı, ama bu sûrede ne denilmişse doğruydu ve bunları
kimse de­ğiştiremezdi. Sûrede “Ebu Leheb’in elleri kurusun (kırılsın)”
buyurulmuş­tu. Burada geçmiş zaman kullanılmıştı; zira Kur’an-ı Kerim bunu bir
em­rivaki olarak ortaya koyuyordu. Abu Leheb’in ellerinin kuruması veya
kı­rılmasının anlamı, gerçekten onun ellerinin kırılması değildi. Anlatılmak
istenen şey, Ebu Leheb’in bütün çabalarının boşa gitmesiydi; ki gerçekten de
böyle oldu. İslam davetinin başlamasından sonra birkaç yılda Ebu Le­heb üst üste
ağır darbeler yedi. Onun başarısızlığı gerçekten ibret vericiy­di. Bedir
gazvesinde İslam düşmanlığıyla ün yapmış olan Kureyş’in büyük simaları öldüler.
Bunlar Ebu Leheb’in ya yakın akrabaları ya da çok sevdi­ği dostlarıydılar. Bu
hezimet ve facianın haberi Mekke’ye ulaşınca Ebu Leheb öylesine üzüntüye kapıldı
ki, ancak yedi gün daha yaşayabildi ve Cehennem’e vasıl oldu. Ölümü de vebaya
benzer öldürücü kabarcık “püstül” hastalığından oldu. Bulaşıcı bir hastalık
olduğu için ailesi de onu ten­ha bir yerde ölüme terk etti. Öldükten sonra da üç
güne kadar kimse cese­dine yaklaşmadı. Bu süre içinde cesedi çürüdü ve kokmaya
başladı. Niha­yet, herkes Ebu Leheb’in çocuklarıyla alay etmeye başlayınca,
bunlar bir rivayet» göre kendileri bir çukur kazıp odun ve sopalarla cesedi buna
atı­verdiler ve üstünü toprakla örttüler. Ebu Leheb’in başarısızlığının bir
baş­ka örneği de ömrü boyunca yıkmaya ve yok etmeye çalıştığı İslâm dinini,
evlatlarının kabul etmesiydi. İlk önce kızı Dürre hicret edip Mekke’den
Medine’ye geldi ve İslâmiyeti kabul etti. Daha sonra Mekke fethi sırasın­da iki
oğlu Utbe ile Muattib (r.a.) Hz. Abbas vasıtasıyla Rasûlullah (a.s.)’ın huzuruna
çıkıp İslâmiyet’i kabul ettiler.

27.1.5. Açıkça
Tebliğ

Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) kendi ailesine ve kabilesine
Allah’ın dinini tebliğ ettikten sonra, Mekke’nin diğer aile, kabile ve
gruplarına ve bütün Arap halkına dinin esaslarını anlatmaya çalıştı. Hz.
Muhammed (a.s.) tebliğin açık bırakılmasından sonra Mekke’de kaldığı 10 sene
içinde her yerde ve her vesile ile halka Kur’an-ı Kerim’i okumaya ve onları
Al­lah’ın dinine davet etmeye devam etti. Hazreti Peygamber bu tebliğ işini
evde, çarşıda, pazarda, Beyt’ul Haram’da, özel sohbetlerde ve açık toplantılarda
aralıksız yürüttü ve karşısında hiçbir engel tanımadı, hiçbir şeyden yılmadı.
Rasûlullah (a.s.) dışardan Mekke’ye Hac, umre, seyahat veya ti­caret, her ne
sebeple olursa olsun, gelenlere de İslâm’ın öğretilerini anla­tırdı. Ukâz,
Mecenne ve Zülmecaz[9]
panayırlarına da gidip muhtelif ka­bileleri Hak dinine çağırırdı. Hac mevsiminde
herkes Mina’da toplandığı zaman da her kabilenin çadırına gidip meramını
anlatmaya çalışırdı. Kim­se müsbet bir tepki göstersin ya da göstermesin,
Rasûlullah (a.s.) tebliğ işini metanet ve ciddiyetle yapardı. Bazıları sert
tepki gösterir, kötü sözler söyler, küfreder, hatta taş da atarlardı. Ama Hz.
Peygamber (a.s.) metane­tini kaybetmeden vazifesini yapardı.

İbni Cerir Taberî kendi tarih kitabında ve İbni Esir de kendi
eserinde Kureyşlilerin Beni Hâşim ile Beni Muttalib’i sosyal ve ekonomik açıdan
boykot edip Şi’bi Ebi Tâlib’de mahsur ettikleri zorlu günlerde bile, Hz.
Peygamber (a.s.)’in tebliğ çalışmalarını sürdürdüğünü kaydetmişlerdir. Bu tebliğ
bazen gizli bazen açık oluyordu; ama gece-gündüz devam ediyordu. Kur’an-ı
Kerim’in sûre ve ayetleri bu devrede ard arda geliyor ve bunların halka
duyurulması da gerekiyordu. Hz. Peygamber (a.s.) bu ayet ve sûreleri halka
alenen duyuruyor, kâfirlerin itiraz ve ithamlarına cevap ve­riyor, onları hak
yoluna getirmeye çalışıyor ve müslümanların şüphe ve tereddütlerini gidermeye
çalışıyordu.

İbni Sa’d’ın ifadesine göre gizli davet ve tebliğ devri
bittikten sonra Mekke’de geçen 10 yılda Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) sürekli
olarak Minâ, Ukâz, Mecenne ve Zülmecaz panayırlarında her kabileye ve her
ça­dıra gidip; şu sözleri söylerdi: “Ey millet, Lailahe ilallah deyin, felahı
bu­lacaksınız ve bu Kelime-i şehâdet sayesinde Arabistan’ın hakimi olacaksı­nız.
Acemler de size tabi olacaklardır. İman ettiğiniz takdirde Cennet’de her şeye
sahip olacaksınız.” Hz. Peygamber (a.s.)’in peşinden de Ebu Le­heb gelip halkı
kışkırtınca dinleyiciler derdi ki: “Ey Muhammed (a.s.) se­ni, senin aile ve
kabilenin adamları daha iyi tanıyor ve biliyordur. Onlar sana tabi olmadılarsa,
biz sana nasıl itaat edelim?” Bu soruyu duyunca Hz. Peygamber (a.s.) sadece
şunları söylemekle yetinirdi: “Ey Allahım, sen isteseydin, bunlar böyle
olmayacaktı.”

Taberânî, Hz. Haris bin el-Hars ve Hz. Münbit el-Ezdi’ye
istinaden hemen hemen aynı ifadeleri taşıyan hadisleri kaydetmiştir. Bu
hadislerde, adı geçen sahabeler şunları anlatmışlardır: “Biz bir defasında
Rasûlullah (a.s.)’ın halkı Tevhid’e davet ettiğini ve şunları söylediğini
gördük: “Ey İnsanlar, Lâilahe illallah deyin, felahı bulacaksınız!” Bu sözleri
dinleyen halk kendisine eziyet etti. Bazıları tükürdü küfür etti ve bazıları toz
toprak attı. Nihayet öğle vakti geldi ve herkes dağıldı. Daha sonra bir kız bir
kap­ta su ve mendil ile kendisine yaklaştı. Onun boynu açıktı. Hz. peygamber
(a.s.) su içti ve abdest aldı. Daha sonra o genç kıza, “Kızım, boynunu ört”
dedi. Biz sorduğumuzda, onun Rasûlullah (a.s.)’ın kızı Hz. Zeyneb (r.a.)
olduğunu öğrendik.”

İbni Hişâm, İbni İshâk’a atfen Rasûlullah (a.s.)’ın küçük-büyük
her toplantıya ve özellikle fuar ve panayırlara gidip herkesi İslâm’a davet
et­tiğini ifade etmiştir. Aynı şekilde Hz. Peygamber (a.s.), Arabistan’ın
ne­resinden olursa olsun, Mekke’ye gelen herkese tebliğ ve telkinde bulu­nurdu.

İbni Kesir’in “el-Bidaye ven-Nihaye”de anlattığına göre Hz.
Peygam­ber (a.s.) gece gündüz, ister açık, ister kapalı olsun tebliğ, vaaz ve
telkini­ni yapardı ve kimseden korkmazdı. Özel sohbetlere ve toplantılara gider
kendilerine Allah’ın mesajını sunardı. Panayırlarda ve hac mevsiminde toplanan
cemaatlere gider ve onlara tebliğde bulunurdu. Rasûlullah (a.s.) zengin, fakir,
köle, hizmetçi, tüccar, esnaf, işçi, genç, yaşlı, kadın, erkek kısacası herkese
İslam’ın esaslarını anlatırdı.

Bu tarihi kayıtlar, Kur’an-ı Kerim’in Mekke döneminde inen
sürele­riyle doğrulanmış oluyor. Bu ayet ve sûrelerde Kureyş’in saçma sapan
iti­razları ve bunlara verilen cevaplar yer almaktadır. Belli ki, Kur’an-ı Kerim
Mekkeliler, Kureyşliler ve diğer Araplara açıkça duyurulmamış ve Hz. Muhammed
(a.s.) kendi peygamberliğinin kabul edilmesini istememiş olsaydı, Kureyşliler
kendisine, Kur’an-ı Kerim’e, Ahiret’e ve İslâmiyet’in di­ğer emir ve talimatına
itiraz ve ithamlarda bulunmazlardı ve Kur’an-ı Ke­rim’de bunlara gereken cevabı
vermezdi.

27.1.6. Hz.
Peygamber (a.s.)’in İtibarı ve Ahlâki Ağırlığı

Bu noktada şöyle bir soru aklımıza geliyor: Kureyşliler ve diğer
kâfirler neden Hz. Muhammed (a.s.)’i Beytullah’ta namaz kılmaktan ve Kur’an-ı
Kerim’i alenen halka duyurmaktan alıkoymadılar? Bu, her iki ha­reket de
Kureyş’in öfke ve nefretinin uyanmasına sebep oluyordu ve Hz. Muhammed
(a.s.)’den başka kimse bunları yapmaya cesaret edemezdi. Bunun sebebi, Hz.
Muhammed (a.s.)’in sadece Beni Hâşim ve Beni Mut­talib tarafından kuvvetle
desteklenmesi ve bu ailelerden Kureyşin kork­ması değildi. Bir başka sebep, Hz.
Muhammed (a.s.)’in Kureyş ve diğer kabileler arasında korkunç itibar ve ahlâki
ağırlığa sahip olmasıydı. Ku­reyşliler öfkeden kuduruyor. Rasûlullah (a.s.)’ı ve
diğer müslümanları dö­vüyor, sövüyor, küfrediyor ve taş atıyorlardı, ama yanında
tir tir titriyor­lardı. Onun manevî gücünden ödleri kopuyor, itibarı ve nüfuzuna
karşı ça­resiz kalıyorlardı.

Hz. Peygamber (a.s.)’in bu manevî ve ahlâki gücünün çeşitli
sebepleri vardı. Birincisi, doğuşundan beri Hz. Muhammed (a.s.) ile ilgili
olarak öyle bazı olaylar meydana gelmişti ki, Kureyşliler ve Mekkeliler
kendisi­nin istikbal vaadeden büyük bir şahsiyet olduğuna inanmışlardı. Nitekim,
peygamberlikten önce de Hz. Muhammed (a.s.) büyük bir sevgi ve saygı­ya sahipti.

İkincisi, Hz. Muhammed (a.s.)’in ağzından hiçbir zaman yanlış ve
kö­tü sözler duyulmamıştı. Söylediği her söz gerçekleşiyordu. Bedduaları ve
istikbale ait haberleri aynen gerekleşiyordu. Bu sebeple Kureyşli kâfirler
ağzından menfi bir sözün çıkmasından korkuyorlardı. Biraz yukarıda gör­düğümüz
gibi, Ebu Leheb gibi bir İslâm düşmanı bile, Hz. Peygamber (a.s.), oğlu Uteybe
hakkında ağır söz söyledikten ve beddua ettikten sonra hayli korkmuştu. Ebu
Leheb Suriye’ye yaptığı seyahat sırasında oğlunun emniyetinden korkuyordu ve
arkadaşlarının kendisine yardımcı olmalarını istiyordu. Fakat onun bütün
tedbirleri boşa çıktı ve Rasûlullah (a.s.)’ın dua ettiği gibi vahşi bir hayvan
Uteybe’yi parçaladı.

Üçüncüsünü, Rasûlullah (a.s.)’ın şahsiyeti ve karakteri tertemiz
ve le­kesizdi. Kimse ne kadar çabalarsa çabalasın, kendisine dil uzatamaz ve
hakkında kötü bir şey söyleyemezdi. Güzel ahlâkına herkes hayrandı. Doğru
sözleri ve iyi muameleleri, Mekke ve çevredeki bütün bölge halkı­nı kendisine
hayran bırakmıştı. Hz. Peygamber (a.s.)’in doğru sözlülüğü, dürüstlüğü ve temiz
karakteri ile güvenilirliğini düşmanları bile kabul edi­yorlardı. Herkes
emanetini Rasûlullah (a.s.)’a vermek temayülünde idi. Nitekim, İbn Cerir’in
dediği gibi, Medine’ye hicret sırasında bile Mekkeli­lerin tümü kendisine
emanetlerini koymaya hazırdılar. Bu sebepten dola­yıdır ki, Hicret’ten önce
kendisine yatırılan para ve kıymetli eşya sonradan sahiplerine iade edildi.

Rasûlullah (a.s.)’ın bu manevî ve ahlâki ağırlığı ve ihtişamı
karşısında en büyük düşmanları bile donup kalırlardı. Bunu Ebu Cehil’in başına
ge­len birkaç vak’a ile ispatlamaya çalışalım.

27.1.7. Ebu
Cehl’in Şaşkın ve Çaresiz Kalışıyla İlgili Bir Olay

İbni İshâk diyor ki bir defasında Iraş[10]‘tan
bir kişi bazı develerle Mekke’ye geldi. Ebu Cehil bu develeri satın aldı, ama
paralarını ödemedi. Iraş’lı tüccar bir gün Ka’be’de Kureyşli kabile reislerine
gidip feryad etme­ye başladı. Harem’in bir köşesinde Hz. Muhammed (a.s.) de
vardı. Iraş’lının feryadları boşa gitti ve kabile reisleri şaka olsun diye
kendisine şunu söylediler: “Biz bir şey yapamayız. Ama orada oturan bey var ya,
ona git. O senin paranı geri aldırır.” Iraşlı, Hz. Muhammed (a.s.)’e yöneldi. O
sıra­da kabile reisleri, aralarında “bugün iyi bir eğlence olacak” dediler.
Iraşlı, Rasûlullah (a.s.)’a gidip derdini anlattı. Rasûlullah (a.s.) hemen o an
onun­la beraber kalktı ve Ebu Cehl’in evine yürüdü. Kureyşli kabile reisleri ise
arkalarından bir adam taktılar ki, olup bitenleri kendilerine anlatsın. Hz.
Muhammed (a.s.) Ebu Cehl’in evine gidip kapısını çaldı. Ebu Cehl, “kim o?” diye
seslendi. Hz. Peygamber (a.s.), “Muhammed” diye kendisine ce­vap verdi. Ebu
Cehl, şaşkınlık içinde dışarıya çıktı. Hz. Peygamber (a.s.) “bu adamın hakkını
ver” dedi. Ebu Cehl, herhangi bir ses çıkarmadan he­men evin içine dönüp
paraları getirdi ve develerin sahibine verdi. Kureyş­li kabile reislerinin
gönderdiği adam bu vak’ayı görünce şaşkınlık içinde Harem’e koştu ve reislere
olup bitenleri şöyle anlattı: “Vallahi bugün hiç­bir zaman göremediğim bir şey
gördüm. Hakem bin Hişâm (Ebu Cehl) evden çıkıp Muhammed’i görünce donup kaldı ve
Muhammed, ‘bu ada­mın hakkını ver’ dediğinde sanki o (Ebu Cehl) cansız bir
cesede dönmüş­tü”. İbni Hişâm, CII, s. 29-30. Belazuri de bu vak’ayı, “Ensâb’ul
Eşraf’ C.I, s. 128-129’da anlatmıştır.)

27.1.8. Ebu
Cehl’in Başına Gelen İkinci Olay

Ebu Cehl’in, Hz. Peygamber (a.s.) karşısında etkisiz ve çaresiz
kalışı­nın ikinci olayı, Kadı Ebu’l-Hasen el-Maverdi tarafından “Alâmün
Nü­büvvetle anlatılmıştır. Olay şuydu: Ebu Cehl bir yetimin velisiydi. Bu çocuk
bir gün perişan bir vaziyette Ebu Cehl’e geldi. Üzerinde doğru dü­rüst bir
elbise bile yoktu. Ebu Cehl’den, babasının kendisi için bıraktığı mirastan bir
kısmını istedi. Fakat Ebu Cehl, bu zavallı çocuğun sözlerine kulak asmadı.
Çocuk, bir süre bekledikten sonra ümitsizlik içinde geldiği yere döndü. Kureyşli
kabile reisleri olayı duyunca çocuğu kışkırtmak iste­diler ve kendisinin Hz.
Muhammed (a.s.)’e gidip şikâyette bulunmasını is­tediler. Çocuk, Hz. Muhammed
(a.s.) ile Ebu Cehl arasındaki gergin iliş­kiyi bilmiyordu. Reislerin demesi
üzerine Hz. Muhammed (a.s.)’e gitti ve derdini anlattı. Hz. Muhammed (a.s.) o an
yerinden kalkarak çocukla be­raber Ebu Cehl’e gitti. Ebu Cehl, Hz. Muhammed
(a.s.)’i güler yüzle karşı­ladı ve ne için geldiğini sordu. Hz. Muhammed (a.s.)
çocuğun hakkının kendisine verilmesini istedi. Ebu Cehl, bu sözler üzerine
derhal evine gitti ve çocuğa payını verdi. Kureyşli kabile reisleri tetikte idi
ve iyi bir kavga­nın patlak vereceğini umuyorlardı. Ama olup bitenleri görünce
ne yapa­caklarını şaşırdılar. Ebu Cehl’e gelip niçin böyle tuhaf davrandığını
sordu­lar. Ebu Cehl dedi ki: “Vallahi ben dinimi terk etmedim. Fakat bana öyle
geldi ki, Muhammed’in her iki tarafında birer öldürücü silah vardır ve
söz­lerinin dışına çıkarsam bunların bana saplanacağını sandım.”

27.1.9. Ebu
Cehl’in Başına Gelen Üçüncü Olay

Belâzuri’nin dediği gibi, bir gün Rasûlullah (a.s.) Hz. Ebu
Bekr, Hz. Ömer (r.a.) ve Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas (r.a.) ile beraber Mescid-i
Ha­rem’de oturuyordu. Derken, Beni Zübeyd’in bir ferdi gelip, “Ey Kureyşli­ler
size kim ticari mallar getirebilir ki, çünkü siz dışardan gelenlerin mal­larını
çalıyorsunuz.” Rasûlullah (a.s.) kendisine kimin zulüm ve haksızlık ettiğini
sordu. O adam, Ebu’l-Hakem (Ebu Cehl)’in adını verdi; ve şöyle dedi: “Ebu Cehl
benim en iyi üç devemi almak istedi ve bunlara en düşük fiyat biçti. Şimdi kimse
onun verdiği fiyatın üstüne çıkamıyor. Bu fiyatla develerimi satarsam zarar
ederim.” Rasûlullah (a.s.) ondan bu üç devesini satın aldı. Ebu Cehl uzaktan
bunları görüyordu. Rasûlullah (a.s.) ona gidip “sakın ha, bundan sonra bu
Bedevi’ye yaptığın hareketi tekrarlarsan fena yaparım” dedi. Ebu Cehl de gayet
sakin bir şekilde, bir daha böyle bir ha­reket yapmayacağını bildirdi. Orada
hazır bulunan Ümeyye bin Halef ve diğer müşrikler, Ebu Cehl’i gayrete getirmeye
çalıştılar ve “Sen Muham­med’in yanında öyle kuzu kesildin ki biz senin de
müslüman olacağını sandık” dediler. Ebu Cehl, “vallahi ben hiçbir zaman
Muhammed’e tabi olmayacağım. Fakat ben onun her iki tarafında birkaç mızraklıyı
gördüm. Bana öyle geldi ki Muhammed’in sözlerini dinlemezsem o mızraklılar ba­na
çullanacaklardır.” (Ensâb’ul-Eşrâf: c.1, s. 130)

27.1.10.
Muhalifler Hz. Muhammed (a.s.)’in Haklılığına İnanıyorlardı

Hazreti Peygamber (a.s.)’in ahlâki üstünlüğünün bir başka sebebi
da­vasının haklılığıydı. Kâfirler Hz. Muhammed (a.s.)’in Hak yolunda oldu­ğunu
ve kendilerinin Batıl’ı temsil ettiklerini çok iyi biliyorlardı. Hem
kendilerinin, hem savundukları davanın yalan olduğunun farkındaydılar. Ama
cehalet, atalarını körü körüne taklit etme, taassup, boş yere şeref ve
namuslarını koruma ve menfaatlerini sürdürme kaygısı gibi sebeplerden dolayı Hz.
Muhammed (a.s.)’e muhalefet ediyorlardı. Kendi içlerindeki zaaf ve suçluluk
duygularını saklamak için Hz. Muhammed (a.s.)’i mutla­ka durdurmaları
gerektiğine inanıyorlardı. Medeni cesaretleri yoktu. Bu sebeple, Hz. Muhammed
(a.s.)’in haklı ve kendilerinin haksız olduğunu ilân etmekten çekiniyorlardı.
Bunun bazı misallerini biz daha sonra vere­ceğiz. Biz, burada sadece şunu
söylemek istiyoruz ki; Rasûlullah (a.s.)’ın Ben büyük düşmanı bir defa değil,
bir kaç defa Hz. Muhammed (a.s.)’in haklılığına inanmış ve yanında çaresiz
kalmıştı. Ayrıca, Hz. Muhammed (a.s.)’e muhalefet etmek için de çok sudan ve
abes sebepler ileri sürü­yordu.

Beyhakî, Zeyd bin Eslem’e dayanarak, Hz. Muğire bin Şu’be’nin şu
hadisini nakletmiştir: “Ben henüz müslüman olmadığım sırada bir gün Ebu Cehl ile
birlikte Mekke’de bir yoldan geçiyordum. O sırada Rasûlullah (a.s.) ile
karşılaştık. Rasûlullah (a.s.), Ebu Cehl’e hitap ederek, “ey Ebu’l-Hakem,
Allah’a ve Rasûlüne gel. Ben seni Allah’a çağırıyorum.” Ebu Cehl, “ey Muhammed,
sen mabûdlarımızı kötülemekten vazgeçer misin? Sen bize Allah’ın emrinin
getirildiğinin şahitliğini mi istiyorsun? biz bu şahitliği yapmaya hazırız.
Fakat, inan ki, senin Hak üzerinde olduğuna gerçekten inansaydım sana iman
ederdim.” Bundan sonra Rasûlullah (a.s.) yoluna devam etti. Daha sonra Ebu Cehl
bana dönerek, “vallahi, bu ada­mın dediklerinin doğru olduğunu biliyorum. Fakat
bir şey bana mani olu­yor. Kusayy’ın evlatları ‘hicabe’ (hacılara yemek yedirme)
bizde kalsın de­diler, bizde evet dedik. Onlar “sikaye” (hacılara su içirme) de
bizde kalsın dediler. Biz buna da evet dedik. Onlar “nedve” (toplantı ve
hazırlık çalış­maları bizde kalsın) dediler. Biz buna da evet dedik. Daha sonra,
“liva” (hac sırasında bayrak taşımanın da kendilerinde kalmalarını istediler.
Buna da ses çıkarmadık. Daha sonra onlar da (hacılara) yemek yedirdiler ve biz
de yemek yedirdik. O kadar ki, dizlerimiz onların dizlerine değdi. Şimdi de
diyorlar ki peygamber de bizden olsun. İşte buna izin vereme­yiz. Vallahi,
billahi, buna izin veremem.”

İbni Ebi Hâtim, Ebu Yezid Medeni’ye dayanarak şu olayı
kaydetmiş­tir: Bir defasında Ebu Cehl, Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) ile karşı
karşı­ya geldi ve kendisiyle el sıkıştı. Bir kişi lâf attı: “Bu da ne gözlerim
neler görüyor? Sen dininden dönen bu adamla el mi sıkışıyorsun?” Ebu Cehl onu
biraz uzağa götürüp kulağına fısıldadı: “Vallahi onun peygamber ol­duğunu
biliyorum. Ama bizim Abd-i Menaf a tabi olduğumuzu hiç gördün mü?”

İmam Süfyân-ı Sevri, Tirmizî ve Hâkim, Hz. Ali (r.a.)’ye ait
olan şu hadisi nakletmişlerdir: Ebu Cehl bir defasında Rasûlullah (a.s.)’a şöyle
de­di: “Biz seni değil senin getirdiğin şeyi yalanlıyoruz.”

Beyhakî ve İbn Hişâm, İbn İshâk’a dayanarak ve İbn İshâk da İmam
Zührî’ye dayanarak şu ilginç olayı nakletmişlerdir: Bir gece Ebu Cehl, Ebu
Süfyân ve Ahnes bin Şerik ayrı ayrı evlerinden çıkıp Rasûlullah (a.s.)’ın
namazda okuduğu Kur’an’ı dinlemeye çalıştılar. Her üçü de birbir­lerinden
habersizdi. Sabahleyin üçü de birbirini gördü ve utandılar ve bundan sonra bu
gibi bir harekette bulunmayacaklarına karar verdiler. Zi­ra onlara göre halk
kendilerinin böyle gizli gizli Hz. Muhammed (a.s.)’in okuduğu Kur’an’ı
dinlediklerini duyunca onlara karşı duydukları güveni kaybedecekti. Ama ikinci
gün yine aynı olay meydana geldi ve sabah yine birbirlerini görüp ileri için
sözleştiler. Tesadüf bu ya, üçüncü gece de aynı olay tekrarlandı. Bu sefer Ahnes
bin Şerik dayanamadı ve Ebu Süfyan’a gidip sordu. “Ey Ebu Hanzala, bana doğruyu
söyle, Muhammed (a.s.)’in okuduğu şeyler hakkında ne düşünüyorsun? Ebu Süfyan
dedi ki: “Ebu Sa’lebe, vallahi ben duyduklarımı anladım ve bunların ne demek
olduğunu da biliyorum. Fakat bazı şeyler var ki onların manasını ve gayesini
bil­mem.”[11]
Ahnes, “ben de aynı fikirdeyim” dedi. Sonra Ahnes, Ebu Cehl’e gitti ve
“Ebu’l-Hakem, Muhammed’den duydukların hakkında ne diyor­sun?” diye sordu. Ebu
Cehl dedi ki: “Duymak ne demek? Bizim ile Abd-i Menaf arasında büyüklük kavgası
var. Onlar da (hacılara) yemek yedirdi­ler, biz de. Onlar da bazı mes’uliyetler
taşıdılar, biz de. Onlar da mal ve mülk verdiler, biz de. Nihayet biz şimdi aynı
hizaya gelince diyorlar ki kendilerinde bir peygamber vardır. Bu peygambere
Allah’tan vahiy geli­yormuş. Şimdi bana söyler misin, biz böyle bir peygamberi
nereden bula­lım. Allah’a yemin ederim biz onu kabul etmeyeceğiz ve onu tasdik
etme­yeceğiz.” Hemen hemen aynı şeyleri Ebu Cehl, Ahnes bin Şerik’e Bedir savaşı
sırasında da tenha bir yerde söylemişti. İbni Cerir Taberî kendi tef­sirinde
Süddi’ye dayanarak şu olayı anlatmıştır: Ahnes, Ebu Cehl’e, “şu anda burada sen
ve benden başka kimse yoktur. Bana doğruyu söyle, Mu­hammed sâdık (gerçek bir
peygamber) midir”. Ebu Cehl dedi ki: “Vallahi Muhammed doğru sözlü bir insandır.
O hiçbir zaman yalan söylememiş­tir. Fakat Beni Kusayy, Kâ’be’nin bayraktarlığı
ile hacılara yemek yedirme ve su içirme vazifelerinin yanı sıra peygamberliği de
alıp götürürlerse di­ğer Kureyşliler ne yapsın?”

Ebu Cehl gibi ezeli bir düşmanın tutumu böyle olduktan sonra
diğer İslam düşmanlarının durumunu siz kendiniz kıyaslayınız.

27.1.11. Hz.
Peygamber (a.s.) İle İlgili Kureyş’in Tutumu

Burada şunu da unutmayalım ki, Hz. Peygamber (a.s.)’e şiddetle
mu­halefet eden Kureyşliler aslında O’nun kişiliği, karakteri ve meziyetlerini
kabul ediyorlardı. Nitekim, müslümanlar ile kâfirler arasında ihtilâf ve kavga
en çetin safhasında iken Mekke’de büyük bir açlık ve kıtlık baş gösterdi. Herkes
çaresizlik içinde kıvranıyordu ve bu âfetten kurtulmanın yollarını arıyordu.
Nihayet Kureyşli kabile reisleri bir araya gelip Hz. Peygamber (a.s.)’in yanına
geldiler ve âfetin önlenmesi için Allah’a dua etmesini istediler. Bu olayı İmam
Buhârî ile Beyhakî az bir ifade değişik­liğiyle Mesrûk ve Hz. Abdullah bin
Mes’ud’a dayanarak nakletmişlerdir. Olay şöyle cereyan etmişti: Kureyşliler azıp
muhalefet kampanyasını bü­yütünce ve isyankâr tutumunu katılaştırınca Rasûlullah
(a.s.) Allah’a “ya Rabbi, Hz. Yusuf zamanında 7 yıllık kıtlık ve açlık
yarattığın gibi, bu adamlara karşı bana yardımcı olmak üzere burada da 7 yıllık
bir açlık ve kıtlık yarat” diye dua etti. Bunun üzerine öyle korkunç bir kıtlık
başladı ki, adamlar ölüleri, kemikleri ve hayvan derilerini yemeye başladılar.
Ni­hayet, Ebu Süfyan ile Mekke’nin diğer kabile reisleri Hz. Peygamber (a.s.)’in
huzuruna geldiler ve kendisine şöyle dediler: “Ya Muhammed, siz kendinizin
dünyaya rahmet olarak gönderildiğinizi söylersiniz. Ama görü­yorsunuz ki,
kavminiz kıtlık ve açlıktan helâk oluyor. Lütfen kavminiz için dua ediniz.” Hz.
Peygamber (a.s.) de Allah’a dua etti. Bunun üzerine bardaktan boşalırcasına
yağmur yağdı. O kadar ki, herkes yağmurdan şi­kayet etmeye başladı. Hz.
Peygamber tekrar Allah’a, “Allah’ım, yağmur etrafımıza yağsın, bize değil” diye
dua etti. Bu dua üzerine bulutlar dağıl­dı. İmam Buhârî’nin İbni Abbas’a
dayanarak naklettiği bir başka hadisi vardır. Buna göre, Ebu Süfyân, Hz.
Peygamber (a.s.)’e gelip yalvardı ve dedi ki adamlar açlıktan ölüyorlar. Yiyecek
hiçbir şey bulamadıkları için kemikleri bile yiyorlar. Bunun üzerine Rasûlullah
(a.s.) dua etti ve Allah da kıtlık ile açlığa son verdi.

Bu olaylar gösteriyor ki Kureyşli kabile reisleri Rasûlullah
(a.s.) ile doğrudan kavgaya girmeye veya tebliğini duyurmaya cesaret
edemiyorlar­dı. Fakat bunun yanı sıra, tebliğin devam etmesini ve kendi
atalarının din, inanç ve geleneklerinin de bir anda yok olmasını
hazmedemiyorlardı. On­ların alıştıkları bir hayat düzeninin yerine başka bir
hayat düzeninin kurul­masına ve Arap halkının yavaş yavaş İslâm’ın dairesine
gitmesine de razı değillerdi. Bu sebeple, İslâmi davetin ne pahasına olursa
olsun durdurul­masından yana idiler. Aynı sebepten dolayı, ilerde anlatacağımız
gibi, Hz. Peygamber (a.s.)’e sözle ve fiilen saldırmaktan da geri kalmıyorlardı.

Yirmi İkinci Bölüm: DOĞUŞTAN PEYGAMBERLİĞE KADAR HZ. MUHAMMED (A.S.)’İN
YAŞANTISI

22.1. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN DOĞUMU

22.2. MÜJDELER VE MÜBAREK İSMİ

22.3. FAKİR VE MÜTEVAZI BİR HAYAT

22.4. SÜT KARDEŞLİĞİ

22.5. HALÎME SÂ’DİYE

22.6. AMİNE’NİN VEFATI

22.7. ABDULMUTTALİB’İN HİMÂYESİ

22.8. EBÛ TÂLİB’İN HİMAYESİ

22.9. ÇOBANLIK

22.10. KÜÇÜK YAŞTAN BERİ FEVKALÂDE ŞAHSİYETİNİN BELİRTİLERİ

22.11. PUT PERESTLİKTEN NEFRET

22.12. SURİYE’YE YOLCULUK VE RAHİP BAHİRA İLE GÖRÜŞME KONUSUNDAKİ RİVAYETLER

22.13. FİCAR HARBİ

22.14. HİLF’UL-FÜDÛL

22.15. HZ. HATÎCE İLE TİCARETTE ORTAKLIK

22.16. HZ. MUHAMMED (A.S.)’İN HZ. HATİCE İLE NİKÂHI

22.16.1. Hz. Peygamber (a.s.)’in Hatice(r.a.)’den Doğan Çocukları

22.16.2. Evlilik Hayatı

22.16.3. Mali Rahatlık ve Zenginlik Devresi

22.17. HZ. ZEYD BİN HÂRİSE OLAYI

22.18. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN, HZ. ALİ’Yİ HİMAYESİ ALTINA ALMASI

22.19. KA’BE’NİN YENİDEN İNŞASI

22.20. PEYGAMBERLİKTEN ÖNCE HZ. MUHAMMED (A.S.)’İ YAKINDAN TANIYANLAR

22.21. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN YÜZ HATLARI VE GÖRÜNTÜSÜ

 

Yirmi İkinci Bölüm: DOĞUŞTAN
PEYGAMBERLİĞE KADAR HZ. MUHAMMED (A.S.)’İN YAŞANTISI

22.1. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN DOĞUMU

Hz. İbrahim (a.s.)’in ailesinin bir bölümünü, Mekke’nin çorak ve
ıssız topraklarına getirmesinin altında yatan amacın ve sevgili oğlu İsmail
(a.s.) ile birlikte Kâ’be’yi inşa ederken beraberce yaptıkları şu duanın
gerçekleş­mesi zamanı artık gelmişti.

“Ya Rabbi, O müslüman ümmete kendilerinden bir peygamber gön­der
ki, onlara ayetlerini okusun. Kitabı ve hikmeti öğretsin, onları günâhlarından
temizlesin.” (Bakara; 129)

Bu mübarek zamanın gelmesinden kısa bir süre önce Ebrehe 60 bin
kişilik ordusuyla kaderini denemeye çalışmıştı. Ama, Ebrehe 60 bin değil 600
binlik ordusuyla bile gelse idi aynı akibete uğramaya mahkûmdu. Asırlardır
hazırlanmakta olan ilahî plân artık tatbik edilme safhasına gel­mişti ve bunu
engellemeye dünyada hiçbir kimsenin gücü yetmeyecekti. Takdir-i ilâhiye göre
dünyaya bütün peygamberlerin en büyüğü ve insan­ların en büyük lideri ve önderi
teşrif edecekti. Bu öyle bir lider, öyle bir şahsiyetti ki, tarihin akışını
değiştirecekti. Bu şahsiyetin gelmesi için 2.500 yıldan beri hazırlık
yapılıyordu ve herkes dört gözle O’nu bekliyor­du. O’nun gelişini ve doğuşunu
kimse engelleyemeyecekti.

Muhaddisler ile tarihçiler, Eshâb-ul Fil (yani Ebrehe’nin
Mekke’ye yürümesi ve perişan olması) vak’asının Muharrem ayında meydana geldi­ği
hususunda ittifak etmişlerdir. Hz. Muhammed (a.s.) ise bunu müteakip Rebiülevvel
ayında dünyaya teşrif etliler. Velâdet-i Mübarek pazartesi gü­nü oldu ve bunu
bizzat Hz. Peygamber (a.s.) bir Arap vatandaşıyla konuşması sırasında
belirtmişti. (Bk: Sahih-i Müslim, Katâde’nin rivâyeti), Hz. Muhammed (a.s.)’in
doğumunun Rebiülevvel ayının hangi tarihinde oldu­ğu konusunda ihtilâf vardır.
Fakat, İbn Ebî Şeybe, Hz. Abdullah bin Ab­bas ile Hz. Câbir bin Abdullah’a
dayanarak doğum tarihinin 12 Rebiülev­vel olduğunu belirtmiştir. Muhammed bin
İshâk da bu tarihin doğru oldu­ğunu yazmış ve ulema ile tarihçilerin büyük bir
çoğunluğu da bunu böyle kabul etmiştir. Eshâb-ul Fil vak’ası ile Hz.  Peygamber
(a.s.)’in doğumu arasındaki kesin süre ne kadardı? Bu konuda da ihtilâf vardır.
Rivâyetle­rin çoğu, bu sürenin 50 gün olduğunu göstermektedir. Aslında bu
ihtilâf değişik takvimler arasındaki farktan doğmuştur. Bilindiği gibi kamerî ve
şemsî takvimleri dengelemek zor bir iştir ve bu bakımdan şemsî takvime göre katî
doğum tarihinin ne olduğunu söylemeyiz. Genellikle Hz. Pey­gamber (a.s.)’in
doğum yılının miladî 570 veya 571 olduğu belirtiliyor. Süheylî “Ravd-ul Ünuf”
adlı eserinde doğum tarihini 20 Nisan olarak gös­termiş, ancak seneyi
yazmamıştır. Bazıları doğum tarihinin şemsî takvime göre 23 Nisan 571’e rast
geldiğine işaret etmişlerdir. Mahmud Paşa Felekî 20 Nisan 571 olduğunu
belirtmiştir ve bunun kamerî takvime göre 9 Rebiülevvel’e rast geldiğini
kaydetmiştir. Causun De Perceval ise “Arap Tarihi” adlı eserinde doğum tarihinin
20 Ağustos 570 olabileceğini yazarken, Phi­lip K. Hitti doğum yılının 571
dolaylarında olabileceğine işaret etmiştir. Diğer bazı şarkiyatçılar iki yıl
daha geriye giderek doğum yılını 569 ola­rak tesbit etmişlerdir. Hz. Muhammed’in
mübarek doğumunun sabahın er­ken saatinde olduğu bildirilmiştir.

22.2. MÜJDELER VE MÜBAREK İSMİ

Muteber rivâyetlere göre, gebeliği sırasında Amine, rüyasında
vücu­dundan bir ışığın çıkarak her tarafa yayıldığını ve bu ışığın Suriye’nin
muhteşem saraylarını bile aydınlattığını görmüştü. Bir defasında Amine başka bir
rüya gördü. Bu rüyasında, karnında müslüman ümmetinin lideri­ni taşıdığını ve
kendisinin doğmasından sonra adının “Muhammed” kon­masının emredildiğini gördü.
İbn Sa’d’ın rivâyetine göre bebeğin adının “Ahmed” konması emrolunmuştu.[1]
Belki de bu iki ismin konması iki ayrı rüyada emrolunmuştu. Zira, Hz. Peygamber
(a.s.)’in adının hem Mu­hammed hem Ahmed olduğu hadislerle sabittir. Birçok
hadiste Amine’nin doğum sırasındaki vaziyeti anlatılmıştır. Amine’nin ifadesine
göre Hz. Peygamber (a.s.) batınından doğduğu zaman sanki içinden bir ışık çıktı
ve bu ışık doğu ile batıyı aydınlattı. Beyhakî ile İbn Abdil-Berr, Osman bin
Ebi’l As es-Sekafî’nin annesinin velâdet-i mübarek sırasında Amine’nin yanında
bulunduğunu belirtmişlerdir. Bu hatunun ifadesine göre, bir ışık ve parıltı
gözlerinin görebildiği yerlere kadar yayılmıştı. Doğum sırasında ebelik
vazifesini Hz. Abdurrahman bin Avfın annesi Şifâ binti Avf bin Abdulharis Zührî
yaptı.

Doğumu müteakip 7. gün Abdulmuttalib, Hz. Muhammed (a.s.)’in
akikasını yaptı ve bu münasebetle Kureyşlilere bir ziyafet verdi.[2]
Ye­mek yedikten sonra Kureyşliler, Abdulmuttalib’e, “şerefine bu ziyafeti
verdiğiniz çocuğun ismi nedir?” diye sordular. Abdulmuttalib, çocuğun adının
“Muhammed” olduğunu söyleyince, kendileri hayret ettiler ve “ai­leniz için bu
isim garip ve değişiktir. Bunu niçin seçtiniz?” diye sordular. Abdulmuttalib
dedi ki, “bu çocuk gökte ve yerde methedilsin diye bu ismi koyduk”.

22.3. FAKİR VE MÜTEVAZI BİR HAYAT

Abdullah gençliğinde evlenmiş ve ticarete yeni başladığı sırada
da vefat etmişti. Bu sebeple, öksüz çocuğu ve dul karısı için geride mal ve mülk
bırakmamıştı. İbn Sa’d’in ifadesine göre Abdullah’ın bıraktığı bütün servet beş
deve, küçük bir sürü keçi ve bir hizmetçiden ibaretti.[3]
Hizmetçi’nin adı Ümm-ü Eymen (r.a.)’di, ki Hz. Muhammed (a.s.)’e can-ü gö­nülden
baktı ve hizmette herhangi bir kusur etmedi. Asıl adı Bereke olup bir zenci idi.
Hz. Peygamber (a.s.) daha sonra bu hizmetçisini, azâd etti uşağı ve evlâtlığı,
Hz. Zeyd bin Hârise ile evlendirdi, ki bu evlilikten Üsâme bin Zeyd doğdu.

Hz. Peygamber (a.s.)’in çocukluğundaki bu fakir ve mütevazı
yaşantı­sına Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle temas edilmiştir: “Ve seni fakir bulup
zengin etmedi mi?” (Duha; 8)

22.4. SÜT KARDEŞLİĞİ

Rasûlullah (a.s.) başlangıçta birkaç gün Ebû Leheb’in cariyesi
Suveybe’nin sütünü içti. Sahih-i Buhârî ve Müslim’e göre aynı kadının sütünü Hz.
Ebû Seleme (Ümmül Mü’minin Ümm-ü Seleme’nin ilk kocası) de iç­mişti. İbn Sa’d ve
İbn Hişâm’ın ifadelerine göre, aynı kadının sütünü içen­ler arasında Hz. Hamza
ve Hz. Abdullah bin Cahş (Ümmül Mü’minin Hz. Zeyneb’in kardeşi) de vardı. Bu
suretle, bu zâtlar Hz. Peygamber (a.s.)’in süt kardeşleri oluyorlardı.
Suveybe’nin bu hizmetinden dolayı Rasûlullah (a.s.) büluğ çağına geldikten sonra
kendisine minnettar kaldığını her fır­satta belli ederdi ve Hz. Hatice ile
evlendikten sonra da bu hâtûna saygı­sında kusur etmemişti. Hz. Hatice bu
hizmetçiyi satın alıp serbest bırak­mak istiyordu. Ama, Ebû Leheb buna
yanaşmadı. Fakat bir süre sonra kendisi O’nu serbest bıraktı. Hz. Peygamber
(a.s.), Medine’ye hicret ettik­ten sonra dahi bu hâtûna elbise ve cep harçlığı
gönderirdi. Hicri 7 yılında bu hatunun vefat ettiğini duyunca Hz. Peygamber
(a.s.) kendisiyle beraber bebekken süt içtiği oğlu Meşruh’un durumunu öğrenmek
istedi. Ama bu şahsın da öldüğünü öğrendi.

22.5. HALÎME SÂ’DİYE

Mekke eşrafı, çocuklarını süt içmeleri, iyi bakılmaları, açık ve
sağlık­lı havada sıhhatli yetişmeleri ve aynı zamanda iyi Arapça öğrenmeleri
için taşradaki mazbut ailelere ve kabilelere göndermeyi bir gelenek haline
ge­tirmişlerdi. Bu şekilde, taşradan sık sık kadınlar ve kızlar Mekkeli kabile
reisleri ve eşrafın yeni doğan çocuklarını almak üzere şehre gelirlerdi. Bu
kadın ve kızlar çocuklara baktıkları müddetçe iyi bir ücret alırlardı ve da­ha
sonra Mekkeli iyi ailelerle tanıştıktan sonra bir takım maddi menfaat elde
edeceklerini umut ederlerdi. Velhâsıl, Hz. Muhammed (a.s.)’in doğu­mundan kısa
bir süre sonra Hevâzin kabilesinin bir kolu olan Beni Sa’d bin Bekr’in bazı
kadınları, dadılık yapabilecekleri çocukları bulmak ama­cıyla Mekke’ye geldiler.
Bunlar arasında kocası Haris bin Abdullah’ın refakatindeki Halime binti Ebi
Züeyb de vardı. İbni Hişâm, Halime’nin o zamanki perişan durumunu kendi
sözleriyle dile getirmiştir. Halime’nin ifadesi şöyledir: “Biz çok perişan
vaziyette idik. Memleketimizde kurak­lık ve kıtlık vardı. Diğer ailelere
nisbetle durumumuz daha da berbattı. Merkebimiz zayıf ve çelimsizdi, hep geride
kalıyordu. Dişi devemizin du­rumu da yürekler açışıydı. Hiç süt vermiyordu. Ben
de açlıktan zayıfla­mıştım, memelerime süt gelmiyordu. Benim sütüm benim
çocuğuma bile kâfi gelmiyordu. Bütün gece açlıktan ağlıyor ve bizi de
uyutmuyordu. Mekke’ye vardığımızda hiçbir kadın Rasûlullah (a.s.)’ı yetimdir,
babası yoktur, fakir annesi ve dedesinden fazla bir şey koparılamaz, diye almak
istemiyordu. Kafilemdeki kadınlar girişken ve açık göz olup bütün iyi ve zengin
ailelerin çocuklarını kaptılar ve bana hiçbir çocuk kalmadı. Herkes geriye dönme
hazırlığı içinde iken ben kocama elim boş dönmek isteme­diğimi söyledim ve hiç
olmazsa gidip bu yetim çocuğu alayım dedim. Ko­cam bu fikrime karşı çıkmadı ve
‘ziyanı yok, denemekte fayda vardır, bel­ki de bu çocuk bizim için bereketli
olur’ dedi. Nihayet gittim ve sırf bana başka bir çocuk kalmadığı için bu çocuğu
aldım. İlk konakladığımız yere gelince memelerimden doyasıya içti ve O’nun süt
kardeşi (Abdullah) de doyasıya süt içti. Daha sonra kocam dişi deveyi sağınca o
da iyi süt verdi ve biz ikimiz karın tokluğuyla sütünü içtik. Sabah kocam
‘vallahi Halime biz çok mübarek ve bereketli bir bebeği bulmuşuzdur’ dedi. Eve
dönüş sı­rasında eşeğimizin keyfine diyecek yoktu. Öylesine neşeli, öylesine
canlı ve öylesine hareketliydi ki şaştık kaldık. Kafilenin diğer bütün eşek ve
ka­tırlarını geride bıraktı. Kadınlar hayret ediyor ve; ‘yahu Halime, senin
eşe­ğine ne oldu? Bu bizimle beraber gelen merkeb değil midir?’ diye
soru­yorlardı. Ben de eşeğin aynı olduğunu söylüyordum. ‘Vallahi kardeşim, sen
ne dersen de, bu eşekte büyük bir değişiklik var, bu hayvan coşmuş-tur’ diye
karşılık veriyorlardı. Memleketimize vardık. Kuraklık ve kıtlık her tarafa
hâkimdi. Buna rağmen keçilerimiz nereye gidiyorsa yeterince yem buluyor ve bolca
süt veriyorlardı. Günden güne yanımızda getirdiği­miz çocuğun bereketleri
artmaya başladı. İlk sene geçtikten sonra çocuk­lar sütten kesildikleri sırada
yanımda getirdiğim çocuk hepsinden daha sıhhatli ve kuvvetliydi ve dört yaşında
gibi görünüyordu. Çocuğu Mek­ke’ye geri götürüp ailesine teslim etme zamanı
gelmişti. O’nu annesine gö­türdük, ama O’nun bizde bir müddet daha kalmasını
bütün kalbimizle isti­yorduk. Bu yüzden annesine ‘çocuğunuzun sağlıklı ve
kuvvetli yetişmesi­ni istiyorsanız bir müddet daha bizde kalmasını rica
edeceğiz. Malûmunuz üzere, Mekke’nin havası pek elverişli değildir. Bizim orada
kırda, açık arazide iyi yetişme fırsatını bulacaktır’ dedim. Annesi de ısrarıma
dayana­mayarak çocuğunun bir müddet daha bizde kalmasına izin verdi.”

İbn Sa’d’ın ifadesine göre Rasûlullah (a.s.) iki sene daha
Halime’nin yanında kaldı. Fakat İbn İshâk’ın rivâyeti biraz değişiktir. Biz bunu
aşağı­ya naklediyoruz:

Halime’nin ifadesine göre: “Mekke’den dönüşümüzden sonra aradan
üç ay geçmemişti ki garip bir vak’a meydana geldi. Bir gün Mekke’den
getirdiğimiz çocuk süt kardeşiyle evimizin arka tarafında oynuyordu. Bir süre
sonra çocuğumuz koşa koşa bize geldi ve; ‘Kureyşli kardeşimin ya­nına iki beyaz
giyinmiş kişi geldi. Bunlar O’nun karnını yardılar’ dedi. Ben ve kocam koşarak
evin arkasına gittik ve orada, çocuğun ayakta dur­duğunu, yüzünün renginin
sapsarı olduğunu gördük. Babası O’nu kucağa alarak, ‘oğlum, ne oldu?’ diye
sordu. Çocuk da, ‘iki beyaz giyinmiş şahıs bana gelerek beni yere yatırdılar.
Karnımı yardılar ve içimden bir şey çıkarıp attılar. Sonra kamımı yine eski
haline getirdiler’. (Başka bir riva­yete göre, onlar benim karnımda bir şey
arıyorlardı, ama bulamadılar, bil­mem ne idi) dedi.[4]
Biz çocuğu eve getirdik. O zaman kocası dedi ki: “Halime, korkarım, bu çocuğa
bir şey olacak, iyisi, biz bunu ailesine geri verelim”. Bunun üzerine O’nu alıp
Mekke’ye annesinin yanına götürdük. Annesi biraz şaşırdı ve “hayır ola, Halime,
çocuğumu niye zamanından önce geri getirdin? Halbuki sen bunu kendinizde
bulundurmakta çok ısrar etmiştin?” Ben dedim ki, “Allah artık çocuğu iyice
yetiştirip büyütmüş­tür. Fakat bundan sora elimizde olmayan bir şey olacağından
korkuyo­rum”. Amine hatun ısrar eni, ‘Haydi Halime, asıl mesele nedir, anlat.’
Bunun üzerine çocuğun başından geçen hadiseyi anlatmak zorunda kal­dım. Annesi,
‘bu çocuğun Şeytan’ın etkisi altında olduğunu mu sanıyor­sun?’ dedi. Ben de evet
dedim. Bunun üzerine kendisi şöyle dedi: ‘Allah şahittir, çocuğum herhangi bir
şeytani tesirin altında değildir. Doğrusu şu ki, çocuğum büyük şan-ü şeref ve
meziyetlere sahiptir.’ Bunları söyledi ve gerek hamileliği, gerekse doğumu
sırasında gördüğü rüya ve ışıktan söz etti.”

Hz. Peygamber efendimiz (a.s.)’in çocukluğu Mekke’nin dışında
te­miz ve duru Arapça konuşan Beni Sa’d kabilesinde geçtiği için dili ve şive­si
tertemiz hale gelmişti. Nitekim bu özelliğiyle, kendisi de iftihar ederdi.

“Ben hepinizden daha iyi Arapça bilirim. Ben Kureyşliyim ve süt
kar­deşliği dönemimi Beni Sa’d bin Bekr’de geçirmişimdir.”

Rasûlullah (a.s.) Süveybe gibi Halime’ye de hayatı boyunca
hürmetkâr ve minnettar kaldı. O’na her zaman sevgi, şefkat ve saygıyla bağlı
kaldı. Hz. Peygamber (a.s.), Hz. Hatice ile evlendikten sonra bir de­fasında
Halime kendisine geldi, oturdukları bölgede büyük bir kıtlık ve açlığın baş
gösterdiğini birçok büyük baş hayvanın öldüğünü haber verdi. Bunun üzerine Hz.
Peygamber (a.s.) kendisine 40 keçi, yiyecek ve diğer mallarla dolu bir deve
verdi, İbn Sa’d, Muhammed bin Münkedir’in bir ri­vâyetini nakletmiştir ki
şöyledir. Bir kadın Rasûlullah (a.s.)’ın huzuruna gelmek için müsaade istedi. Bu
kadın kendisine çocukluğunda süt içirdiğini söylüyordu. O kadın gelince,
Rasûlullah, “annem, anneciğim” diye­rek yerinden kalktı ve oturması için
battaniyesini yere serdi. Mekke’nin fethinden sonra Halime’nin kız kardeşi,
Rasûlullah (a.s.)’ın yanına gelip O’nun vefat ettiği haberini verince Rasûlullah
(a.s.)’ın gözleri nemlendi[5].Rasûlullah
(a.s.) Halime’nin kız kardeşine 200 dirhem, elbise ve binmek üzere eğerli bir
deve hediye etti. Hevâzin gazvesi sırasında esir almanlar arasında çocukluğunda
Rasûlullah (a.s.)’ı kucağında taşıyan Ha­lime’nin kızı Şeyma da vardı.
Rasûlullah (a.s.) O’nu hemen tanıdı, O’na iyi bir muamele yaptı ve hürmetle
ailesine geri gönderdi. Hevâzinlilerden müteşekkil bir heyet de Hz. Peygamber
(a.s.)’e gelerek, “ya Rasûlullah, esir alınanlar arasında halalarınız vardır ve
çocukluğunuz sırasında size süt içiren dadılarınız vardır, onların affını
diliyoruz” dediler. Rasûlullah dedi ki, “bana ve Abdulmuttalib ailesine ait olan
haklardan vazgeçiyo­rum.” Ensâr da kendi haklarından vazgeçtiler ve kararı Allah
ile Rasûlüne bıraktıklarını söylediler. Bu suretle, takriben 6 bin esir serbest
bırakıldı. Kendilerine iade edilen malların yekûnu ise 500 milyon dirhemdi.
Hazreti Peygamber (a.s.)’den sonra Hz. Ebû Bekr ve Hz. Ömer de Halime’nin aile
ve yakınlarına daima sevgi ve saygıyla muamele yaptılar.

22.6. AMİNE’NİN VEFATI

İbn Sâ’d ve İbn İshâk’ın ifadelerine göre Hz. Peygamber (a.s.) 6
ya­şında iken ve İbn Hazm ile İbnü’l-Kayyûm’un ifadelerine göre henüz 7 ya­şını
doldurmamışken Amine, büyük annesi (Abdulmuttalib’in annesi)nin ailesi olan
Adiyy bin Neccar ile tanıştırmak üzere Ümm-ü Eymen ile birlik­te kendisini
Medine’ye götürdü ve orada bir ay kaldı. Amine orada, Rasûlullah (a.s.)’a,
babası Abdullah’ın son nefesini verdiği evi ve defnedildiği yeri gösterdi.
Ömrünün daha sonraki bölümlerinde Rasûl-ü Ekrem’in (a.s.) kafasında bu
yolculuğun hatıraları her zaman taze kaldı. Nitekim, Rasûlullah (a.s.) Mekke’den
Medine’ye hicretten sonra sahabeye bu yolculu­ğundan arada sırada bahsederdi.
Beni Adiyy bin Neccâr’ın evini ve bahçe­sini gördükten sonra bunu hemen
hatırladı ve burada bir Ensâr kızı Üneyse ile oynadığını ve çocuklarla kuşları
kovaladıktan sonra oraya annesiyle beraber geldiğini ve aynı evin avlusunda
babasının mezarı bulunduğunu ayrıca Beni Adiyy bin Neccâr’ın gölünde yüzmeyi
öğrendiğini anlattı.

Amine Medine’de bir ay kaldıktan sonra Hz. Muhammed (a.s.) ile
be­raber Mekke’ye dönerken Ebva’ mevkiinde ecele yakalandı ve orada def­nedildi.
Ümm-ü Eymen, Rasûlullah (a.s.)’ı Mekke’ye geri getirdi. İbn Sad’ın ifadesine
göre Rasûlullah (a.s.), annesinin defnedildiği yeri iyi ha­tırlıyordu. Nitekim,
Hudeybiye anlaşması uyarınca müslümanlar ilk umre­lerini yapmak üzere Ebvâ’dan
geçerken Rasûlullah (a.s.) şöyle buyurdular:

“Cenab-ı Allah, Muhammed’in annesinin kabrine gitmesine izin
ver­miştir.”

Hz. Peygamber (a.s.) daha sonra kabrin bulunduğu yere gitti.
Kabri düzeltti ve o sırada ağlamaya başladı. Hz. Peygamber (a.s.)’in bu halini
gören müslümanların da gözleri doldu. Sahabe ölüler için ağlanmaması yolundaki
buyruğunu hatırlatınca Rasûlullah (a.s.) dedi ki: “Anamın, ana­lığını ve
şefkatini hatırladım, onun için göz yaşlarımı tutamadım.”

Hz. Peygamber’in, annesinin mezarını ziyaret ettiği ve orada göz
yaş­larını tutamadığına dair rivayetler çeşitli hadis kitaplarında yer almıştır.
(Meselâ, bk. Müsned-i Ahmed, Beyhaki ve Tabakat-ı İbn Sa’d’de Hz. Bü­reyde, Hz.
Abdullah bin Mes’ud ve Hz. Ebu Hureyre (r.a.) tarafından riva­yet edilen
hadisler).

22.7. ABDULMUTTALİB’İN HİMÂYESİ

Amine’nin de bu dünyadan göçmesinden sonra, Rasûlullah (a.s.)’ın
himayesi dedesi Abdulmuttalib’e geçti. Abdulmuttalib, Rasûlullah (a.s.)’ı evine
aldı ve O’nu bütün evlâtlarından daha çok sevdi. Abdulmuttalib ye­tim torununu
bir an bile gözünden uzak tutmuyordu. Her zaman yanında bulundururdu. Hz.
Peygamber (a.s.) Abdulmuttalib’in ister halvette olsun ister istirahata çekilmiş
vaziyette olsun her an yanına gidebilirdi. Halbuki diğer evlâtları otorite ve
sertliği yüzünden müsaadesi olmaksızın yanına sokulamazlardı. Abdulmuttalib,
sevgili torunu yemek yemediği sürece eli­ne lokma almazdı ve bazen yemek
sırasında O’nu kucağına alırdı. Kâ’be’nin duvarlarının dibine Abdulmuttalib’in
oturması için halı serilirdi. Buna başka kimse oturmaya cesaret edemezdi. Fakat
Hz. Peygamber (a.s.) gelip doğru buna otururdu. Hz. Peygamber (a.s.) o sırada
tatlı ve herkesin hoşuna giden bir çocuktu. Amcası Ebû Tâlib O’nu oradan
kaldırmak ister­di, ama Abdulmuttalib derdi ki: “Yavrumu bırak. Vallahi, bunun
şânı baş­kadır. Bu çocuğun, bir gün, hiçbir Arab’ın erişemeyeceği yere
geleceğini ümit ediyorum.” (Bazı rivâyetlere göre Abdulmuttalib, Rasûlullah
(a.s.)’ın huyunun çok güzel ve asil olduğunu söylerdi). Abdulmuttalib daha sonra
Hz. Muhammed (a.s.)’i yanına alıp sırtını ve başını okşar, yanaklarından öperdi
ve torununun sevimli hareketlerini zevkle izlerdi. İbn Sa’d’ın rivâyetine göre,
müneccimlik konusunda ihtisas yapmış olan Beni Müdlic’in bazı ileri gelenleri
bir defasında Abdulmuttalib’in yanına gelip, torununun istikbalinin çok parlak
olduğu kanaatine vardıklarını söylediler. Bu şahıs­lar, Abdulmuttalib’ten
çocuğun iyi korunmasını istediler; zira ayak izleri­nin Hz. İbrahim (a.s.)’inkine
çok benzediğini açıkladılar. Bu konuşmanın geçtiği sırada Ebu Tâlib de hazır
bulunuyordu. Abdulmuttalib O’na döne­rek: “Bu beylerin söylediklerine dikkat et
ve çocuğu iyi koru” dedi.

Maalesef, Rasûlullah (a.s.), dede sevgisinden de uzun bir müddet
ya­rarlanamadı ve henüz 8 yaşında iken Abdülmattalib’i kaybetti. İbni Sa’dile Hafız Sehâvi, Ümm-ü Eymen’in şu sözlerini nakletmişlerdir.
“Abdulmuttalib vefat ettiği zaman Rasûlullah (a.s.)’ın, O’nun yatağının ucunda
durup ağladığını gördüm.” Daha sonraki yıllarda Rasûlullah (a.s.)’a dede­sinin
vefatını hatırlayıp hatırlamadığı sorulduğunda şu cevabı verdi: “Evet, çok iyi
hatırlıyorum. Ben o zaman 8 yaşında idim.”

22.8. EBÛ TÂLİB’İN HİMAYESİ

Bazı rivâyetlere göre Abdulmuttalib’in vefatından sonra, O’nun
vasi­yeti üzerine amcası Ebû Tâlib Hz. Muhammed (a.s.)’i himayesi allına aldı.
Bazı rivayetlerde ise Ebu Tâlib’in kendi isteğiyle Hz. Muhammed (a.s.)’in
kefaletini üzerine aldığı belirtilmiştir. Ebu Tâlib’in asıl adı Abd-i Menaftı
ama Tâlib adlı çocuğun babası olduğu için “Ebu Tâlib” (Tâlib’in babası) künyesi,
isminden daha meşhur oldu. Ebu Tâlib’in büyük oğlu Tâlib, Hz. Muhammed (a.s.)’in
yaşıtıydı ve amca çocuğunu çok severdi. Bedir savaşı sırasında Kureyşliler, Beni
Hâşim’i de zorla savaş meydanına götürdüğü zaman müşriklerin ordusunda Tâlib de
yer alıyordu. Fakat kendisi muha­rebeye katılmadı. Daha sonra ne ölüler arasıda
bulundu ne yaralılar ara­sında. Mekke’ye de geri dönmedi. Kısacası, bu tarihten
itibaren kendisi hakkında herhangi bir haber alınamadı.

Ebû Tâlib, Hz. Peygamber (a.s.)’in öz amcasıydı ve O’nu
evlatların­dan daha çok sevdi ve korudu. Yanında yatırır, her gittiği yere
götürürdü. Hz. Muhammed (a.s.) yemeğe gelinceye kadar yemek yemezdi. Vâkıdî’nin
çeşitli kaynaklara dayanarak verdiği bilgiye göre, gerek Ebu Tâlib, gerekse
ailesinin diğer fertleri her yemekte Hz. Muhammed (a.s.)’in bulunmasına azami
dikkat ederlerdi. Hz. Muhammed (a.s.)’in sofrada bu­lunmadığı zamanlarda
yemekten tad almazlardı ve kimsenin karnı doy­mazdı. Hz. Muhammed (a.s.) sofrada
bulunduğu zaman ise herkes doyası­ya yedikten sonra da yemek artıp kalırdı.
Yani, Hz. Muhammed (a.s.) sof­raya bereket getirirdi. Bu nedenle de, O (a.s.)
gelmeden yenmezdi. Ebu Tâlib de yemekten önce, Hz. Peygamber (a.s.)’e “oğlum,
sen çok mübarek ve bereketlisin” diye hitap ederdi. Yemek sırasında çocuklar
kaplara ve tabaklara hücum edince Hz. Peygamber (a.s.) derhal elini çekerdi.
Bunun üzerine Ebu Tâlib, Hz. Muhammed (a.s.)’e ayrı bir tabakta yemek verirdi.
Evde Ebu Tâlib’e mahsus bir divan vardı, buna kimse oturamazdı. Ama, Hz.
Peygamber (a.s.) için herhangi bir yasak ve engel yoklu. Rasûlullah (a.s.) bazen
gidip divanda amcasıyla otururdu ve kimse karışamazdı. Bu sebepten dolayıdır ki,
Ebu Tâlib bazen şöyle derdi: “Rebia’nın tanrısına yemin ederek söylüyorum,
kabile reisliği gerçekten yeğenime yakışıyor.”

22.9. ÇOBANLIK

Muhtemelen bu dönemde, Hz. Peygamber (a.s.) amcasının kötü mali
durumunu gördükten sonra, kendisini çalışması ve aileye mali katkıda bu­lunması
gerektiği kanaatine vardı. Çocukluğunda dadısı Halime’nin yanın­da bulunduğu
sırada süt kardeşleri keçi ve koyunlara bakardı. Hz. Pey­gamber (a.s.) aynı işi,
aklı ermeye başlayınca Mekke’de ücret karşılığı yapmaya koyuldu. Hadislerde Hz.
Ubeyd bin Umeyr’in anlattıklarına göre Hz. Peygamber (a.s.) bir defasında şöyle
dedi: “Çobanlık yapmamış olan bir peygamber doğmamıştır”. Adamlar sordular, “siz
de çobanlık yaptınız mı?” Hz. Peygamber (a.s.) “evet” diye cevap verdi. Sahih-i
Buhârî’de bir başka hadis vardır. Buhârî’nin, Kitab’ul İcâresi’nde yer alan Hz.
Ebu Hu­reyre’nin naklettiği hadis şöyledir: “Rasûlullah (a.s.), dünyada çobanlık
yapmamış olan bir peygamberin bulunmadığını söylediler. Bunun üzerine sahabe
kendisinin de böyle yapıp yapmadığını öğrenmek istediler. Hz. Peygamber (a.s.)
“evet” diye cevap verdiler ve eklediler: “Ben Mekkelile­rin keçi (koyun)lerini
birkaç “kırrât” (bir dinarın 1/10’i veya 1/20’i) karşı­lığında gezdirdim”[6].
Ebû Seleme bin Abdurrahman diyor ki, bir defa­sında Rasûlullah birkaç kişi ile
beraber dut ağaçları arasından geçerken kendilerine şöyle buyurdular:
“Siyahlaşmış meyveleri koparın, zira ben çobanlık ederken bu meyveleri
koparırdım” (İbn Sa’d, Leyden baskısı, s. 79-80).

22.10. KÜÇÜK YAŞTAN BERİ FEVKALÂDE
ŞAHSİYETİNİN BELİRTİLERİ

Yukarıda bahsettiğimiz Hazreti Peygamber efendimiz (a.s.)’in
doğu­mundan 10-12 yaşma kadar olan devrede, gerek günden güne ortaya çıkan şahsi
kabiliyetleri, gerekse başından geçen garip ve akıl almaz olaylar,
çevresindekilerin ve O’nu yakından tanıyanların, fevkalâde vasıf, kabiliyet ve
meziyete sahip bir şahsiyetin yetişmekte olduğu kanısına varmalarına sebep oldu.
Hazreti Peygamber (a.s.)’in şahsiyeti sadece bereketler ve Mu’cizeler
yaratmıyordu, aynı zamanda tabiatı, huyu, alışkanlıkları ve vasıfla­rının da
diğer çocuklardan farklı olduğu gün gibi aşikârdı ve dış görünü­mü bile
olağanüstü kişiliğini açığa vuruyordu.

Beyhakî ve İbn Cerir, Hz. Ali’ye dayanarak şu hadisi
nakletmişlerdir: “Rasûlullah buyurdular ki, ‘Cahiliyye döneminde diğer
insanların yaptık­ları kötü işlere sadece iki defa meylettim, ama her ikisinden
de Allah beni korudu. Bundan sonra kötü fikirler aklıma bile gelmediler. Bir
defasında benimle beraber çobanlık yapan arkadaşıma dedim ki: “Bak arkadaş, sen
biraz benim keçi ve koyunlarıma göz kulak ol. Ben Mekke’ye gidip diğer gençlerin
ilgilendikleri gece hayatına bakayım nasıl oluyor”. O arkadaş razı oldu. Derken,
şehre yöneldim. Rastladığım ilk evden def ve şarkı sesi geliyordu. Adamlara
sordum, ne oluyor diye. Dediler ki düğün var. Ben orada biraz beklemeyi
yeğledim. Fakat hemen sonra öyle bir uyku bastı ki, sızıp kaldım. Ta ki, sabah
oldu ve güneş ışınları gözüme vurunca uyandım. Oradan arkadaşıma döndüm.
Kendisine ne olduğunu anlattım. Öbür gece arkadaşıma yine şehre inmek istediğimi
söyledim. Bu defa da aynı şekilde anlaştık ve ben Mekke yolunu tuttum. Şehre
girdikten sonra kulağıma yine müzik sesi geldi. Ben durumu öğrenmek için oturur
otur­maz yine uyuya kaldım ve yine sabahladım. Dönüşte arkadaşıma dedim ki bu
defa da bir şey olmadı. Bundan sonra böyle şeylerle hiç ilgilenmedim.”

İbni Sâ’d, Ümm-ü Eymen’in şu rivâyetini nakletmiştir.
Kureyşliler Büvâne adında bir puta taparlardı. Bu puta adak ve hediyelerini
sunar ve çevresinde itikaf ederlerdi. Ayrıca onun uğruna kurban da keserlerdi.
Ebu Tâlib de adet üzere ailesiyle birlikte oraya giderdi. Henüz erginliğe
eriş­memiş olan Hz. Muhammed (a.s.)’in de bu putun yanına gitmesi istenir, ama
her defasında Hz. Muhammed (a.s.) bu isteği reddederdi. Bazen bu yüzden bayağı
gerginlik olurdu. Gerek Ebu Tâlib, gerekse teyzeleri, Hz. Muhammed (a.s.)’in bu
tutumunu çok yadırgarlardı. Bir defasında, Müvâne festivali sırasında büyüklerin
sürekli baskı ve ısrarlarından kurtulmak için Hz. Peygamber (a.s.) evi terk etti
ve uzun süre ortalıkta görünmedi. Evdekiler merak etmeye başladılar. Nihayet
sarsılmış ve bitkin bir şekilde eve döndü. Teyzeleri hemen yanına gidip,
“evlâdım, sana ne oldu?” diye sordular. Hz. Peygamber (a.s.) kendisine bir şey
olacağından korktuğunu söyledi. Teyzeleri, “aman Yüce Tanrı seni Şeytan’ın
kötülüğüne kaptırma­sın. Çünkü sende büyük meziyetler var” dediler. Hz. Muhammed
(a.s.)’in anlattığına göre festival sırasında kendisi Kâ’be’deki putlara
yaklaşmaya çalışmış ama her defasında beyaz tenli uzun boylu bir kişi kendisini,
“sa­kın Muhammed bunlara yaklaşma, bunlardan uzak dur” diyerek uyarmıştı. Ümm-ü
Eymen diyor ki, bundan sonra Hz. Peygamber (a.s.) hiçbir zaman bu tür
festivallere katılmadı.

İbni Hişâm, İbni İshâk’a dayanarak şunları yazmıştır: Ezd-i
Şeneve’nin bir kolu olan Lihb kabilesine bağlı olan bir müneccim ve kâhin arada
sırada Mekke’ye gelirdi. Bu kâhin şehre geldiğinde Kureyşliler ken­di
çocuklarını onun yanına götürür ve dış görünümlerinden gelecekleri hakkında
bilgi edinirlerdi. Bu şahıs bir defasında Mekke’ye geldiğinde Ebu Tâlib diğer
çocuklar ile birlikte Hz. Muhammed (a.s.)’i de yanına gö­türdü. Bu şahıs Hz.
Muhammed (a.s.)’e şöyle bir baktı ve başka işlerle meşgul oluverdi. O işi
bitirdikten sonra Ebu Tâlib’e biraz önceki çocuğu tekrar görmek istediğini
söyledi. Ebu Tâlib, kâhinin Hz. Muhammed (a.s.)’i görmeye hevesli olduğunu
görünce yeğenini bir tarafa kaçırdı. Kâhin dedi ki: “Lütfen o çocuğu bana
getirin, yemin ediyorum, o büyük adam olacaktır.”

Muhammed bin İshâk’ın bir rivâyeti şöyledir: “Rasûlullah
buyurdular ki, ‘bir defasında Kureyşli çocuklarla beraber oynuyordum. Hepimiz
taşla­rı topluyorduk. Diğer çocuklar bellerine bağladıkları donları çıkarıp
taşla­rı taşıdıkları için çıplak kalmışlardı. Ben de donumu çıkarmak istediğim
zaman yüzüme bir yumruk yedim ve bir ses, bana ‘donunu bağla’ dedi. Bunun
üzerine donumu tekrar bağladım.” Böylece küçük yaşta bile Hz. Peygamber
(a.s.)’in çıplak dolaşması önlenmişti. Buna benzer bir vak’a, Hz. Peygamber
(a.s.) 35 yaşında iken meydana geldi. Hz. Peygamber (a.s.)’in nübüvvetine 5 sene
kalmıştı. Kureyşliler Kâbe’yi yeniden inşa ediyorlardı. O sırada herkes
donlarını boyunlarına asıp taşları taşıyorlardı ve küçük, büyük kimsede
çıplaklık duygusu yoktu. Hz. Abbas (r.a.), Hz. Muhammed (a.s.)’in de aynı şeyi
yapmasını istedi. Fakat Hz. Muhammed (a.s.) elini donuna uzatır uzatmaz
bayılıverdi ve gözleri göğe doğru dikil­miş oldu. Daha sonra, “donum, donum”
diye feryad etmeye başladı ve derhal donunu düzeltti. Bu vak’a, sahih hadislerde
Hz. Cabir bin Abdullah tarafından rivayet edilmiştir. Abdurrezzak, Taberanî ve
Hakim’in ise Ebu’t Tufeyl’e dayanarak naklettikleri rivayete göre, gaipten bir
ses geldi: “Ey Muhammed, hayalarını ört”. Fakat hiçbir rivayette, Hz. Muhammed
(a.s.)’in tamamıyla çıplak kaldığı belirtilmemiştir. Anlaşılan, Hz. Peygam­ber
(a.s.) kendisini çıplak edecek duruma gelmeden önce şuurunu kaybediverdi.

22.11. PUT PERESTLİKTEN NEFRET

Hz. Muhammed (a.s.) çocukluğundan beri şirk ve putperestliğin
bü­tün icap ve belirtilerinden şiddetle nefret ederdi ve peygamberliğinden
ön­ceki Cahiliyye döneminde bile herhangi bir dini saplantıya girmemişti.
Sahih-i Buhârî’nin el-Menâkıb başlıklı bölümlerinde Zeyd bin Amr bin Nufeyl’in
hadisleri arasında Hz. Abdullah bin Ömer’in rivayet ettiği bir hadis vardır ki,
şöyle özetlenebilir: “Bir defasında Rasûlullah (a.s.)’a put­lara takdim edilen
yemek ve onlar için kesilen kurbanın eti verildi. Ama Rasûlullah (a.s.) bu
yemeklere dokunmadı.” Müsned-i Ahmed’de Hz. Ur­ve bin Zübeyr’in naklettiği bir
hadise göre, kendisine Hz. Hatice (r.a.)’nin bir komşusu şunları söyledi: “Bir
defasında ben Rasûlullah (a.s.)’ın Hz. Hatice’ye şunları söylediğini duydum: ‘Ey
Hatice! Vallahi ben hiçbir za­man Lât ve Uzza’ya ibadet etmeyeceğim. Buna cevap
olarak da Hz. Hati­ce şunları söyledi: Bırakın Lat’ı ve bırakın Uzza’yı.’ Bu
olayı anlattıktan sonra o komşu, Hz. Urve’yi o sıralarda Kureyşlilerin akşam
yatmadan ön­ce bu putlara ibadet ettiklerini bildirdi. Bu olay muhtemelen Hz.
Peygam­ber (a.s.)’in evliliğin ilk yıllarında meydana gelmişti.

22.12. SURİYE’YE YOLCULUK VE RAHİP
BAHİRA İLE GÖRÜŞME KONUSUNDAKİ RİVAYETLER

Bir defasında Ebu Tâlib bir ticaret kafilesiyle birlikte
Suriye’ye hare­ket ediyordu. Rasûlullah (a.s.) o zaman 12 yaşında idi[7].
Amcasının se­yahate gideceğini görünce O’na sarıldı ve İbn Sa’d’in rivâyetine
göre ken­disine şöyle yalvarmaya başladı: “Amcacığım, siz beni kime
bırakıyorsu­nuz. Benim ne annem var ne babam.” Bunu duyunca Ebu Tâlib’in yüreği
sızladı ve şöyle dedi: “Vallahi, ne ben Muhammed (a.s.)’i kendimden
uzaklaştıracağım, ne de O benden uzaklaşacaktır. O, benimle gelecektir”. Ve O’nu
yanına aldı. Ticaret kafilesi Suriye’nin Busrâ mevkiine varıp Ra­hip Bahira’nın
manastırına uğradı. Rahip Bahira gelen giden kafilelerle pek ilgilenmezdi. Ama
bu defa geleneğini bozarak kafilenin yanına geldi. Kendileri için yemek
hazırlattı ve herkesi yemeğe davet etti. Bahira’nın yemeğine herkes gitti, ama
yaşı küçük olduğu için Hz. Muhammed geride bırakıldı. Rahip Bahira, Mekkelilere
sordu; “herkes geldi mi?” Mekke’li­ler dediler ki, “yaşı küçük olan bir çocuğu
çadırda bıraktık.” Rahip dedi ki: “Onu da getirin”. Bir Kureyşli, “vallahi,
Muhammed’in bizimle beraber yemek yememesi iyi bir şey değil” dedi ve çadıra
gidip O’nu, getirdi. Hz. Muhammed (a.s.)’in sofraya gelmesinden sonra Rahip
Bahira kendisine dikkatle baktı ve daha sonra yanına gelip şöyle konuştu: “Sen
Lât ve Uzza üzerine yemin ederek söz ver sorduğum her şeye cevap vereceksin.”
Hz. Muhammed (a.s.), “Ben Lât ve Uzza üzerine yemin edemem. Zira onlar­dan
nefret ettiğim kadar başka bir şeyden nefret etmem” diye cevap verdi, daha sonra
aralarında şöyle bir konuşma geçti:

– O halde, Allah rızası için söz ver, sorduğum her soruya cevap
vere­ceksin.

– Söz veriyorum.

Rahip Bahira daha sonra Hz. Muhammed (a.s.)’in hayat hikâyesi,
şahsiyeti, tabiatı, uykusu ve diğer konularda bilgi edinmek istedi ve Hz.
Peygamber (a.s.) sorduğu sorulara cevap verdi. Rahip bundan sonra Hz. Peygamber
(a.s.)’i tepeden tırnağa kadar süzdü. O’nu iyice inceledikten sora Ebu Tâlib’e
dönerek, “bu çocuk neyinizdir?” diye sordu. “Oğlumdur” diye cevap verdi, Ebu
Tâlib. “Olamaz, bunun babası sağ olamaz” diye karşılık verdi rahip. Sonra ikisi
arasında şöyle bir konuşma geçti:

-Haklısınız, bu benim oğlum değil, yeğenimdir.

-Babasına ne oldu?

-Bu zavallı çocuk anne karnında iken babası vefat etti.

-Vallahi, sen talihli bir insansın. Yeğenini memleketine götür
ve O’nu Yahudilerden koru. Korkarım, eğer Yahudiler bu çocukta sezdikleri­mi
sezerlerse O’na bir kötülük yapabilirler. Çünkü senin bu yeğenin bir gün büyük
bir insan olacaktır.

Bu öğüt üzerine Ebu Tâlib ve arkadaşları Suriye’deki işlerini
çabucak bitirip Hz. Muhammed (a.s.) ile birlikte Mekke’ye döndüler.

Olup bitenler bundan ibarettir. Ama oryantalistler bu olayı
menfur maksatlarına alet etmişlerdir. Bu küçük hadise üzerine tahmin ve
kıyasla­rın koskoca binasını yapmışlardır ve Hz. Muhammed (a.s.)’in bütün
bilgi­lerini Hıristiyan rahiplerinden elde ettiğini iddia etmişlerdir. Maalesef
biz­de, yani müslümanlarda bu tahmin ve kıyasları kuvvetlendirecek mahiyet­te
bazı rivayet ve söylentiler dolaşmaya başlamıştır. Bu tür yanlış fikir ve
tahminlerin kesinlikle reddedilmesi gerekmektedir. Çünkü bu fikir ve inanç Hz.
Muhammed (a.s.)’in peygamberliğine gölge düşürecek nitelikte­dir. Bu kitabın
birinci cildinde bu konuya ayrıntılı biçimde değinmiştik. Burada bu konuya başka
bir açıdan yaklaşmaya çalışacağız.

Aslında, ömrünün çoğunu ibadet, dua ve murakabe ile geçirmek
sure­tiyle manevî ve ruhani yeteneklerini bir hayli geliştirmiş olan derviş,
za­hid ve abid bir rahibin, bazı bereket ve diğer olağanüstü belirtileri
gördük­ten sonra Kureyşlilerin ticaret kafilesinde büyük bir şahsiyetin
bulundu­ğunu sezmesi, öyle garipsenecek bir şey değildir. Rahip Bahira’nın
tah­minlerinin, Hz. Muhammed (a.s.)’i gördükten sonra daha da kesinleşmiş olduğu
söylenebilir. Rahip, ayrıca Yahudilerin ikinci bir millet olduğunu ve
Arabistan’ın ümmilerinden ve İsmail oğullarından büyük bir şahsiyetin doğacağını
hazmedemeyeceklerini düşünerek Hz. Muhammed (a.s.)’in bu milletten korunmasını
da istemiş olabilir. Ancak, bu rahibin, müjdelenen peygamberin Hz. Muhammed
(a.s.) olacağına kanaat getirdiğini söyleyemeyiz. Şüphesiz, Yahudi ve
Hıristiyanlara ait dini kitaplarda bir peygambe­rin geleceği ve adının da
Muhammed olacağı kayıtlıydı. Fakat Rahip Bahira’nın, görünürde herhangi bir
işaret yokken, müjdelenen peygamberin 12 yaşındaki Muhammed adlı çocuğun
olacağına derhal karar kıldığı da söylenemez.

Bu hususta müslüman muhaddis ve siyer yazarlarının anlattıkları
ri­vayete de gözatmak yerinde olacaktır. Tirmizî, Beyhaki (Fid Delail) İbni
Asakir, Hakim, Ebu Nuaym, Ebu Bekr el-Haraiti ve İbni Ebi Şeybe’nin Hz. Ebu Muşa
Eş’ari (r.a.)’ye dayanarak naklettikleri hadis şöyledir: “Ra­hip Bahira, Hz.
Muhammed (a.s.)’in elini tutarak, bu Seyyid’ul Murselin’dir, Seyyid’ul
Alemin’dir. Bunu Cenab-ı Allah kısa bir zamanda Rahmet’ul-Alemin olarak meb’us
edecektir’ dedi. Kendisine soruldu. (Tirmizî ve bazı diğer muhaddislere göre,
Kureyşli şeyh ve kabile reisleri kendisi­ne sordular). ‘Siz bunu nereden
öğrendiniz?’ O dedi ki, ‘siz buraya gelir­ken gözlerimle gördüm, her ağaç ve her
taş secdede idi. Ağaç ve taşlar bir peygamberden başka kimseye secde etmezler.
Ayrıca ben O çocuğu, sır­tında iki omzunun ortasında bulunan peygamberlik
mühründen tanıdım. Bizim kutsal kitaplarımızda da O’ndan bahsedilmiştir.’ Rahip
daha sonra Ebu Tâlib’e şöyle dedi. ‘Bu çocuğa Yahudilerden bir tehdit gelebilir.
Onun için kendisini geri gönderin.’ İbn Ebi Şeybe’nin Hz. Musa Eş’ari’ye
daya­narak naklettiği rivayette, Hz. Muhammed (a.s.)’in rahibin yanına gelirken
bir bulut parçasının kendisini güneşten koruduğu belirtilmiştir. Aynı hadis ve
rivayetlere göre Rahib Bahira’nın ısrarı üzerine Ebu Talip, Rasûlullah (a.s.)’ı,
Hz. Ebu Bekr ve Hilali Habeşi’nin refakatinde Mekke’ye geri gön­derdi. Fakat bu
rivayetlerin doğruluğu şüphelidir. Zira, o sırada Ebu Bekr henüz 10 yaşında idi
ve Hz. Bilal (r.a.) daha da küçüktü. Evvela, 12 yaşın­daki bir çocuğun
kendisinden daha küçük yaştaki çocukların, “koruması” altında yola çıkarılması
dikkat çekicidir, ikincisi, Hz. Bilal’in o sırada Abdulmuttalib’in sülalesiyle
hiçbir ilgisi yoktu. Dolayısıyla Abdulmuttalib ailesi kendisine herhangi bir
vazife veremezdi. Aynı yolculukla ilgili bir rivayet daha var. Buna göre, 7
Bizanslı, Hz. Muhammed (a.s.)’i öldürmek niyetiyle Bahira’nın manastırına
vardılar. Bahira kendilerine oraya gelme sebeplerini sordu. Bizanslılar dediler
ki: “Duyduğumuza göre müjdelenen peygamber bu ay içinde buraya gelecektir.
Hükümetimiz bu sebeple çeşit­li bölgelere adamlar yollamıştır. Biz işte bu
adamlardanız”. Bahira kendi­lerine şöyle dedi: “Siz ne zannediyorsunuz? Allah’ın
yapmak istediği bir şeyi kimse engelleyebilir mi?” O adamlar, “hayır” diye cevap
verdiler ve kötü niyetlerinden vazgeçtiler.

Bu rivâyetin doğru olduğunu kabul edersek, Hazreti Peygamber
(a.s.) henüz 12 yaşında iken, hem kendisi, hem Kureyşliler ve hatta Bizanslılar
kadar herkesin kendisinin peygamber olacağını bildikleri sonucu ortaya çıkar.

Bu olaydan 13 yıl sonra, Hz. Muhammed (a.s.) 25 yaşında iken bir
ti­caret yolculuğu daha yapmıştı. Yanında Hz. Hatice’nin malları bulunuyor­du.
Ebu Sa’id Nisaburi’nin “Şerefül Mustafa” isimli kitabında yer alan ri­vayete
göre bu yolculuk sırasında Hz. Peygamber (a.s.) Rahip Bahira ile tekrar buluştu.
Bu buluşma sırasında Bahira, kelime-i şehâdet getirerek Allah’ın tek olduğuna ve
Hz. Muhammed’in Allah’ın resulü olduğuna ta­nıklık ettiğini belirtti ve ekledi:
“Siz, Hz. Îsa İbn Meryem’in müjdelediği ümmi peygambersiniz. Bundan dolayıdır
ki, İbni Mende ve Ebu Nuaym, Bahira’yı sahabeler arasında saymışlardır. Hafız
Zehebi ise, “Tecrid’üs Sa­hâbe’de Bahira’nın, Hz. Muhammed (a.s.)’e,
peygamberliğinden önce iman etmiş olduğunu yazmıştır.

Hz. Muhammed (a.s.)’in bu ikinci Suriye yolculuğuyla ilgili
olarak anlatılan rivayetlerden biri de şöyledir. Rasûlullah (a.s.) Busra’da bir
ağa­cın gölgesinde dinlenirken yakınlarda bulunan bir manastırdan Nestura isimli
rahip çıkageldi. Nestura, Hz. Muhammed (a.s.)’e refaket eden Hz. Hatice’nin
uşağı Meysere’ye yaklaşarak ağacın dibinde kimin yatmakta ol­duğunu sordu.
Meysere, “Bir Kureyşli Harem sahiplerinden biri”. Vakıdi ve İbn İshâk’ın
rivayetlerine göre Nestura şunları söyledi: “Vallahi, bu ağacın altında, Hz. Îsa
(a.s.)’dan bu yana (yani 600 sene) bir peygamber­den başka kimse
dinlenmemiştir.” Ebu Sa’id, “Şerefül Mustafa”da bu ri­vayete şu satırları
eklemiştir: Nestura daha sonra, Rasûlullah (a.s.)’ın yanı­na geldi, başını ve
ayağını öptü ve şöyle dedi: “Sizin Allah’ın rasulü oldu­ğunuza şehâdet ediyorum.
Siz, Hz. Îsa’nın müjdelediği peygambersiniz. Hz. Îsa demişti ki, bu ağacın
altında Ümmi peygamber, Haşimi, Arabi, Mekki, Havuz ve Şefaat Sahibi ve Liva-yı
Hamd sahibinden başka kimse kalmayacaktır.” Meysere bu olayı aklından çıkarmadı.
Bundan sonra Rasûlullah (a.s.) Busra’nın çarşılarına alışverişe çıktı. Çarşıda
bir malın fiyatı konusunda ihtilaf zuhur etti. Malı satan kişi, Rasûlullah
(a.s.)’ın Lât ve Uzza üzerine yemin etmesini istedi. Rasûlullah (a.s .) dedi ki,
ben hiçbir zaman yemin etmedim. Bunun üzerine o adam, Rasûlullah (a.s.)’ın
teklif ettiği fiyatı ses çıkarmadan kabul eni ve Meysere’yi bir yana götürüp
ku­lağına şunları fısıldadı: “Bu mutlaka bir peygamberdir. Elinde canım olan
zata yemin ederek söylüyorum, mukaddes kitaplarımızdaki zikri geçen peygamber
budur.” Meysere bu hadiseyi aklına iyice yerleştirdi.

Ebu Nuaym’ın rivâyetine göre Suriye yolculuğu sırasında Meysere
iki meleğin Hz. Muhammed (a.s.)’i gölge gibi izlediklerini gördü. Hz. Mu­hammed
(a.s.) kafilesiyle birlikte Mekke’ye döndüğü zaman öğle vaktiydi. Hz. Hatice o
sırada balkonda idi. O da Hz. Muhammed (a.s.) deve üzerin­de gelirken iki
meleğin O’nu gölgelediğini gördü. Ebu Nuaym’ın dışındaki diğer muhaddis ve
tarihçiler buna şu satırları da ilâve etmişlerdir. Hz. Ha­tice, yanındaki diğer
kadınlara da bu manzarayı gösterdi ve hepsi şaşıp kaldılar. Daha sonra Meysere
eve gelince Hz. Hatice kendisine gördüğünü anlattı. Meysere dedi ki: “Ben
bunları Suriye yolculuğu boyunca gördüm” ve bu arada gördüklerini ve
duyduklarını da Hz. Hatice’ye anlattı. Bunlar arasında Rahip Nestura ve
çarşıdaki adamın dedikleri de yer alıyordu.

Bu rivayetlerin doğru olduğunu kabul ettiğimiz takdirde, Hz.
Mu­hammed (a.s.)’in, peygamberliğe fiilen tayin edilmesinden 15 sene önce bir
kez daha kendisinin peygamber olacağını öğrendiğini de teslim etmek zorunda
kalacağız. Hatta, sadece Hz. Muhammed (a.s.)’in, kendisi değil, Meysere, Hz.
Hatice, onun yanındaki hanımlar, Hz. Muhammed (a.s.)’in, Suriye’ye kadar beraber
yolculuk ettiği kafilenin diğer fertleri ve Mek­ke’deki diğer bazı kimselerini
de bunu öğrendiklerin kabul etmeliyiz. Zira, Meysere, Hz. Hatice ve diğer bazı
kadınlar gibi Mekke’nin diğer birçok sakinlerinin de Hz. Muhammed’i gölgeleyen
iki meleği görmeleri ihtimal dahilindedir.

Gerçi yukarıda naklettiğimiz rivayet ve hadisler dürüst, hatırı
sayılır, muteber ve ilmi dehaları tartışılmaz pek muhterem zevata aittir. Fakat
bunlar pek çok yönden nazar-ı dikkate alınamaz ve doğru sayılamaz. Bir kerre, bu
rivayet ve hadisler Kur’an-ı Kerim’in talimatına ve ruhuna aykı­rıdır. Çünkü
Kur’an-ı Kerim’de Resul-ü Ekrem (a.s.)’e şöyle hitap edilmiş­tir:

“Sen, bu kitabın sana vahyolunacağını ummuyordun” (Kasas; 86)

“Sen Kitap nedir, iman nedir bilmezdin”. (Şura; 52)

Bu âyet-i kerimeler gösteriyor ki peygamberlik payesine
yükselme­den önce Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) kendisinin peygamber olacağını
bilmiyordu. Ve bunu başka kimse değil, bizzat Cenab-ı Hak söylemekte­dir. Şayet
Hz. Peygamber (a.s.) henüz 12 yaşında iken peygamber olaca­ğını öğrenmiş ve 25
yaşında iken bu bilgisi yenilenmiş olsaydı, kendisine bir Kitab’ın geleceğini ve
insanların kendisine iman edeceğini de umabilirdi. Böyle bir durumda hem
kitaptan hem imandan habersiz olması söz konusu olamazdı.

Yukarıdaki rivayetler, Hz. Muhammed (a.s.)’e ilk defa vahy’in
gelme­si ve bundan sonra kendisi ve Hz. Hatice arasında geçen konuşma ile ilgili
muteber ve güvenilir hadis kitaplarında yer alan doğru hadislerle de ters
düşüyor. Eğer Hz. Muhammed 28 yıldan beri kendisinin peygamber ola­cağını ve
vahy geleceğini bilmiş olsaydı, Hira mağarasında ve daha sonra evde onca şaşkın
ve sarsılmış olabilir miydi? Bu tam O’nun bildiği ve beklediği şey değil miydi?
Hz. Hatice’nin, Hira’da Hz. Muhammed (a.s.)’in başından geçenler üzerine
söyledikleri sözler, 15 yıldan beri O’nun peygamber olacağını bildiği için başka
türlü olmayacak mıydı? Ga­yet tabii ki, O da beklenen bir şeyin meydana
geldiğini söyleyecekti.

22.13. FİCAR HARBİ

Biz yine tarihi olaylara dönelim ve olayların seyrine bakalım,
İbn Hişâm’ın ifadesine göre, Hazreti Peygamber (a.s.) 14-15 yaşında iken Ficar
Harbi patlak verdi[8].
İbni İshâk, İbni Sa’d, Belazuri ve İbn Cerir Taberî’nin ifadelerine göre bu harp
20. Am’ul Fil’de[9]
yani Hz. Peygam­ber 20 yaşında iken meydana geldi. Harp’te taraflardan biri
Kureyşlilerin de dahil olduğu Beni Kinâne idi. ikinci taraf da Kays Aylân’dı
(ki, bunlar arasında Sakif ve Hevâzin kabileleri yer alıyordu). Çarpışma, Beni
Hevâzin’e bağlı Urvet-ü Rahhâl adlı bir kabile reisinin, Nu’man bin Mün­zir’in
ticaret kafilesine, kendi koruması altında Ukaz pazarına girme izni vermesi
üzerine başladı. Beni Kinâne’nin bir kabile reisi olan Berrâs bin Kays,
kendisine hitap ederek, “sen bu kafileyi Kinanelilere karşı da mı koruyorsun?”
diye sorunca, şu cevabı aldı: “Evet sadece Kinanelilere kar­şı değil bütün
dünyaya karşı”. Bu sözler üzerine Berrâs öfkelendi ve Necd’in yukarı bölgesinde
Teymen mevkiinde Urve’yi öldürdü. Kinâneliler henüz Ukaz pazarında iken bu
cinayetin haberini aldılar. Buradan hemen Beyt’ul Haram’a hareket ettiler. Fakat
Harem hududuna girer girmez Hevâzinliler kendilerine yetiştiler ve aralarında
şiddetli bir çatışma başla­dı. Çatışma bütün bir gün devam etti. Gece
Kinâneliler ve Kureyşliler Harem’e girmeyi başardılar. Bunun üzerine
Hevâzinliler Harem’i kuşattı­lar ve çarpışmalar birkaç gün daha devam etti. Bu
savaşta Hz. Peygamber (a.s.) hâlâ küçük olduğu için fazla bir şey yapmadı ve
sadece düşmandan gelen okları kendi amcalarına verdi. İbn Sa’d’in ifadesine göre
Hz. Pey­gamber (a.s.) daha sonra arkadaşlarıyla konuşurken bu savaşa bu kadarcık
katılmayı da istemediğini belirtmişti. Süheyli ise Hz. Peygamber (a.s.)’in
amcalarıyla birlikte muharebe yerine gittiğini, ancak çarpışmalara fiilen .
katılmadığını yazmıştır.

Bu tek çarpışmanın dışında, Hz. Peygamber (a.s.) nübüvvetten
önceki dönemde başka herhangi bir savaşa veya kavgaya katılmadı. Hz. Peygam­ber
(a.s.) ne kadar savaşa katılmışsa hep nübüvvetinden sonra Medine’de kaldığı süre
içinde katılmıştır. Bu husus, sadece Hz. Muhammed (a.s.)’in cahiliyye döneminde
kavga ve kısır çekişmelerden uzak durduğunu gös­termekle kalmıyor, ayrıca
peygamberlik sırasında savaşlarda gösterdiği büyük askeri dehanın Allah vergisi
olduğunu da ortaya koyuyordu. Yani kendisi meslekten değil doğuştan bir
kumandandı.

22.14. HİLF’UL-FÜDÛL

Hz. Muhammed 20 yaşında iken bazı Kureyşli kabileler
“Hilfül-Füdûl” adında bir anlaşma yaptılar. Anlaşmanın adının “füdul” olmasının
sebebini İbn Kesir, “Nihâye'”de şöyle anlatmıştır. Cürhüm kabilesinin de
Mekke’de bulunduğu sırada benzeri bir “hilf’ (anlaşma) imzalanmıştı. Bu
anlaşmayı hazırlayan ve imzalayan herkesin ismi “Fadl”dı. Bu sebeple bu­na,
“Hilfül-Füdûl” (Fazılların Anlaşması) denildi. Fakat bunun daha doğ­ru ve
tutarlı gerekçesini Hz. Ebû Bekr (r.a.)’in iki oğlu Muhammed ve Ab­durrahman
vermişlerdir. Bu gerekçeyi de İbn Kesir, Hümeydi’ye dayana­rak nakletmiştir.
Muhammed ve Abdurrahman’ın hadisi şöyledir. Rasûlullah buyurdular, “Ben Abdullah
bin Cud’ân’ın evinde öyle bir anlaşmaya katıldım ki, bunun için İslâm devrinde
de bana davet gelseydi katılırdım. Onlar, Füdûl’ü hakedenlere iade etmek üzere
anlaştılar, ayrıca zâlimin mazlumu ezmemesi konusunu da karara bağladılar.”
(el-bidâye ve en-Nihâye, CU, s. 291). Füdûl’ün hakedenlere iade edilmesi, bir
zâlimin ka­ba kuvvetle ve zulümle gaspettiği bir lütfu, ihsanı ve inayeti hakkı
olan kişiye iade etmek demektir. İbn Sa’d’in rivâyetine göre anlaşmayı
imzalayanlar mazlum ve hakkı yenen kişiyi destekleme kararı aldılar ve hakkı­nın
geri alınması için ellerinden geleni yapacaklarına dair and içtiler. İbn Hişâm,
bu anlaşmanın ayrıntılarını verirken, tarafların Mekke’de oturan bir vatandaş
veya buraya gelen herhangi bir yabancıya zulüm yapılmasına izin vermeyeceklerini
karara bağladıklarını belirtiyor. İbn Sa’da göre bu anlaşma Zilka’de, 20. Am’ul
Fil’de yapılmıştı.

Anlaşmanın imzalanmasına sebep olan olay şu idi. Yemen’in bir
ka­bilesi olan Zübeyd’e bağlı bir kişi bazı ticari mallarla Mekke’ye geldi.
Mekke’nin bir kabile reisi olan As bin Vâil bu mallan satın aldı, ama
üc­retlerini mal sahibine ödemedi. Mal sahibi sıra ile Beni Abdü’d-Dâr, Beni
Mahzûm, Beni Cumah, Beni Şehm ve Beni Adiyye’nin hepsine giderek derdini anlattı
ve feryad etti. Fakat feryadına kimse kulak asmadı ve As bin Vâil’i karşısına
almaya cesaret edemedi. Bu tüccar ümidini tamamıyla yitirince sabah vakti Ebû
Kubeys tepesine çıkıp Fihr ailesini yardımına çağırmaya ve feryat etmeye
başladı. Bu yalvarışları dinleyen Hz. Muham­med (a.s.)’in amcası Zübeyr bin
Abdulmuttalib yerinden kalktı ve bu işi böyle bırakmayacağını söyledi. Daha
sonra Beni Hâşim, Beni el-Muttalib, Beni Esed bin Abd’ul-Uzza, Beni Zühre ve
Beni Teym’i Abdullah bin Cud’ân’ın evinde topladı. (Bilindiği gibi, Abdullah bin
Cud’ân Hz. Ay­şe’nin kuzeni idi). Burada herkes, ister Mekke’de oturanlardan
biri olsun, ister buraya gelen bir yabancı olsun, hakkı yendiği veya mağdur
olduğu takdirde kendisine var güçleriyle yardım edeceğine dair and içtiler. Bu
antlaşmaya varıldıktan sonra hep beraber As bin Vâil’in evine gittiler ve O’nun
Zubeyd kabilesine mensup tüccarın mallarının ücretini ödemesini sağladılar.

Muhammed bin İshâk, İmam Zührî’ye dayanarak Rasûlullah (a.s.)’ın
şu sözlerini nakletmiştir: “Ben Abdullah bin Cud’ân’ın evinde öyle bir
an­laşmaya katıldım ki, bunun yerine bana kırmızı deve bile verilseydi, bu
anlaşmadan vazgeçmeyecektim. Ve bugün İslâm üzerinde olduğumuz sı­rada da böyle
anlaşma imzalamaya davet edilirsem bunu derhal kabul ederim.”

22.15. HZ. HATÎCE İLE TİCARETTE
ORTAKLIK

20-25 yaş döneminde, Hz. Muhammed Mustafa (a.s.)’nın,
çocuklu­ğundan beri taşıdığı ve mahdud bir muhitte bilinen şahsî meziyet ve
kabi­liyetlerinden bütün Kureyşli ve Mekkeliler de haberdâr olmaya başladı­lar.
Dürüstlük, doğruluk, emânet, güzel ahlâk, iyi niyet, ciddiyet, zekâ, mantık,
sabır, vakar, cömertlik, fedakârlık, nezâket, yardımseverlik ve ön­derlik gibi
meziyetleri bir bir ortaya çıkmaya başladı ve bu sebeple, çevre­sinde saygı ve
sevgi kazanmaya, şöhreti ve nüfuzu her tarafa yayılmaya başladı. İşte bu
sıralarda, Hazreti Hatice (r.a.) Hz. Peygamber (a.s.)’i tica­retine ortak etti.

Hz. Hatice, Kureyş kabilesinde ve Mekke’de, iffet, namus ve
güzel ahlâkı yüzünden “tâhire” (temiz) unvânını kazanmıştı. Akıl, zekâ ve temiz
yaşantısı nedeniyle bütün kabile tarafından seviliyor ve sayılıyordu. Ayrıca,
Cenâb-ı Allah kendisine güzellik ve zarafet de ihsan etmişti. Kureyş’in en
zengin kadını O idi. O kadar ki, çoğu zaman Kureyş ticaret kafilesinin yarısı
O’nun mallarını taşırdı. Hz. Hatice daha önce Ebû Hâle bin Zürâre Temimî ile
evlenmişti. Bu izdivaçtan Hind ve Hâle adında iki erkek çocuk doğmuştu. Bu ikisi
daha sonra müslüman oldular. Ebû Hâle’nin vefatın­dan sonra Hz. Hatice (r.a.)
Uteyyık bin Abid el-Mahzûmi ile evlendi. Bu izdivaçtan Hint adında bir kız çocuk
doğdu. Bu kız da Hz. Muhammed (a.s.)’in peygamberliği sırasında müslümanlığı
kabul etti[10].
Bu ikinci ko­casının da vefat etmesinden sonra Hz. Hatice dul kaldı ve bir süre
evlen­medi. Kureyşli kabile reislerinden pek çoğu onunla evlenmek
arzusundaydılar, ancak Hz. Hatice bu hususta gelen her teklifi reddetti. Tek
uğraşı ti­caret olup, her defasında bir kişiyle anlaşıp mallarını ticaret
kafilesiyle gönderir ve kendisi belli bir pay alırdı.

Hz. Hatice (r.a.), Nebi-yi Kerim (a.s.)’in doğruluk, dürüstlük
ve güzel ahlâkını öğrenince mallarını Suriye’ye götürmesini, buna karşılık
kendisi­ne, başkalarına verdiği paydan daha fazlasını vermeyi teklif etti. İbn
İshâk’ın rivâyeti böyledir.

Başka bir rivâyet ise İbni Sâ’d tarafından nakledilmiştir.
Nüfeyse bin­ti Münye’ye atfen nakledilen ve daha sonra Zürkâni tarafından
etraflıca ele alınan bu rivâyet şöyledir. Ebû Tâlib, Hz. Peygamber’e, “sevgili
yeğe­nim, ben zengin bir kişi değilim. Mali vaziyetimiz gittikçe kötüleşiyor.
Bizde herhangi bir ticaret malı da yoktur. Duyduğuma göre bir ticaret ka­filesi
Suriye’ye hareket etmek üzeredir. Bu kafile ile Hatice de kendi mal­larını
göndermek istiyor. Bence, sen bu mallar için kendisine gidersen, O seni tercih
edecektir. Çünkü O senin ne kadar temiz ve dürüst bir genç ol­duğunu çok iyi
biliyor.” Hz. Muhammed (a.s.), Hatice’nin bizzat kendisi­ne bir haber
yollayabileceğini sandığım belirtti. Fakat Ebu Tâlib, zamanın geçirilmesi
halinde Hatice’nin başka birini seçebileceğinden endişe duyduğunu kaydetti. Her
neyse, amca ile yeğen arasındaki bu konuşma ile il­gili haber Hazreti Hatice
(r.a.)’ye ulaştı. Ancak, Hz. Muhammed (a.s.)’in tahmini doğru çıktı. Çünkü Hz.
Hatice bu konuşmadan önce mallarım Suriye’ye götürecek kişi olarak Hz.
Muhammed’i seçtiğine ilişkin mesajı kendisine göndermişti bile.

İbn Sa’d’in “Tabakat” isimli eserinde, Muhammed bin Akîl
tarafından rivayet edilen bir hadise göre, Ebu Tâlib, Hz. Hatice (r.a.)’ye gidip
“ya Hatice, ticarette Muhammed (a.s.) ile ortak olmak ister misin? İstersen
kendisi sevinecektir” dedi. Hz. Hatice ise, “siz uzaktaki beğenmediğim bir kişi
için bile teklif getirseydiniz, memnuniyetle kabul ederdim. Kaldı ki, siz yakın
bir dostunuz için böyle bir teklifte bulunuyorsunuz” diye cevap verdi.

Kısacası, ticaret konusunda Hz. Peygamber (a.s.) ile Hz. Hatice
an­laştılar ve Hz. Hatice, Hz. Peygamber (a.s.)’i, Suriye’ye giden ticaret
kafi­lesiyle beraber yolladı. Hz. Hatice (r.a.), Hz. Peygamber (a.s.) ile
birlikte uşağı Meysere’yi de gönderdi. Bu yolculuk 15 Sefer veya 16 Zilhicce,
25. Am’ul-Fil’de başladı. Yolculuk esnasında Meysere, Hz. Muhammed (a.s.)’in
temiz karakteri, güzel ahlâkı, iyi huy ve alışkanlıklarını yakından görme
fırsatı buldu ve kendisini can-ü gönülden sevdi. Yolculuğun sonun­da Mekke’ye
dönüp her şeyi Hz. Hatice’ye anlattı. Hz. Muhammed (a.s.) ticaret işini de iyi
becermişti. İbni Sa’d’ın Nüfeyse binti Münye’ye dayana­rak yazdığına göre,
eskiden Hz. Hatice hesabına çalışmış olan herkesin getirdiği kârın iki mislini
Hz. Muhammed (a.s.) getirdi ve Hz. Hatice (r.a.) de kendisine vaad ettiği payın
iki mislini verdi.[11]

22.16. HZ. MUHAMMED (A.S.)’İN HZ.
HATİCE İLE NİKÂHI

Daha önce işaret ettiğimiz gibi, Mekke’den Suriye’ye ve
Suriye’den tekrar Mekke’ye kadar ticaret yolculuğu sırasında Meysere gece gündüz
Hz. Muhammed (a.s.) ile beraber olmuş, dürüstlüğüne ve yüksek ahlâkına hayran
kalmıştı. Meysere, Hz. Muhammed (a.s.) hakkındaki düşüncelerini Hz. Hatice’ye de
nakletmişti. Hz. Hatice zaten bu övgüleri duyduktan son­ra Hz. Muhammed (a.s.)
ile evlenmeye karar vermişti. Hz. Hatice’nin da­ha önce de Hz. Muhammed (a.s.)
hakkında bilgisi yok değildi. Kureyşlile­rin çoğu Hz. Muhammed (a.s.)’in çok iyi
bir insan olduğunu biliyorlardı ve Hz. Hatice de onlardan Hz. Muhammed (a.s.)’in
medhini dinliyordu. Ama Meysere’nin anlattıkları başka idi ve ticaretteki
dürüstlüğünü kendi gözüyle görmüştü. Bu bakımdan kendisi için Hz. Muhammed
(a.s.)’den daha iyi, emin ve güvenilir bir koca bulamayacağına kanaat getirdi.
Evli­lik için temasların kuruluşu ve nikâh kıyılışıyla ilgili rivâyetlerde ise
biraz ihtilâf vardır.

İbn İshâk’ın rivâyetine göre, Hz. Hatice Hazreti Peygamber
(a.s.) ile konuştu ve “ey amca oğlum, sizinle bir akrabalığım

[12]var.
Ve ben sizin eminliğiniz, doğruluğunuz, dürüstlüğünüz, güzel ahlâkınız ve
soyluluğu­nuza hayranım, ben sizinle evlenmek istiyorum” dedi.

Başka bir rivâyete göre (ki İbn Sa’d tarafından, Nüfeyse binti
Münye’ye dayanılarak nakledilmiştir). Hz. Hatice (r.a.) evlenme teklifinde
bu­lunmadan önce Hz. Nüfeyse binti Münye’ye[13]
danıştı ve Hz. Muham­med (a.s.)’in fikrini öğrenmek amacıyla kendisini yanına
gönderdi. Nüfey­se (r.a.), Hz. Muhammed (a.s.)’e gidip, “ey Muhammed (a.s.) siz
neden evlenmiyorsunuz?” diye sordu. Rasûlullah (a.s.) dedi ki, “Bende ne var ki
evleneyim?” Nüfeyse bunun üzerine şöyle dedi: “Siz merak etmeyin, bu iş
tamamdır. Size, güzellik, zenginlik, mal-ü mülk, şeref, namus ve kabiliye­tin
bulunduğu bir yerden evlenme teklifi getirdim. Siz acaba kabul eder misiniz?”
Dedi, “kimden acaba?” Hatice’den… Hz. Muhammed (a.s.), “ben O’nunla nasıl
evlenebilirim?” diye sordu. “Bu işi bana bırakın” dedi. Hz. Muhammed (a.s.) de
dedi ki, “öyleyse ben hazırım.”

Bundan sonra Hz. Hatice (r.a.) Hz. Peygamber’e falanca saatte
gel­mesi için haber gönderdi. Bu arada, amcası Amr bin Esed’in kendisine ge­lip
nikâhlarını kıymasını istedi. (Hz. Hatice’nin babası Huveylid vefat et­mişti).
Bir taraftan Amr bin Esed ve bir taraftan Rasûlullah (a.s.)’ın amca­ları Hamza
ve Ebû Tâlib ile Hz. Hatice’nin evine geldiler ve ikisi arasında nikâh kıyıldı.[14]
Nikâhta Hz. Ebû Bekr ve Kureyşlilerin bazı diğer kabile reisleri de hazır
bulunmuşlardı. Hz. Muhammed (a.s.) mehr olarak Hz. Hatice’ye 20 deve verdi.

[15]İbn
Abdil-Berr’in ifadesine göre, bu evlilik Hz. Peygamber (a.s.)’in Suriye’den
dönüşünden iki ay 25 gün sonra ger­çekleşti. Hz. Peygamber (a.s.) o sırada 25,
Hatice de 40 yaşında idi[16].

22.16.1. Hz.
Peygamber (a.s.)’in Hatice(r.a.)’den Doğan Çocukları

Hz. Peygamber (a.s.)’in, İbrahim (ki Mariya Kıbtî’den doğmuştu)
dı­şındaki bütün evlâtları Hz. Hatice’den doğdular. Bunların ikisi erkek ve
dördü kızdı. Bunların adları şöyledir: 1) Kasım, ki bu münasebetle Hz. Peygamber
(a.s.)’e Ebu’l-Kâsım denilirdi. 2) Abdullah, ki kendisi Tayyib ve Tâhir
lakabıyla da çağırılırdı. 3) Hz. Zeyneb (r.a.), 4) Hz. Rukiyye (r.a.), 5), Hz.
Ümm-ü Külsum ve 6) Hz. Fâtıma (r.a.). Bu evlâtlardan han­gisinin en büyük olduğu
kesinlikle bilinmiyor. Fakat, Hz. Zeyneb’in doğ­duğu zaman Hz. Peygamber’in 30
yaşında olduğu (İsabe), Hz. Fatma (r.a.) doğduğu zaman da 41 yaşında olduğu
biliniyor. (Şerh-i Mevâhib). Ayrıca, Biset’ten 5 yıl sonra Habeşistan’a yapılan
hicret sırasında, Hz. Rukıyye’nin, kocası, Hz. Osman ile birlikte gittiği de
tarih kitaplarından sabittir. Bu demektir ki, Hz. Rukiyye, Hz. Zeyneb’ten iki
yaş küçüktü.

Allah’tan korkmayan bazı kimseler, Hz. Peygamber (a.s.)’in Hz.
Hati­ce’nin batınından doğan tek kızının Hz. Fatma (r.a.) olduğunu,
diğerleri­nin ise öbür zevcelerinden doğabileceğini utanmadan söylerler.
Halbuki, Kur’ân-ı Kerim’de Cenab-ı Allah açıkça buyurmuştun

“Ey Peygamber! Hanımlarına, kızlarına ve mü’minlerin kadınlarına
söyle….” (Ahzâb; 59)

Bu ayet, Peygamber (a.s.)’in bir değil, birkaç kızı olduğunu
göster­mektedir. Tarihi kayıtlar da, Hz. Peygamber (a.s.)’in Hz. Hatice ve
Mariya Kıbti’den başka bir zevcesinden herhangi bir çocuğunun olmadığını
gös­termektedirler. O halde, bu kızların mutlaka Hz. Hatice’nin batınından
doğduklarını söyleyebiliriz. Aslında, bu çeşit İnsanlar mel’un gayelerine hizmet
için Hz. Peygamber (a.s.)’in ailevî bağlarına gölge düşürüyorlar ve böylece
ahirette büyük bir azaba maruz kalacaklarını da anlamamaya çalı­şıyorlar. Bütün
muteber rivayetlere göre Hz. Peygamber (a.s.)’in, Hz. Ha­tice’nin batınından
doğan kızı sadece Fatma değil, diğer üç kızıdır da.

Hz. Peygamber (a.s.)’in siretini ilk önce kaleme alan Muhammed
bin İshâk, Hz. Peygamber (a.s.)’in Hz. Hatice ile evliliğinden bahsederken
şunları yazmıştır: “İbrahim hariç, Hz. Peygamber (a.s.)’in bütün çocukları Hz.
Hatice’nin batınından doğmuşlardır. Bunların isimleri şöyledir: Kâsım, Tâhir ve
Tayyib;[17]
Zeyneb, Rukiyye, Ümm-ü Külsum ve Fatı­ma. (Siret-i İbni Hişâm, C. I, s. 202).
Meşhur antropolog, Hişâm bin Mu­hammed bin Es-Saib Kelbî, Hazreti Abdullah bin
Abbas’a dayanarak şun­ları yazmıştır: “Mekke’de nübüvvetten önce Hz. Peygamber
(a.s.)’in evin­de ilk önce Hz. Kâsım doğdu. Daha sonra Zeyneb, sonra Hz.
Rukiyye, sonra Fatma ve en son Ümm-ü Külsum. Nübüvvetten sonra ise Abdullah
doğdu ki, kendisi Tayyib ve Tahir olarak biliniyordu. Bunların hepsinin annesi
Hz. Hatice (r.a.) idi. (Tabakat-ı İbn Sa’d, C.I, s. 133). İbn Hazm’ın, “Cevâmi’
es-Siret” adlı kitabında belirtildiği gibi, Hz. Hatice’nin batımdan Hz.
Peygamber (a.s.)’in dört kızı doğmuştu. Bunların en büyüğü Hz. Zeyneb’ti, ondan
küçük Hz. Rukiyye, ondan daha küçük Hz. Fatıma ve ondan küçük Ümm-ü Külsûm’dü.
(s. 38-40). Taberî, İbn Sa’d, Ebu Cafer Muha­mmed bin Habib (Kitab’ul-Muhabber)
ve İbni Abd-il Berr (Kitab’ul İstiab), muhtelif muteber kaynaklara dayanarak,
Hz. Muhammed (a.s.)’den önce Hz. Hatice’nin iki kocası olduğunu, bunlardan
birinin Ebu Hâle, diğerinin Uteyyık bin Abid Mahzumi olduğunu açıklamışlardır.
Bu yazarlara göre, Ebu Hâle’den Hind ve Hale, Uteyyık’tan Hind adında bir kız
doğmuşlardı. Bundan sonra Hz. Hatice Hz. Peygamber (a.s.)’le evlendi.

Bütün tarihçi ve antropologlar, Hz. Peygamber (a.s.)’in, Hz.
Hati­ce’nin batınından adları yukarıda geçen dört kızı olduğunda ittifak
etmiş­lerdir. (Bk. Taberî, c. II, s. 11, Tabakat-ı İbn Sa’d, C. VIII, s. 14-16,
Ki­tab’ul-Muhabber, s. 8, 79, 452, el-İstiab, eli, s. 718).[18]
Bütün bu riva­yetlerin üstüne Kur’an-ı Kerim’in ifadesi de var ki, Hz. Peygamber
(a.s.)’in bir değil, birkaç kızı olduğuyla ilgilidir.

22.16.2. Evlilik
Hayatı

Hazreti Peygamber ile Hazreti Hatice arasında 15 yıllık yaş
farkı var­dı, ama ikisi arasındaki sevgi o kadar büyüktü ki, Hz. Hatice’nin
vefatın­dan sonra Hz. Peygamber (a.s.) ömrü boyunca O’nun aziz hatırasını
kal­binde taze tuttu. Sahih-i Buhârî’de Hz. Ali (r.a.)’nin rivayet ettiği hadise
göre, Hz. Peygamber şöyle derdi: “Hayr-ü Nisa’hâ Meryem ve hayr-ü Nisâ’ha
Hatice.” Bu sözlerin bir anlamı şudur: “Kendi ümmetinin en iyi kadını Meryem’di,
bu ümmetin en iyi kadını da Hatice (r.a.)’dir.” Fakat Müslim’de bu hadisi
Vaki’nin naklettiği belirtilmiştir. Rivâyete göre Vaki’ Hz. Peygamber (a.s.)’in
bu sözlerini aktarırken göğe ve yere bakmıştı. Bu demektir ki, Vaki’ veya başka
kimseler bu sözlerden şu anlamı çıkarmış­lardı: “Gökte ve yerde, kısacası bütün
dünyada, en iyi kadın Hz. Meryem ve Hz. Hatice’dir”ler. Buhârî’de Hz. Ayşe’nin
şu sözlerine rastlanıyor: “Rasûlullah (a.s.)’ın zevceleri arasında benim en çok
kıskandığım Hz. Ha­tice (r.a.) idi. Halbuki, ben Rasûlullah ile evlendiğim zaman
Hz. Hatice vefat etmişti. Bunun sebebi, Rasûlullah’ın ekseriye Hz. Hatice’den
bahsetmesiydi. Kocam (Hz. Peygamber) ne zaman bir keçi keserse bunun etin­den
bir bölümünü Hz. Hatice’nin akraba ve tanıdık kadınlarına gönderir­di.”
Buhârî’de Hz. Ayşe (r.a.)’nin bir hadisi daha var. Bunda Hz. Ayşe di­yor ki:
“Bir defasında Hz. Hatice’nin kız kardeşi Hâle binti Huveylid bize ziyarete
geldi ve evimizin içine girme izni istedi. Hz. Peygamber (a.s.) O’nun sesini
duyunca bir hal oldu ve “Vallahi bu Hale’dir” dedi. Zira, Hale’nin sesi kardeşi
Hatice’ye çok benziyordu. Bunun üzerine çok kıskan­dım ve hışımla Rasûlullah’a,
“pes doğrusu öleli bunca zaman olan Ku­reyşli ihtiyar bir kadını şimdiye kadar
unutmadınız mı? Halbuki, Allah si­ze O’ndan daha iyi bir zevce vermiştir!”
Müsned-i Ahmed ile Taberânî’de yer alan hadiste şu ek satır da vardır: “Benim bu
çıkışım, Rasûlullah (a.s.)’ı kızdırdı. Kendisinin hayli kızdığını görünce arz
ettim. “Sizi Hak’la dünyaya gönderen Allah’a yemin ediyorum, bundan böyle O’nun
(Hz. Ha­tice) hakkında kötü bir şey söylemeyeceğim.” İbn Sa’d’in rivâyetine göre
Bedir savaşında Rasûl-i Ekrem (a.s.)’in damadı Ebu’l-As da esir alınmıştı. O
sırada Mekke’de bulunan Hz. Peygamber (a.s.)’in kızı Zeyneb, kocası Ebu’l-As’ın
serbest bırakılması için Rasûlullah (a.s.)’a bir fidye gönderdi. Fidyede, Hz.
Zeyneb’in Ebu’l-As ile cahiliyye devrinde evliliği sırasında Hz. Hatice’nin genç
çifte hediye olarak verdiği bir kolye de vardı. Bu kol­yeyi görünce
Rasûlullah’ın gözleri doldu ve ashabına dedi ki, “eğer uygun görüyorsanız,
Zeyneb’in esirini serbest bırakın ve fidyeyi de kendisine ge­ri gönderin”. Ashab
buna razı oldular ve Ebu’l-As fidye alınmadan salıve­rildi. Belâzuri’nin
“Ensâb’ul-Eşrâf” isimli eserinde Hz. Ayşe’ye atıf yapa­rak naklettiği bir hadise
göre, siyahî bir kadın Rasûlullah’ın huzuruna ge­lince kendisi onu sıcak bir
şekilde karşıladı. O kadının gitmesinden sonra Hz. Ayşe, Rasûlullah’a, o kadını
gördükten sonra niçin bu kadar sevindi­ğini sordu. Rasûlullah bu kadının sık sık
Hz. Hatice’ye gelip gittiğini söy­ledi. Bu bölük pörçük hadise ve hikâyeler
sanıyoruz, Hz. Muhammed Mustafa (a.s.)’nın Hz. Hatice’yi ne kadar sevdiğini,
hatırasını ne kadar canlı tuttuğunu göstermeye yeter.

Hz. Peygamber (a.s.) ile Hz. Hatice (r.a.) 15 yıl nübüvvetten
önce ve 10 yıl nübüvvetten sonra olmak üzere toplam 25 yıl aynı yastığa baş
koy­dular. Nübüvvetin 10. yılında Hz. Peygamber (a.s.) 50 ve Hz. Hatice (r.a.)
65 yaşında iken bu beraberlik, Hz. Hatice’nin ebediyete intikal etmesiyle sona
ermiş oldu. Fakat Hz. Peygamber (a.s.) bütün gençliğini yaşı kendi­sinden hayli
büyük olan bu namuslu ve temiz hanımla geçirdi ve başka herhangi bir kadına
bakmadı. Halbuki o devirde Araplarda bir erkeğin bir­den çok kadınla yaşaması
gayet normal bir adetti ve kadınlar da bunu ya­dırgamazdı. Hz. Hatice’nin
sülâlesi dahil Kureyş’in belli başlı diğer ailele­rinde de bunun sayısız
misalleri vardı ve her erkeğin en az üç-dört karısı vardı. Hal böyle iken, Hz.
Muhammed (a.s.)’in 50 yaşına kadar 65 yaşın­daki bir kadınla gül gibi geçinip
gitmesinin ve imrenecek bir aile saadetini bulmuş olmasının; ömrünün geriye
kalan 10 senesinde de muhtelif kadın­larla evlenmiş olmasının, haşa kadına
düşkünlüğü ve nefsini tatmin etme­ye çalışması gibi gösterilmesi iftiraların en
büyüğü olsa gerekir. Yaşının ilerlediği bir sırada Hz. Peygamber (a.s.)’in hangi
sebeple müteaddid ha­tunları harem-i mübâreke aldığını daha sonraki sayfalarda
ayrıntılı olarak ele alacağız.

22.16.3. Mali
Rahatlık ve Zenginlik Devresi

Hz. Peygamber (a.s.) Hz. Hatice (r.a.) ile evlendikten sonra
mali açı­dan sıkıntılı günlerini geride bıraktı ve oldukça rahat ve müreffeh bir
dev­reye girdi. Hz. Hatice (r.a.) eskiden başkaları vasıtasıyla ticaret yapardı.
Fakat bu aracılar genellikle güvenilir ve dürüst olmuyorlardı. Cahiliyye dönemi
Araplarının düştükleri kötü ahlâki durum nedeniyle onların dürüst davranmaları
beklenemezdi de. Böylece, Hz. Hatice (r.a.) ekseriya malla­rından beklediği kârı
elde edemiyordu. Fakat ticari işlerinin tümünün yö­netimi Hazreti Peygamber
(a.s.) gibi emin ve akıllı bir kişinin eline geç­tikten sonra bu işler hayli
kârlı olmaya başladı. Hz. Peygamber (a.s.) hem dürüst, hem akıllı davranıyor,
hem de Hz. Hatice O’nun eşi olduğu için menfaatlerine aykırı hareket etmiyordu.
Böylece ticaret işi hem kendisine hem de zevcesine maddi huzur ve refah getirmiş
oldu ve Cenab-ı Allah’ın şu sözleri doğrulandı:

“Ve seni fakir bulup zengin etmedi mi? (Duhâ; 8)

Bu dönemde Hz. Peygamber (a.s.)’in doğruluk, dürüstlük, eminlik,
doğru sözlülük, kerem ve ihsan, cömertlik, müsamaha, merhamet, muh­taçlara
yardım, fakir-fukarayı himaye, akıl ve zekâ gibi meziyetleri iyice ortaya çıktı
ve bunlara gerek Kureyşliler, gerekse diğer Araplar tanık ol­dular. Arap
toplumunda Rasûlullah (a.s.) sadece ahlâkî açıdan değil, mad­di bakımdan da
yükseklere tırmandı ve Kureyşli ileri gelen kabile reisleri arasında adı geçmeye
başladı. Çevresindeki İnsanlar O’na fazlasıyla gü­vendikleri için mallarını ve
kıymetli eşyalarım O’nun nezaretine vermeye başladılar. Hz. Muhammed Mustafa
(a.s.)’nın eminliği, nübüvvet payesine yükseldikten sonra Mekkeli kâfirler O’nun
can düşmanları oldukları sırada da devam etti. Mekkeliler kendisine düşman
olmalarına rağmen paralarını ve kıymetli eşyalarını bu Ümmi Peygamber (a.s.)’in
zimmetine vermeye devam ettiler. O kadar ki, hicret anı gelince, Hz. Peygamber
(a.s.), adamların emanetlerini kendilerine iade etmek üzere Hz. Ali’yi geride
bıraktı. Bu demektir ki, nübüvvetten önce değil, sonrasına kadar da Mekkeliler
Hz. Muhammed (a.s.)’in dürüstlüğüne, namusluluğuna ve eminliğine gü­venlerini
kaybetmemişlerdi ve O’nu kendi aralarında en güvenilir ve emin kişi
sayıyorlardı.

Ticari konularda Hazreti Peygamber (a.s.)’in dürüstlüğü ve açık
sözlülüğünü ortaya koyan pek çok hadis vardır. Cahiliyye döneminde Hz. Mu­hammed
(a.s.) ile ticarette ortak olan bir zâtın ifadesine göre, Rasûlullah en iyi
ticaret ortağıydı. Hiçbir zaman ne ortağını, ne başkalarını aldattı ve ne de
oyuna getirdi. Aralarında herhangi bir zaman hiçbir anlaşmazlık da çıkmadı. Bu
zâtın adına çeşitli hadiselerde rastlamak mümkündü. İbni Abdil-Berre, “İstiab”da
bu zâtın isminin Kays bin Es-Saib İbni Uveymir Mahzumi diye yazmıştır. Müsned-i
Ahmed’in bazı hadislerinde Saib bin Abdullah el-Mahzumi ve bazılarında Saib bin
Ebi es-Saib olarak kayde­dilmiştir. Ebu Davud (Kitab’ul Edep, Kerâhiyet’ul Mira’
bölümü) da bu isim “Saib” olarak geçmiştir ve kendisinin şunları dediği
belirtilmiştir: “Ben Rasûlullah (a.s.)’ın huzuruna çıkınca herkes beni
methetmeye başla­dı. Rasûlullah (a.s.) buyurdular ki ben Sâib’i sizden daha iyi
tanıyorum. Ben de dedim, “annem-babam size feda olsun, siz çok doğru söylediniz,
ben sizinle ticarette ortaktım. Siz her zaman iyi ve dürüst davrandınız. Ne
kimseyi aldattınız, ne kimse ile kavga ettiniz!” Yine Ebû Dâvud’da Abdul­lah bin
Ebi el-Hamsâ isminde bir zâtın hadisi var ki şöyledir: “Ben cahi­liyye döneminde
Rasûlullah (a.s.) ile bir iş anlaşması yaptım. Fakat anlaş­manın alışverişle
ilgili bazı bölümleri tamamlanmış, bazı bölümleri ta­mamlanmamıştı. Meseleyi
karara bağlamak üzere belli bir yerde tekrar bulaşacağımızı kararlaştırdık. Ne
var ki, aramızda bu söz geçtikten sonra ben randevumu unuttum. Buluşma
tarihinden üç gün sonra randevumu ha­tırladım ve kararlaştırdığım yere gittim.
Bir de ne göreyim, Rasûlullah be­ni orada hâlâ bekliyor. Rasûlullah şunları
söyledi: ‘Sen bana çok zahmet verdin, ey genç. Ben burada üç günden beri seni
bekliyorum!” (Kitab’ul-Edeb, Bâbı Fi’l’de).

22.17. HZ. ZEYD BİN HÂRİSE OLAYI

Rasûlullah (a.s.)’ın güzel ahlâkının en büyük delili Hz. Zeyd
bin Hârise ile ilgili bir vak’adır. Hz. Zeyd, Kelb kabilesine bağlı Hârise bin
Şurahbil (veya Şerahbîl) adlı bir zât’ın oğluydu. Zeyd’in annesi, Su’da bin­li
Sa’lebe, Tay kabilesinin Beni Ma’n koluna mensuptu. Zeyd sekiz yaşında iken
annesi O’nu kendi anne-babasına götürdü. Orada Benî Kayn bin Cesr’e mensup
silahlı kişiler bulundukları yeri basarak her şeyi yağmala­dılar ve birçok
kişiyi esir alıp götürdüler. Esir alınan kişiler arasında Hz. Zeyd de vardı.
Haydutlar O’nu Taif in Ukaz pazarına götürüp başkalarına sattılar. Zeyd’i satın
alan, Hz. Hatice’nin yeğeni Hakim bin Hizâm’dı. Hakîm, Zeyd’i Mekke’ye getirip
teyzesine hediye olarak takdim etti. Hz. Peygamber (a.s.) Zeyd’i sevdi, huylarım
çok beğendi ve O’nu kendi hima­yesine aldı. Böylece bu talihli çocuk, İnsanlar
için hayır ve bereket simge­si olan ve kısa bir süre sonra Allah’ın peygamberi
olacak olan Hz. Pey­gamber (a.s.)’in hizmetine girdi. O sırada Zeyd’in yaşı
15’ti. Bir süre sonra Zeyd’in baba ve amcası, evlâtlarının Mekke’de olduğunu
öğrenince oraya geldiler ve Rasûlullah (a.s.)’ın yanına vardılar, ikisi, “ne
kadar fidye ister­seniz size verelim, ama çocuğumuzu geri verin” dediler. Bunun
üzerine Rasûlullah (a.s.), “ben çocuğu çağırıyorum, eğer O sizinle gitmek
istiyor­sa, hay hay, ben fidye de istemem. Fakat O sizinle beraber gitmek
istemi­yor ve benimle kalmak istiyorsa, O’nu size zorla teslim edecek değilim.”
Zeyd’in baba ve amcası; “çok doğru söylediniz, bundan daha iyi ve doğru bir söz
olamaz. Biz söz veriyoruz, çocuk ne istiyorsa, o olacak” dediler. Bundan sonra
Hz. Peygamber (a.s.), Hz. Zeyd’i çağırdı ve aralarında şu konuşma geçti:

– Sen bu beyleri tanıyor musunuz?

– Evet efendim, bunlar benim baba ve amcam oluyorlar.

– Bak evlâdım, sen onları da tanıyorsun, beni de. Bunlar seni
almaya geldiler. Acaba onlarla beraber gitmek mi istiyorsun, yoksa benimle
kal­mak mı istiyorsun. Kararını vermekte serbestsin.

– Ben sizi bırakıp başka kimse ile gitmek istemiyorum. Bu sırada
Zeyd’in babası ve amcası söze karıştılar:

– Zeyd, sen özgürlüğe köleliği mi tercih ediyorsun? Sen öz baba
ve anneni bırakıp başkalarıyla mı kalmak istiyorsun?

– Benim bu büyük insanla beraber kaldığım süre içinde gördüğüm
şahsi meziyetler, artık dünyada ondan başka hiç kimseyi tercih etmememi
öğretmiştir.

Zeyd’in bu sözleri baba ve amcasını cevapsız bıraktı. Onlar için
söyleyecek başka bir şey kalmamıştı. Onlar da Hz. Zeyd’in kararına muta­bık
kaldılar. Tam o anda Rahmet Peygamberi (a.s.) Zeyd’i serbest bırak­tı ve Beyt’ul
Haram’a gidip Kureyşlileri toplayarak kendilerine şöyle de­di: “Hepiniz şâhid
olun, bugünden itibaren Zeyd benim oğlumdur. O be­nim varisim olacaktır ve her
şeyimde O’nun payı olacaktır. Ayrıca O da bana karşı bütün evlâtlık haklarım ve
sorumluluklarını yerine getirecek­tir.” Bu tarihten sonra bazıları bu çocuğa
Zeyd bin Muhammed demeye başladılar.

Bütün bu vak’alar nübüvvetten önce cereyan etmişti. Hz. Muhammed
(a.s.), peygamberlik mertebesine yükseldiği zamana kadar Zeyd 15 yıl da­ha Hz.
Peygamber (a.s.)’in hizmetinde bulundu. Böylece müslüman oldu­ğu zaman yaşı
30’du.  
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

22.18. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN, HZ.
ALİ’Yİ HİMAYESİ ALTINA ALMASI

Bu hadiseler cereyan ederken, Hazreti Muhammed Mustafa (a.s.),
amcası Ebu Tâlib’in çocukluğundan erginliğine kadar kendisine yaptığı iyilikleri
bir an bile unutmamıştı. Hz. Muhammed (a.s.) amcası Ebu Tâlib’in kendisini ne
kadar sevdiğini, yetişmesinde ne büyük yardımda bu­lunduğunu ve her zor anında
kendisini nasıl canla başla desteklediğini ve himaye ettiğini çok iyi biliyordu.
İbn İshâk’ın ifadesine göre bir defasında Mekke ve etraftaki bölgeler şiddetli
bir kuraklık ve kıtlığın etkisi altında kalmış, yiyecek şeyler bulunmaz olmuş,
bulunanların fiyatı da alabildiği­ne yükselmişti. O sırada Hz. Peygamber (a.s.),
amcasının kötü mali duru­munu düşündü. O (a.s.), Ebu Tâlib’in ailesinin
kalabalık olduğunu ve eli açık bir insan olduğunu da biliyordu. Başındaki ağır
yükünü hafifletme yolunu aradı. Bu maksatla, diğer amcası Hz. Abbas (r.a.)’ın
yanına gitti. Hz. Abbas zengin bir kişiydi. Hz. peygamber (a.s.) kendisine hitap
ede­rek, “amcacığım, biliyorsunuz, kardeşiniz Ebu Tâlib’in ailesi çok büyük­tür,
mali durumu iyi değildir. Bu pahalı devirde O’nun ve ailesinin ne ka­dar sıkıntı
çektiğini tahmin edebiliriz. Gelin O’nunla bir konuşalım ve yü­künü hafifletme
çaresini arayalım. Hiç olmazsa, bir oğlunu siz birini de ben himayemize alalım”
dedi. Hz. Abbas bu teklifi çok beğendi ve ikisi Ebu Tâlib’e gidip ne
düşündüklerini kendisine anlattılar. Ebu Tâlib, “Akil’i (İbn Hişâm’a göre,
Tâlib) bana bırakın, diğer çocuklardan hangisi­ni istiyorsanız alın” dedi. Bunun
üzerine, Hz. Muhammed (a.s.) Hz. Ali’yi, Hz. Abbas da Hz. Ca’fer’i yanlarına
alıp evlerine geldiler. Hz. Ali (r.a.) Ebu Tâlib’in en küçük oğlu idi. Hz.
Ca’fer, Hz. Ali’den 10 yaş büyüktü. Hz. Akil ise Ca’fer’den 10 yaş büyüktü. Akil
ile Tâlib arasında da 10 yaş fark vardı. Ebu Tâlib’in diğer bazı çocukları da
vardı.

Bu suretle, Hz. Ali (r.a.) henüz küçük bir çocukken, amcası oğlu
Hz. Nebi-yi Kerim (a.s.)’in himayesine girdi. Gerek Rasûlullah (a.s.) gerekse
Hz. Hatice, Hz. Ali’yi öz oğulları gibi büyüttü ve sevdi. Tahminlere göre, Hz.
Peygamber (a.s.)’in, Hz. Ali’yi velisi olarak kendi himayesine aldığı zaman Hz.
Ali’nin yaşı 4-5’ten büyük değildi.

22.19. KA’BE’NİN YENİDEN İNŞASI

Hz. Muhammed 35 yaşında iken, yani nübüvvetine 5 yıl kala,
Ku­reyşliler Kâbe’yi tekrar inşa etme kararı aldılar. Kâ’be’nin duvarları
köhne-leşmiş ve çürümüştü. Sık sık meydana gelen sel ve su baskınları Kâ’be’yi
çökme noktasına getirmişlerdi. Duvarları da alçak olup herhangi bir çatısı
yoktu. Duvarların yapımına fazla özen gösterilmemiş; sadece taşlar üst üste
konmuş, onların birbirini tutmaları için ne sıva, ne de başka bir mad­de
kullanılmıştı. Kapısı çatlamıştı ve dökülmek üzere idi. Kâbe’ye adanan
hediyelerden meydana gelen hazine de bir kuyuda saklı tutuluyordu. Bu kuyu Ka’be
binasının içinde idi. Bazı haydut ve kötü niyetli kimseler du­varları atlayıp
içeri girer ve hazinenin bir bölümünü çalarlardı. Nitekim, Kâ’be’nin yeniden
inşasından kısa bir müddet önce Beni Müleyh’e bağlı Duveyk adında bir köle
Kâ’be’nin bazı mallarını çalmıştı. Duveyk bu mal­ları kendisi çalmamışsa da
hırsızlar bunları onun zimmetine vermişlerdi. Zira yoğun bir araştırmadan sora
malların kendisinde bulunduğu sabit ol­muştu.[19]
Bu sebepten dolayıdır ki, Kureyşliler Ka’be için yüksek bir bi­na yapıp üstüne
bir çatı çatmak istiyorlardı. O sıralarda, Bizanslı bir tüc­carın gemisini
denizin hırçın dalgalan kıyıya vurup parçalamıştı, İbn İshâk’a göre bu geminin
parçaları Cidde limanına yayılmıştı. İbn Sâ’d’e göre ise bu parçalar Cidde’den
önceki liman olan Şu’aybe’nin etrafında da­ğılmışlardı. Gemide Bâkûm isimli
Bizanslı bir mimar vardı. Mekke’de de Neccar isimli bir Kıptî iyi tahta işleri
yapardı. Geminin parçalandığına da­ir haberleri duyan Velid bin Muğire bazı
Kureyşlilerle birlikte kaza yerine geldi ve bazı tahta parçalarını salın aldı.
Buna ilâveten Bâkûm ile konuşup Kâ’be’nin inşası için çalışması konusunda
anlaşma yaptı. Tahta işlerini bi­len Neccar da inşaat işine alındı. Böylece
Kâ’be’nin yeniden inşasına baş­landı. İnşaatın başlamasından önce yapılan
merasimde, Hz. Peygamber (a.s.)’in babasının dayısı olan Ebû Vehb bin Amr bin
Aiz, Kâ’be’nin bir ta­şını söküp tekrar yerine koydu ve orada toplanan
Kureyşlilere şöyle hitap etti: “Ey Kureyşliler bu mukaddes yapının inşasına,
helâl gelirinizle katkı­da bulunun. Dikkat edin, bu binanın yapımında zinadan,
faizden veya bir kişinin başka bir kişiye yaptığı zulümden elde edilen gelir
kullanılmasın.” Başka bir rivâyete göre Ebu Vehb’in sözleri şöyle idi: “Bu,
Allah’ın evinin inşaatında sakın gaddarlıkla, merhametsizlikle veya başkalarının
size olan borçlarını kırparak elde ettiğiniz gelirlerinizi kullanmayın”.[20]
Ne var ki, Kureyşliler yeni binanın yapılması için Kâ’be’yi yıkmaktan
çekiniyorlar­dı. Nihayet Velid bin Muğire kazmayı eline alıp, “ya Rab, biz senin
di­ninden yüzümüzü çevirmedik ve kötü bir yola sapmadık. Biz hayırdan başka bir
şey istemiyoruz” (yani kötü bir niyetle Senin evini yıkmak iste­miyoruz) dedi ve
Kâbe’nin bir bölümüne bir darbe vurdu ve sonra elini çekti. Kureyşliler bütün
gece Velid bin Muğire’ye bir afet gelip gelmeye­ceğini merak içinde beklediler.
Onlar, bir âfetin gelmesi halinde inşaat işi­ni derhal durdurmaya ve sökülen
taşları yerine koymaya karar vermişler­di. Sabaha kadar Velid’e bir şey
olmayınca, Kâ’be’nin yıkımına her taraf­tan başlandı. Çeşitli yıkım ekipleri,
duvarları Hz. İbrahim (a.s.)’in koydu­ğu temele kadar yıktılar. Bundan sonra
Mekke’nin bütün kabileleri taşlan toplayarak Kâ’be’nin inşaatına başladılar.[21]
inşaat işi Hâcer-i Esved’in yerleştirilmesine kadar ilerleyince her kabile bu
şerefin kendisine ait ol­ması için uğraştı. Hâcer-i Esved’in yerleştirilmesi ile
ilgili ihtilaf o kadar büyüdü ki, büyük bir çatışma çıkma ihtimali belirdi.
Kavga dört-beş gün böyle devam etti. Nihayet, herkes bir gün Harem’de toplanarak
meselenin hallini aramaya başladılar. Toplananlar arasında en yaşlı olan Ebû
Ümey­ye bin el-Muğire (Velid bin Muğire’nin ağabeyi) kendilerine şöyle bir
öneride bulundu: “Ey Kureyşliler, anlaşmazlığınızın giderilmesinin bir yolu
vardır. Eğer hepiniz ittifak ederseniz, yarın bu mukaddes ibadet yeri­nin
kapısından girecek olan ilk şahıs hakemimiz olsun

[22]o
bu hususta ne derse kabul etmeliyiz”. Bu öneriyi herkes beğendi ve ertesi günü
bekle­meye başladılar. Allah’ın hikmetine bakın ki, Kâ’be’nin kapısından ilk
gi­ren Hazreti Muhammed Mustafa (a.s.) oldu. Hz. Muhammed (a.s.)’i gören­ler
haykırıverdi: “Bu emindir, biz razı olduk. Bu Muhammed (a.s.)’dir”. Müsned-i
Ahmed’in rivâyetine göre orada hazır bulunanlar şöyle dediler: “Size emin gelmiş
oldu.”

Rasûlullah (a.s.) ihtilâf ve anlaşmazlığın sebebinin ne olduğunu
öğre­nince orada hazır bulunanların bir çarşaf getirmelerini istedi. Çarşaf
geti­rildi. Hz. Peygamber (a.s.) Hâcer-i Esved’i o çarşafın ortasına koyup
çar­şafı iyice sardı ve her kabilenin temsilcisinin bu çarşafın bir ucunu
tutma­sını ve kaldırmasını teklif etti. Orada hazır bulunanlar aynısını
yaptılar. Hâcer-i Esved yerleştirilecek yere getirilince, Hz. Peygamber (a.s.)
bunu kendi eliyle alıp oraya yerleştirdi.

Bu vak’a Hz. Muhammed (a.s.)’in peygamberliğinden sadece beş yıl
önce vuku bulmuştu. O sırada bütün Araplar ve Mekke’liler Hz. Muham­med
(a.s.)’in “emin” olduğuna şehâdet etmişti. Bütün millet Hz. Peygam­ber (a.s.)’in
ne kadar zeki ve akıllı olduğuna da tanık olmuştu. Zira kendi­si, yüzlerce,
belki de binlerce kişinin kanının akıtılmasına yol açabilecek tehlikeyi ve nazik
bir meseleyi gayet kolayca ve herkesi tatmin edecek bir şekilde çözümlemişti.
İbn Sâ’d’e göre Rasûlullah’ın akıl ve zekâsı, sadece bu olayda kendisini
göstermemişti. Cahiliyye devrinde pek çok defa önemli kavga ve çatışmaları
önlemişti ve kendisi birçok konuda isabetli kararlar vermişti.

22.20. PEYGAMBERLİKTEN ÖNCE HZ.
MUHAMMED (A.S.)’İ YAKINDAN TANIYANLAR

Peygamberlikten önce Hz. Muhammed (a.s.)’i yakından tanıyan,
bi­len ve anlayanlar arasında başta aile efradı gelirdi. Mesela, Hz. Hatice
(r.a.) ki kendisi 15 seneden beri O’nunla hayatını paylaşıyordu. Hz. Mu­hammed
(a.s.)’i yakından tanıyan bir yakını da Hz. Ali (r.a.) idi, ki çocuk­luğundan
beri kendisi yanında bulunmuştu. Üçüncü bir şahıs da Hz. Zeyd bin Hârise’ydi, ki
anne-babasını bırakıp Hz. Muhammed (a.s.)’in yanında kalmayı tercih etmişti ve
evlatlığı olma şerefine nail olmuştu. Başka bir kişi de Hz. Ümm-ü Eymen’dir ki
kendisini çocukluğundan beri bakarak büyütmüş ve ailenin bir ferdi olarak her
zaman yanında bulunmuştu. Hz. Muhammed (a.s.) O’nun hakkında şöyle derdi: “Öz
annemden sonra en çok sevdiğim kişi Ümm-ü Eymen’dir”. O’na “ümme” veya
“anneciğim” olarak hitap ederdi. Ailenin bazı diğer fertleri de Hz. Peygamber
(a.s.)’in yanında bulunma şerefine haizdiler.

Bunun dışında, bazı dost ve ahbabları da Hz. Muhammed (a.s.)’in
ha­yatını yakından izlemiş ve O’nu tanıma fırsatım bulmuşlardı. Bunların başında
Hz. Ebu Bekr (r.a.) gelirdi. İbni Mende’nin İbni Abbas’a dayanarak naklettiği
hadise göre Hz. Peygamber (a.s.) ile Hz. Ebu Bekr arasındaki dostluk, Hz.
Peygamber (a.s.) 20 ve Hz. Ebu Bekr 18 yaşında iken başla­mıştı. Gerçek şu ki,
Cahiliyye dönemi Mekke’sinde tabiat, huy, alışkanlık­lar, ahlâk, zevk ve
meraklan birbirine bu kadar benzeyen başka iki arka­daş yoktu. Hz. Ebu Bekr
Cahiliyye döneminin hatırı sayılır ve şöhreti her tarafa yayılmış zengin bir
tüccarıydı. Mesleği ticaretti ve güzel ahlâkıyla herkesin gözdesi olmuştu.
Cahiliyye devrinde de içkiye dokunmayan bir­kaç kişiden biri Hz. Ebu Bekr’di.
Kureyş kabilesi, diyet işlerini Hz. Ebu Bekr’e bırakmıştı. Ebu Bekr hangi diyeti
kabul ederse, bütün kabile bu di­yeti kabul etmeye hazır olurdu. Ancak Ebu
Bekr’in kabul etmediği diyet başkaları tarafından da zor tasdik edilirdi. Ebu
Bekr’in aile şecereleri hak­kındaki bilgisi çok genişti. Nüfuzu uzak yerlerdeki
Araplara kadar uzan­mıştı. Bunun bir örneğini burada verebiliriz. Mekke’de
müslümanların ha­yatı çekilmez hale gelince hicrete karar verenler arasında Hz.
Ebu Bekr (r.a.) de vardı. Bir-iki günlük yolculuktan sonra Hz. Ebu Bekr,
Ehâbiş’in[23]
reisi İbn-üd-Düğunne ile karşılaştı. İbn-üd Düğunne, Ebu Bekr (r.a.)’e nereye
gittiğini sordu. Ebu Bekr, “milletim beni Mekke’den kovdu, bana çok eziyet etti,
benim hayatımı çekilmez hale getirdi” diye cevap verdi. İbn-üd-Düğunne,
kendisine şöyle dedi: “Allah Allah, hiç böyle şey olur mu? Allah şahittir, sen
cemiyetimizin medar-ı iftiharısın. Zorluk ve sıkıntı içinde olanlara yardım
edersin, iyi işler yaparsın. Sen iyi ve dürüst bir insansın, fakir fukaranın
yardımına koşarsın. Gel, ben sana emân vere­yim (koruyayım)[24].”
Daha sonra O’nu Mekke’ye geri götürüp herkese şu duyuruyu yaptı: “Ben İbni Ebu
Kuhâfe’yi korumam altına almışımdır. Bundan böyle kimse O’na kötü bir niyetle
bakmasın.”

Hz. Peygamber (a.s.)’in yakın dostları arasında Hz. Suheyb bin
Si­nan-ı Rûmî de vardı. Suheyb, İran imparatorluğunun yönetiminde bulu­nan Musul
yakınlarında bir bölgede yaşayan Beni Nemir bin Kâsit sülâlesindendi. Suheyb
henüz çocukken Bizans ile İran imparatorlukları arasındaki bir savaş sırasında
esir alınmış ve bir müddet Bizanslıların kö­lesi kaldıktan ve elden ele
satıldıktan sonra Mekke’de Abdullah bin Cud’ân tarafından satın alınmıştı. İbni
Cud’an, Hz. Ebu Bekr’in yakın ak­rabası olduğu için Ebu Bekr vasıtasıyla
Rasûlullah (a.s.) ile tanıştı ve soh­betlerinden etkilenerek sık sık O’nun
yanında bulunmaya başladı. Hz. Suheyb’in mertebesi Hz. Peygamber (a.s.)’in ve
diğer sahabelerin gözünde o kadar büyüktü ki; Hz. Ömer (r.a.) vefat etmeden
önce, Şûrâ meclisi bir halife üzerinde ittifak etmediği sürece Hz. Suheyb’in
Mescid-i Nebevi’de cemaate imamlık yapmasını vasiyet etti.

Hz. Peygamber (a.s.)’i yakından tanıyanlar arasında Hz. Ammâr
bin Yâsir de vardı. Beyhakî kendisinin şu sözlerini nakletmiştir: “Hz.
Pey­gamber ile Hz. Hatice arasındaki evlilik hakkında benden fazla bilgisi olan
kimse yoktur. Ben Rasûlullah’ın nedimi, dostu ve yakınıyım.” Hz. Ammâr ile Hz.
Suheyb aynı zamanda Hz. Peygamber (a.s.)’e biat edip müslüman olmuşlardı.

Bir dördüncü şahıs da Hakim bin Hizâm’dı. Kendisi Kureyş’in
ile­ri gelen kabile reislerinden biriydi. Hacılara yemek yedirme vazifesi O’na
aitti. Hz. Hatice’nin yeğeni olup Hz. Peygamber (a.s.)’den 5 yaş büyüktü.
Müsned-i Ahmed’de yer alan Irak bin Mâlik’in hadisine göre Hakim, Hz. Peygamber
(a.s.) hakkında şöyle derdi: “Cahiliyye devrinde Rasûlullah (a.s.) en çok beni
severdi”. Zübeyr bin Bekkâr’ın rivâyetine göre nübüvvetten sonra da Hz.
Peygamber (a.s.) Hâkim’in aynı şekilde sevmeye devam etti. Fakat Hâkim,
Mekke’nin fethinden sonra müslüman oldu.

Beşinci kişi Ezd-i Şenev’e kabilesine mensup olan Dımâd bin
Sa’lebe idi. Dimâd tabib ve cerrah idi. İbn’ul-Berr’in “İsti’âb”ta belirttiği
gibi, Dimâd, Cahiliyye’de Rasûlullah (a.s.)’ın yakın arkadaşlarından biriydi.
Müsned-i Ahmed’de İbn Abbas’in hadisine göre, Hz. Muhammed (a.s.), peygamberlik
payesine yükseldikten sonra, Dimâd Mekke’ye geldiğinde, kendisine Rasûlullah
(a.s.)’ın hâşâ çıldırdığı söylendi. Bunu duyunca doğ­ru Rasûlullah (a.s.)’a
vardı ve “derdiniz nedir, bana söyleyin, eğer hasta iseniz sizi tedavi
edebilirim” dedi. Buna cevap olarak Hz. Peygamber (a.s.), artık en iyi hutbeleri
arasında yer alan bir konuşma yaptı. Bunları duyunca Dimâd kendisine iman etti.

Bu zevâtın dışında da bazı kimseler akrabalık yüzünden Hz.
Peygam­ber (a.s.)’in yaşantısını, karakterini ve ahlâkın: çok iyi biliyorlardı.
Bunlar arasında Hz. Osman bin Affan (r.a.) vardı, ki Hz. Muhammed’in teyzesi­nin
torunuydu. Hz. Zübeyr bin el-Avvam; ki teyzesi Hz. Safiyye’nin oğ­luydu. Hz.
Peygamber (a.s.)’in annesi Amine’nin akrabaları olan Hz. Ab­durrahman bin Avf,
Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas ve Hz. Umeyr bin Ebi Vakkas, Hz. Ebu Seleme (r.a.), ki
Hz. Peygamber (a.s.)’in hem teyze oğlu hem süt kardeşiydi. Hz. Abdullah bin Cahş
ki, Hz. Peygamber (a.s.)’in teyzesi­nin oğluydu. Hz. Ca’fer bin Ebi Tâlib, ki
amca oğluydu.

Bu zevâtın çoğu İslâmiyet’i ilk kabul edenler arasında yer
alıyorlar. Bu şahısların Hz. Muhammed (a.s.)’i peygamber olarak tanımaları ve
ken­disine iman etmeleri gösteriyor ki, Hz. Peygamber (a.s.)’in şahsiyeti,
ka­rakteri ve ahlâkına önceden hayran olmuşlardı ve Hz. Muhammed (a.s.)
peygamberliğini ilân edince de çekinmeden O’nun getirdiği mesajı ve ilâhi kelâmı
kabul ettiler. Bu iyi, dürüst ve temiz insanların Hz. Muham­med (a.s.)’e iman
etmelerinin sebebinin sadece akrabalık, dostluk, arka­daşlık, şahsi sevgi ve
bağlılıktan ileri geldiği söylenemez. Zira, sadece bu sebeplerden dolayı kimse
dinini ve imanını değiştirmez.

22.21. HZ. PEYGAMBER (A.S.)’İN YÜZ
HATLARI VE GÖRÜNTÜSÜ

Hz. Muhammed (a.s.)’in peygamberliğinden önceki bölümümüze son
vermeden önce yüz hatları ve görüntüsünden de söz etmemiz sanı­rız yerinde
olacaktır. Zira, bir kişinin kişiliği ve karakterinin dış görü­nüşüyle çok yakın
ilişkisi vardır. Sahih-i Buhârî, Müslim, Müsned-i Ah­med, Tirmizî, Nesai,
Beyhaki, Hakim, Darekutni vs. gibi muteber hadis kitaplarında Hz. Ali, Hz. Ebu
Hureyre, Hz. Enes, Hz. Bera bin Azib, Hz. Cabir bin Semure, Hz. İbn Ömer, Hz.
Abdullah bin Büsr, Hz. Hind binti Ebi Hale (Ebu Hale Hz. Hatice’nin ilk kocası
idi) ve diğer bazı sahabe-yi kiram tarafından naklolunan rivayet ve hadislere
dayanarak Hz. Peygamber (a.s.)’in çehreyi mübareki, siması, vücut yapısı,
oturuşu, kalkı­şı, yürüyüşü ve davranışları hakkında topladığımız bilgileri
aşağıya akta­rıyoruz:

Hz. Peygamber (a.s.)’in boyu ne çok uzundu ne çok kısa, ortayı
biraz aşıyordu. Öyle ki, bir mecliste ve toplantıda Hz. Peygamber (a.s.) boyuyla
fark ediliyordu. Yüzü ne uzundu ne tamamıyla yuvarlak. Fakat yuvarlağa yakındı.
Ten rengi ne buğdaydı, ne pembe, ne de bembeyaz. Aksine beyaz ile pembe arasında
olup pırıl pırıldı. Başı büyüktü, göğsü büyük ve omuz­ları da hayli genişti.
Vücudu atletikti ve şişman değildi. Mafsal ve ek yer­leri gayet sağlamdı.
Kolları kuvvetli ve dolgun olup bacakları da vücudu­na uygundu. Kollarda ve
bacaklarda hafif kıllar vardı. Vücudunun diğer yerleri tertemizdi. Göğüslerinden
hafif kıllar bir çizgisi göbek çukuruna kadar iniyordu. Başında ve sakalında
saçlar çok gür ve sıktı. Saçları ne zenciler gibi kıvırcıktı, ne dümdüz, yani
hafif kıvırcıktılar. Ömrünün son günlerine kadar başındaki ve sakalındaki
saçlardan topu topuna 20 tanesi beyazlaşmıştı, bunlar da saçlarına yağ sürmediği
zamanlarda belli oluyor­lardı. Hz. Peygamber (a.s.) saçlarını bazen kulaklarının
yarısına, bazen kulak memelerine ve bazen da daha aşağıya kadar uzatırdı.
Gözleri büyük ve çok güzeldi. Sürmeli olmadıkları zaman da sürmeli gibi
gözüküyorlar­dı. Gözbebeklerinin etrafında ince kırmızı daireler vardı.
Kirpikleri kalın ve uzundu. Kaşları birbirinden ayrı idi. Ağzı nispeten büyüktü.
Büyük ağız, Arap’larda güzelliğin bir parçası sayılırdı ve küçük ağız veya çok
in­ce dudaklar beğenilmezdi. Ayak topukları hafif olup el ve ayaklarındaki
parmakları uzundu. Ayaklarının orta parmakları da baş parmaklarından hafifçe
uzundular. El avuçları ve ayak tabanı dolgundular. Hz. Peygamber (a.s.)’e ilk
kez bakan bir kimse hemen etkilenir ve biraz ürkerdi. Ama ken­disiyle tanışıp
samimi olunca O’nun ne kadar yumuşak huylu ve güzel ahlâklı olduğunu anlardı.
Yürürken ayaklarını tam olarak basardı ve bir çukura inmek veya yokuşa çıkmakta
olan bir kişi gibi yürüdüğü havasını veriyordu. Bir tarafa dikkatini çevirince
tam çevirir, bir taraftan ilgisini keserken de tam keserdi. Yani aynı anda iki
şeyle ilgilenmezdi. Gözlerini küçültüp bir kişiyi veya şeyi süzme ve başını bir
tarafa çevirip boş boş bakma âdeti yoktu. Gülen bir yüzü vardı ve her zaman
tebessüm ederdi. Kahkahalarla gülme alışkanlığı da yoktu. Gayet güçlü bir vücuda
sahipti, kuvveti ve kudreti de yerinde idi. O kadar ki, bir defasında Kureyş’in
en tanınmış güreşçilerinden Rükane, Hz. Peygamber (a.s.) ile güreşe tutuştu;
sırtı kimse tarafından yere getirilmeyen bu pehlivan Rasûlullah (a.s.)’a ye­nik
düştü. Bu güreşçi yerden kalkarak Hz. Peygamber (a.s.) ile tekrar gü­reşti ve
tekrar yenildi. Hayretini saklamayarak, “Vallahi Muhammed, am­ma da güçlüsün,
beni nasıl alt ettiğine hayret ediyorum?” dedi. Bu pehli­van demek istiyordu ki
hiçbir beden çalışması yapmamış olan ve görünüş­te kendisinden daha zayıf olan
Hz. Peygamber (a.s.) kendisini nasıl oldu da iki defa üst üste yere indirdi?
(Daha sonra bu güreşçi de müslüman ol­du). Hz. Peygamber (a.s.)’in çocukluğuyla
ilgili bir vak’a şöyledir. Bir de­fasında Abdullah bin Cud’ân’ın evinde verilen
yemek sırasında Ebû Cehl, Hz. Peygamber (a.s.) ile kavgaya tutuştu, ikisi de
aynı boyda idiler. Hz. Peygamber (a.s.), Ebû Cehl’i eliyle kaldırıp öyle yere
attı ki bir dizi yara­landı ve bu yaranın izi ömür boyunca geçmedi, İbn Hişâm’ın
ifadesine gö­re Bedir savaşı sırasında Ebû Cehl’in ölüsü aranırken Rasûlullah
(a.s.), di­zindeki yara izinden kimliğinin saptanması için arkadaşlarına emir
verdi. Nitekim bu tarif üzerine ölüler arasından Ebû Cehl’in cesedi çıkarıldı.
Hz. Peygamber (a. s.) işte o zaman, Ebû Cehl ile nasıl dövüştüklerini
sahabele­re anlattı.

Bu bilgi ve
bulgular gösteriyor ki, Hz. Peygamber (a.s.) sadece güzel, yakışıklı ve yüksek
ahlâklı bir insan değildi, aynı zamanda yiğitlik, cesa­ret ve kuvvetin de
simgesiydi.

Yirmi Birinci Bölüm: RASÛLULLAH’IN ATALARI

21.1. HZ. İBRAHİM (A.S.)

21.1.1. Hz. İbrahim’in Dini Yayma Çalışmaları

21.1.2. Hz. İsmail (a.s.)’in Doğuşu

21.1.3. Hz. İsmail’in Mekke’ye Yerleşmesi

21.1.4. Hz. İbrahim (a.s.)’in Oğlunu Kurban Etme Olayı

21.1.5. Kim Kurban Edilecekti? Hz. İsmail mi, Yoksa Hz. İshâk mı?

21.1.6. Kâ’be’nin İnşası

21.1.6.1. Arabistan’da ve Dünya’da Kâ’be’nin Durumu

21.1.6.2. Cahiliyye Döneminde Kâ’be’nin Bereketleri

21.1.7. Hz. İsmail’in Peygamberliği ve Arabistan’da Bunun Etkileri

21.1.8. Hz. İsmail’den Sonra Kâbe’nin İdaresi

21.1.9. Hz. İsmail’in Evlâtları

21.2. HZ. PEYGAMBER’İN ŞECERESİ VE ARAP KABİLELERİYLE OLAN AKRABALIKLARI

21.2.1. Kureyş

21.2.1.1. Kureyşlilerin Mekke’de Toplanarak Kâ’be’nin İdaresini Ele Almaları

21.2.1.2. Mekke’nin Yönetimi ve Hac İle İlgili Çalışmalar

21.2.1.3. Hâşim

21.2.1.4. Kureyşlilerin Ticaretle Uğraşması ve Refahları

21.2.1.5. Abdulmuttalib bin Hâşim

21.2.1.6. Abdulmuttalib ‘in Zemzem Çeşmesini Tekrar Açması

21.2.1.7. Abdullah bin Abdulmuttalib

21.2.1.8. Abdullah’ın Evliliği

 

Yirmi Birinci Bölüm: RASÛLULLAH’IN
ATALARI

21.1. HZ. İBRAHİM (A.S.)

Hazreti Peygamber efendimiz (a.s.)’in ailesinin, Hazreti İbrahim
(a.s.)’in, büyük oğlu İsmail (a.s.)’den başlayan ve Beni İsmail ya da İsmail
oğulları olarak bilinen soyundan geldiği tarihi kayıtlardan sabit olmuştur. Hz.
Peygamber (a.s.)’in şahsiyeti, karakteri ve hayat hikâyesinin atalarının
durumuyla yakından ilgisi bulunduğu için Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in
yaşantıları, başlarından geçen olaylar ve evlâtlarıyla bıraktıkları eserler
hakkında bilgi sahibi olmak zorundayız. Zira bu bilgilere sahip olmadığı­mız
takdirde, ait oldukları kabilenin Irak’tan Hicaz’ın iç kısımlarına nasıl
geldiğini, Kâbe’nin temelinin nasıl ve ne amaçla atıldığını, Arabistan’ın
çeşitli kabile ve aşiretleri ile Hz. Peygamber (a.s.)’in ne gibi akrabalık ve
yakınlığı olduğunu ve bu sebeple ülkenin bilinmeyen veya meçhul değil, tanınan
bir şahsiyeti olduğunu öğrenemeyiz.

Yukarda belirttiğimiz gibi, Hz. İbrahim, Irak’ta dünyaya gelmiş
ve orada yetişip büyümüştü. Memleketi olan Ur, Irak’ta hüküm süren Nemrud
Hanedanının başşehriydi. Tarihçi ve araştırmacılar, Hz. İbra­him’in dünyaya
geliş tarihini M.Ö. 2100 olarak tesbit etmişlerdir. Tarihin bu döneminde Ur
büyük bir ticaret ve kültür merkezi olarak ün yapmıştı. Bu şehir aynı zamanda
Iraklıların şirk, dinsizlik, sapıklık, fuhuş ve ahlâksızlığının merkezi haline
de gelmişti. Hz. İbrahim şirke karşı Tevhid mücadelesine başlayınca sadece
hükümet ve iktidar değil, aynı zamanda bütün millet, ailesi ve hatta babası dahi
O’nun düşmanları haline geldiler. Nemrud ve diğer müşrikler önce baskı ve tehdit
ile Hz. İbrahim’i Hak yo­lundan caydırmak istediler; ama bu yolda başarı
kazanamayınca kendisini ateşle dolu bir çukura atmaya sözbirliğiyle karar
verdiler. Ne var ki Hz. İbrahim’in atıldığı çukurun ateşi Allah’ın emriyle söndü
ve kendisi hiçbir zarar görmeden kurtuldu. Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. İbrahim’in
ateşe atılması ve kurtulması ile ilgili kıssalar etraflıca anlatılmıştır. (Bk.
Enbiya; 68-69, Ankebut; 24 ve Sâffât; 97-98)

Kur’ân-ı Kerîm’in anlattığına göre, Hz. İbrahim bu olaydan sonra
memleketini terk ederek o sıralarda, Ken’an ülkesi olarak bilinen Suriye ve
Filistin’e hicret etti. Hicret sırasında ümmetinden kendisine iman eden tek kişi
olan yeğeni Hz. Lût eşlik etti. Hz. Lût hicretten sonra peygamberlik makamına
getirildi. Hz. İbrahim’in ikinci yol arkadaşı, karısı Sare idi, ki son nefesine
kadar yanında kaldı ve yardımını esirgemedi. Kur’ân-ı Kerîm bu hususta şunları
ifade ediyor:

“(Kavmi): O’nun için bir bina yapın ve O’nu ateşe atın” dediler.
O’na bir tuzak kurmak istediler. Biz onları zelil ve alçak kıldık. “(İbra­him):
‘Ben Rabbime (O’nun emrettiği yere) gidiyorum. O bana yol gös­terir’ dedi.” (Sâffât;
97-99)

“O’nu ve Lût’u kurtardık. Onları, içinde âlemlere bereketler
verdiği­miz yere[1]
ulaştırdık.” (Enbiya; 71)

 “Lût’a da hüküm ve ilim verdik.” (Enbiya; 74)

 “Lût da gönderilmiş peygamberlerdendir.” (Sâffât; 133)

Hazreti İbrahim’in Irak’tan Suriye’ye ve Filistin’e hicretinden
sonra ümmetinin ne gibi bir akıbete uğradığı bilinmiyor. Sadece Tevbe
sûresin­de, 70. ayette İbrahim’in kavminin de Allah’ın azabına uğramış olan
mil­letlerden biri olduğu belirtilmiştir.

Hz. İbrahim’in hicreti sırasında kendisine Hz. Lût’un yanı sıra
Hz. Sare’nin de refakat ettiğine dair kayıt Kur’ân-ı Kerîm’de açıkça yer
alma­mıştır. Ancak Kur’ân-ı Kerîm’in bazı ifadelerinden, hicret sırasında Hz.
İbrahim’in evli olduğu ve zevcesinin kendisine eşlik ettiği anlaşılıyor. Meselâ
Sâffât sûresinde Hz. İbrahim’in Allah’a şöyle dua ettiği kaydedil­miştir. “Ey
Rabbim, bana salihlerden bir evlâd ihsan buyur.” (âyet; 100). Böyle bir duayı
ancak evli bir kişi yapabilir. Ayrıca, Hz. İbrahim’in, bu duayı, hicrete
başlamak üzere olduğu sırada yaptığını da unutmamalıyız, İncil’de yer alan
tarihi kayıtlara göre de Hz. Sare, hicret sırasında Hz. İbrahim’in yanında idi.
Ne var ki bu konuda İncil’in bazı diğer kayıtlan çok tutarsızdır. Meselâ İncil’e
göre, Hz. Sare, Hz. Lût’un öz kardeşi ve Hz. İbrahim’in öz yeğeni olup, Hz.
İbrahim’in nikâhlı karısıydı. İncil ayrıca, hic­ret yolculuğunda Hz. İbrahim’in
babasının da kendilerinin yanında oldu­ğunu belirtiyor (Bk: Doğuş, Bölüm: 11,
27-32). Halbuki, sadece Kur’ân-ı Kerîm değil, Talmud da, Hz. İbrahim’e baskı ve
zulüm uygulayanlar ara­sında babasının yer aldığını açıklıyor. (Bk: Talmud’dan
Seçmeler, H. Po­lano, Londra, s. 30-42) Ayrıca, Allah’ın şeriatına göre, bir
peygamber şöy­le dursun, alelâde bir insan bile öz yeğeni ile evlenemez.

21.1.1. Hz.
İbrahim’in Dini Yayma Çalışmaları

Hz. İbrahim, Hz. Nuh’tan sonra Allah tarafından İslam dinini
bütün dünyaya yayma görevi verilen ikinci büyük peygamberdi. Hz. İbrahim ilk
önce Irak’tan Mısır’a ve Suriye’den Filistin’e kadar uzanan bölgede vaaz ve
telkin işini şahsen yürüttü. Binlerce kilometrelik yol kat etti. Dağ, bayır ve
çöl demeden her tarafa Allah’ın dinini yaymaya çalıştı ve bu çalışmala­rı
yıllarca sürdü. Daha sonra Hak dinini yaymak üzere birçok bölgelere ve ülkelere
halife ve temsilcilerini gönderdi. Nitekim, Ürdün’e yeğeni Lût’u, Suriye ve
Filistin’e küçük oğlu İshâk’ı, Arabistan’ın iç kısımlarına büyük oğlu İsmail’i
yolladı. Daha sonra, Mekke’de Ka’be denilen Allah’ın evini inşa etti, ki burası
yine Allah’ın emriyle dini yayma çalışmalarının merke­zi seçildi.

Hz. İbrahim’in soyunun iki ana kolu vardı. Biri, Hz. İsmail’in
evlâtla­rı, ki Arabistan’da kaldı. Kureyş ve Arabistan’ın diğer belli başlı
kabilele­ri, Hz. İsmail’in evlâtlarıydılar. Arabistan’ın diğer kabileleri de
aynı soy­dan gelmemesine rağmen, Hz. İsmail’in yaydığı dinden az çok
etkilendik­leri için O’nun evlâtlarından olduğunu söylemekte sakınca
görmüyorlardı.[2]
Diğerleri, Hz. İshâk’ın evlâtları, ki bunlar arasında Hz. Yakûb, Yu­suf, Musa,
Davûd, Süleyman ve Îsa (a.s.) gibi tanınmış peygamberler var­dı. Hz. Yakûb’un
künyesi İsrail olduğu için evlâtları İsrailoğulları olarak meşhur oldu. Hz.
Yakûb ve diğer peygamberlerin vaat ve tebliğleri saye­sinde onların dinini kabul
eden diğer milletler de zamanla hüviyetlerini hemen hemen kaybettiler. Bu
milletlerden bazıları ırkî özelliklerini koruyabildilerse de dinen İsrail
oğullarına tâbi oldular. İsrail oğulları madden ve manen çökünce Yahudilik ve
daha sonra Hıristiyanlık ortaya çıktı.

Hz. İbrahim (a.s.)’in asıl vazifesi dünyayı Allah’a itaat etmeye
çağır­maktı. Hz. İbrahim, insanların Allah’tan gelen hidâyet ve talimata göre
bi­reysel ve toplumsal yaşantılarını düzeltme görevini yerine getirmek üzere
dünyaya gelmişti. Hz. İbrahim Allah’a tâbi ve irfanı yaymakla mükellef olmuştu.
Hz. İbrahim işte bu sıfatla ve bu vazife ile dünyanın lideri, ima­mı ve önderi
yapılmıştı. Bundan sonra liderlik ve imamlık, Hz. İshâk ve Hz. Yakûb’dan
başlayan İbrahim soyunun İsrail oğulları olarak bilinen ko­luna verildi.
Peygamberler ve dinî önderler işte bu koldan doğdular ve doğru yolda olmaları
işte bu koldan beklendi. Bu nesle Allah tarafından verilen hidâyet nimeti sık
sık hatırlatıldı Aynı soydan olanlar Hz Süley­man (a.s.) devrinde Kudüs’ü merkez
olarak seçtiler. Bu sebeple, imamlık ve liderlik mevkiinde bulunduğu sürece
Kudüs, Allah tarafından gelen dâvet ve Allah’a inananların kıblesi durumunda
bulundu.

21.1.2. Hz.
İsmail (a.s.)’in Doğuşu

İbrahim oğullarının ikinci kolunda, yani İsrail oğullarında
ortaya çı­kan çeşitli ayıp ve kötülüklerden biri tarihi ve dînî kitapları tahrif
etmele­riydi. İsrail oğulları geçmişe ait bütün başarı ve faziletleri
kendilerine mal etmeye çalıştılar. Buna karşılık, tarih boyunca hangi
milletlerle rekabete girmiş veya ihtilâfa düşmüşlerse onları kötülemek ve
karalamak için olan­ca güçleriyle çalıştılar. İncillerde bunun çeşitli misalleri
vardır. Meselâ, İncillere göre Hz. Lût bir peygamber değildi ve kendisi Hz.
İbrahim (a.s.) tarafından vaaz ve telkin için Sodom’a gönderilmemişti. İncillere
göre am­ca ve yeğen arasında kavga çıkmış ve amca, yeğeninden başka bir ülkeye
gidip yerleşmesini istemişti. (Doğuş, Bölüm: 13,5-12). Bundan daha kötü örneği
de vardır. Meselâ, İncillerdeki kayıtlara göre, Lût kavmine Allah’ın azabı
inince Hz. Lût iki kızını oradan alıp Sodom’u terk etti ve Sodom ya­kınlarında
Hebron şehrinde bulunan amcası Hz. İbrahim’e gitmeyip bir mağaraya yerleşti. O
mağarada hâşâ iki kızı Hz. Lût’a içki içirerek kendi­siyle cinsel ilişkide
bulundular ve hamile kaldılar. Kızlardan biri Muâb’lıların atası olan Muâb’ı
doğururken diğeri Ammun oğullarının atası olan Bin Ammî’yi doğurdu. (Doğuş,
Bölüm 19, 30-38). İsrail oğulları işte bu şekilde Muâb’lılar ile Ammun
oğullarına karşı duydukları kin ve nefreti kustular, çünkü tarihte İsrail
oğulları ile bu kabileler arasında büyük dinî, siyasî ve askerî çekişmeler
olmuştur.

İsrail oğulları aynı muameleyi İsmail oğulları için de revâ
gördüler. İncil’deki kayıtlara göre Hz. İsmail’in annesi Hz. Hâcer, Hz. Sare
(r.a.)’nin hizmetçisiydi. Yine İncil’e göre, Hz. Hâcer’in evlatsız olduğunu
görünce kocası Hz. İbrahim’den hizmetçisine gidip kendisiyle cinsi münasebet
kurmak suretiyle çoluk, çocuk sahibi olmasını temin etmeye çalıştı. Hz. İbrahim
(a.s.) hâşâ dediğini yaptı ve böylece Hz. Hâcer’in batınından Hz. İsmail (a.s.)
doğdu. (Doğuş, Bölüm: 16, 1-4 ve 15-16). Halbuki, İncil’in Doğuş kitabının 12.
bölümünün 16. ayetinde, o dönemin Firavun’unun, Hz. İbrahim’e verdiği bol
miktarda mal mülk, servet, hayvan, uşak ve hizmetçiler arasında Hz. Hâcer’in[3]
de yer aldığı belirtilmiştir. Bu itibarla, Hz. Hâcer’in Hz. Sare (r.a.)’nin
hizmetçisi olduğu beyanatı bizzat İncil’e göre yanlıştır. Hz. Hâcer, Hz.
İbrahim’in cariyesi veya hizmetçisi olduğu için onunla temettü etmek (cinsi
münasebette bulunmak) hususunda Hz. Sare’nin iznine muhtaç değildi.

Yine İncil’in kayıtlarına göre Hz. İsmail, babası Hz. İbrahim
ile Filis­tin’de kaldı ve kendisi 14 yaşında iken Hz. Sare’nin batnından Hz.
İshâk (a.s.) doğdu. (Doğuş, Bölüm: 18, ayet: 24-26, Bölüm: 21, ayet: 1-5). Daha
sonra İncil’de şu metne rastlıyoruz:

“Ve o çocuk (Hz. İshâk) büyüdü ve sütten kesildi. Izhak (İshâk)’ın
sütten kesildiği gün Abraham (Hz. İbrahim) büyük bir ziyafet verdi. Ve Saran
baktı ki, Mısırlı Hâcer’in İbrahim’den doğmuş olan oğlu kahkahalarla gülüyor.
Bunun üzerine İbrahim’den o hizmetçi (Hâcer) ve oğlunu oradan uzaklaştırmasını
istedi. Böylece hizmetçinin oğlu, onun oğlu İshâk ile mirasında ortak
olmayacaktı. İbrahim oğluyla ilgili bu sözlerden hoş­lanmadı. Ve Tanrı İbrahim’e
dedi ki, sen bu hizmetçi ve oğlu için canını sıkma ve Sarah’ın sana dediklerini
yap… Ondan sonra, İbrahim sabah kal­karak ekmek ve bir su tulumu alıp Hâcer’e
verdi, daha doğrusu omzuna yerleştirdi ve çocuğuyla beraber oraya vedâ etti.
Böylece, o oradan ayrıldı ve Hâcer bir-i Sebe’ çölünde dolaşmaya başladı.
Tulumdaki su bitince ço­cuğu bir çalının yanına bıraktı ve ondan bir ok
fırlatılışının mesafesinde gidip oturdu ve ‘hiç olmazsa oğlumun öldüğünü kendi
gözümle görmeye­lim’ diye dövünmeye başladı. Fakat Allah o çocuğun yalvarışını
dinledi ve Allah’ın meleği gökten Hâcer’e seslendi ‘ey Hâcer sana ne oldu? Sen
kork­ma; Allah çocuğun bulunduğu yerden onun sesini işitmiştir. Kalk ve çocuğunu
kaldır, zira Allah onu büyük bir ümmet yapacaktır.’ Daha sonra Allah onun
gözlerini açtı. O sırada O (Hâcer) orada bir kuyu gördü ve tu­lumunu oradan
suyla doldurdu ve oğluna bu suyu içirdi. Ve Allah O ço­cukla beraberdi. O
(çocuk) büyüdü ve çölde yaşamaya başladı ve iyi bir okçu oldu. O Faran vâdesinde
yaşıyordu ve annesi O’na Mısır’dan bir ge­lin buldu.” (Doğuş, Bölüm: 21, ayet:
8-21).

Görülüyor ki, bütün bu saçma sapan masalı İsrail oğulları, Hz.
İbrahim (a.s.) ile Hz. İsmail (a.s.)’in Arabistan, Mekke, Ka’be ve zemzem ile
bütün ilişkilerini koparmak amacıyla uydurmuşlardır. Çünkü, Hz. İbra­him’in
Arabistan’a yaptığı yolculuğu yok saymak, Hz. İsmail’in 14 yaşına kadar
Filistin’de kaldığını göstermek ve daha sonra Faran vadisinde O’nun yaşamış
olduğunu, su kuyusunun orada belirmiş bulunduğunu ve Mısırlı bir kadınla
evlenmiş olduğunu göstermek suretiyle Din-i İbrahimî’nin merkezinin Arabistan ve
Mekke olduğuna ilişkin İslâm tarihi’nin önemli bir bölümüne sünger çekmeye
çalışmışlardır. İncil’de Faran ile ilgili geçen kayıtlara göre bu vâdi
Filistin’in güneyinde, Araba vadisinin batısında, Si­na çölünün kuzeyinde ve
Mısır ile Akdeniz’in doğusunda idi. Anlaşılacağı gibi, bunun Mekke’yi çevreleyen
Faran dağlarıyla bir ilgisi yoktur. Ayrıca bu hikâyede Hz. Sare ve Hz. İbrahim
(a.s.)’in karakterinin kötü ve adi ola­rak gösterilmiş olması ve bu işe Cenab-ı
Allah’ın adının bile karıştırılmış bulunması, İsrail oğullarının ahlâkî değer ve
kavramlarının ne kadar dü­şük olduğunu göstermeye yeter. Bu hikâyede bir
peygamber (Hz. İbrahim)’in karısı ve başka bir peygamber (Hz. İshâk)’in annesi
kıskanç bir ka­dın ve kuma olarak gösterilmiştir. Bu kadın, kumasının oğlunun
gülmesi­ne ve neşelenmesine tahammül edemiyor ve kocasından O’nu ve annesini
kovmasını ve mirasından mahrum bırakmasını istiyor. Büyük ve tanınmış bir
peygamber olan kocası da acımasız bir baba gibi ortaya çıkıyor. Nite­kim, 15-16
yaşlarındaki çocuğunu annesiyle birlikte sadece ekmek ve su tulumuyla çöle
sürdüğü ve ölümleri veya yaşamaları hakkında herhangi bir haber almadığı
gösteriliyor… Allah-u Teâlâ da İsrail oğullarının atası olan Hz. İshâk uğruna,
annesinin kendi kumasına karşı duyduğu nefret ve oğluna karşı beslediği kine
mağlup olarak ileri sürdüğü isteklerinin Hz. İbrahim (a.s.) tarafından yerine
getirilmesini isteyen bir varlık olarak orta­ya konuyor. Yani, bir bakıma Allah
da Hz. İbrahim (a.s.) ile birlikte Hz. Sare’nin hâşâ zulmüne ve oyununa âlet
oluyor. Bu asılsız iftiralarla dolu olan saçma sapan masala tarih adını vermek
tarihe hakarettir. Zira tarih ve gerçekler, ancak Kur’ân-ı Kerim ve Hadis’te
vardır. Kur’ân ve Hadislerin anlattıkları; 4 bin yıldan beri Araplar arasında
nesilden nesile intikal eden rivayetler ve diğer tarihi malzemeler tarafından
teyit ediliyor.

Kur’ân-ı Kerîm’in ifadesine göre, Hz. İbrahim (a.s.)
anayurdundan hicret ederken Allah’a şöyle bir istekte bulunmuştu: “Ey Rabbim,
Bana salihlerden bir evlât ihsan buyur dedi.” (Sâffât; 100). Hz. İbrahim’in bu
duası aradan uzun bir zaman geçtikten ve kendisi hayli yaşlandıktan sonra Allah
katında kabul olundu. Nitekim, Kur’ân-ı Kerîm’de bu hususta, Hz. İbrahim’in şu
sözlerine yer verilmiştir: “Bana ihtiyarlığımda İsmail ve İshâk’ı bahşeden
Allah’a hamd ederim.” Hz. İsmail ile İshâk’ın doğumun­dan önce, Allah (cc.) Hz.
İbrahim’e gereken müjdeyi vermişti. Hz. İsmail’in doğumuyla ilgili müjde şöyle
idi: “Biz de O’nu halîm (uysal) bir evlât ile müjdeledik.” (Sâffât; 101). Aradan
birkaç yıl geçtikten sonra , hatta, Hz. İsmail delikanlılık çağına girdikten
sonra, Hz. İbrahim’e ikinci oğlu İshâk ile ilgili müjde verildi. “Onlar,
‘korkma’ dediler. Ve O’nu ilim sahibi bir evlât ile müjdelediler.” (Zâriyat;
28). Bu ikinci müjdeyi aldıktan sonra Hz. İbrahim şöyle dedi: “Bana ihtiyarlık
gelmişken, beni evlât ile mi müj­deliyorsunuz? Neye dayanarak müjdeliyorsunuz?”
(Hicr; 54). Müjdeyi al­dıktan sonra Hz. Sare (r.a.)nin durumu da şöyle oldu:
“Bunun üzerine zev­cesi, bir hayret içinde onlara dönüp elini yüzüne vurarak,
‘ben kısır bir ko­cakarıyım’ dedi.” (Zâriyat; 29). Bu ayetlere bakarak, Hz.
İbrahim 86 ya­şında iken Hz. İsmail’in doğduğu ve 100 yaşında iken Hz. İshâk’ın
doğdu­ğu yolunda İncil’in ifadesinin doğru olduğunu söyleyebiliriz. (Doğuş,
Bö­lüm: 16, ayet-16 ve Bölüm: 21, ayet: 5).

21.1.3. Hz.
İsmail’in Mekke’ye Yerleşmesi

Yukarıdaki satırlardan, Hz. İsmail’in, Hz. İbrahim’in ilk evlâdı
olup babasının hayli ihtiyar olduğu bir sırada doğduğu anlaşılıyor. Normal bir
durumda, ihtiyarlığında doğmuş olan ve 14 yaşma kadar da tek evlât sıfa­tını
koruyan bir çocuğun babası kendisine ziyadesiyle düşkün olacak ve bir an bile
gözünden ırak tutmamaya gayret edecekti. Ancak Hz. İbrahim bir peygamberdi ve
Hakk’a daveti, her sevgi ve vazifesinden üstündü. Hz. İbrahim bu uğurda vatanını
terk etmiş, hicret ederek gurbette dolaşmış ve her yerde bütün güç ve
yeteneklerini harcamıştı. Hz. İbrahim (a.s.) sevgili çocuğunun doğmasından
sonra, dünyada son peygamberliğin merkezi ve Hak dinin karargâhı olması
kararlaştırılan Arap topraklarında Tevhid’e da­vetin merkezini kurma fikrini
gerçekleştirmeye çalıştı. Kur’ân-ı Kerîm’in ifadelerine göre, Cenâb-ı Allah,
inşa edilmesi gereken dinî merkezin yeri­ni Hz. İbrahim’e önceden bildirmişti.
Nitekim, Hac suresinin 26. ayetinde şöyle buyurulmuştur: “İbrahim’e Beyt’in
yerini gösterdiğimizde Bana hiç­bir şeyi eş tutma. Beytimi, tavaf edenler, orada
namaz kılanlar, rükû ve secde edenler için iyice temizle.” Allah’ın bu emrine
uyan Hz. İbrahim (a.s.) henüz anne sütüyle beslenen küçük çocuğunu, olağanüstü
bir sabır ve tahammüle sahip olan annesiyle birlikte, ilerde tam Allah’ın evi
Kâ’be’nin inşa edileceği yere götürüp, görünürde sahipsiz ve kimsesiz
bı­rakıverdi.

Sahîh-i Buhârî’de bu olay Hz. Abdullah bin Abbas tarafından
rivâyet edilmiştir. Hz. İbn Abbas’ın bu rivâyetinde sık sık Hz. Peygamber
efendi­miz (a.s.)’in buyrukları geçiyor. Bunlardan, Hz. İbn Abbas’ın
anlattıkları­nın, Rasûlullah (a.s.)’dan duyduklarına ve öğrendiklerine dayandığı
anla­şılıyor. Rivâyet şöyledir: Hz. İbrahim (a.s.), Hz. Hâcer (a.s.)’i ve henüz
süt çocuğu olan Hz. İsmail’i yanına alarak bir ağacın dibine götürdü ve oraya
bıraktı. Hz. İsmail (a.s.)’in bulunduğu yerden zemzem suyu fışkırdı. Mek­ke o
sıralarda bir çöldü ve etrafında tek bir canlı yoktu. Herhangi bir su yeri de
yoktu. Hz. İbrahim (a.s.), Hz. Hâcer’in yanına içinde hurmalar bu­lunan bir deri
çantası ve bir su tulumu bıraktı. Hz. İbrahim onları oraya bıraktıktan sonra
ayrılırken Hz. Hâcer O’nun peşinden, “Ey İbrahim nere­ye gidiyorsun? Bizi bu
ıssız çöle niye bırakıyorsun?” diye birkaç defa ses­lendi. Fakat Hz. İbrahim
onlara dönüp bakmadı.[4]
Nihayet Hz. Hâcer kendisine şöyle dedi: “Bunu Allah mı emretmiştir?” Hz. İbrahim
ise sade­ce “evet” diye cevap verebildi. Bunun üzerine Hz. Hâcer “Öyleyse, Allah
bizi koruyacaktır” dedi ve çocuğuna döndü. Hz. İbrahim, dağın ardına ve karısı
ve oğlunu göremeyeceği yere gelince oradan Beytullah istikametine (yani daha
sonra inşa edeceği Allah’ın evinin bulunduğu yer) yürümeye başladı ve Allah’a
şunları söyledi.

“Ey Rabbimiz, Ben senin mukaddes olan evinin yanında ekinsiz bir
vadide evlâtlarımdan bir kısmını yerleştirdim. Ey Rabbimiz bu Beyt-i Ha­ram’da
dosdoğru namaz kılmaları içindir. İnsanlardan bir kısmının kalp­lerini onlara
meylettir. Şükretmeleri için, o belde halkını bazı meyvelerle rızıklandır.”
(İbrahim; 37)

Bu arada, Hz. İsmail (a.s.)’in annesi kendisine süt içirmeye ve
su tu­lumundan su vermeye devam etti. Ancak bir süre sonra su bitti, ikisi de
susadı. Çocuğunun susuzluktan kıvrandığını gören ana yüreği dayanamadı ve Hz.
Hâcer, çölün aşağı kısmına, bir insan veya su aramaya çıktı. Fakat etrafta
kimsecik yoktu. Sonra safa tepesinden vadinin ortasına geldi ve kollarını açarak
perişan bir kişi gibi koşmaya başladı. Daha sonra Merve tepesine çıkarak etrafa
bakındı, ama kimseyi göremedi. Hz. Hâcer, Safâ ile Merve arasında böylece 7 defa
koştu. Abdullah İbn Abbas bu sebeple Rasûlullah (a.s.)’ın hacıların Safâ ile
Merve arasında sa’y yaptıkları (koştukları)’ın belirttiğini ifade etmiştir.[5]
Hz. Hâcer “ey şahıs, sen kendi se­sini bana duyurdun, fakat sen benim feryadımı
dinleyebilir misin?” diye seslendi. Birden Zemzem denen yerde bir meleği gördü,
(İbrahim bin Nâfî ve İbn Cüreyc, Hz. Hâcer’in Hz. Cebrail’i gördüğünü
belirtirler). Bu melek topuğu veya koluyla yeri kazıyordu, ta ki su çıkıverdi.
Hz. Hâcer, tulu­munu bu su ile doldurdu. Bu arada su fışkırmaya devam etti. İbn
Abbas, Hz. Peygamber (a.s.)’in şunları söylediğini belirtir: “Allah-u Teâlâ,
İsmail’in anasına rahmet eylesin, eğer kendisi Zemzem’i olduğu gibi bıraksaydı
(yani, etrafını topraklarla çevirerek bir çeşme haline getirmeseydi) bu akan bir
çay olurdu.” Böylece, Hz. Hâcer su içti ve çocuğuna da su içirdi. Melek ona dedi
ki, “kendinizin mahv ve perişan olacağınızı sanmayın. Burada Allah’ın evi
vardır. Bunu bu çocuk ve babası inşa edeceklerdir. Ve Allah (cc.) bu evin
insanlarına zarar vermeyecektir.” Bu durum bir müd­det devam eti. Bundan sonra
Cürhüm kabilesinden[6]
bazı kimseler Küda’dan gelerek Mekke’nin aşağı kısmında konaklamak istediler. O
sırada üzerlerinde bir kuşun dolaştığını gördüler ve şaşkınlık içinde, “Allah
Al­lah, bu kuş mutlaka bir çeşme üzerinde uçuyor, halbuki buradan daha ön­ce de
geçmiştik ve hiçbir yerde su görmemiştik.” dediler. Daha sonra adamlarından
ikisini su olup olmadığının tesbiti için kuşun bulunduğu ye­re gönderdiler.
Onlar dönüp suyun bulunduğunu doğruladılar. Sonra hepsi oraya geldiler. Orada Hz.
İsmail’in annesini gördüler. Onlar ona yakın bir yere yerleşmelerine izin verip
vermeyeceğini sordular. Hz. İsmail’in anne­si kendilerine oraya yerleşme izni
verdi, ama suyun kendisine ait olması şartıyla. Onlar bu şartı kabul ettiler.
İbn Abbas’ın rivâyetine göre, Hz. Peygamber (a.s.) şöyle buyurdular: “Cürhümlüler,
İsmail’in annesini hanı­mefendi, kibar ve uysal buldular. Zâten Hâcer de
insanların gelip yerleş­mesini arzu ediyordu.” Böylece, gelen Cürhümlüler oraya
yerleştiler. Da­ha sonra başka insan ve gruplar da gelerek buraya yerleşmeye
devam etti­ler. Hz. İsmail bunlar arasında yetişip büyüdü ve onlardan Arapça
öğrendi.[7]
Cürhümlüler bu çocuğu çok severlerdi ve onun kendi kabilelerinden bir kızla
evlenmesini isterlerdi.

21.1.4. Hz.
İbrahim (a.s.)’in Oğlunu Kurban Etme Olayı

Hz. İbrahim, sevgili oğlu ve karısını Mekke çölüne bıraktıktan
sonra onlarla bütün alâkasını kesmiş değildi. Aksine, arada sırada onlara gelip
bir süre beraber kalırdı. Onların iyi olup olmadıklarını da devamlı öğren­meye
çalışırdı. Hz. İbrahim karısı ve süt bebeğine bıraktığı yerin mamur ve meskûn
olmasını dilemişti ve Allah’a şöyle yalvarmıştı: “Rabbim bunu huzurlu bir şehir
yap.” Bu duası çok kısa zamanda Allah’ın katında kabul olundu ve ailesinin
bulunduğu yer bir yerleşim merkezi oluverdi. Hz. İbrahim’in buraya yerleşmiş
olan Cürhümlüler arasında dinî tebliğ etmiş ol­ması pek mümkündür.

Bundan sonra ise, tarihte eşine rastlanmayan meşhur kurban
vak’ası vuku buldu. Yani, Hz. İbrahim (a.s.) Allah’ın işaretini alır almaz,
ihtiyarlı­ğının ilk ve tek evlâdını delikanlılık çağına erişirken kurban etmeye
hazır oldu. Kur’ân-ı Kerîm’de bu olay şöyle anlatılmıştır:

“Yakta ki çocuk O’nun yanında koşma çağına geldi, (İbrahim ona)
şöyle dedi: ‘Yavrum, rüyamda görüyorum ki seni boğazlıyorum. Bak sen buna ne
dersin?” (Oğlu cevaben) ‘Babacığım, sana emrolunanı yap. İn­şaallah beni
sabredenlerden bulursun’ dedi. Vaktaki, ikisi de kazaya (Allah’ın emrine) teslim
oldu, İbrahim O’nu yüzüstü yatırdı. Biz O’na, ‘Ey İbrahim’, diye nida ettik.
‘Rüyana sadakat gösterdin. Şüphe yok ki, biz, gü­zel amel işleyenleri böyle
mükâfatlandırırız.” Bu apaçık bir imtihandır. O’na büyük bir kurbanlık fidye
verdik.” (Sâffât; 102-107)

Bu olay Mekke[8]‘de
meydana gelmişti ve Hz. İbrahim’in, oğlunu Allah’a kurban etmek üzere götürdüğü
yer Mina idi; ki bugün müslümanlar her yıl kurban Bayramında (10 Zilhicce
tarihinde) burada kurban keser­ler.[9]
Ayrıca, bu olay, Hz. İsmail (a.s.) henüz 12-13 yaşında iken ve Hz. İshâk
doğmamışken meydana gelmiştir. Çünkü Sâffât sûresinde daha son­ra şöyle
deniliyor. “O’na salihlerden bir peygamber olmak üzere İshâk’ı müjdeledik.”

Yukarıdaki ayetlerde açıklanacak bazı noktalar vardır. Bunlar
şöyle sıralanabilir:

1) Hazreti İbrahim (a.s.) rüyasında kendi oğlunu boğazlamışken
değil boğazlamak üzere iken görmüştü. Fakat, bu rüyalardan, Allah (c.c.)’ın
kendisini sınava tabi tutmak istediğini ve oğlunu kurban etmesini istediği­ni
anlamıştı. Hz. İbrahim bunun üzerine yüreğine taş basarak kendi ciğer paresini
kurban etmeye karar vermişti.

2) Hz. İbrahim’in, oğluna rüyalar ile ilgili fikrini sormasının
amacı onun iznini almak değildir. Hz. İbrahim sadece Allah’ın kendisine daha
evvel müjdelediği evlâdın sâlih olup olmadığını tesbit etmek istiyordu.
Bilindiği gibi kendisi Allah’tan sâlih bir evlat istemiş ve Allah da öyle bir
vasıfta olan Hz. İsmail’i ihsan ettiğini bildirmişti. Eğer çocuk Allah’ın
rı­zası için canını fedâ etmeye hazır olsaydı, demek ki, Hz. İbrahim’in duası
tam olarak kabul edilmiş ve İsmail yalnız vücutça değil ahlâki ve manevî açıdan
da onun oğlu olarak yetişmişti.

3) Hz. İsmail’in, “babacığım, sana emrolunanı yap” demesi,
babasının rüyasında gördüklerini gerçekten Allah’ın emri ve vahyi olarak kabul
etti­ğini gösteriyor. Hz. İsmail’in bu fikri doğru olmasaydı, Hz. İbrahim
pekâ­lâ diyebilirdi ki bunlar birer rüya olup Allah’ın emri derecesinde
değildir.’ Ayrıca Cenâb-ı Allah da vahiy ile durumu açıklığa kavuşturabilirdi.
Bun­dan dolayıdır ki, peygamberlerin rüyaları da birer vahiy olarak kabul
edi­liyor.

4) Hz. İbrahim, oğlunu boğazlamak için sırtüstü değil yüzükoyun
ya­tırdı ki, çocuğun yüz ifadesini görüp baba sevgi ve şefkati ağır basmasın ve
son anda Allah’ın emrini yerine getirmekte bir kabahati olmasın.

5) Hz. İbrahim’in, Hz. İsmail’i boğazlamasından önce Cenâb-ı
Allah’ın, “ey İbrahim,rüyana sadakat gösterdin” demesi, rüyada Hz. İbra­him’in,
oğlunu boğazlamış değil, boğazlamak üzere iken görmesi açısın­dan yerinde bir
söz idi. Bu nedenle, Hz. İbrahim’in rüyada gördüğü işi gerçekten yapması
üzerine, rüyasına sadık kaldığı ve kendisi için hazırla­nan imtihanı başarıyla
geçtiği ve bunun mükâfatının büyük olduğu açık­landı.

6) Ayetlerde geçen “büyük bir kurbanlık” kelimesi, Hz. İsmail
(a.s.) yerine kurban edilmek üzere Allah tarafından bir melekle beraber
gönde­rilen varlık için kullanılmış olabilir. Bu kelimenin daha geniş bir anlamı
da olabilir. Şöyle ki, Hz. İbrahim döneminde Hz. Muhammed (a.s.)’e ka­dar ve
daha sonra her yıl kurban bayramında bütün dünyada müslümanlar ve Mekke’de
hacılar tarafından kestikleri kurbanlar da “büyük kurban” sa­yılabilir.

21.1.5. Kim
Kurban Edilecekti? Hz. İsmail mi, Yoksa Hz. İshâk mı?

Daha önce işaret ettiğimiz gibi, İsrail oğulları tarih boyunca
iftihar edilecek ve kendilerini yüceltecek ne kadar olay ve masal varsa hep
ken­dilerine mal etmeye çalışmışlardır. Diğer millet ve ümmetleri ise
kötüle­meye ve iftiralarla boğmaya çabalamışlardır. Bunları yaparken tarihi ve
dinî kitapları alabildiğince tahrif etmişler ve bazen başka milletlerin ifti­har
kaynağı olan bir olayı da kendi hesaplarına katmışlardır. Âdetleri üze­re,
Kurban vak’asını Hz. İsmail’e değil Hz. İshâk’a mal etmişlerdir. İncil bu
hususta şunları yazmaktadır.

“Allah, Abraham (İbrahim)’ı imtihan etti ve dedi ki, ‘ey
İbrahim, tek ve yegâne sevdiğin oğlun İshâk (İshâk) ‘ı yanına alarak Moriah
ülkesine git ve orada benim göstereceğim dağlardan birine onu kurban et.”
(Do­ğuş, Bölüm: 22,1-2).

Bu satırlarda dikkate değer iki nokta vardır. Birincisi, kurban
edile­cek evlâd’ın İshâk olduğu belirtilmiştir. İkincisi, bu çocuğun, Hz.
İbra­him’in tek evladı olduğu söylenmiştir. Halbuki, bizzat İncil’in bazı diğer
kayıtlarından bu sözlerin tamamıyla yanlış olduğu anlaşılıyor. Meselâ İncil’in
şu paragraflarına bakın:

“Ve İbrahim’in zevcesi Sarah (Sâre)’ın hiçbir çocuğu yoktu. Onun
Mısırlı bir hizmetçisi vardı, adı Hâcer idi. Sarah Abraham (İbrahim)’e dedi ki,
‘Bak Hüdavend beni evlâttan mahrum bırakmıştır. Onun için sen benim hizmetçimin
yanına git. Belki de böylece evimiz neş’e ile dolar.’ ‘Ve İbrahim, Sarah’ın
dediğini yaptı. Ve İbrahim, Ken’an ülkesinde 10 sene­den beri kalıyordu ve işte
bu sıralarda karısı Sare kendi hizmetçisini O’na verdi, ki O’nun karısı olsun.
Ve O, Hâcer’in yanına gitti ve O hamile kaldı.” (Doğuş, Bölüm: 16, 1-3).
“Allah’ın meleği O’na dedi ki, sen ha­milesin ve sen bir erkek çocuk dünyaya
getireceksin. Adını İsmail koy.” (Doğuş, 16-11)

“İbrahim ve Hâcer’den İsmail doğduğu zaman İbrahim 86 yaşında
idi.” (Doğuş, 16:16).

“Ve Hüdavend, İbrahim’e dedi ki, senin karın olan Sarah’dan da
sa­na bir erkek çocuk bahşedeceğim. Adını İshâk koyarsın… O, gelecek yıl aynı
tarihte Sarah’dan doğacaktır… O zaman İbrahim, oğlu İsmail’i ve evin diğer
erkeklerini yanına aldı ve aynı gün Allah’ın emriyle onları sünnet etti. İbrahim
99 yaşında iken sünnet oldu. İsmail ise sünnet olduğu zaman 13 yaşında idi.”
(Doğuş, 17:15-25).

“Ve oğlu İshâk doğduğu zaman İbrahim 100 yaşında idi.” (Doğuş,
21:5).

Bu ifadeler ile İncil’in, içine düştüğü çelişki kendiliğinden
ortaya çı­kıyor. Şöyle ki, 14 yaşına kadar Hz. İsmail, Hz. İbrahim’in tek evlâdı
sıfa­tını koruyordu. Eğer Allah, Hz. İbrahim’den tek evlâdının kurban
edilme­sini istemişse o İsmail olmalıdır. Yok eğer Allah, Hz. İshâk (a.s.)’ın
kur­ban edilmesini istemişse, o zaman O’nun Hz. İbrahim’in tek evlâdı oldu­ğunu
söylemek yanlış olur.

Bu hususla, İslâm kaynaklarında da derin ihtilâflar vardır.
Müfessir­lerin bir bölümünün sahabeler ve tâbîler’den naklettikleri hadislere
göre Kurban edilmesi emrolunan çocuk Hz. İshâk’tı. Bu grupta şu isimler yer
almaktadır.

Hz. Ömer, Hz. Ali, Hz. Abdullah bin Mes’ud, Hz. Abbas bin
Abdulmuttalib, Hz. Abdullah bin Abbas, Hz. Ebû Hureyre, Katâde, İkrime, Ha­san
Basrî, Sa’id bin Cübeyr, Mücâhid, Şa’bi, Mesrûk, Mekhûl, Zührî, Atâ, Mukâtil,
Süddî, Ka’b-i Ahbâr, Zeyd bin Eslem (r.a.) vs.

İkinci grupta yer alanlar ise kurban edilmesi emrolunan çocuğun
Hz. İsmail (a.s.) olduğunu savunuyorlar ki, bunlar şöyle sıralanabilirler: Hz.
Ebû Bekr, Hz. Ali, Hz. Abdullah bin Ömer, Hz. Abdullah bin Abbas, Hz. Ebu
Hureyre, Hz. Muaviye, İkrime, Mücâhid, Yusuf bin Mehran, Hasan Basrî, Muhammed
bin Kâ’b el-Kurâzî, Şa’bi, Said bin el-Müseyyeb, Dahhâk, Muhammed bin Ali bin
Hüseyin (İmam Muhammed el-Bâkır), Rebi’ bin Enes ve İmam Ahmed bin Hanbel vs.

Bu iki listeyi birbiriyle karşılaştırınca bazı isimlerin
müşterek oldu­ğunu görürüz. Yani, aynı zât’ın değişik hadisler naklettiği
belirtilmiştir. Meselâ, İkrime’nin, Hz. Abdullah bin Abbas’tan naklettiği hadise
göre kurban edilmesi emrolunan çocuk Hz. İshâk’tı. Fakat Atâ bin Ebi Rebâh’ın
yine Hz. Abdullah bin Abbas’tan naklettiği hadis şöyledir: “Yahudiler, kurban
edilmesi istenen çocuğun İshâk olduğunu iddia ediyorlar. Ama Yahudiler yalan
söylemektedir”. Aynı şekilde Hz. Hasan Basrî’nin, Hz. İshâk’ın “zebîh” (Allah
yolunda kurban edilen) olduğuna inandığına dair bir hadis vardır. Fakat, Amr bin
Ubeyd’in ifadesine göre, Hz. Hasan Basrî, Hz. İsmail’in zebîh olduğu konusunda
hiç tereddüt etmiyordu.

Hadisler ve tefsirlerde bu konuda ortaya çıkan anlaşmazlık,
gayet do­ğal olarak ulema ve fakihin de iki ayrı gruba bölünmesine yol açmıştır.
Nitekim, İbn Cerir ile Kadı İyâz vs. reylerini kesinlikle Hz. İshâk lehinde
vermişlerdir. İbn Kesir gibi alimler ise kesinlikle Hz. İsmail’in zebîh
oldu­ğuna karar vermişlerdir. Fakat, Celâleddin Suyutî gibi âlimler de ortada
kalmış ve kesin bir tavır takınmaktan kaçınmışlardır. Fakat elimizdeki bü­tün
kaynakları bilimsel ve objektif şekilde değerlendirecek olursak “zebîh”in, Hz.
İsmail olduğuna karar verebiliriz. Bu hususta şu delilleri ileri sürebiliriz.

1. Sâffât suresinde, Hz. İbrahim’in, anayurdundan ayrılırken
Allah’tan kendisine sâlih bir evlât ihsan etmesini istediği belirtilmiştir. Buna
cevap olarak, Allah(c.c) kendisine halim (uysal ve mütevazi) bir evlât
bahşedi­leceğini müjdelemiştir. Olayların gelişmesi, Hz. İbrahim’in o ân içinde
bu­lunduğu şartlar ve konuşma tarzı, Hz. İbrahim’in, duasını evlatsız olduğu bir
sırada yaptığını gösteriyor. Müjdelenen çocuğun da onun ilk erkek ço­cuğu olduğu
anlaşılıyor. Ayrıca sure’nin dili, üslûbu ve hâdisenin mahiye­ti aynı çocuğun
delikanlılık çağma geldiği zaman Hz. İbrahim’in O’nu Al­lah’ın arzusuna göre
kurban etmeye karar verdiğini de gösteriyor. Böyle­ce, Hz. İbrahim’in ilk
evlâdının Hz.İsmail olduğu kesinlikle ortaya çıkı­yor. Buna ilâveten, Kur’ân-ı
Kerim’de Hz. İbrahim’in iki oğlundan bahse­dilirken isimleri de sıra ile
anılmıştır.

“Bana ihtiyarlığımda İsmail ve İshâk’ı bahşeden Allah’a
hamdede­rim”. (İbrahim; 39)

2. Kur’ân-ı Kerim’de Hz. İshâk’ın doğacağına dair verilen
müjdede kendisi için “ilim sahibi” (Zâriyat; 28) kelimesi kullanılmıştır. Hicr
sure­sinde de şöyle denilmiştir: “Biz seni âlim bir evlât ile müjdeliyoruz”

(Ayet; 53). Fakat Sâffât sûresinde müjdelenen çocuğun “halîm”
(uysal, mütevazı) olduğu beyan edilmiştir. Demek ki, her iki çocuk da ayrı ayrı
huy ve karaktere sahiptiler. Hz. İsmail’in karakterinin belirgin özelliğinin
“halim” olduğu anlaşıldıktan sonra, kurban edilmesi emrolunan çocuğun İsmail’den
başka birisinin olmadığı da sanırız anlaşılmış olacaktır. Zira. Hz. İbrahim
tarafından kurban edilmesi istenen çocuğun âlim değil, halîm olduğu Kur’ân-ı
Kerim’de belirtilmiştir. Ayrıca halîm olan ilk çocuk ancak delikanlılık çağma
yaklaştığı zaman âlim olan ikinci çocuk doğmuştu, ikinci çocuğun doğacağına dair
müjde de ancak kurban vak’asından sonra verildiğine göre ilk kurbanlık muhakkak
Hz. İsmail’di.

3. Kur’ân-ı Kerim’de, Hz. İshâk’ın doğacağına ilişkin müjde
verilirken İshâk’ın da Yakûb adında bir çocuğa sahip olacağı belirtilmiştir:

“Ayakta duran İbrahim’in zevcesi güldü. Biz de O’na İshâk’ı,
O’nun ardından da Yakûb’u müjdeledik”. (Hûd; 71)

Şimdi, Hz. İbrahim, rüyasında ilerde olacak bir çocuğunu
boğazlar­ken görmüş olsaydı, Allah’ın onun gerçekten kurban edilmesini
istediğine ihtimal vermezdi. Zira, bu çocuk kurban edildiği takdirde onun Yakûb
adında bir evlâdın babası olması söz konusu olamazdı. Allame İbn Cerir bu delili
çürütmek maksadıyla diyor ki, belki de Hz. İbrahim rüyasını, Hz. İshâk, Yakûb
adında bir erkek çocuğuna sahip olduktan sonra görmüştür. Fakat bu çok uzak ve
gülünç bir tahmindir. Zira, Kur’ân-ı Kerim, kurban edilmesi istenen çocuğun
“babasıyla beraber koşacak yaşa geldiği” zaman kurban edilmeye götürüldüğünü
açık bir dille ifade ediyor. Herhangi bir ön yargı olmayan bir kişi bu cümleyi
okuyunca kurbanlık çocuğun ancak 8-10 veya en fazla 12-13 yaşlarında olduğunu
düşünecektir. Çoluk-çocuk sahibi bir gençten söz edilirken böyle bir ifadenin
kullanılabileceği düşü­nülemez.

4. Kur’ân-ı Kerim’de kurban vaka’sının tümü anlatıldıktan
sonraki ayetlerde Hz. İbrahim’e “peygamber olacak İshâk adında salihlerden bir
evlâdın müjdelendiği” belirtilmiştir. Bu ayetlerden de kurbanlık çocuğun Hz.
İshâk olmadığı belli oluyor. Aksine, önce İsmail adında bir başka ço­cuğun
müjdelendiği ve babasıyla beraber koşacak yaşma geldiği zaman O’nun kurban
edilmesi istendiği ifade edilmiştir. Hz. İbrahim bu imtihan­dan başarıyla
geçtikten sonra O’na İshâk adında başka bir çocuk müjde­lenmiş oldu. Olayların
bu zinciri ve sıralaması, kurbanlık çocuğun Hz. İshâk olmadığını, aksine bu
çocuğun İshâk’tan birkaç sene önce doğmuş olduğunu açık seçik bir şekilde ortaya
çıkarıyor. Allâme İbn Cerir bu açık delili şu tezle reddediyor. İlk önce
İshâk’ın doğacağı müjdelenmişti ve Allah’ın dileği üzerine ölmeye hazır olunca
O’na mükâfat olarak peygamber­lik verileceği bildirilmişti. Ne var ki, İbn
Cerir’in bu delili eskisinden daha da zayıftır. Çünkü gerçekten böyle bir şey
olsaydı, o zaman Cenab-ı Al­lah, “O’na salihlerden bir peygamber olmak üzere
İshâk’ı müjdeledik” ye­rine, “aynı çocuğun salihlerden bir peygamber olacağını
O’na müjdeledik” ifadesini kullanırdı.

5. Güvenilir rivâyet ve hadislere göre Hz. İsmail’in fidyesi
olarak kur­ban edilen mandanın boynuzu Ka’be’de Hz. Abdullah bin Zübeyr (r.a.)
dö­nemine kadar muhafaza edilmişti. Daha sonra, Haccâc bin Yusuf Ha­rem’de Hz.
Zübeyr’i kuşatıp Kâbe’yi yerle bir edince bu boynuz da ortadan kayboldu. İbn
Abbas ve Amir Şâ’bi bu boynuzu Kâbe’de gördüklerini be­lirtiyorlar. (Bk. İbn
Kesir). Bu gösteriyor ki, Kurban vak’ası Suriye’de değil, Mekke-yi Muazzama’da
vuku bulmuştu ve kurbanlık Hz. İsmail (a.s.)’di. Çünkü böyle olmasaydı, Hz.
İbrahim ve Hz. İsmail tarafından in­şa edilen Kâbe’ye kurban vak’asının bir
hatırası olarak boynuz saklanmaz­dı.

6. Arap rivâyetlerine göre, Arap’lar yüzyıllar boyu Kurban
vak’asının Mina’da meydana geldiğine inana gelmişlerdi. Ve o zamandan başlayarak
Hz. Peygamber (a.s.) zamanına kadar, hacılar Mina’ya gidip Hz. İbrahim’in
geleneğine göre kurban kesmişlerdi. Daha sonra Hz. Muhammed peygamberlik
payesine yükselince bu geleneği İslâmiyet’in hac farizasının bir parçası haline
getirdi. Bugün dahi müslüman hacılar 10 Zilhicce tari­hinde kurbanlıklarını
Mina’da kesiyorlar. Geçen 4500 yıldan beri kesinti­siz sürdürülen bu gelenek,
Hz. İbrahim’in kurban etmek istediği oğlunun İshâk değil, İsmail olduğunu inkâr
edilmez bir kanıtıdır. Hz. İshâk’ın so­yundan oldukları bilinen Yahudiler ile
Hıristiyanlar arasında müslüman üm­meti gibi, bütün milletin belirli bir günde
kurban kesmesi veya bundan Hz. İbrahim’in kurban kesmesinin bir anısı olarak
sürdürülen bir gelenek yoktur.

Bunlar öylesine sağlam ve inkâr edilmez delillerdir ki, bunların
orta­da bulunmasına rağmen bizzat müslümanların bazı ileri gelenlerinin Hz.
İshâk’ı “zebîh” (kurbanlık) olarak neden kabul ettiklerine hayret edilebilir.
Yahudilerin böyle iftihar edilmesi gereken bir olayı, Hz. İsmail yerine ata­ları
olan Hz. İshâk’a mal etmeleri anlaşılır bir şeydir. Ama, müslümanların bir
grubunun bu haksızlığı kabullenmelerine ne demeli? Allâme İbn Kesîr bu sorunun
gayet tatminkâr cevabını meşhur tefsirinde vermiştir:

“Hakikati ancak Allahu Teâlâ bilir. Fakat dikkat edildiğinde Hz.
İshâk’ın zebîh (kurbanlık) olmasıyla ilgili bütün hadis ve rivayetlerin, Kâb-ı
Ahbâr tarafından nakledildiği ortaya çıkar. Bu zat, Hz. Ömer döne­minde
müslümanlığı kabul etmişti ve müslümanlara Yahudi ve nasarânın kitaplarından
pasajlar okurdu. Kâ’b-ı Ahbâr’ın okuduğu parçaları ilk önce sadece Hz. Ömer
dinlerdi, daha sonra bazı diğer kimseler de bunları dinle­meye başladılar.
Böylece, Ka’b’ın bazı doğru, yanlış ve uydurma hikâye ve masallarını da
müslümanlar dinler hale geldiler. Halbuki, bu ümmet’in Ka’b’ın bilgi
hazinelerine ihtiyacı yoktu.”

Bu konuya Muhammed bin Kâ’b Kurazî’nin bir hadisi de ışık
tutuyor. Muhammed bin Kâ’b Kurazî diyor ki, “bir defasında benim yanımda Hz.
Ömer bin Abdülaziz ve bazı diğer arkadaşları arasında ‘zebîh’in İsmail mi yoksa
İshâk mı olduğu tartışması çıktı. Toplantıda, daha önce Yahudi ama sonradan
dindar bir müslüman olan bir zât da vardı. O dedi ki, ‘ya Emir’ul Mü’minin,
vallahi billahi, zebîh, Hz. İsmail’di. Yahudiler bu gerçeği çok iyi biliyorlar,
fakat Araplara karşı kin ve kıskançlıkları olduğu için Hz. İshâk’ın zebîh
olduğunu iddia ediyorlar” (İbn Cerir).

Bu iki olayı bir araya getirip inceleyecek olursak, Hz.
İsmail’in kur­ban oluşuyla ilgili ortaya çıkan ihtilâfın, Yahudilerin sinsi ve
plânlı bir propagandasının neticesi olduğunu anlayabiliriz. Müslümanlar başından
beri ilmi konularda ihtiyatlı ve toleranslı davrandıkları için Yahudiler
tara­fından naklonunan rivâyetleri birer tarihi gerek olarak kabul ediverdiler
ve bunları yeterince araştırıp, ölçüp, biçip reddetmediler.

21.1.6. Kâ’be’nin
İnşası

Daha önce zemzem suyu sayesinde Cürhüm kabilesinden bazı
kimse­lerin Hz. Hâcer ile İsmail’in yanına gelip yerleştiklerine ve Mekke’nin
ya­vaş yavaş hatırı sayılır bir şehir durumuna gelmeye başladığına işaret
et­miştik. Hz. Hâcer’in aslında iyi ve uysal bir insan olduğunu ve bu sebeple
gerek kendisinin gerekse de Hz. İsmail’in yeni yerleşenler tarafından çok
sevildiklerini de beyan etmiştik. Hz. İsmail Cürhümlüler arasında büyü­yüp genç
bir delikanlı olunca, Cürhümlüler O’nun yakışıklılığı ve güzel ahlâkı yüzünden
kendi kabilelerinden bir kızla evlenmesini içtenlikle arzu ediyorlardı. Sahih-i
Buhârî’de Hz. Abdullah bin Abbas’ın bir rivâyeti nak­ledilmiştir. Buna göre, Hz.
İsmail önce Cürhümlü bir kızla evlendi, ancak Hz. İbrahim bu gelinini beğenmedi.
Bunun üzerine Hz. İsmail başka bir kızla evlendi. Bu kızı Hz. İbrahim çok sevdi.
Bu kızdan 12 erkek çocuk doğdu. Aynı rivâyete göre, Hz. Hâcer, oğlunun ilk
evliliğinden sonra ve­fat etti.

 

Kâbe’nin Yerleşim Plânı

Bundan sonra, Hz. İbrahim (a.s.) otuz yıl önce ailesinden bir
kısmını getirip ıssız ve tenha çöle yerleştirmesinin altında yatan asıl amacı
gerçek­leştirmeye koyuldu. Yukarıda bahsettiğimiz Sahih-i Buhârî’de geçen İbn
Abbas’ın rivâyetinin geriye kalan bölümü şöyledir: “Bir gün Hz. İsmail zemzem
kenarında bir ağacın dibinde oturup oklar yaparken, birden bire Hz. İbrahim
yanına geldi. Hz. İsmail O’nu görünce ayağa kalktı ve baba ile oğul, her baba ve
oğlun buluşup kucaklaşmaları gibi kucaklaştılar. Da­ha sonra, Hz. İbrahim
Allah’ın kendisine bir iş yapma emri verdiğini söy­ledi. Hz. İsmail de Allah’ın
kendisine emrettiği işi yapmanın doğru olaca­ğını söyledi. Hz. İbrahim, “bu işte
bana yardım eder misin?” diye sordu. Hz. İsmail, “tabii” diye cevap verdi. Bunun
üzerine, Hz. İbrahim, vadinin çevresindeki topraklardan biraz yüksek olan bir
kısmına işaret ederek, “iş­te orada Cenab-ı Allah benim bir ev yapmamı
istemiştir” dedi. Dolayısıy­la, baba ile oğul Beytullah (Allah’ın evi)’ın
temellerini atlılar. Hz. İsmail taş ve kaya parçalarını getirir, Hz. İbrahim de
onları yerlerine göre yerleş­tirirdi. Beytullah’ın duvarları yükselince, Hz.
İbrahim (a.s.) bugün “Ma­kam-ı İbrahim” (İbrahim’in yeri) olarak bilinen taşı
getirdi ve onun üzeri­ne çıkarak yeniden tuğla ve taşları yerleştirmeye başladı.
Bu iş, duvarlar iyice yükselinceye kadar sürdü.

21.1.6.1.
Arabistan’da ve Dünya’da Kâ’be’nin Durumu

Ka’be, diğer mescit veya camiler gibi sadece bir ibadet yeri
değil­dir. Aksine ilk günden beri İslâm dininin merkezi olarak kullanılmaya
başlandı. İslâm dininin evrensel mesajı buradan bütün dünyaya yayılma­ya
başlandı. Tek Allah’ı tanıyan ve O’na iman edenler dünyanın dört bir bucağından
akın akın buraya gelip beraber ibadet eder, Allah’ın önünde eğilirlerdi ve daha
sonra İslâmiyet’in mesajını Tevhid ve Risâlet’i ait ol­dukları ülke ve bölgelere
dönerek yeni bir şevk ve heyecanla yaymaya ça­lışırlardı. İman sahiplerinin
Ka’be’de toplanma hareketine “hac” ismi ve­rildi.

Beytullah veya başka bir deyimle, Kâbe’nin inşasının nasıl
başladığı, Hz. İbrahim (a.s.) ve Hz. İsmail’in hangi dua, temenni, dilek, istek
ve he­yecanla bunun temelini attıkları, duvarlarını yaptıkları, hac ananesinin
na­sıl başladığı, bunun anlamının ne olduğu Kur’ân-ı Kerim’de ayrıntılı bir
biçimde anlatılmıştır. Gelin onlara bir gözatalım:

“İnsanlar için tesis olunan ilk ev, Mekke’deki mübarek ve
âlemlere hidâyet sebebi olan (mabet)dir. Orada Allah’ın apaçık âyetleri ve
İbrahim’in makamı vardır. Oraya giren emin olur.” (Al-i İmrân; 196-197)

“Çevrelerinde insanların zorla (yakalanıp) kapılmakta olmasına
rağmen (Mekke’yi) korkusuz (ve emin bir belde) yaptığımızı onlar görme­diler
mi?” (Ankebut; 67)

Yani, Arabistan’da yaklaşık 2000 yıl her tarafta huzursuzluk,
cinayet, katliam, kavga ve savaş devam ederken, tek huzur ve sükûn yeri Beyt’ul
Haram (Harem) idi. Her tarafta kan dökülürken ancak burası emin bir yer­di ve
burada kan akıtmak haramdı. Kâ’be’nin bu hürmeti o kadar yaygın ve etkileyici
idi ki, kan davasının bir gelenek ve iftihar kaynağı haline ‘ geldiği Arap
toplumunda, bir vahşi bedevi bile Beytullah’ın içinde babası­nın katilinin kılma
dokunmaya cesaret edemezdi.

“Bizim, Beyti sevab kazanılacak yer ve emniyet mahalli
eylediğimizi yâd et. İbrahim’in makamını namazgah yaptınız. İbrahim ve İsmail’e,
Bey­timi tavaf edenler, itikâf eyleyenler ve namaz kılanlar için temizleyin diye
emrettik. İbrahim, ‘Ya Rabbi! Burayı emniyetli bir belde kıl. Ve halkın­dan,
Allah’a ve Ahiret’e iman edenleri dünyanın mahsulünden rızıklandır’ dediğinde
Allah, onlardan inkâr edenleri az bir şey faydalandıracağım. Sonra cehennem
azabına icbar ederim. Orası ne fena gidilecek yerdir’ buyurdu. İbrahim ile
İsmail, Beyt’in duvarlarını yükselttiklerinde, ‘ya Rabbi, bizden kabul buyur.
Sen işitir ve bilirsin’. ‘Ya Rabbi, biz sana tes­limiyetle sabit kıl.
Zürriyetimizden sana boyun eğen müslüman bir ümmet yarat. Bize menasikimizi
(ibadet edecek yerlerimizi) göster, bizi mağfiret el. Sen kullarına acır ve af
edersin. Ya Rabbi, O müslüman ümmete ken­dilerinden bir peygamber gönder ki,
onlara âyetlerini okusun. Kitabı ve hikmeti öğretsin, onları günahlardan
temizlesin. Sen aziz ve hakimsin’ di­ye dua ettiler”. (Bakara; 125-129)

“Ey Rabbimiz! Ben senin mukaddes olan evinin yanında ekinsiz bir
vadide evlâtlarımdan bir kısmını yerleştirdim. Ey Rabbimiz! Bu, Beyt-i Haram’da
dosdoğru namaz kılmaları içindir. İnsanlardan bir kısmını kalplerini onlara
meylettir. Şükretmeleri için, o belde halkını bazı meyve­lerle rızıklandır”
(İbrahim; 37)

“Şunu hatırla ki, İbrahim, ‘ya Rabbi, bu beldeyi emin kıl. Beni
ve evlâtlarımı putlara tapmaktan uzak tut.” ‘Ey Rabbim, o putlar insanlar­dan
bir çoğunu yoldan çıkardılar. Artık bundan sonra kim bana tabi olursa o
bendendir. Ve bana âsî olan senin kudretin altındadır. Sen Gafursun, Rahimsin”.
(İbrahim; 35-36)

“İbrahim’e Beyt’in yerini gösterdiğimizde, ‘Bana hiçbir eş
tutma. Beytimi, tavaf edenler, orada namaz kılanlar, rükû ve secde edenler için
iyice temizle. İnsanlara haccı ilân et. Sana yürüyerek, zayıf develere bi­nerek
ve uzak olan her yoldan gelsinler. Ta ki, kedilerine ait menfaatlere şâhid
olsunlar ve Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlar üze­rine malûm
olan günlerde Allah’ın ismini zikretsinler. O kurbanlardan yeyin ve muhtaç olan
fakirleri doyurun”. (Hacc; 26-28)

21.1.6.2. Cahiliyye
Döneminde Kâ’be’nin Bereketleri

Daha önce işaret ettiğimiz gibi, Ka’be alelâde bir ibadet yeri
değildi. Hicaz veya Arabistan’da bunun önemli bir dini ve içtimai hüviyeti
vardı. Ka’be, merkezi yeri ve kutsallığı açısından bütün ülkenin siyasi,
içtimai, iktisadi ve kültürel hayatında önemli bir mevkiye sahipti. Hac ve umre
için bütün ülkenin insanları buraya gelip toplanırlardı. Bu toplantı, kavga ve
savaşlar yüzünden tam bir anarşik manzara arzeden Arabistan’da geçici olarak da
olsa birlik ve beraberlik havası estirirdi. Ülkenin her köşesinden gelen
İnsanlar birbirini görür, tanışır, kaynaşırlardı. Çeşitli bölge ve kabi­lelere
ait İnsanlar arasında toplumsal ve sosyal ilişkiler kurulurdu. Hac mevsiminde
yapılan şiir müsabakası, Arap dil ve edebiyatının gelişmesine ve arınmasına
yardımcı olurdu. İnsanların bir araya gelmesi ve ticari alış­veriş için de
faydalı olurdu ve böylece bütün memleket bunun ekonomik yararlarını görürdü.
Haram aylar[10]
sayesinde Arabistan’da senenin üçte birinde huzur ve barış sağlanmış olurdu.
İşte bu aylarda Arap kafileleri, ti­caret ve diğer gayeler için ülkenin bir
ucundan öbür ucuna gidip gelebilir­lerdi. Kurbanlık hayvanlar, boyunlarında
taşıdıkları işaretler ile kafilelerin dolaşımını hayli kolaylaştırırlardı. Zira,
bu işaretleri görenler saygılarını belirtir ve kâfirlere dokunmaya cesaret
edemezlerdi.

21.1.7. Hz.
İsmail’in Peygamberliği ve Arabistan’da Bunun Etkileri

Galib ihtimal şu ki, Hz. İbrahim ile Hz. İsmail’in, Allah’ın
evini inşa edip bunun dinin merkezi ve her sene haccın yapılacağı yer olduğunu
ilân etmelerinden hemen sonra Cenab-ı Allah, Hz. İsmail’i Arabistan’da İslâm
dinini yaymak üzere peygamberlik mevkiine getirdi.

Kur’ân-ı Kerim’de bu hususta şöyle buyurulmuştur:

“Kitapta İsmail’i de an. O, va’dinde sâdık ve gönderilmiş bir
pey­gamberdi. Ehline namaz ve zekâtla emrederdi. Ve Rabbinin yanında makbul
idi.”  (Meryem; 54-55)

Gerçi tarihte Hz. İsmail’in hayatı ve peygamberlikle ilgili
çalışmaları hakkında etraflıca bilgi verilmemiştir. Fakat peygamberlik
vazifesini ba­şarıyla tamamladığı, Kâbe’nin bütün Arabistan’da merkezi bir yer
olarak ortaya çıkmasıyla belli oluyor. Umre ve hac için Arabistan’ın her
tarafın­dan İnsanlar buraya gelip toplanırlardı. Hac ile ilgili kaide ve
kurallar ca­hiliyye döneminde de ve İslâmiyet’in doğuşundan sonra da hemen hemen
aynı kaldı. Safa ile Merve arasındaki sa’y (koşu) ve 10 Zilhicce’de Mi­na’da
kurban kesme adeti ilk günkü gibi devam etti. Bunlar şüphesiz Hz. Hâcer’in sa’yi
ile Hz. İbrahim’in kurban kesmesini hatırlatan vecibelerdi. Umre ve hac için
dört ayın haram ilân edilmesi geleneği de Araplar ara­sında herhangi bir
aksaklığa uğramadan devam eden bir gelenekli. İbra­him’in dininin bazı diğer
şiarları da Araplar arasında geniş çapta benimse­nerek devam etti. Meselâ,
sünnet, cünüplükten sonra banyo, hayvanları kesmek, ölüleri gömmek, nikâh ve
boşanma (talak) ve ihdâd (dul kadının yas tutması) evlilik ilişkilerinde
oğulları ile anne ve kız kardeşlerin mah­rem sayılması, diyet ve kısas ile
kesâmet hakkındaki hükümler. Buna ilâveten, bazı Arap âlim ve düşünürleri abdest
alırlar ve namaz da kılarlar­dı. Meselâ Kuss bin Sâ’idet’ul İyâdî. Nitekim, Hz.
Ebû Zer Gıfarî de İslam dinini kabul etmesinden üç yıl önce namaz kılmaya
başlamıştı. Fakat bu namazın nasıl olduğu henüz bilinmiyor. Araplarda oruç tutma
geleneği de vardı. Ayrıca itikâf da ederlerdi. Nitekim, hadislerden birinde Hz.
Ömer (r.a.)’in cahiliyye döneminde bir gece itikafa niyet ettiği belirtilmiştir.
Bu­nun dışında, Araplar bazı fiillerin iyi ve hayırlı olduğuna inanırlardı.
Ör­neğin, misafir ve yolcuyu ağırlamak, fakir dilencilere sadaka vermek ve
yardım etmek, zor durumda olanlara merhamet etmek vs. Şayet Hz. İsmail (a.s.)’in
peygamberliği, vaaz ve telkinleri son derece başarılı olmasaydı, Arap’ların 2500
yıl cehâlet ve dalâlette yaşamalarına rağmen Hz. Muham­med Mustafa (a.s.)’nın
peygamberliğine kadar çeşitli dinî vecibe ve tali­matın, Arabistan’da tatbik
edilmeye devam etmesine imkân olamazdı. Her şeyden önemlisi, gerek Hz. İsmail’in
talimatı gerekse ona tabi olanların vaaz ve telkinleri sayesinde Hz. Peygamber
(a.s.) devrine kadar Araplar arasında Tevhid veya tek Allah’a yakın kavramlar
devam etti. Bu noktaya, Kur’ân-ı Kerim’de çeşitli yerlerde değinilmiştir:
(Meselâ, Bk. Zuhruf; 87-Ankebut; 61-63, Mü’minûn; 61-63, Yunus; 22-23 ve 31, ve
İsrâ; 67).

Ayrıca, Hz. İsmail’in peygamberliğinin tesirlerinden biri, Hz.
Pey­gamber (a.s.)’in dünyaya gelişine kadar Arabistan’da Hunefa olarak bili­nen
dini bir toplumun bulunmasıdır. Hunefa, çeşitli Arap kabilelerine
da­ğılmışlardı. Bunlar şirke karşı çıkıyor, Tevhid’e bağlılıklarını belirtiyor
ve Din-i İbrahim-i tatbik etmek istiyorlardı. Hunefa veya haniflerden bazı ileri
gelenler şunlardı:

En-Nâbığat’ul Ca’di: Bu zât, Amir bin Sa’sa’a kabilesindendi.
Cahiliyye’de arada sırada İbrahim’in dini ve “haniflik”ten bahsederdi. Oruç
tutar, tövbe ve istiğfar ederdi. Cahiliyye dönemine ait şiirlerinde Tevhid ve
ölümden sonraki hayat gibi konular işlenmiştir. Ayrıca suç ve ceza, cen­net ve
cehennem gibi kavramlara da rastlanıyor. Daha sonra İslâmiyet’i kabul etti. (Bk.
el-İsti’ab, C.I, s. 31).

Sırma bin Enes: Bu zât Adiyy bin Neccar kabilesindendi.
Cahiliyye’de dervişliğe özenmiş ve dünyadan elini, eteğini çekmişti.
Putperestliği terk etmişti. Cünüplükten sonra banyo yapar ve aybaşı olan kadınla
cinsi mü­nasebetten kaçınırdı. İçki ve uyuşturucu maddeleri sevmezdi. Önce
Hıristiyan olmak istedi ama sonradan vazgeçti. Kendi kendine bir mescit
yap­mıştı ve burada ibadet ederdi. Buraya cünüp olan veya aybaşı olan bir
ka­dını almazdı. İbrahim’in Rabbine ibadet ettiğini ve İbrahim’in dininden
ol­duğunu söylerdi. Şiirlerinden biri şöyledir:

“Hamd olsun, hiçbir ortağı olmayan benim Rabbim olan Allah’a
O’nu tanımayan bir şahıs kendi nefsine zulüm eder.”

Rasûlullah (a.s.) Medine’ye teşrif buyurduğu zaman Sırma bin
Enes hayli yaşlanmıştı. Ama Rasûlullah’ın geldiğini haber alır almaz O’nun
ya­nına gelip İslâmiyet’i kabul etti. (el-İsti’ab, C.I, s. 323, El-İsâbe, CII,
s. 179-İbn Hişâm, CII, s. 156).

Amr bin Abese: Bu zât, Beni Süleym’dendi. İbn Sâd’in belirttiği
gibi, Amr, İslâm’ın doğuşundan önce putperestliği terk etmişti. İmam Ahmed,
Amr’ın şu sözlerini nakletmiştir: “Cahiliyye döneminde insanların yanlış yolda
olduğunu biliyordum. Ayrıca, putların hiçbir mana taşımadıklarını da
anlıyordum”. Kendisinin şu sözleri de hadislerde yer almıştır: “Putlara tapmanın
yanlış olduğu sanki kalbime inen bir gerçekti. Bir defasında adamlardan biri
benim ne düşündüğümü duyunca Mekke’de de benim gibi düşünen bir adamın
bulunduğunu söyledi. Bunun üzerine Mekke’ye gel­dim. Benim aradığım zât
Rasûlullah (a.s.) idi. Kendisiyle görüştüm ve O’nun talimatını öğrendim, sonra
peygamberliğine iman ettim”. (El-İsti’ab, CU, s. 431).

Zeyd bin Amr bin Nüfeyl: Zeyd bin Amr’ın hikâyesi çok ibret
verici ve ilginçtir. Kendisi Hz. Ömer (r.a.)’in amca oğlu olup Hz. Said bin
Zeyd’in (Hz. Ömer’in eniştesi ve cennete gidecekleri müjdelenen 10 saha­beden
biri) babasıydı. Tevhid akidesine sıkı sıkıya bağlıydı, putperestlik­ten nefret
ederdi ve ölü hayvanların eti ile putlara kurban edilen hayvanla­rın etini haram
sayardı. Kız çocuklarının öldürülmesi ve diri diri gömülmesine şiddetle karşı
olup böyle bir vak’a olunca kızları kurtarmaya çalı­şırdı. Yahudilik ile
Hıristiyanlığı da, “bizim milletimizin şirki ile bunların şirki arasında
herhangi bir fark yoktur” diye reddetmişti. Hz. Ebu Bekr kızı Esma, O’nun
hakkındaki bir anısını şöyle dile getirmiştir: “Bir defasın­da Zeyd bin Amr’ın
Kâ’be’nin duvarına yaslanarak oturduğunu ve şöyle seslendiğini gördüm, ‘ey
Kureyşliler, Allah’a yemin ediyorum, Allah’tan başka biri için kurban edilen bir
hayvanın etini yemeyeceğim. Vallahi, benden başka İbrahim’in dini üzerinde olan
yoktur”. Kendisi şunları derdi: “Ey Allah, sana ibadet edilme yollarından
hangisinin en çok senin hoşuna gittiğini bilsem öyle sana ibadet eder,
tapardım”. Zeyd bin Amr daha son­ra elleri üzerinde secde ederdi.Din-i
İbrahim’in aslını bulmak için Suri­ye’ye seyahat etti, ama bunu orada ne
Yahudilerde ne de Hıristiyanlarda bulabildi. Sonra ellerini havaya açarak şöyle
dedi: “Ya Rab, Sen şâhidim ol, ben İbrahim’in dinine bağlıyım”. Ne yazık ki,
Lahm bölgesinde, Hz. Muhammed (a.s.)’in nübüvvetinden beş yıl önce, bilinmeyen
bir ki­şi tarafından öldürüldü. Zeyd bin Amr’ın amcası ve üvey kardeşi Hattâb[11],
O’nun atalarının dininden dönmesi üzerine O’nu sürekli olarak rahatsız ediyordu;
hatta O’nu Mekke’yi terke mecbur etmişti. Ayrıca Ku­reyş’in zorbalarını, O’nu
şehre sokmamaları için peşine takmıştı. İslâm’ın doğuşundan sonra, bir defasında
Hz. Ömer ile Hz. Said bin Zeyd, Rasûlullah (a.s.)’ın, Zeyd bin Amr ile ilgili
fikrini sordular ve O’nun için mağfiret duası edip etmeyeceğini öğrenmek
istediler. Rasûlullah, “evet” dedi ve şöyle devam etti, “O kıyamet günü tek
başına bir ümmet olarak kalkacaktır” (El-İstiab, CU, s. 539- el-İsâbe, C.I, s.
552, İbn Hişâm, el, s. 239-240).

Ancak Arap’ların şirkinin mahiyetini anlamak için hac sırasında
hep bir ağızdan ettikleri şu dua (telbiye)’ya dikkat etmeliyiz:

“Ben hazırım, Benim Allah’ım ben hazırım, ben hazırım, Senin
orta­ğın olanlardan başka bir ortağın yoktur. Sen onun (ortağının) da ve diğer
bütün şeylerin de mâlikisin”.

Bu dua gösteriyor ki, Arap müşrikleri, çeşitli tanrı ve
tanrıçalara inanmalarına rağmen en büyük tanrı olarak Allah’ı da tanıyorlardı.
Onlara göre diğer tanrı ve mabudlar Allah’a tabi ve bağlıydılar. Cehâlet ve
dalâletin derinliklerine inmesine rağmen tanrılar ve Allah hakkında böyle bir
fikir taşımalarının ancak Hz. İsmail’in vaaz ve telkinlerinin bir sonucu olduğu
inkâr edilemez.

21.1.8. Hz.
İsmail’den Sonra Kâbe’nin İdaresi

Hz. İsmail yaşadığı sürece Kâbe’nin idaresi onun elinde kaldı.
Hz. İsmail’den sonra Beytullah’ın mütevellisi (idarecisi) oğlu Nâbit oldu. Ancak
Nâbit’in vefatından sonra, Cürhümlüler -ki Hz. Hâcer zamanından beri Mekke’ye
yerleşmişlerdi- Kâ’be’nin idaresini ele aldılar. Zira, İsmail’in ev­lâtları
sayıca Cürhümlülerden azdı ve maddi yönden de daha zayıftılar. Cürhümlüler ile
beraber Amaliklıları bir kolu olan Katura veya Kaytur ka­bilesi de bir süre
Mekke ve dolayısıyla Kâ’be’nin yönelimini elinde bulun­durdu. Mekke’nin yukarı
kısmına gelenlerden Cürhümlüler ve aşağı kıs­mına (Ecyâd’a) gelenlerden
Amalikalılar vergi veya harç alırlardı. Fakat Cürhümlüler bir süre sonra
Amalikalılarla savaşarak onları şehri terk etmeye mecbur ettiler. Bundan sonra
Cürhümlüler asırlar boyunca Mekke ve Kâ’be’nin rakibsiz hâkimi oldular.
(Mürûc’üz-Zeheb, Mes’udi, CU, s. 50, İbn Hişâm, C.I, s. 118). Fakat zamanla
onlar yozlaştılar. O kadar ki, Mekke’nin ve Kâ’be’nin hürmetini zedelemeye
başladılar. Kâ’be’ye sadaka veya hediye olarak verilen mal ve mülkü yemeye
başladılar. Ziyarete ve hacca gelenleri rahatsız ettiler. İşi o kadar çığırından
çıkardılar ki, zina için herhangi bir yer bulamayanlar gidip bu günahı Ka’be’de
işlerlerdi. Ni­tekim, ahlâkî bozukluğun devam ettiği bu dönemde İsâf adlı bir
şahıs Naile isimli bir kadınla Kâ’be’nin ortasında zina yaptı. Allahu Teâlâ her
ikisi­ni lânetledi ve onlara azab göndererek helâk etti. Bu vak’a bir müddet
Mekkeliler için ibret kaynağı olmaya devam etti. Ama ahlâkî değer ve öl­çüleri o
kadar bozulmuştu ki, bir süre sonra, bu iki günahkâr kişinin putla­rını
yaptılar, birini Safa’ya, öbürünü de Merve’ye yerleştirerek bunlara ibadet
etmeye başladılar. Kâ’be’nin idarecileri ahlâk yönünden işte böyle­sine
alçalmışlardı.

Cürhümlülerin cehalet, dalâlet ve sapıklığı had safhaya varınca
Beni Kinâ’dan Beni Bekr bin Abd Menâfi ve Beni Hüzâ’a’dan Gubşân’lılar on­lara
karşı savaş açtılar ve onları Mekke’den kovdular. Cürhüm’lüler gider­ken
Kâ’be’nin hazinesini zemzeme atarak izini yok ettiler. Hatta zemzem kuyusunu da
kapattılar. Daha sonra memleketleri olan Yemen’e gittiler. Cürhümlülerin
Mekke’den ayrılmalarından sonra Kâ’be’nin yönetimi Gubşânlıların eline geçti.
Gubşânlılar takriben 300-400 yıl Beytullah’ın mütevellileri veya idarecileri
olarak kaldılar ve bu süre içinde Allah’ın evi tam bir puthaneye dönüştü.
Kâbe’ye çok sayıda putların yerleştirilmesi iş­lemi şöyle başladı. Gubşânlıların
reisi Amr bin Luhayy serveti, cömertliği ve şan-ü şevketi yüzünden Huzaa
kabilesinin taçsız kralı haline gelmişti. Yaptığı her iş ve verdiği her emir
aynen uygulanırdı. Çıkardığı her bid’atı da aynı şekilde benimsetirdi. Amr bir
defasında Suriye’ye gitti. Oradaki Amalikalıların putlara taptığını gördü ve bu
işi çok beğendi. Amr oradan dönerek yanında Hubel adlı bir de put getirdi ve
bunu Kâbe’ye yerleştirdi. Zamanla Kâ’be’ye bazı diğer putlar ve heykeller de
kondu. Hz. İbrahim, Hz. İsmail ve Hz. Meryem’in putları da yapılıp buraya
yerleştirildi. Hz. Meryem’in pulunun yerleştirilmesinin amacı herhalde
Hıristiyanların dik­katini de buraya celp etmekti. Sahih-i Buhârî’nin
kitabü’l-enbiya bölümün­de Hz. Abdullah bin Abbas’ın naklettiği hadise göre,
Ka’be’de Hz. İbrahim ve Hz. Meryem’in resim ve tabloları da vardı. Başka bir
hadise göre, bir resimde Hz. İsmail, Hz. İbrahim ile birlikte ve iki elinde iki
terazi ile gös­terilmişti. İbn İshâk diyor ki, bahire, sâibe, vesile ve ham gibi
bid’atler de Amr bin Luhayy tarafından icat edilmiş ve daha sonra Kur’ân-ı Kerim
(Maide, âyet; 103) tarafından yasaklanmıştı. Fakat İbrahim’in dinine tabi
olanlar arasında putperestliği başlatanın Amr olduğunu söylemek yanlış olur.
Putperestlik daha önce ve çok yaygın bir şekilde benimsenmiş du­rumda idi. İbn
İshâk’ın dediği gibi, çeşitli amaçlar için Mekke’ye gelenler memleketlerine
dönerken buradan birer taş parçası da götürür ve bulun­dukları yerde bunlara
tapmaya ve etraflarında dönmeye (tavaf etmeye) başlarlardı. (İbn, Hişâm, C.I, s.
79-80).

Kâbe’nin idaresi Kureyşlilerden Kusayy bin Kitab’ın,
Gubşânlıların kızıyla evlenmesi üzerine Beni Hüz’aa’dan Kureyş kabilesine geçti.
Bunun ayrıntılarını daha sonra vereceğiz.

21.1.9. Hz.
İsmail’in Evlâtları

Arap vakânüvisleri ile antropologları ve İncil, Hz. İsmail’in 12
oğlu olduğu konusunda ittifak ediyorlar. Fakat, Cürhümlüler Mekke’ye iyice hakim
olunca, İsmail’in evlâtlarından çok azı bu şehirde kaldı ve çoğu ül­kenin
çeşitli bölgelerine dağılıverdi. Hz. İsmail’in 12 oğlunun hangi isti­kametlere
gittiği veya onlardan hangi kabilelerin doğduğu bilinmiyor. Bu hususta tarihi
kaynaklarda herhangi bir kayda rastlanmıyor. Fakat, Arap kaynaklarından sabit
olan güvenilir ve doğru bir rivâyete göre Hz. İsmail’in büyük oğlu Nâbit’in
evlâtları arasında Adnan adlı bir şahıs vardı. Hz. İsmail ile Adnan arasında
geçen kuşakların adedi hakkında ihtilaf vardır ve Adnan’dan önceki şecere
maalesef muhafaza edilmemiştir. Urve bin Zübeyr (r.a.)’in ifadesine göre, Hz.
İsmail ile Adnan arasındaki aile bağını tam olarak bilen bir kişiye rastlanmadı.
İbn Mes’ud ile İbn Abbas ise, Ad­nan’dan önceki şecereyi bildiklerini iddia
edenlerin yalan söylemekte ol­duğunu belirtmişlerdir. Hz. Ömer şecereye
Adnan’dan başlamanın en doğ­ru yol olduğunu söylüyor. İbn Sa’d’ın “Tabakat”
isimli eserinde ve Belâzuri’nin “Ensâb’ul-Eşrâf” isimli kitabında bizzat Hazreti
Peygamber efendimizin (a.s.) şu sözlerine yer verilmiştir: “Ma’ad bin Adnan bin
Udev’den öteye aile bağlantısını gösterenler yalancıdır”. Fakat Adnan’ın
ötesindeki şecerenin bilinmeyişi, Adnan’ın, İsmail’in evlâtlarından olma­dığı
anlamına gelmemelidir. Çünkü, bütün Araplar, Adnan’ın İsmail oğul­larından
olduğu konusunda birleşiyorlardı. Bütün Arap’ların bu hususta it­tifak etmeleri
Adnan’ın, İsmail oğullarından olmasının inkâr edilmez bir gerçeğidir. Zira
Araplar aile bağlarına ve şecereye büyük önem verirdi ve bir kişinin aile bağını
nesilden nesile bilmeden ve bu hususta emin olma­dan ittifak etmeleri mümkün
değildi.

21.2. HZ. PEYGAMBER’İN ŞECERESİ VE
ARAP KABİLELERİYLE OLAN AKRABALIKLARI

Adnan’dan sonraki şecere tam olarak muhafaza edilmiştir ve bu
ko­nuda Arap tarihçileri ve antropologları arasında herhangi bir ihtilâf
yok­tur. Biz burada ilk önce Hz. Rasûl-i Ekrem (a.s.)’in şeceresini vereceğiz.
Daha sonra hangi kuşakta hangi Arap kabilelerinin Hz. peygamber ile ak­raba
olduklarını araştıracağız. Hz. Peygamber’in şeceresi şöyledir.

Hz. Muhammed Rasûlullah (a.s.) bin Abdullah bin Abdulmuttalib
bin Hâşim bin Abdi Menaf bin Kusayy bin Kılâb bin Mürre bin Kâ’b bin Lueyy bin
Ğâlib bin Fihr bin Mâlik bin Nadr bin Kinâne bin Huzeyme bin Müdrike bin Elye’s[12]
bin Mudar bin Nizar bin Ma’ad bin Adnan.

Şu şeceredeki her kuşağın büyüğünden çıkan ve böylece Hz.
Pey­gamber ile akrabalıkları doğan kabilelerin adları şunlardır:

Adnan’dan, oğlu Akk’ın, Yemen’e gidip yerleşen evlâtları. Bunlar
Hz. Ebu Musa Eş’arî’nin ait olduğu kabilesiyle evlilik ilişkileri kurmuşlardı.

Ma’ad’dan, Kudâ’a ve lyâd kabileleri

Nizâr’dan, Enmar (Has’am ve Becile) kabilesi ve Rebia’nın bütün
ka­bileleri (ki bunlar arasında Beni Bekr bin Vâil, Tağlib ve Cedile yer
alı­yorlar), Abdul Kays, Aneze ve Nemir bin Kâsit kabileleri.

Mudâr’dan, Kays’ın bütün kabileleri (Süleym, Mazin, Fezâre, Abs,
Eşca’, Mürre, Zübyan, Gatafan, Ukayl, Kuşeyr, Cüşem, Sakif, Bâhile, Be­ni Sa’d
bin Bekr ve Beni Hevâzin’in tümü vs.) Hz. Peygamber’in dadısı Halime, Beni Sa’d
bin Bekr’e bağlıydı.

Elye’s’den, Beni Temim, Beni Dabbe, Müzeyne, Hüzâ’a, Eslem, Ukl
ve Teym kabileleri.

Müdrike’den, Hüzeyl kabilesi, Hz. Abdullah bin Mes’ud işte bu
kabi­leye mensuptu.

Huzeyme’den, Beni Esed, Kare, Beni el-Hûn’un tümü.

Kinâne’den, Beni Abd-i Menaf (ki bunlar arasında Beni Bekr ve
Beni Damre de yer alıyor), Beni Melkân veya Milkân ve Beni Hudâl vs. Beni Firaş
ile Beni Fukaym de Kinâne’nin evlâtlarındandı. Hz. Ebû Zer’in kabi­lesi Gıfar,
Beni Melkân’a mensuptu.

21.2.1. Kureyş

Ulema ve tarihçilerin bir grubu, En-Nadr bin Kinâne’nin
lakabının Kureyş olduğuna inanıyor. Ama bazı diğer ulema ve tetkikçiler,
Kureyş’in En-Nadr’ın torunu ve Mâlik bin Nadr’ın oğlu Fihr’in lakâbı olduğunu
belir­tiyorlar. Bu âlimlere göre ancak Fihr’in evlâtları Kureyş’li
sayılabilirler[13].

Şimdi Hz. Peygamber (a.s.)’in şeceresine tekrar dönelim ve bu
defa hangi kuşakta Kureyş’in hangi ailesiyle akrabalığı olduğuna bir göz
ata­lım:

Fihr’den, Beni Muharib ve Beni el-Hâris aileleri çıktı. Hz. Ebû
Ubey­de bin El-Cerrah, Beni Haris’in bir koluna mensuptu.

Ğâlib bin Fihr’den, Beni Teym’ul Edrem ailesi doğdu.

Lueyy bin Ğâlib’den, Beni Amir kabilesi başladı. Bu kabilenin
dalın­dan Hz. Fatma bint-i Zâide doğmuştu ki, Ümmü’l-Mü’minin Hz. Hatice
(r.a.)’nin annesiydi. Aynı kabilenin bir başka koluna Süheyl bin Amr bağ­lıydı.
Bu zât küfür ve dalâlet üzerinde iken Hudeybiye Antlaşmasının ha­zırlanma işini
yapmış ve oğlu Ebu Cendel’e zulüm ve işkence yapmıştı. Fakat Mekke’nin fethinden
sonra müslüman oldu ve Hz. Peygamber (a.s.)’in ölümünden sonra Mekke’de irtidâd
ve bid’at yayılmaya başlayınca buna şiddetle karşı koydu. Aynı ailenin bir başka
dalından Ümmü’l-Mü’minin Hz. Sevde (r.a.) doğmuştu.

Kâ’b[14]
bin Lueyy’den, Beni Adiyy, Beni Cuman ve Beni Şehm aile­leri başladı. Hz. Ömer,
Adiyy ailesine mensuptu. Hz. Osman bin Ma’zun, Beni Cumah’dandı ve Hz. Amr bin
As ise Beni Şehm ailesinin bir fer­diydi.

Mürre bin Ka’b’dan Beni Teym ve Beni Mahzûm aileleri başladı.
Hz. Ebu Bekr Sıddîk Beni Teym’dendi. Hz. Talha da aynı aileye mensuptu.
Ümmü’l-Mü’minin Hz. Ümmü Seleme ve ilk kocasının kabilesi Beni Mahzûm’du ve aynı
kabileden Ebu Cehl doğmuştu. Hz. Ömer’in annesi Hanteme binli Hişâm da aynı
sülâledendi ve bu akrabalık yüzünden Ebu Cehl, İbn Hişâm’ın dayısı olurdu.
Hazreti Peygamber (a.s.)’in vaaz ve tel­kinlerinin ilk yıllarında, evi bir
tebliğ merkezi olarak kullanılan Hz. Er­kam da Mahzûm’luydu. Aynı kabilenin bir
kolunda Hz. Halid bin Velid doğdu. Rasûlullah (a.s.)’ın öz babaannesi Fatma
bint-i Amr da Mahzûm sülalesine bağlıydı. Hz. Peygamber’in (a.s.) babası ve
amcaları Ebû Tâlib bu hâtûndan doğmuşlardı.

Kilâb bin Mürre’den Beni Zühre doğdu. Rasûlullah (a.s.)’ın
annesi Amine, Hz. Sa’d bin Ebi Vakkâs ve Hz. Abdurrahman bin Avf Beni Zühre’ye
bağlıydılar. Hz. Hamza’nın annesi Hâle binti Uheyb de aynı aileden gelip Hz.
Amine’nin amca kızıydı.

Kusayy bin Kılâb’dan Beni Abdü’1-Uzza, Beni Abdü’d-Dâr ve Beni
Abd bin Kusayy (veya Abd Kusayy) aileleri doğdu. Ümmü’l-Mü’minin Hz. Hatice, Hz.
Zübeyr bin el-Avvam, Varaka bin Nevfel ve Hz. Hakîm bin Hizam (Hz. Hatice’nin
yeğeni) hepsi Abdü’1-Uzza sülâlesinden geli­yorlardı. Hazreti Peygamber
(a.s.)’in anneannesi Berre, Abdü’d-dâr ailesi­ne bağlıydı ve aynı ailenin bir
kolundan Hz. Mus’ab bin Umeyr de geli­yordu.

Abdi Menaf bin Kusayy’dan Beni Abdul-Müttalib, Beni Abdi Şems ve
Beni Nevfel çıktılar. Ümeyye hanedanının hepsi Şems’in evlât­larıydılar. Aynı
kabilenin bir kolundan meşhur İslâm düşmanı Ukbe bin Ebi Muayt da doğmuştu.
Bunun ikinci kolundan Ümmi Cemil (Ebu Le­heb’in karısı Hammâlet’ul-Hatab) Ebu
Süfyân ve kızı Ümmü’l-mü’minin Hz. Ümmü Habibe geliyorlardı. Üçüncü kolundan Hz.
Osman bin Affan geliyordu. Dördüncü kola Mervan’ın babası Hakem bağlıydı. Abdi
Şems sülalesinin diğer meşhur İslam düşmanları Utbe ile Şeybe idiler. Utbe’nin
kızı Hind (Ebu Süfyan’ın karısı) ve oğlu Hz. Huzeyfe idiler. Beni Nev-fel’in
ileri gelen kişileri arasında Hz. Cübeyr bin Mut’im yer alıyordu. Be­ni Muttalib
ise, Hz. Peygamber (a.s.)’in doğuşundan önce de, kederde kı­vançta Beni
Hâşim’den yardımlarını esirgememiş bir aile idi. Hz. Muham­med (a.s.), peygamber
olunca da bu aile Beni Hâşim ile birlikle Rasûlullah’ı ve müslümanları korumak
ve desteklemek için elinden gelen çabayı harcadı. Muttalib’e yakışıklılığı
yüzünden “kamer” (ay parçası) denilirdi.

Hâşim bin Abdi Menaf tan Beni Hâşim’in tümü doğdu. Hâşim’in bir
karısı Beni Kudâ’a’dandı. Nadle bin Hâşim ve Şifâ binti Hâşim bunun ba­tınından
doğdular. Hâşim’in ikinci karısı Mâzin’den Halide binti Hâşim ve Da’ife binti
Hâşim dünyaya geldiler. Üçüncü karısı Hüzâ’adan Esed bin Hâşim dünyaya geldi.
Dördüncü karısı Hind binti Amr bin Sa’lebe Hazrecliydi ki Hayye adlı bir kız ve
Ebû Sayfi adlı bir erkek çocuk dünyaya gelirdi. Beşinci eşi Medine’nin Hazrec
kabilesine bağlı Beni Neccar ailesi­nin kızı olan Selmâ binti Amr idi.
Abdulmuttalib ile kız kardeşi Rukayye’nin anneleri işte bu hanımdı. Böylece,
Hazreti Peygamber efendimizin akrabalığı önceden Medinelilere kadar uzanmıştı.

Abdulmuttalib’den, Abdulmuttalib ailesinin hepsi meydana geldi.
Abdulmuttalib’in bir zevcesi Fatma binti Amr bin Âiz, Beni Mahzûm’dan geliyordu.
Bu hâtûndan Hz. Muhammed (a.s.)’in babası Abdullah, iki am­cası Ebu Tâlib ve
Zübeyr ile beş teyzesi Berre, Ümmül Hakim-ul Beyda, Âtike, Umeyme ve Ervâ
doğdular. Hz. Ebû Seleme ile Ebû Sebre, Berre’nin çocuklarıydılar. Ümmül Hakîm
ul-Beydâ, Hz. Osman (r.a.)’ın anne-annesiydi. Umeyme, Hz. Abdullah bin Cahş ve
Ümmül Mü’minin Hz. Zeyneb’in annesiydi. Âtike’nin oğulları ise Zübeyr bin Ebî
Ümeyye ve Abdullah bin Ebî Ümeyye idiler. Hz. Abdulmuttalib’in ikinci eşi Hâle
bint-i Uheyb, Beni Zühre’den geliyordu ve Hz. Peygamber (a.s.)’in annesi
Amine’nin amca kızıydı. Bu hatundan Hz. Peygamber (a.s.)’in üç amcası, Hz.
Hamza, Mukavvim ve Hacl doğdular. Hz. Peygamber (a.s.)’in teyzesi Safiyye de
aynı hanımdan doğmuştu, ki oğlu Hz. Zübeyr bin el-Avvam’dı. Hz. Zübeyr’in babası
Avvam bin Huveylid, Hz. Hatice’nin kardeşiydi. Abdulmuttalib’in üçüncü eşi
Nüteyle bint-i Cenâb, Benî En-Nemr bin Kâsıt’tan geliyordu. Bu hatundan Hz.
Abbâs ve Dırar doğdular. Dördüncü eşi Semra binti Cündüb, Benî Bekr bin
Hcvâzin’e bağlıydı, ki kendisinden Hâris bin Abdulmuttalib doğdu. Bir başka
karısı Lübünâ bint-i Hâcire idi ki, Benî Hüzâ’a’ya bağlı idi ve ondan Ebû Leheb
doğdu.

Rasûlullah (a.s.)’ın bu şeceresi ve Arabistan’ın birçok
kabilesiyle ya­kın akrabalığını gösteren yukarıdaki tabloya baktığımızda şu
noktalar der­hal gözümüze çarpar.

Dünya’nın hiçbir peygamberi ve hiçbir din kurucusu veya
liderinin şeceresi ve geçmişi böylesine derinliğine araştırılıp muhafaza
edilmemiş­tir. Hz. Peygamber (a.s.)’in şeceresi ve ailesi hakkında son derece
dikkat ve titizlikle toplanan bunca geniş, muteber ve güvenilir bilgilerle, onun
özü, ırkı, ailesi, çevresi ve akrabaları bütün çıplaklığıyla karşımıza çıkı­yor.
Yani Hz. Peygamber (a.s.) geçmişi en iyi bilinen ve didik didik edi­len tarihi
ve dini bir şahsiyet olarak ortaya çıkıyor.

İkincisi, Hazreti Peygamber (a.s.)’den başka bir dinî veya
dünyevi li­derin köklerinin kendi millet ve toplumunda bu kadar derinliğine
indiğine dair bu kadar etraflıca bilgi edinmek mümkün değildir. Görüldüğü gibi,
Arap’lar için Hz. Muhammed (a.s.)’in adı, sanı ve sülâlesi bilinmeyen bir şey
değildi. Aksine, ülkenin bir ucundan öbür ucuna kadar yayılmış olan yüzlerce
kabile ve gruplar Hz. Peygamber (a.s.)’in hangi aileye mensup olduğunu ve bu
aile ile kendilerinin ne gibi akrabalıklarım olduğunu çok iyi biliyorlardı.

Üçüncüsü, Mekke ve etrafında oturmakta olan, Kureyş kabilesine
bağlı ne kadar aile varsa onlarla Hz. Muhammed (a.s.)’in bir akrabalığı vardı.
Nitekim, Buhârî’den Hz. Abdullah bin Abbas’ın şu sözlerine rastla­nıyor:

“Kureyş’in her ailesiyle Hz. Peygamber (a.s.)’in şöyle veya
böyle ak­rabalığı vardı.”

21.2.1.1.
Kureyşlilerin Mekke’de Toplanarak Kâ’be’nin İdaresini Ele Almaları

Daha önce işaret ettiğimiz gibi, Cürhüm kabilesi Mekke’ye hâkim
ol­duktan sonra İsmail oğulları Arabistan’ın çeşitli bölgelerine dağılmışlardı.
Aynı durum, Benî Hüzâ’a’nm bir kolu olan Ğubşânlıların Kâbe’nin idare­sini
ellerinde bulundurdukları sırada da devam etti. İsmail oğullarının diğer kolları
gibi, Kureyşliler de Beni Kinâne’nin yerleşim bölgelerine dağılmış durumda
idiler ve çok az bölümü Mekke’de oturuyordu. Tahminen M.S. 400’de[15]
Kusayy bin Kilâb bu duruma son verdi ve bundan böyle Ku­reyşliler gerek Mekke’ye
gerekse Beytullah’a hâkim oldular.

Bu olay şöyle özetlenebilir. Kusayy’ın babası Kilâb bin Mürre
öldük­ten sonra annesi Fatma binti Sa’d ki, Ezd’i Şenev’e kabilesine bağlıydı.
Benî Kudâa’nın bir ferdi olan Rabia bin Harâm ile evlenip Suriye’ye gitti ve
orada ikinci kocasından Rizâh bin Rabîa isminde bir erkek çocuk do­ğurdu. Kusayy
genç bir delikanlı olunca Beni Kudâ’a’nın bir ferdiyle kav­ga ettiği sırada o
şahıs kendisine şöyle bir lâf attı: “Sen bizde yetişip bize kafa tutuyorsun. Sen
burada ne arıyorsun, git kendi adamlarına”. Bunun üzerine Kusayy, annesine “ben
kimim?” diye sordu. Annesi de kendisinin Kitab’ın oğlu ve Kureyş kabilesinin bir
ferdi olduğunu söyledi. Ayrıca, Kureyşlilerin Beyt-ul Haram’ın yanında ve Mekke
şehrinin çevresinde oturduklarını açıkladı. Kusayy bunun üzerine kendi
adamlarına gitmeye karar verdi. Nitekim, hac mevsiminde Benî Kudâ’a’nın
kâfilesiyle birlikte Mekke’ye vardı ve oraya önceden yerleşmiş olan ve Kitab’ın
vefatına ka­dar genç yaşta olan öz kardeşi Zühre’ye misafir oldu. Zühre, o
sırada Mekke hâkimi ve Kâ’be’nin idaresinin Kusayy’a geçişiyle ilgili
rivayetler­de bazı ihtilâflar vardır. Bir rivayete Huleyl, ölümünden sonra
yerine Kusayy’ın geçeceğini vasiyet etmişti. Başka bir rivayete göre, Hulcyl’in
mü­tevellisi olan Hüleyl bin Hubşiyye Hüzal’ın kızı Hübba’yı kardeşi Kusayy için
istedi. Huleyl, Kusayy’ın asaleti ve etkileyici şahsiyetini görüp bu tek­lifi
memnuniyetle kabul etti. Bundan sonra, Mekke’nin hakimiyeti ve Kâ’be’nin
ölümünden sonra Kusayy herkesten çok kendisinin Mekke’nin hakimiyetine ve
Kâ’be’nin idaresine lâyık olduğunu iddia etti ve Beni Hüzâ’a ile Beni bekr bu
iddiasını kabul etmeyince Kusayy yardımına üvey kardeşi Rizâh ve Benî Kinâne ile
Kudâ’a’yı çağırdı. Kusayy ayrıca Mek­ke’nin etrafındaki Kureyşlileri de bir
bayrak altında toplayarak düşmanla­rıyla mücadele etti ve savaşarak Beni Hüzâ’a
ile Beni Bekr’i Mekke’den kovdu. Daha sonra taraflar, aralarında çıkan ihtilâf
ile ilgili karar vermek üzere Ya’mur bin Avfı (ki kendisi Beni Abd-i Menat bin
Kinane’dendi) hakem seçtiler. Ya’mur, Kusayy’ın ve ailesinin kesinlikle İsmail
oğulların­dan oldukları için Kâ’be’nin idaresini Hûzâ’a’lılardan daha çok hak
ettiklerine karar verdi ve herkes bu kararı kabul etti.

Kusayy, Hüzâ’a ile olan kavgasını hallettikten sonra Beni
El-Ğavs bin Mürr’ün işini bitirmeye çalıştı. Sûfe olarak bilinen Benî El-Ğavs,
Cürhüm ve Huzâ’alıların zamanından beri hac mevsiminde Arafat ve Mina’da sa­hip
oldukları bazı imtiyazlar yüzünden keyfi hareket ederlerdi. Hac fariza­sı edâ
edilirken her konuda öncelik bunlara tanınırdı ve bunların izin ver­mediği
yerlere diğer hacı adayları gidemiyorlardı. Kusayy, Beni El-Ğays bin Mürr’ün bu
keyfi hareket ve imtiyazlarını ortadan kaldırmak amacıyla hac sırasında
kendileriyle silahlı çarpışmaya girişti ve onları yenerek sa­hip oldukları
mevkiye son verdi. (Tafsilât için Bk: İbn Hişâm).

Böylece, Kusayy hem Mekke’nin hem de Kâ’be’nin yönetimini ele
geçirdikten sonra Kureyş olarak bilinen Fihr’in bütün evlâtlarını Arabis­tan’ın
muhtelif bölgelerinden getirterek Mekke’ye yerleştirdi. Kusayy bü­tün Mekke
şehrini Kureyşliler arasında taksim etti ve her mahallesine bi­rer aileyi iskân
etti[16].
Bu sebepten dolayıdır ki, Kureyşliler kendisine “Mücemmi”‘ (Toplayan kişi)
lakabını verdiler. Nitekim Huzâfe bin Gânim Adevî adlı bir şair’in bir beyti
şöyledir:

“Senin baban Toplayan (Mücemmi’) Kusayy idi Allah O’nun
vasıtasıyla Fihr’in kabilelerini topladı.”

21.2.1.2. Mekke’nin
Yönetimi ve Hac İle İlgili Çalışmalar

Kusayy’ın bu değerli hizmet ve çalışmaları sebebiyle bütün
Kureyş kabileleri kendisini reis ve lider olarak kabul ettiler. Kusayy her
konuda Kureyşliler ile Arap’ların lideri, imamı ve akıl hocası oldu. Genç bir
kıza etek giydirme merasimi yapıldığı zaman Kusayy’ın evi seçilirdi. Bir nikâh
kıyıldığı zaman Kusayy’ın evinden daha iyi bir yer yoktu. Önemli bir me­seleyi
konuşmak için yine Kusayy’ın evi bir karargâh olarak seçilirdi. Bir kabile ile
savaşa gidilmeden önce de bütün kabile ve aile reisleri yine Ku­sayy’ın evinde
toplanırlardı. Bu sebeple, Kusayy’ın evine “Dâr ün Nedve” denir ve bir kapısı
Kâ’be’ye açılırdı. Savaş sırasında Kusayy’ın evlâtlarından biri bayraktar
olurdu. Bayraktarın adı Arapçada “el-Livâ” idi. hac ile ilgili bütün vazifeler
ve çalışmaları yine Kusayy yapardı. Bu hizmetlerden biri, hacılara su içirmek,
diğeri de yemek yedirmekti. Ye­mek, içmek ile ilgili masrafların karşılanması
için bütün Kureyş aileleri para toplayıp Kusayy veya O’nun temsilcisine
verirlerdi. Hac devam ettiği sürece kendi yeme ve içme meselelerini halledemeyen
hacıların masrafla­rı bu paradan karşılanırdı. Kusayy ve evlâtları Kâ’be’nin
anahtarını da kendilerinde bulundururlardı. Kâ’be’nin kapısını açıp kapama
görevini on­lardan başkası yapamazdı.

Kusayy yaşadığı sürece Mekke’nin bütün yönetimini kendi elinde
bu­lundururdu. Ölüme yaklaştığı zaman, oğlu Abd-i Menâfin ününün bütün
Arabistan’a yayıldığını ve herkesin onun kişiliği ve kabiliyetinden sözet­meye
başladığını görünce Mekke’nin yönetimini ve Hac ile ilgili bütün hizmet ve
vazifeleri ikinci oğlu Abd-üd-Dâr’a devreni. Kusayy’ın vefatın­dan sonra bir
müddet Mekke ve Kâ’be’nin idaresiyle ilgili kararma saygı gösterildi, fakai daha
sonra evlâtları idareye ortak olmak için birbirine gir­diler. Kureyşlilerin çoğu
iki kampa bölündü. Bir kısmı Benî Abd-üd Dâr’ın diğer bir kısmı da Beni Abd-i
Menâfin yanında yer aldı.[17]Bir
ça­tışmanın çıkması an meselesi idi. Fakat son anda anlaşmaya varıldı ve
Kureyşliler bir iç savaştan kurtuldular. Varılan anlaşmaya göre Beni Abd-üd
Dâr’a üç görev verildi. Kâbe’nin anahtarını bulundurmak, savaşa bay­raktarlık
yapmak ve Abd-üd Dâr’ın evini toplantı ve müzakere yeri olarak kullanmak. Beni
Abd-i Menâfa ise hac mevsiminde hacıların yemek içmek gibi ihtiyaçlarını
karşılamak vazifesi verildi. Beni Abd-i Menaf ara­larında müzakere ve istişare
yaptıktan sonra kendilerine verilen her iki va­zifeyi Hâşim’e devrettiler.[18]

21.2.1.3. Hâşim

Hâşim’in asıl ismi Amr idi. Hâşim ise lakâbı idi. Bu lakabın
verilme­sinin sebebi şu idi: Mekke’de bir defasında şiddetli bir kuraklık ve
kıtlık başgösterdi. Hâşim, ailesi ve yakınlarının açlığını gidermek üzere
Suri­ye’den hububat getirtip ekmekler yaptırdı ve birçok deveyi kesip etli
ye­mek pişirtti. Bu yemeğe ekmek parça ve kırıntılarını karıştırarak adamlara
dağıttı. “Heşm” Arapçada kırmak ve ezmek anlamına gelir. Amr ekmekleri
parçalayıp kırıntılarını yemeğe karıştırdığı için kendisine “Hâşim” lakâbı
verildi. Hacılara yedirme, içirme görevi kendisine verildikten sonra Hâşim, Hac
mevsimi yaklaştığı zaman Kureyşlileri toplayarak şunları söylemeyi âdet
edinmişti. “Bu İnsanlar Allah’ın evini ziyarete gelmişler­dir. Bunlar Allah’ın
misafiridirler. En çok dikkat edilmesi ve ağırlanması gereken kişiler tabii ki
Allah’ın misafirleridir. Cenâb-ı Allah size bazı im­tiyazlar tanımış ve size
şerefli bir görev vermiştir. Allah sizi öyle koru­muştur ki, bir komşu bunu
yapamaz. Bu sebeple, çok uzak yerlerden, za­yıflamış ve halsiz olmuş dişi
develerin sırtında yorgun, perişan ve tozlarla dolu bir şekilde gelen O’nun
misafir ve ziyaretçilerini ağırlamak konusun­da hiçbir şey esirgemeyin. Bu
zavallı insanların elbiseleri kirlenmiş, saç­ları kirlenmiş ve erzakları
bitmiştir. Onun için onlara yemek verin, su içi­rin.” Bu çağrı üzerine Kureyş’in
bütün kabile ve ailelerinden para ve yiye­cek gönderilir ve bunlara en büyük
payı Hâşim katardı. Daha sonra, zem­zem kuyusu Cürhümlüler tarafından
kapatıldığı için Mekke’nin diğer ku­yularından su toplanır ve hacılara
dağıtılırdı. Yemekler pişirilir ve ekmek parçaları ete katılırdı. Ekmek süte de
karıştırılır ve lapa haline getirilirdi. Hacılara hurma ve bazı diğer yiyecekler
de verilirdi. Hacılar Mina’dan dö­nünceye kadar bu şekilde ağırlanırlardı. Bu
sebeplerden dolayı, Hâşim bü­tün Arap kabilelerinin sevgilisi haline geldi.

21.2.1.4.
Kureyşlilerin Ticaretle Uğraşması ve Refahları

Kureyş sûresinde, Allah’ın bir rahmeti ve inayeti olarak yaz ve
kış mevsiminde yapılan seyahat olarak belirtilen Kureyşlilerin ticaretini ilk
önce başlatan Hâşim’di. Arap’ların dünya ticaretine katılma fikri ilk önce
Hâşim’in kafasında doğmuştu. Hâşim üç kardeşi Abd-i Şems, Muttalib ve Nevfel’i
toplayarak Doğu ülkeleri ile Suriye ve Mısır arasında Arabistan üzerinden
yapılan ticarete katılma yollarını aradı. Hâşim ayrıca iç piyasa­nın
ihtiyaçlarına göre iç ticarete önem vermeye çalıştı ve uluslararası tica­ret
yolundan geçecek olan ticaret kafilelerinin Arap’ların ihtiyaç duyduk­ları
malları satma geleneğini de başlattı. Böylece Arabistan’ın iç kısımla­rından ve
Mekke’den birçok tüccar halkın ihtiyaç duyduğu malları da sat­maya başladılar. O
sıralarda İran’da işbaşında bulunan Sasanî hanedanı beynelmilel ticarete
tamamıyla hâkimdi. İranlıların ellerinde bulundur­dukları ana ticaret yolu Doğu
ülkelerinden başlayarak kuzey bölge ve Basra Körfezinden geçiyor ve Roma ve
Bizans İmparatorluklarına kadar uzanıyordu. Bu ticaret, özellikle Arabistan’ın
güneyinde Kızıldeniz kıyıla­rı boyunca zenginlik, refah ve saadet yollarını
açmıştı.

Arabistan’ın diğer ticari kafilelerine nisbetle Kureyşliler her
tarafta saygıyla karşılanıyor ve ilgi görüyorlardı. Bunun sebebi, Kâ’be’ye ve
hacı­lara hizmet etmeleriydi. Bilindiği gibi, Hac mevsiminde Kureyşliler
hacıların yeme, içme ve kalmaları için cömertçe hareket ediyor ve rahat
etme­leri için ellerinden gelen çabayı harcıyorlardı. Kâ’be’yi mütevellileri
olma­ları bakımından da ayrı bir saygı ve itibar kazanmışlardı. Bu bakımdan
Arabistan ahalisi kendilerine oldukça minnettar ve şükran borçluydular ve
ticaret kafileleri nereden geçerse geçsin kendilerine her türlü kolaylık
gös­termeye amade oluyorlardı. Arap tüccarları arasında sadece Kureyşliler
korkusuzca ve kaygısızca yolculuk edebiliyorlardı. Yolda kendilerine sal­dırı
yapılacağından veya soyulacaklarından korkmuyorlardı. Kureyşliler­den,
geçtikleri yollarda diğer kafilelere oranla çok az miktarda vergi veya gümrük
alınırdı. Hâşim bütün bu faktörleri göz önünde bulundurarak tica­ret işine el
atmaya karar verdi ve buna üç kardeşini de ortak yaptı. Hâşim plânını
gerçekleştirmek amacıyla adım adım ilerledi. Ticari konularda Hâşim Suriye’nin
Gassanlı hâkiminden, Abd-i Şems Habeş kralından, Muttalib Yemenli emirlerden ve
Nevfel Irak ve İran yöneticilerinden bir takım imtiyazlar elde etmeyi
başardılar.[19]
Bu şekilde, Kureyş’in ticareti kısa bir zamanda bir hayli gelişti ve dört
kardeşe “tüccarlar” lakâbı veril­di. Ayrıca, çevredeki kabile ve komşu ülkeler
ile kurdukları iyi ilişkiler sebebiyle de kendilerine “Eshâb-ul İylâf” ünvanı da
verildi. Bu deyimin lügat manası “sevgi yaratanlar”dır, ama ıstılah olarak
yollardan geçerken dostane münasebetler sayesinde ticaret kafilelerinin barış ve
huzur içinde geçmelerini temin etmişlerdi.

Ticaret yüzünden Kureyşliler Suriye, Mısır, İran, Irak, Yemen,
Habe­şistan ve diğer ülkelerle ticari, ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkiler
kur­ma fırsatını buldular. Kureyşliler ve dolayısıyla Araplar, çeşitli ülkelerin
kültür ve medeniyetini kendi gözleriyle görme ve bilme imkânına sahip oldular.
Tabii ki bu temaslar sayesinde akıl, kültür ve zekâ ile tecrübe se­viyesi
bakımından Kureyşliler diğer bütün Arap’ları geçtiler. Servet ve re­fah
bakımından da üstün hale geldiler. Mekke de Arabistan’ın en mühim ticaret ve
kültür merkezi durumuna geldi. Kureyşlilerin beynelmilel mü­nasebetleri
sırasında kültür alanında elde ettikleri önemli bir kazanç da Irak’dan ilerde
Kur’ân-ı Kerim için kullanılacak Arapça yazısını öğrenme­leri oldu. Kureyşliler
arasında okuma yazma bilenlerin oranı diğer kabile­lere nisbetle daha fazlaydı.
Bu sebepten dolayıdır ki, Hazreti Peygamber efendimiz (a.s.) “Kureyşliler,
halkın lideridirler” dedi. (Bk: Müsned-i Ah­med, Amr bin el As’ın hadisleri)
Hazreti Ali’nin rivâyet ettiği bir hadise göre de Rasûlullah (a.s.) şöyle
buyurdular. “Arapların liderliği önce Himyerlilerde idi. Daha sonra, Allahu
Teâlâ bu liderliği onlardan alıp Kureyş’lilere verdi.”

Kureyşliler maddi kalkınma ve refahın en iyi dönemini yaşarken,
Ha­beşli vali Ebrehe Mekke’ye yürüdü. Eğer Ebrehe Mekke’yi fethedip Kâ’be’yi
yıkmaya muvaffak olsaydı yalnızca Kureyşlilerin iktidar ve ikbâli değil,
Beytullah’ın dinî nüfuzu ve hürmeti de ortadan kalkmış ola­caktı. Cahiliyye
dönemi Araplarının, Kâ’be’nin Allah’ın evi olduğuna dair inançları büsbütün yok
olacaktı. Habeşlilerin Mekke’ye kadar uzanmala­rından sonra Bizanslılar da
Kureyşliler ile Arap’ların ellerinde bulunan Mekke ile Suriye arasındaki ticaret
yolunu ele geçirmeye çalışacaklardı. Neticede, Kureyşliler Kusayy bin Kitab’tan
önceki zayıf, çaresiz ve peri­şan duruma düşeceklerdi. Fakat, Cenâb-ı Allah tam
zamanında binlerce küçük kuş tarafından küçük taşlar attırmak suretiyle
Ebrehe’nin 60 bin ki­şilik ordusunu imha etti ve bu ilahî azabtan kaçmaya
çalışan Habeşlilerin cesetleriyle Mekke’den Yemen’e kadar bütün yollar doldu.
Böylece, hem Araplarda Kâ’be’nin Allah’ın evi olduğuna dair inanç daha da
güçlendi, hem de Kureyşlilerin gücü ve itibarı bütün ülkede yükselmiş oldu. Bu
bü­yük ve ibret verici olaydan sonra bütün Arap’lar Kureyşlilerin Allah’ın
ko­ruması altında olduğuna inandılar. Bundan sonra Kureyşlilerin ticari
kafi­leleri daha bir serbesti içinde ülkede dolaşmaya ve zenginlik ile bolluk
içinde yaşamaya
başladılar.                                                                                                                                                                                 
                                                                                                              

21.2.1.5.
Abdulmuttalib bin Hâşim

Hâşim ticari yolculuklarda ilgili Suriye’ye giderken ekseriya
Medi­ne’de kalırdı. Medine’deki Hazrec kabilesinin bir kadınıyla daha önce
ev­lenmişti. Bu kadından iki çocuk doğdu; biri Hayye (kız) ve diğeri Ebû Sayfî
(erkek). İşte bu yolculuklarından biri sırasında Hâşim yine Medi­ne’de idi.
Orada yine Hazrec kabilesine bağlı Beni Neccar ailesinin genç ve güzel kızı
Selmâ binti Amr bin Zeyd’i, pazar yerinde yüksek bir yere oturup kendisi için
satılacak ve alınacak mallara işaret ederken gördü. Hâşim bu kızın gerek
büyüleyici güzelliği, gerekse asaleti ve zekâsına hayran kaldı ve onunla
evlenmek istedi. Ama, bu kızın evlenmek için bir şartı vardı, o da şu. Kendisi
evlendikten sonra tamamıyla özgür olacaktı ve kocasının huy ve alışkanlıklarını
beğenmediği takdirde ondan ayrıla­caktı. Hâşim bu şartı kabul etti. Düğün
Medine’de yapıldı ve aynı şehirde bu kızdan Hz. Muhammed Mustafa (a.s.)’nın
dedesi Abdulmuttalib yakla­şık M.S. 495’dc dünyaya geldi. Hâşim bu ticari
yolculuktan sağ döneme­di ve Gazze’ye vardığında hastalanarak öldü. Böylece
Abdulmuttalib gençlik çağına kadar Medine’de annesinin yanında kaldı. Hâşim
ölme­den önce kardeşi Muttalib’in Kâ’be’nin mütevellisi olacağını ve hacılara
yemek verme ve su içirme hizmeti yapacağını vasiyet etmişti. Ayrıca, Muttalib’i
kendi ailesinin ve emlâkinin vekili de tâyin etmişti. Bu tarihten itibaren Hâşim
ve Muttalib aileleri birbirlerine ayrılmayacak şekilde yak­laştılar. Buna karşı,
aralarında Ümeyye ailesinin de bulunduğu Abd-i Şems ile Nevfel aileleri
birbirleriyle ittifaka girdiler ve sonuna kadar böy­le kaldılar. Rasûlullah
(a.s.)’ın peygamberlik döneminde diğer Kureyşli kabilelerin Hz. Peygamber (a.s.)
ve bir avuç müslümana karşı sosyal boy­kot uygulamaya başladıkları zaman en çok
eziyeti Beni Hâşim ile Benî Muttalib çekmişlerdi. Beni Nevfel ile Beni Abd-i
Şems ise muhtelif kampta idiler.

Asıl adı Şeybe olan ve kendi meziyetleri yüzünden “Şeybetül
Hamd” olarak tanınan Abdulmuttalib Medine’de çocukluk çağını yaşarken bir
defasında Hassan bin Sabit’in babası olan Sâbit bin Münzir Mekke’ye gitti ve
daha önceden iyi arkadaş olduğu Muttalib ile görüştü. Görüşme sıra­sında
Muttalib’e, “sen yeğenini görürsen çok sevineceksin. Zira kendisi çok yakışıklı
ve etkileyici bir gençtir” dedi. Bunun üzerine Müttalib’de ye­ğenini görme
arzusu uyandı. Mekke’den Medine’ye gitti ve Abdulmuttalib’i deveye bindirip eve
getirdi. Kureyşliler bir delikanlıyı Muttalib ile görünce, “bu Abdulmuttalib
(Muttalib’in uşağı)dır” dediler. Muttalib adamlara kızdı, delikanlının,
kardeşinin oğlu olduğunu, adının Şeybe ol­duğunu ve bu itibarla “Abdulmuttalib”
diye çağrılmasını istedi. Ne var ki, “Abdulmuttalib” ismi o kadar yaygınlaştı
ki, asıl adı unutulmuş oldu. Bundan kısa bir süre Muttalib ticari yolculuğu
sırasında Yemen’e gitti ve orada öldü. Ölümünden sonra Abdulmuttalib halefi oldu
ve hacılara hac mevsiminde yemek verme ve su içirme görevine devam etti. İbn
Sa’d, Abdulmuttalib’i şöyle tarif ediyor: “Abdulmuttalib Kureyşlilerin en
yakışıklı­sı, en cüsselisi, en güçlü, en ciddisi, en kibarı, en cömertiydi ve
erkeklerin bütün ayıp ve kötülüklerinden uzaktı.” İbn Hişâm kendisi hakkında
şunla­rı yazıyor: “Abdulmuttalib kendi halkı arasında öylesine yüksek mevkiye ve
şerefe yükseldi ki atalarından kimse O’nun yerine erişemedi. Halkı O’nu seviyor
ve takdir ediyordu.” İbn Kesîr’in yazdıkları ise şunlardır: “Abdulmuttalib de
her sene Ramazan ayında Hira mağarasına gidip ibadet eder ve ay boyunca fakir
fukaraya yemek ve içecek dağıtırdı.”

Taberî, İbn Kesir ve Belâzuri’nin beyan ettiklerine göre
Abdulmuttalib’in amcası Nevfel, Hâşim’in bıraktığı mirasdan bir bölümünü
gaspetmişti. Abdulmuttalib bu yüzden Nevfel’i Kureyş kabilesinin büyükleri
nezdinde şikayet etmişti. Fakat büyükler amca ile yeğen arasındaki dava­ya
karışmaktan kaçındılar. Bunun üzerine Abdulmuttalib derdini annesi­nin
akrabalarına anlattı ve Medine’den Beni Adiyy bin Neccâr’ı yardımına çağırdı. Bu
çağrıya uyan Abdulmuttalib’in dayısı Ebu Said bin Ades 80 kişiyle Mekke’ye geldi
ve zor kullanarak Nevfel’i yeğeninin hakkını geri vermeye mecbur etti. Bundan
sonra Benî Nevfel de Benî Hâşim’e küserek Beni Abd-i Şems ile birleşti ve Hz.
Muhammed (a.s.)’in peygamberliğine kadar Beni Hâşim’in muhalifleriyle beraber
kaldı. Abdulmuttalib, Beni Nevfel’in muhalif kampa gittiğini gördükten sonra
Hüza’a’nın ileri gelen­leri ile temasa geçti ve onlarla bir dostluk ve işbirliği
anlaşması imzalandı. Bu anlaşma Ka’be’de hazırlandı ve imzalandı ve taraflar
buna bağlı kal­mak için and içtiler, İbn Sa’d ile Belâzuri’nin ifadesi bundan
biraz değişik­tir. Bu yazarlara göre anlaşma Benî Hüzâ’a’nın isteği üzerine
hazırlanmıştı ve buna Beni Abdulmuttalib ve Benî Hâşim aileleri katılmıştı. Benî
Abd-i Şems ile Nevfel bu anlaşmanın kapsamına girmediler. Aynı yazarlara gö­re
anlaşma Dar-ün Nedve’de hazırlandı ve Kâ’be’ye asıldı. Abdulmuttalib bu
anlaşmaya göre evlâtlarından girdikleri taahhüde sadık kalmalarını iste­mişti.
Bu anlaşmanın etkisinden dolayıdır ki, Hudeybiye Anlaşması uya­rınca çeşitli
Arap kabilelerinin istedikleri tarafa katılmakta serbest olduk­ları belirlenince
Beni Hüzâ’a, Hz. Muhammed Rasûlullah (a.s.)’ın safını seçti.

21.2.1.6.
Abdulmuttalib ‘in Zemzem Çeşmesini Tekrar Açması

Zemzem çeşmesini tekrar akıtma şerefi de Abdulmuttalib’e aittir.
Bi­lindiği gibi, Cürhüm kabilesi zemzemi taş, toprakla doldurup kapatmıştı. Öyle
ki zemzemin izi bile kaybolmuştu. Muhammed bin İshâk’ın, Hazreti Ali’ye
dayanarak anlattığına göre Abdulmuttalib’e rüyasında zemzemin yeri gösterildi ve
Onun bu mukaddes kuyuyu tekrar açması istendi. O sı­ralarda Abdulmuttalib’in
sadece tek oğlu, Hâris vardı. Abdulmuttalib oğ­lunu yanına alarak kazma ve
kürekle gösterilen yeri kazmaya başladı. Ku­yudan su fışkırınca Abdulmuttalib
sevinç içinde çığlık attı. Çığlığı duyan Kureyşliler O’nun etrafında toplandılar
ve “ya Abdulmuttalib, bu bizim atamız Hz. İsmail’in çeşmesidir ve bundan biz de
seninle ortağız” dediler. Fakat O, “hayır bu çeşme sizin değildir. Bunun
beşareti (müjdesi) sadece bana verilmiştir ve bu benimdir” diye karşılık verdi.
Ancak Kureyşliler kolay kolay pes edecek değillerdi ve kavga etmeye başladılar.
Nihayet, kavga ile ilgili karar vermek üzere bir hâkeme başvurulmasında
anlaşıldı. Kureyşliler hakem olarak beni Sâ’d bin Hüzeym’e mensup olan
Kâhine’nin ismini teklif ettiler ve bu teklif Abdulmuttalib tarafından kabul
edildi. ^: Kâhine, Suriye’nin yukarı kesiminde oturuyordu. Taraflar,
yani Abdulmuttalib ve birkaç arkadaşıyla Kureyş kabilesinin bazı ileri gelenleri
ve özellikle Beni Ümeyye’nin bazı temsilcileri böylece Suriye’ye hareket
elti­ler. Yolda çorak bir yere gelindi. Burada Abdulmuttalib ve arkadaşlarının
içme suyu bitti ve susuzluktan öleceklerini sandılar. Yoldaşları olan
Ku­reyşlilerden su istediler. Fakat Kureyşliler, “burada hiçbir yerde su
yok­tur, eğer biz kendi suyumuzu size verirsek biz de sizin gibi susuzluktan
ölebiliriz” gerekçesiyle bu isteği reddettiler. Bundan sonra Abdulmuttalib
arkadaşlarına, “daha elimizi, ayağımızı kıpırdatabiliyoruz. Gelin hep bera­ber
birer çukur kazalım ve kim ölürse o kendi çukurunda gömülsün” diye tavsiyede
bulundu. Bunun üzerine bütün arkadaşlar kendileri için birer çu­kur kazdılar ve
ölümlerini beklemeye başladılar. Ancak kısa bir süre son­ra, Abdulmuttalib ölümü
böyle çaresizlik içinde beklemenin iyi bir davranış olmayacağını belirterek
arkadaşlarına, son bir gayretle etrafta su ara­malarını öğütledi. Bunun üzerine,
hepsi ayağa kalktılar. Abdulmuttalib de devesini kaldırdı, ama tam o sırada
devenin ayak bastığı yerden bir su çeşmesi beliriverdi. Abdulmuttalib hemen bir
çığlık attı, arkadaşları da yerlerinden fırladılar ve doyasıya su içtiler ve su
tulumlarını doldurdu­lar. Abdulmuttalib daha sonra diğer Kureyşlileri de yanına
çağırdı, ken­dilerine Allah’ın su ihsan ettiğini söyleyerek, su içmelerini ve
kovalarıyla tulumlarını doldurmalarını istedi. Kureyşliler, Abdulmuttalib’in bu
jes­tini çok beğendiler ve kendisine hitap ederek şöyle dediler. “Ey
Abdulmuttalib, davamızla ilgili olarak Cenab-ı Allah kararını senden yana
ver­miştir. Rabbimize yemin ederek söylüyoruz, artık zemzem konusunda se­ninle
kavga etmeyeceğiz. Bu uçsuz bucaksız çorak toprakta sana su ihsan eden Tanrı
sana zemzemi de vermiştir elbette. Artık Suriye’ye gitmeye gerek yok. Sen huzur
ve emniyet içinde zemzem kuyusunun başına döne­bilirsin. Bu suretle, hem
Abdulmuttalib hem Kureyşliler Mekke’ye dön­düler.

Abdulmuttalib’in hacılara su içirme vazifesine, zemzem suyunu
ik­ram etme işi de dahil oldu ve bunları kendisi sonuna kadar yerine getirdi.
Bundan sonra bu vazife Ebû Tâlib’e geçti. Ancak Ebû Tâlib eli açık bir in­sandı
ve maddi imkânlarının dışında hacılara su, şerbet ve süt vermeye başlayınca
birkaç defa kardeşi Abbas’tan borç almak zorunda kaldı ve bu borçları ödeyemez
duruma geldi. Nihayet, Hz. Abbas, borçlarını ödeye­mediği takdirde su içirme
vazifesinin kendisine verilmesini şart koştu. Ni­tekim, sonuç aynı oldu ve Hz.
Abbas hacılara su içirme görevini devraldı. Bu devir-teslim Cahiliyye’de
olmuştu. İslâmiyet’in doğuşundan sonra da devam etti.

21.2.1.7. Abdullah
bin Abdulmuttalib

Muhammed bin İshâk’ın anlattıklarına göre zemzemin kazılması
sı­rasında Abdulmuttalib, oğlu Hâris ile birlikte, Kureyşlilerin yanında sayı­ca
azınlıkta kalmıştı. O zaman Allah’tan kendisine yardım edecek 10 er­kek çocuk
ihsan etmesini istemişti. Abdulmuttalib bu çocuklardan bir ta­nesini Allah için
kurban edeceğine and içmişti. Cenâb-ı Allah duasını ka­bul etti ve ona 10 erkek
çocuk verdi. Bunlar bülûğ çağma gelince Abdulmuttalib kendilerini toplayarak
kendilerine adağından ve andından söz etti. Çocuklar babasının andını yerine
getirmesini istediler. Bundan sonra Abdulmuttalib çocuklarıyla birlikte fal
açmak amacıyla Kâ’be’deki Hubel heykeline gitti. Abdulmuttalib falına bakarken
10 oğlundan hangisini kurban etmesi gerektiğini öğrenmek istedi.[20]
Fal’da Abdulmuttalib’in en ya­kışıklı ve en sevdiği oğlu Abdullah’ın adı geçti.[21]
Abdulmuttalib hiç çe­kinmeden ve duraklamadan Abdullah’ın elinden tutarak kurban
etmek üzere İsâf ve Nâile’nin putlarına doğru yürüdü. Abdulmuttalib’in öbür
elinde de bıçak vardı. Kureyşliler bu vaziyeti görünce yerlerinden fırlaya­rak
Abdulmuttalib’e: “Ya kardeşim, ne yapıyorsun? Böyle şey olur mu? Kendi öz
evlâdını kurban ediyorsun. Böyle yaparsan, gün aşırı bir kişi evlâdını kurban
etmeye başlayacak, bunun haddi hesabı olmayacak. Gel, akıllı bir kişiye veya
falcıya gidelim, bu meselenin hallini ondan öğrene­lim” dediler. Abdulmuttalib
Kureyşlilerin bu yalvarmalarına kulak verdi ve istenen nitelikte akıllı bir kişi
aramaya razı oldu. Hep beraber, böyle vasıfları haiz ihtiyar bir kadının[22]
Hayber’de bulunduğunu öğrendiler ve oraya gittiler. Görüştükleri kadın bir
falcıydı. O’na durumu anlattılar. Fal­cı kadın, “sizde bir insanın diyeti
(bedeli) nedir?” diye sordu. Kureyş’liler ve Abdulmuttalib, “deve” diye cevap
verdiler. Kadın, “o halde gidin ve Abdullah mı yoksa 10 deve mi kurban edilsin
diye fala baktırın, eğer fal­da çocuğun kurban edilmesi gerektiği belli olursa
develerin sayısını iki misline çıkarın ve tekrar fala baktırın. Fal develer
lehinde çıkana kadar develerin sayısını arttırmaya devam edin. Bu demektir ki,
çocuğun değeri o develer kadardır” dedi. Falcı kadının tavsiyesi üzerine
Kureyşliler ve Abdulmuttalib Mekke’ye geldiler ve fala baktırmaya başladılar.
10, 20, 30’dan başlayarak 90 deveye kadar fal hep Abdullah için çıktı. Sıra 100
deveye gelince fal develer lehine çıktı.[23]
Kureyşliler, “Allah’ın rızası bel­li olmuştur. Artık oğlun Abdullah yerine
develeri kurban edebilirsin.” dediler. Fakat Abdulmuttalib tatmin olmadı ve üç
defa fal çıkartmak istedi­ğini söyledi. Nitekim öyle yapıldı. Üç defa zar atıldı
ve her defasında fal develer için çıktı. Nihayet Abdulmuttalib 100 deve kesti ve
herkese etleri­ni dağıttı.

Böylece, İbrahim sülâlesinden bir kişi daha, Mekke’ye ilk defa
gelip yerleştiklerinde yaptıkları kurbanı tekrarlamış oldu. Gerçi nitelik ve
an­lam bakımından bu iki kurban vak’ası birbirinden farklıdır. Fakat Allah’ın
kudreti ve hikmeti bambaşkadır. Önce bu sülâlenin kurban edilmesi emro­lunan bir
ferdi Arabistan’da İslam dinini yaymakla görevlendirilmişti ve daha sonra aynı
aileden kurban edilmesi istenen kişinin oğluna, yani Hz. Muhammed (a.s.)’e de
aynı dini bütün insanlara tanıtma ve yayma vazifesi verildi. İlk kurbanın
fidyesi bir manda idi, ikinci kurbanın fidyesi de 100 deve.

21.2.1.8. Abdullah’ın
Evliliği

Abdullah 25 yaşında iken babası onu, Zühre bin Kılâb kabilesinin
rei­si Hub bin Abd-i Menâfin kızı Âmine ile evlendirdi. Âmine kendi kabile­sinin
en iyi ve en temiz kızlarından biriydi. Evlendikten birkaç ay sonra Âmine hamile
iken Abdullah bir ticaret kafilesiyle Filistin’in Gazze şehri­ne gitti. Oradan
dönüşte Medine’ye gelince hastalandı. Arkadaşlarına Mekke’ye gitmelerini söyledi
ve kendisi babaannesinin yanında kaldı. Aradan bir ay geçtikten sonra öldü ve
Dar-ün Nâbigat-ul Câ’di’de gömül­dü. Abdullah’ın arkadaşları Mekke’ye gidip
Abdulmuttalib’e oğlunun has­talığını anlatınca, kendisi derhal büyük oğlu
Haris’i Medine’ye durumu öğrenmeye gönderdi. Ama o zamana kadar Abdullah vefat
etmişti.

Abdullah ve Abdulmuttalib hakkındaki bu bilgiler gerçeklere
uygun­dur ve hemen hemen bütün güvenilir kaynaklar tarafından doğrulanabilir.
Bazı zayıf kaynaklarda Abdullah’ın, Hz. Muhammed (a.s.)’in 28 aylık, ba­zısında
7 aylık ve yine bazılarında iki aylık iken vefat ettiği yazılmışsa da bunlara
güven olmaz. Doğru olan, Hz. Muhammed (a.s.)’in henüz doğma­mışken babasının
ölmüş olmasıdır. Kur’ân-ı Kerîm’de bir yerde bu gerçe­ğe işaret etmiştir:

“Ey Peygamber,
Biz seni öksüz iken bulmadık mı ve sana barınak vermedik mi?” (Duhâ; 6)