İSLÂMİYETİN ALENEN TEBLİĞİ

Yirmi Yedinci Bölüm: İSLÂMİYETİN ALENEN TEBLİĞİ

27.1. İSLÂMİYET’İN ALENEN TEBLİĞİ

27.1.1. İslâmiyet’in İlk Açık Tebliği

27.1.2. Ailesinin En Yakın Fertlerini İslam’a Davet Etmesi

27.1.3. Kureyş Kabilelerinin Tümünü İslâm’a Davet Etmesi

27.1.4. Ebu Leheb’in Tavrı

27.1.4.1. Kur’an-ı Kerim’de Ebu Leheb’in Adının Anılarak Kınanmasının Sebebi

27.1.4.2. Ebu Leheb’in, Gelinleri Olan Rasûlullah’ın Kızlarının Boşanmalarını
Sağlaması

27.1.4.3. Hz. Muhammed (a.s.)’in Oğlunun Vefatı Üzerine Ebu Leheb’in Memnun
Olması

27.1.4.4. Ebu Leheb’in İslâmî Daveti Engellemesi

27.1.4.5. Şi’bi Ebi Tâlib Muhasarasında Ebu Leheb’in Davranışı

27.1.4.6. Ebu Leheb’in Muhalefeti Müslümanlara Neye Mal Oluyordu?

27.1.4.7. Ebu Leheb’in Karısının Tutumu

27.1.4.8. Ebu Leheb’in Sonu

27.1.5. Açıkça Tebliğ

27.1.6. Hz. Peygamber (a.s.)’in İtibarı ve Ahlâki Ağırlığı

27.1.7. Ebu Cehl’in Şaşkın ve Çaresiz Kalışıyla İlgili Bir Olay

27.1.8. Ebu Cehl’in Başına Gelen İkinci Olay

27.1.9. Ebu Cehl’in Başına Gelen Üçüncü Olay

27.1.10. Muhalifler Hz. Muhammed (a.s.)’in Haklılığına İnanıyorlardı

27.1.11. Hz. Peygamber (a.s.) İle İlgili Kureyş’in Tutumu

Yirmi Yedinci Bölüm: İSLÂMİYETİN ALENEN
TEBLİĞİ

27.1. İSLÂMİYET’İN ALENEN TEBLİĞİ

Geçen ilk bölümde de Rasûlullah (a.s.)’ın üç yıl süren gizli
tebliğden sonra alenen tebliğe başlayınca, Kureyş ve diğer Arapların niçin
şiddetli tepki gösterdikleri ayrıntılı biçimde anlatılmıştır. Bu bölümlerde
Kureyş ve Arapların ilk şaşkınlık ve telaş devresini geçirdikten sonra, Hz.
Pey­gamber (a.s.)’e ve müslümanlara nasıl muhalefet ve düşmanlık ettikleri
et­raflıca ifade edilmiştir. Bu bölümlerde ayrıca, İslâmi davetin ne büyük
meziyet taşıdığı ve ne gibi delil ve ahlâk silahlan sayesinde Cahiliyye’nin
bütün hile ve tertipleri, baskı ve zulümleri, eziyet ve işkenceleri boşa
çı­karıldı ve müslümanlar yollarına devam ettiler. Biz bu bölümde, dördüncü
bölümde bıraktığımız kronolojik olaylara tekrar dönüyoruz.

27.1.1.
İslâmiyet’in İlk Açık Tebliği

Hazreti Peygamber (a.s.)’in, ilk aleni tebliği Beytullah’ta
yaptığı anla­şılıyor. Gerçi tarihçiler ile siyer alimleri bu hususta kesin bir
tesbitte bu­lunmamışlardır. Fakat, Kur’an-ı Kerim’de Alak sûresinin ilk beş
ayetinden sonra 6’dan 19. ayetlerine kadar, birden bire anlatılan bir olay ve
bazı ha­dis kitaplarında bu hususta yapılan açıklamalar konuyu iyice
aydınlatmak­tadır. Verilen bilgiye göre bir kişi, Allah’ın bir kulunu namaz
kılmaktan alıkoymak istedi ve bu hususta çeşitli tehditler savurdu. Hadislere
göre namaz kılan kişi, Rasûlullah (a.s.)’tı ve kendisine müdahalede bulunan
ki­şi Ebû Cehil’di. Bu olayı inceleyecek olursak, Rasûl-i Ekrem İslâmiyet’in
açık tebliğini, Beytullah’da namaz kılmak suretiyle başlattı. O zamana ka­dar
müslümanlar gizli gizli namaz kılıyorlardı ve Beytullah’a (Harem’e) gelmeleri
şöyle dursun, herhangi bir yerde bile alenen namaz kılmaya cesaret
edemiyorlardı. Sadece bir defasında Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas ve bazı diğer
müslümanlar Mekke’nin yakınlarındaki tenha tepelerden birinde na­maz kılarken
kâfirler tarafından görülmüş ve iş tartışma ve kavgaya kadar varmıştı. Bu olayı
biz daha önce nakletmiştik. Fakat artık Cenab-ı Allah, İslâmiyet’in açıkça
ilânını istiyordu ve ilâhi emre uyan Rasûlullah (a.s.) hiç çekinmeden ve
korkmadan Harem’e gidip namazını kıldı; ki buna baş­ka kimse kolay kolay cesaret
edemezdi.

Hz. Peygamber (a.s.)’in bu jestiyle Kureyşliler ve diğer Araplar
ilk defa, Hz. Muhammed (a.s.)’in dininin kendi dinlerinden farklı olduğunu
anlamış oldular. Bu olay tabii ki, herkesin hayretini uyandırmıştı; ama Ebu
Cehil’in cehaletini herkesten çok karşılaşmıştı. Dolayısıyla, kendisi Hz.
Peygamber (a.s.)’e derhal müdahalede bulundu ve tehditler savurmaya başladı. Hz.
Ebû Hureyre (r.a.)’nin rivâyetine göre Ebû Cehil, Kureyşlile­re, “Muhammed
(a.s.)’in yüzünü yere değdirdiğini gördünüz mü?” diye sordu. Orada hazır
bulunanlar “evet” diye cevap verdiler. Bunun üzerine Ebû Cehil şöyle dedi: “Lât
ve Uzza ya yemin ederim, eğer Muhammed’in böyle namaz kıldığını görürsem boynuna
ayağımı koyacağım ve yüzünü yere sürteceğim.” Sonra Ebû Cehil Rasûlullah
(a.s.)’ı namaz kılarken gör­dü ve boynuna ayağını koymak için ortaya atıldı.
Fakat orada hazır bulu­nanlar Ebu Cehil’in birden bire geriye çekilerek yüzünü
bir şeyden koru­maya çalıştığını gördüler. Kendisine ne olduğu sorulduğu zaman
dedi ki: “Benim ve O’nun (Muhammed, -a.s.-) arasında ateşle dolu bir hendek
var­dı, orada korkunç bir şey daha vardı ve bazı tüyler vardı.” Rasûlullah
(a.s.) buyurdular, “eğer Ebû Cehil bana daha fazla yaklaşsaydı melekler onu
paramparça ederlerdi.” (Ahmed, Müslim, Nesâî, İbn-i Cerir, İbn Ebi Hatim, İbn’ul-Münzir,
İbn-i Merdûye, Ebû Naim, İsfahani ve Beyhakî).

İbn Abbas (r.a.)’ın rivâyeti ise şöyledir: Ebû Cehil dedi ki,
“eğer Mu­hammed (a.s.)’i Kâ’be’nin etrafında namaz kılarken görürsem boynunu
ayağımın altına alırım.” Hz. Nebi-i Ekrem (a.s.)’e Ebu Cehil’in dedikleri
iletilince buyurdular ki: “Eğer kendisi böyle yaparsa melekler gelip onu
yakalayacaklardır.” (Buhârî, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerir Abdurrezzak Abd bin Hamid,
İbn’ul-Münzir ve İbn Merdûye).

İbn Abbas (r.a.)’ın bir başka rivâyetine göre Rasûlullah (a.s.)
Makam-ı İbrahim’de namaz kılıyordu. Ebu Cehil oradan geçerken, “Ey Muham­med
(a.s.) ben sana bunu yapmayı yasaklamadım mı?” diye bir çıkışta bu­lundu ve bazı
tehditler savurdu. Buna cevap olarak Rasûlullah (a.s.) ken­disine sert çıkıştı
ve sözlerini şiddetle reddetti. Ebu Cehil dedi ki, “ey Mu­hammed (a.s.), sen
neye güvenerek bana kafa tutuyorsun. Allah için bu vadide en çok taraftar
benimdir.” (Ahmed, Tirmizî, Nesâî, İbn Cerir, İbn Ebi Şeybe, İbn’ul-Münzir,
Taberânî, İbn Merdûye).

Bu hadiseden sonra da Kureyşliler gruplar halinde toplanarak Hz.
Muhammed (a.s.)’in Harem’de namaz kılmasını önlemeye çalıştılar, fakat
başaramadılar. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurulmuştur:

“Allah’ın kulu O’na ibadet için kalktığı zaman nerdeyse cinler
etra­fında üst üste yığılıyorlardı.” (Cin; 19)

Müfessirler burada da “Allah’ın kulu” tabirinden Hz. Peygamber
(a.s.)’in kastedildiğinde ittifak etmişlerdir. Bu ayetten ayrıca, Ebu Cehil ve
diğer kâfirlerin şiddetli muhalefet ve tehditlerine rağmen Rasûlullah (a.s.)’ın
alenen namaz kılmayı bırakmadığı da anlaşılıyor.

27.1.2. Ailesinin
En Yakın Fertlerini İslam’a Davet Etmesi

Bundan sonra Rasûlullah (a.s.), Cenab-ı Allah’ın “önce en yakın
akra­banı korkut.” (Şuara; 214) emrine uyarak Beni Abdülmuttalip Beni Hâşim,
Beni Muttalib ve Beni Abd-i Menaf tan en yakın akrabalarını evi­ne davet etti ve
kendilerine İslâm’ın emirlerini açıkladı. Belazuri ve İbn Esir’in ifadelerine
göre bu davete 45 kişi katıldı. Fakat Rasûlullah (a.s.) meramını anlatmadan Ebû
Leheb kendisini şöyle uyardı: “Bak ey Mu­hammed, senin amca ve amcazadelerin
burada toplanmış bulunuyorlar. Bunlara ne söylemek istersen söyle, ama sakın
dinlerinden dönmelerini is­teme. Ailenin bütün Araplarla savaşacak güce sahip
olmadığını bilmeli­sin. Senin elini tutma ve seni durdurma hakkına en çok aile
efradı sahiptir. Sen yaptığın işe devam edersen, Kureyşliler diğer Arapların da
yardımıyla sana çullanmadan önce ailenin seni durdurması daha kolaydır. Ben,
senin kadar, kendi ailesi ve sülâlesi için âfet ve belâ getiren başka kimseyi
gör­medim.” Böylece, İslâmi tebliğ için Rasûlullah (a.s.)’ın yakın
akrabalarıy­la yaptığı ilk toplantı başlan bozulmuş oldu. İkinci gün Rasûlullah
(a.s.) akrabalarını tekrar eve çağırdı ve onları İslâm’a davet etti. Toplantıda
Ebu Tâlib şöyle konuştu: “Ben şahsen Abdulmuttalib’in dinini terk etmek
iste­miyorum. Fakat sana ne emir buyrulmuşsa onu yerine getir. Bu hususta bütün
desteğim ve himayem senden yanadır.” Ebû Leheb; “vallahi, bu çok berbâd bir
şeydir, başkaları ona dur demeden sen onun elini tutuver (dur­dur)” dedi. Fakat
Ebû Tâlib diretti: “Hayır, biz yaşadığımız sürece onu (Muhammed -a.s.-‘i)
koruyacağız.” Bu olay, Belazuri ve İbn Esir tarafından, tanınmış ve güvenilir
bir râvi olan Hz. Ca’fer bin Abdullah bin Ebi’l-Hakem’e dayanılarak
naklolunmuştur. (Bk. “Ensâb’ul-Eşrâf: Belazuri), c.I, s. 118-119, “Tarih’ul
Kâmil, İbn Esir, eli, s. 40-41).

Muteber hadislerde, Hz. Muhammed (a.s.)’in bu toplantıda yaptığı
konuşma kaydedilmiş ve kendisinin şöyle dediği naklolunmuştur: “ey
Abdulmuttalib’in evlâtları, ey Abbas, ey Rasûlullah’ın teyzesi Safiye, ey
Mu­hammed’in kızı Fatma, kendinizi Cehennem ateşinden kurtarın, zira ben sizi
Allah’ın cezasından kurtarmaya kabil değilim. Fakat malım ve mül­küm ne
istiyorsanız sizindir.” Görüldüğü gibi, bu konuşmasıyla Rasûlullah (a.s.) kendi
akrabalarını sadece İslâmiyet’e davet etmiyordu, ayrıca Al­lah’ın dinini, her
türlü akrabalık ilişkilerinden üstün, her türlü maddi ve şahsi çıkarlardan uzak
ve her türlü dünyevi hesaplardan arınmış olduğunu da vurguluyordu. Bu dinde Hz.
Peygamber (a.s.) dahil en yakın akrabaları için herhangi bir imtiyaz söz konusu
değildi. İman etmeyenin akıbeti hak­kında Hz. Peygamber (a.s.) bile teminat
veremezdi. Herkes kendi iman ve ameline göre ölçülecek, Hz. Peygamber (a.s.) ile
yakınlık derecesine hiç bakılmayacaktı. imansızlık, dinsizlik ve sapıklığın
cezası herkese eşit şe­kilde uygulanacaktı. Başkalarının sorguya çekilip
cezalandırılması söz ko­nusuyken peygamberin aile ve yakınlarının kurtulması
diye bir şey yoktu. Hz. Peygamber (a.s .) işte bu noktaya parmak basmak için,
konuşmasında öz kızı Hz. Fatma (r.a.)’nın adını da anmıştı, halbuki o sıralarda
onun yaşı iki-iki buçuktan fazla değildi. O kadar küçük yaşta kendisi için günah
veya sevap söz konusu değildi. Fakat konuşmanın gayesi, bir nebi ile ailesinin
dinde herhangi bir imtiyaza sahip olmadıklarını vurgulamaktı. Bir şey kö­tü ve
zararlıysa, herkes için tehlikeli ve zararlıdır. Bir nebiye düşen, bu tehlikeli
şeyden önce kendisini, daha sonra da akraba ve yakınlarını kur­tarmasıdır. Bir
nebi, önce kendisi iman edip doğru yolu takip etmeli ve kendi aile ve
yakınlarını yola getirmeye çalışmalıdır. Böylece herkes teb­liğ ve telkinin
herkese açık ve eşit olduğunu görme fırsatını bulmalıdır.

27.1.3. Kureyş
Kabilelerinin Tümünü İslâm’a Davet Etmesi

Hz. Peygamber (a.s.) alenen tebliğin üçüncü aşamasında
Kureyşlile­rin tümünü İslam’a davet etti. Rasûlullah (a.s.) bir gün sabah Safa
dağının en yüksek tepesine çıkarak avazı çıktığı kadar, “vah sabahın tehlikesi,
ey Kureyşliler, ey Beni Ka’b bin Lüeyy, ey Beni Mürre, ey Kusayy oğulları, ey
Beni Abd-i Menaf, ey Beni Abd-i Şems, ey Beni Hâşim ve ey Abdulmuttalib
oğulları…” diye bağırmaya başladı. Hz. Peygamber (a.s.) Kureyş kabilesinin
hemen hemen bütün kabile ve ailelerinin adını kullandı. Arabistan’da bir gelenek
vardı: Sabahın erken saatlerinde bir tehlike sezildiği veya belirdiği zaman bir
kişi dağa veya yüksek bir yere çıkıp herkesi ça­ğırmaya başlardı. Bağırışları
duyan herkes etrafında toplanır ve durumu öğrenirdi. Adet üzere Rasûlullah
(a.s.)’in sesini duyan herkes Safa dağına koştu; gelmeyenler için de ulaklar
yollandı ki oraya gelsinler. Herkes top­landıktan sonra Hz. Peygamber (a.s.)
şunları söyledi: “Ey ahali, bu dağın arkasında size saldırmak üzere beklemekte
olan büyük bir ordu var de­sem, sözlerime inanır mısınız?” Herkes, “evet, bizim
bildiğimiz kadarıyla sen yalan söylemezsin” dedi. Bunun üzerine, Rasûlullah
(a.s.) şunları bu­yurdu. “O halde ben sizi, Allah’ın büyük azabı gelmeden önce
uyarmak is­tiyorum. Siz O’nun azabından canlarınızı kurtarmaya çalışın. Allah
katın­da ben size yardımcı olamam. Kıyamette ancak Allah’tan korkanlar benim
akrabam olacaklardır. Başkaları iyi amel ile gelirken, sizin dünyanın vebalini
taşıyarak gelmeniz doğru olmayacaktır. Siz o zaman, “ya Mu­hammed” diye
yalvaracaksınız, ama ben çaresizlik içinde sizden yüzümü çevireceğim. Fakat
dünyada sizinle kan bağım vardır ve burada size her türlü merhamet ve şefkati
göstereceğim. (Benzeri hadisler, Buhârî, Müs­lim, Müsned-i Ahmed, Tirmizî, Nesâî
ve Tefsir-i İbn Cerir’de Hz. Ayşe, Hz. Ebu Hureyre, Hz. Abdullah bin Abbas, Hz.
Züheyr bin Amr ve Hz. Kabisa bin Muharık tarafından naklolunmuştur).

Hz. İbn Abbas’ın çeşitli kaynaklara dayanarak naklettiği ve
çeşitli ha­dis kitaplarında yer alan rivayet şöyledir: Rasûlullah (a.s.)’a
alenen tebliğ yapma ve en yakın akrabalarını “korkutma” emri geldikten sonra
kendisi bir gün şafak sökerken Safa dağına çıkıp şöyle seslendi: “Aman Sabah’ın
âfeti”. Arabistan’da, bu şekildeki bir uyarı, sabahın ilk ışıklarıyla düşma­nın
kendi kabilesine saldırmak üzere, olduğunu gören bir kişi tarafından yapılırdı.
Rasûlullah (a.s.)’ın seslenişini duyanlar birbirlerine sordular, “acaba kim
sesleniyor?” diye. Bunun Hz. Muhammed (a.s.)’in sesi olduğu söylenince, bütün
Kureyşliler Safa dağına koştular. Kendileri gelmeyenler de vekillerini
gönderdiler. Herkes toplandıktan sonra Rasûlullah (a.s.) Ku­reyş’in bütün
ailelerini tek tek isimleriyle çağırdı ve “ey Beni Hâşim, ey Beni Abdulmuttalib,
ey Beni Fihr ve ey Beni Falan, filan”. Sonra kendile­rine şu soruyu yöneltti:
“Ben size desem ki, bu dağın arkasında size sal­dırma hazırlığında olan bir ordu
var, benim sözlerime inanır mısınız?” Toplananlar dedi ki: “Evet, biz senin
hiçbir zaman yalan söylediğini gör­medik.” Bunun üzerine Rasûlullah (a.s.) şu
sözleri söyledi: “O halde, ben sizi ikaz ediyorum. Size büyük bir azab
gelecektir.” Bunun üzerine başka kimse ağzını açmadan Ebu Leheb ortaya atıldı ve
şöyle dedi: “Allah belânı versin, bizi bunun için mi buraya topladın?” Bir
hadiste Ebu Le­heb’in, eline taş alıp Hz. Peygamber (a.s.)’e atmak istediği
ifade edilmiştir. (Müsned-i Ahmed, Buhârî, Müslim, Tirmizî, İbn-i Cerir vs.)

İbn Sa’d’ın, İbn Abbas’tan naklen kaydettiği hadisin sözleri
şöyledir: Rasûlullah (a.s.) Safa dağından Kureyşlilere hitaben yaptığı konuşmada
şunları söyledi: “Cenabı Allah, benim en yakın akrabalarımı uyarmamı
is­temiştir. Siz Kureyşliler de benim akrabalarımsınız. Siz, Lâilahe illallah’ı
kabul etmediğiniz sürece Ahiret’te Allah tarafından size bir şey verileceği­ne
veya herhangi bir pay düşeceğine dair bir söz veremem. Fakat Lâilahe ilallah’ı
kabul ettiğiniz takdirde Rabbiniz katında sizin için şahadette bu­lunacağım ve
bu kelime-i şehâdet sayesinde Araplar size tabi ve Acemler (Arap olmayanlar) de
sizin köleniz olacaklardır.” Bunun üzerine Ebu Le­heb bağırdı: “Allah kahretsin,
bunun için mi bizi buraya topladın?”

27.1.4. Ebu Leheb[1]‘in
Tavrı

Ebu Leheb, Hazreti Peygamber (a.s.)’in müslümanların ve İslâm’ın
en büyük düşmanlarından biriydi. Ebu Leheb, İslâmi Hareket başlar başla­maz
Rasûlullah (a.s.)’a ve müslümanlara şiddetle muhalefet etmeye başla­dı ve
ömrünün sonuna kadar bu tutumunu sürdürdü. Gerçi Beni Hâşim’den bir kişi daha, (Ebu
Süfyan bin el-Haris bin Abdulmuttalib) Rasûlullah (a.s.)’a muhalefet etmeye
başlamıştı. Fakat, onun muhalefeti o kadar şid­detli değildi. İkincisi kendisi
daha İslâmiyeti kabul edip gerçek bir mü’min oluverdi. Ebu Süfyan 20 yıla kadar
Hz. Peygamber (a.s.) ve Ashab-ı Kiram’ı hicveden şiirler yazmıştı. Fakat Mekke
fethinden önce ço­cuklarıyla birlikte Ebva mevkiinde Rasûlullah (a.s.)’ın yanına
gelip biat etti[2].
Ne var ki Ebû Leheb’in durumu bambaşka idi. Bu küstah kişi sadece insanlık dışı
hareketlerde bulunmadı. Arabistan’ın tanınmış ahlâk kurallarını da çiğneyerek
Rasûl-i Ekrem (a.s.) ve arkadaşlarına karşı en âdi, en alçakça muhalefette
bulundu. Halbuki onun Hazreti Peygamber (a.s.) ile kan bağı vardı ve yakın bir
akrabasıydı. Ebû Leheb’in muhalefet ve düşmanlığı diğer Araplara nisbetle
İslâm’a ve müslümanlara daha çok en­gel ve zorluklar çıkardı.

Bundan dolayıdır ki, Arabistan’da o sırada yüzlerce ve binlerce
İslâm düşmanı bulunurken sadece Ebu Leheb’in adı Kur’an-ı Kerim’de anılarak ağır
bir dille kınandı. Halbuki Mekke’de ve Hicretten sonra Medine’de de pek çok
İslâm düşmanı vardı ve onlar da düşmanlığın en kötü örneklerini vermekten geri
kalmadılar. Şimdi, neden sadece bu şahsın ismi Kur’an-ı Kerim’de geçmiştir? Bunu
anlayabilmemiz için o zamanki Arap toplumu­na ve bunda Ebu Leheb’in rolüne
bakmalıyız.

27.1.4.1. Kur’an-ı
Kerim’de Ebu Leheb’in Adının Anılarak Kınanmasının Sebebi

Eski çağlardan beri tüm Arabistan’da huzursuzluk, anarşi, kavga
ve savaşlar devam ettiği ve bir kişinin kendi aile, akraba ve kan kardeşlerini
korumasının dışında can, mal ve namusunun emniyeti için başka bir yol
bulunmadığı için, Arap toplumunun ahlâk kurallarında sılayı rahm (akra­balara
iyi muamelede büyük önem verilirdi. Öz akrabalara merhamet gös­termemek ve
onlara iyi muamele etmemek ise aynı derecede kötü bir ha­reket ve büyük bir ayıp
sayılırdı. Arabistan’ın işte bu gelenek ve görenek­lerinden dolayıdır ki,
Rasûlullah (a.s.), İslâmi daveti yaymaya başlayınca, Kureyş’in diğer kabile ve
reisleri kendisine şiddetle karşı çıkarken, Beni Hâşim ile Beni Muttalib (Hâşim’in
kardeşi, Muttalib’in evlatları) kendisi­ne muhalefet etmemekle kalmadı, aynı
zamanda kendisini ve davasını açıkça desteklediler. Halbuki bu ailelerden
bazıları Hz. Muhammed (a.s.)’in peygamberliğine veya davasının hak olduğuna
inanmıyorlardı. Kureyş’in diğer aile ve kabileleri de beni Hâşim ve Beni
Muttalib’in bu tu­tumunu normal karşılıyor ve Arap geleneklerine uygun
buluyorlardı. Bu sebepten dolayıdır ki muhalifler, hiçbir zaman Beni Hâşim ve
Beni Mut­talib’i, başka bir dinle ortaya çıkan adamı destekledikleri ve
atalarının di­nini terk ettikleri gerekçesiyle kınamadılar veya alaya almadılar.
Muhalif­ler, onların, kendi aile ve sülâlesinden olan bir kişiyi himaye etmekten
ge­ri kalmayacaklarını ve düşmanlarına teslim etmeyeceklerini biliyorlardı.

Cahiliyye devrinde herkesin kabul ettiği ve saygı gösterdiği bu
ahlâk kuralını, İslâm’a düşmanlıkta gözü dönmüş sadece bir kişi çiğnedi ve o da
Ebu Leheb’di. Abdulmuttalib oğlu Ebu Leheb, Rasûlullah (a.s.)’ın amcasıydı.
Rasûlullah (a.s.)’ın babası Abdullah ve Ebu Leheb aynı babanın oğluydular; fakat
anneleri başka idiler. Arabistan’da amcalara büyük hürmet gösterilirdi ve
kendileri babaların yerinde sayılırlardı. Özellikle bir yeğe­nin babası vefat
ettiği takdirde Arap geleneklerine göre amcasının onu elinden tutması
gerekiyordu. Fakat Ebu Leheb, İslâma karşı duyduğu kin ve nefret ile küfrü ve
Cahiliyye’ye olan sevgisi nedeniyle bütün bu Arap geleneklerine sırt çevirdi.

Mekke’de, Ebu Leheb, Hz. Peygamber (a.s.)’in en yakın
komşusuydu. İkisinin evini bir duvar ayırıyordu. Ayrıca, Hakem bin As (Mervan’ın
ba­bası), Ukbe bin Ebi Muayt, Adiyy bin Hamra-is-Sakafi ve İbn’ul-Esdâil Huzeli
de Rasûlullah (a.s.)’ın komşusuydular[3].
Bu adamlar, Hz. Pey­gamber (a.s.)’e evinde bile rahat nefes aldırmıyorlardı.
Rasûlullah (a.s.) namaz kılarken bazen başına keçi işkembesi atarlardı; bazen da
avlusunda yemek pişirilirken tencerelerin üstüne pislik atarlardı. Hazreti
Peygamber (a.s.) dışarıya Çıkıp, “ey Abd-i Menaf, bu ne biçim komşuluktur” diye
ses­lenirdi. Ebu Leheb’in karısı Ümmü Cemil (Ebu Süfyan’ın kardeşi) sabah Hz.
Peygamber (a.s.)’in karısı veya çocukları kalkıp dışarı çıkınca ayakla­rına
dikenler batsın diye, gece Rasûlullah (a.s.)’ın evinin kapısına dikenli çalılar
bırakmayı adet edinmişti. (Beyhâki, İbn Ebi Hâtim, İbn Cerir, İbn Asâkir,
Belazuri, İbn Hişâm).

27.1.4.2. Ebu
Leheb’in, Gelinleri Olan Rasûlullah’ın Kızlarının Boşanmalarını Sağlaması

Peygamberlikten önce Rasûlullah (a.s.)’ın iki kızı, Ebu Leheb’in
iki oğlu Utbe ve Uteybe ile evlenmişlerdi[4].
Peygamberlikten sonra Rasûlullah (a.s.) herkesi İslâma davet etmeye başlayınca
Ebu Leheb oğullarına rest çekti. “Muhammed’in kızlarını boşayıncaya kadar
sizinle görüşmeye­ceğim.” bunun üzerine ikisi de kanlarını boşadılar. Uteybe ise
cehâlet ve küstahlıkta bir adım daha ileriye giderek Rasûlullah (a.s.)’a
küfretti ve mübarek yüzüne tükürdü. Rasûlullah (a.s.), Allah’a dua etti: “Ya
Rabbi, köpeklerinden birini buna musallat et.” Bu olaydan sonra Uteybe,
baba­sıyla beraber Şam’a gitti. Yolculuk sırasında Ebu Leheb’in kafilesi vahşi
hayvanların geldiği bildirilen bir yerde geceyi geçirdi. Ebu Leheb,
kafiledekilerden oğlunu korumalarını istedi, çünkü Hz. Muhammed (a.s.)’in
bedduasından korktuğunu söyledi[5].
Bunun üzerine kafiledekiler Utey­be’nin etrafında develerini kümeleyip yattılar.
Gece ise bir aslan oraya geldi ve develerin çemberini yarıp Uteybe’ye yetişti ve
onu parçalayarak gitti.[6]
(Bu rivayetlerde biraz ihtilaf vardır. Bazı râviler, Uteybe’nin, Hz. Peygamber
(a.s.)’in kızını peygamberliğinden sonra boşadığını belirtirken, bazıları da
boşanmanın, Ebu Leheb sûresinden sonra meydana geldiğini ifade etmişlerdir. Bazı
râviler hayvan tarafından parçalanan Ebu Leheb’in oğlunun Utbe olduğunu beyan
etmişlerdir. Fakat şurası unutulmamalıdır ki Mekke’nin fethinden sonra
Rasûlullah (a.s .)’a biat eden Utbe idi. Bu bakımdan aslan tarafından parçalanan
kişi Uteybe’dir.)

27.1.4.3. Hz.
Muhammed (a.s.)’in Oğlunun Vefatı Üzerine Ebu Leheb’in Memnun Olması

Ebu Leheb öylesine kötü niyetli ve kötü huylu insandı ki, Hz.
Mu­hammed (a.s.)’in oğlu, Kasım’dan sonra ikinci oğlu Abdullah’ın ebediyete
intikali üzerine Ebu Leheb, yeğeninin acısını paylaşmak yerine sevincini
belirtti ve ölüm haberini diğer Kureyşli kabile reislerine iletmek için koş­tu.
Ebu Leheb, Kureyşli kabile reislerine, çocukların ölüm haberini “Mu­hammed’in
soyu tükendi” şeklinde duyurdu.

27.1.4.4. Ebu
Leheb’in İslâmî Daveti Engellemesi

Hz. Muhammed (a.s.), İslâmiyet’i yaymak üzere nereye gidiyorsa
Ebu Leheb de oraya giderdi ve halkı kendisi aleyhine kışkırtmaya ve söz­lerini
dinlememeleri için ikna etmeye çalışırdı. Rebi’a bin Abbâd (ya da İbad) Ed-Dili’nin[7]
ifadesine göre, kendisi delikanlıyken babasıyla bir­likte Zülmecaz çarşısına
gitti. Orada Rasûlullah (a.s.)’ın halka şöyle dedi­ğini gördü: “Ey ahali,
Allah’tan başka bir ilâh olmadığını söyleyin, o za­man felâh bulacaksınız.”
Rasûlullah (a.s.)’ın arkasında bir kişi halkı şöyle uyarıyordu: “Sakın onun
sözlerini dinlemeyin, o yalancıdır, atalarının di­ninden dönmüştür.” Kendisi bu
adamın kim olduğunu sorunca, amcası Ebu Leheb olduğunu söylediler. (Bk. Müsned-i
Ahmed, Taberânî, Beyhakî), ikinci rivayet de Hz. Rebia’nındır. Kendisi, bir
defasında, Rasûlullah (a.s.)’ın, bir kabilenin konakladığı yere giderek şöyle
dediğini duydu: “Ey İnsanlar, ben size gönderilen Allah’ın Rasûlüyüm. Size
Allah’a ibadet et­meyi ve O’na kimseyi ortak koşmamayı emrediyorum. Siz
söylediklerimi doğrulayın ve beni destekleyin ki Allah’ın beni görevlendirdiği
işi başa­rıyla bitirebileyim.” Rasûlullah (a.s.)’ın arkasından bir adam
geliyordu. Bu adam şöyle diyordu: “Ey Beni Falan…. Bu adam sizi Lât ve
Uzza’dan uzaklaştırıp bid’ate ve sapıklığa götürmek istiyor. Sözlerini hiç
dinleme­yin ve O’na itaat etmeyin.” Rebiye babasına bu adamın kim olduğunu
sor­du. Babası da bu adamın Rasûlullah (a.s.)’ın amcası Ebu Leheb olduğunu
söyledi. (Müsned-i Ahmed, Taberânî, İbn Hişâm, Taberî). Târık bin Ab­dullah
el-Muharibi’nin rivâyeti de buna benzemektedir. Kendisi, Rasûlullah (a.s.)’ın
Zülmecaz çarşısında halka yüksek sesle şunları söylediğini duydu: “Ey İnsanlar,
Lâilahe İllallah deyin, felahı bulacaksınız.” Rasûlullah (a.s.)’ın arkasından da
bir adam geliyordu. Bu adam Rasûlullah (a.s.)’a taş atıyordu; öyle ki topukları
kanla dolmuştu. Bu adam, “bu yalancıdır, bunun sözlerini dinlemeyin” diye
söyleniyordu. Etraftakiler bu adamın Rasûlullah (a.s.)’ın amcası Ebu Leheb
olduğunu söyledi. (İbn Ebi Şeybe, Ebu Ya’la, İbn Hıbbân, Hâkim, Taberânî, Nesâî
ve İbni Mace de bu olayı özetlemişlerdir).

27.1.4.5. Şi’bi Ebi
Tâlib Muhasarasında Ebu Leheb’in Davranışı

Hz. Muhammed’in peygamberliğe tayin olunmasının 7. senesinde
Kureyş’in bütün kabile ve aileleri, Beni Hâşim ile Beni el-Muttalib’e sos­yal ve
ekonomik boykot uyguladılar. Bu iki aile de Rasûlullah (a.s.)’ı hi­maye etmekten
vazgeçmediler ve Şi’bi Ebi Tâlib’te muhasara altında kal­mayı kabul ettiler. Bu
zor günlerde de Beni Hâşim ve Beni Muttalib’den, kâfirlerden yana çıkan sadece
Ebu Leheb’ti. Beni Hâşim ile Beni Mutta­lib’in sosyal ve ekonomik boykotu üç yıl
sürdü ve bu müddet içinde her iki aile de çok zor günler yaşadı ve açlıkla karşı
karşıya kaldı. Fakat Ebu Leheb kendi akrabalarına yardım etmek için parmağını
bile oynatmadı. Hatta, acılarına acı katmaya çalıştı. Nitekim Mekke’ye herhangi
bir ticaret kafilesi geldiğinde Şi’bi Ebi Tâlib’te mahsur kalanlar için bazı
kimseler yi­yecek ve diğer ihtiyaç maddelerini satın almaya çalışınca, Ebu Leheb
bunlara mani olmak isterdi. Ebu Leheb diğer yandan, gelen tüccarları
kış­kırtırdı ve fahiş fiyat talep etmelerini söylerdi. Bu adamlar dediğini
yapar­lar ve Şi’bi Ebi Tâlib’de mahsur kalanlar için yiyecek ve eşya satın almak
isteyenlerden dört-beş misli daha fazla fiyat isterlerdi. Böylece Şi’bi Ebi
Tâlib’tekilere yiyecek ve eşya almak isteyenler elleri boş dönerlerdi. Şi’bi Ebi
Tâlib’de de aileler ve minik çocuklar bir süre daha açlıkla başbaşa ka­lırlardı.
Ebu Leheb daha sonra bu tüccarlardan yiyecek ve diğer eşyalarını normal fiyatla
satın alırdı. (İbni Sa’d, İbni Hişâm).

27.1.4.6. Ebu
Leheb’in Muhalefeti Müslümanlara Neye Mal Oluyordu?

Ebu Leheb’in muhalefeti İslâmi davete hayli zor anlar yaşattı.
Hac mevsiminde Arabistan’ın çeşitli bölgelerinden Mekke’ye gelen kişi ve gruplar
ya da normal günlerde ülkenin çeşitli çarşı ve pazarlarında topla­nan İnsanlar
Ebu Leheb’in zehirli propagandasından hayli etkileniyorlardı. Hz. Muhammed
(a.s.)’in peşine amcasının takılıp herkesi aleyhinde uyar­dığını ve
kışkırttığını gören millet tereddüde kapılıyordu. Arap gelenekle­rine aykırı
olarak bir amcanın yeğenine şiddetle karşı çıkmasının mutlak bir anlamı olduğunu
ve kendisinin sebepsiz muhalefet etmeyeceğini düşü­nüyordu. Yabancılar, ailesi
ve akrabasının Hz. Peygamber (a.s.)’i daha iyi tanıdığını düşünerek İslam
davetine itibar göstermiyorlardı.

27.1.4.7. Ebu
Leheb’in Karısının Tutumu

Ebu Leheb’in karısı, -ki Ebu Leheb sûresinde kendisinden “odun
hamalı” veya dedikodu yapan kadın olarak bahsedilmiştir- Beni Ümey­ye’ye mensup
olan Ebu Süfyan’ın kardeşiydi. Asıl ismi Arvâ ve künyesi Ümm-ü Cemil’di. Bu
kadın Hz. Peygamber (a.s.)’e muhalefet ve düşman­lıkta kocasından geri kalmazdı.
Hz. Ebu Bekr’in kızı Hz. Esma (r.a.)’nın ifadesine göre Ebu Leheb sûresinin
indiğini duyan Ümm-ü Cemil, öfkeli öfkeli Rasûlullah (a.s.)’ı aramaya koyuldu.
Avuçları taşlarla doluydu. Bunları Rasûlullah (a.s.)’a atmak isliyordu ve kendi
hazırladığı hiciv şiir­lerini okuyordu. Ümm-ü Cemil, Rasûlullah (a.s.)’ı
Harem’de Hz. Ebu Bekr ile birlikte buldu. Hz. Ebu Bekr endişe içinde Rasûlullah
(a.s.)’a dedi ki: “Ya Rasûlullah, bu kadın geliyor ve ben onun size hakaret
edeceğin­den ve kötü sözler söyleyeceğinden korkuyorum.” Rasûlullah (a.s.) dedi
ki, “o beni göremeyecektir.” Gerçekten de Ümm-ü Cemil, Rasûlullah (a.s.)’ı orada
olmasına rağmen göremedi ve Hz. Ebu Bekr’e dedi ki duydu­ğuma göre senin reisin
beni hiciv etmiştir. Hz. Ebu Bekr (r.a.) dedi ki, “Bu evin Allah’ın yemin
ederim, O seni hiciv etmemiştir.”[8]
Bunun üzerine Ümm-ü Cemil oradan ayrıldı, (İbn Ebi Hatim, İbn Hişâm, Bezzâr ve
benzeri bir olayı Hz. Abdullah bin Abbas’a dayanarak nakletmiştir).

27.1.4.8. Ebu
Leheb’in Sonu

Ebu Leheb sûresinin inişi, Ebu Leheb’in karısı ve diğer
yakınlarını fe­na kızdırdı, ama bu sûrede ne denilmişse doğruydu ve bunları
kimse de­ğiştiremezdi. Sûrede “Ebu Leheb’in elleri kurusun (kırılsın)”
buyurulmuş­tu. Burada geçmiş zaman kullanılmıştı; zira Kur’an-ı Kerim bunu bir
em­rivaki olarak ortaya koyuyordu. Abu Leheb’in ellerinin kuruması veya
kı­rılmasının anlamı, gerçekten onun ellerinin kırılması değildi. Anlatılmak
istenen şey, Ebu Leheb’in bütün çabalarının boşa gitmesiydi; ki gerçekten de
böyle oldu. İslam davetinin başlamasından sonra birkaç yılda Ebu Le­heb üst üste
ağır darbeler yedi. Onun başarısızlığı gerçekten ibret vericiy­di. Bedir
gazvesinde İslam düşmanlığıyla ün yapmış olan Kureyş’in büyük simaları öldüler.
Bunlar Ebu Leheb’in ya yakın akrabaları ya da çok sevdi­ği dostlarıydılar. Bu
hezimet ve facianın haberi Mekke’ye ulaşınca Ebu Leheb öylesine üzüntüye kapıldı
ki, ancak yedi gün daha yaşayabildi ve Cehennem’e vasıl oldu. Ölümü de vebaya
benzer öldürücü kabarcık “püstül” hastalığından oldu. Bulaşıcı bir hastalık
olduğu için ailesi de onu ten­ha bir yerde ölüme terk etti. Öldükten sonra da üç
güne kadar kimse cese­dine yaklaşmadı. Bu süre içinde cesedi çürüdü ve kokmaya
başladı. Niha­yet, herkes Ebu Leheb’in çocuklarıyla alay etmeye başlayınca,
bunlar bir rivayet» göre kendileri bir çukur kazıp odun ve sopalarla cesedi buna
atı­verdiler ve üstünü toprakla örttüler. Ebu Leheb’in başarısızlığının bir
baş­ka örneği de ömrü boyunca yıkmaya ve yok etmeye çalıştığı İslâm dinini,
evlatlarının kabul etmesiydi. İlk önce kızı Dürre hicret edip Mekke’den
Medine’ye geldi ve İslâmiyeti kabul etti. Daha sonra Mekke fethi sırasın­da iki
oğlu Utbe ile Muattib (r.a.) Hz. Abbas vasıtasıyla Rasûlullah (a.s.)’ın huzuruna
çıkıp İslâmiyet’i kabul ettiler.

27.1.5. Açıkça
Tebliğ

Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) kendi ailesine ve kabilesine
Allah’ın dinini tebliğ ettikten sonra, Mekke’nin diğer aile, kabile ve
gruplarına ve bütün Arap halkına dinin esaslarını anlatmaya çalıştı. Hz.
Muhammed (a.s.) tebliğin açık bırakılmasından sonra Mekke’de kaldığı 10 sene
içinde her yerde ve her vesile ile halka Kur’an-ı Kerim’i okumaya ve onları
Al­lah’ın dinine davet etmeye devam etti. Hazreti Peygamber bu tebliğ işini
evde, çarşıda, pazarda, Beyt’ul Haram’da, özel sohbetlerde ve açık toplantılarda
aralıksız yürüttü ve karşısında hiçbir engel tanımadı, hiçbir şeyden yılmadı.
Rasûlullah (a.s.) dışardan Mekke’ye Hac, umre, seyahat veya ti­caret, her ne
sebeple olursa olsun, gelenlere de İslâm’ın öğretilerini anla­tırdı. Ukâz,
Mecenne ve Zülmecaz[9]
panayırlarına da gidip muhtelif ka­bileleri Hak dinine çağırırdı. Hac mevsiminde
herkes Mina’da toplandığı zaman da her kabilenin çadırına gidip meramını
anlatmaya çalışırdı. Kim­se müsbet bir tepki göstersin ya da göstermesin,
Rasûlullah (a.s.) tebliğ işini metanet ve ciddiyetle yapardı. Bazıları sert
tepki gösterir, kötü sözler söyler, küfreder, hatta taş da atarlardı. Ama Hz.
Peygamber (a.s.) metane­tini kaybetmeden vazifesini yapardı.

İbni Cerir Taberî kendi tarih kitabında ve İbni Esir de kendi
eserinde Kureyşlilerin Beni Hâşim ile Beni Muttalib’i sosyal ve ekonomik açıdan
boykot edip Şi’bi Ebi Tâlib’de mahsur ettikleri zorlu günlerde bile, Hz.
Peygamber (a.s.)’in tebliğ çalışmalarını sürdürdüğünü kaydetmişlerdir. Bu tebliğ
bazen gizli bazen açık oluyordu; ama gece-gündüz devam ediyordu. Kur’an-ı
Kerim’in sûre ve ayetleri bu devrede ard arda geliyor ve bunların halka
duyurulması da gerekiyordu. Hz. Peygamber (a.s.) bu ayet ve sûreleri halka
alenen duyuruyor, kâfirlerin itiraz ve ithamlarına cevap ve­riyor, onları hak
yoluna getirmeye çalışıyor ve müslümanların şüphe ve tereddütlerini gidermeye
çalışıyordu.

İbni Sa’d’ın ifadesine göre gizli davet ve tebliğ devri
bittikten sonra Mekke’de geçen 10 yılda Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) sürekli
olarak Minâ, Ukâz, Mecenne ve Zülmecaz panayırlarında her kabileye ve her
ça­dıra gidip; şu sözleri söylerdi: “Ey millet, Lailahe ilallah deyin, felahı
bu­lacaksınız ve bu Kelime-i şehâdet sayesinde Arabistan’ın hakimi olacaksı­nız.
Acemler de size tabi olacaklardır. İman ettiğiniz takdirde Cennet’de her şeye
sahip olacaksınız.” Hz. Peygamber (a.s.)’in peşinden de Ebu Le­heb gelip halkı
kışkırtınca dinleyiciler derdi ki: “Ey Muhammed (a.s.) se­ni, senin aile ve
kabilenin adamları daha iyi tanıyor ve biliyordur. Onlar sana tabi olmadılarsa,
biz sana nasıl itaat edelim?” Bu soruyu duyunca Hz. Peygamber (a.s.) sadece
şunları söylemekle yetinirdi: “Ey Allahım, sen isteseydin, bunlar böyle
olmayacaktı.”

Taberânî, Hz. Haris bin el-Hars ve Hz. Münbit el-Ezdi’ye
istinaden hemen hemen aynı ifadeleri taşıyan hadisleri kaydetmiştir. Bu
hadislerde, adı geçen sahabeler şunları anlatmışlardır: “Biz bir defasında
Rasûlullah (a.s.)’ın halkı Tevhid’e davet ettiğini ve şunları söylediğini
gördük: “Ey İnsanlar, Lâilahe illallah deyin, felahı bulacaksınız!” Bu sözleri
dinleyen halk kendisine eziyet etti. Bazıları tükürdü küfür etti ve bazıları toz
toprak attı. Nihayet öğle vakti geldi ve herkes dağıldı. Daha sonra bir kız bir
kap­ta su ve mendil ile kendisine yaklaştı. Onun boynu açıktı. Hz. peygamber
(a.s.) su içti ve abdest aldı. Daha sonra o genç kıza, “Kızım, boynunu ört”
dedi. Biz sorduğumuzda, onun Rasûlullah (a.s.)’ın kızı Hz. Zeyneb (r.a.)
olduğunu öğrendik.”

İbni Hişâm, İbni İshâk’a atfen Rasûlullah (a.s.)’ın küçük-büyük
her toplantıya ve özellikle fuar ve panayırlara gidip herkesi İslâm’a davet
et­tiğini ifade etmiştir. Aynı şekilde Hz. Peygamber (a.s.), Arabistan’ın
ne­resinden olursa olsun, Mekke’ye gelen herkese tebliğ ve telkinde bulu­nurdu.

İbni Kesir’in “el-Bidaye ven-Nihaye”de anlattığına göre Hz.
Peygam­ber (a.s.) gece gündüz, ister açık, ister kapalı olsun tebliğ, vaaz ve
telkini­ni yapardı ve kimseden korkmazdı. Özel sohbetlere ve toplantılara gider
kendilerine Allah’ın mesajını sunardı. Panayırlarda ve hac mevsiminde toplanan
cemaatlere gider ve onlara tebliğde bulunurdu. Rasûlullah (a.s.) zengin, fakir,
köle, hizmetçi, tüccar, esnaf, işçi, genç, yaşlı, kadın, erkek kısacası herkese
İslam’ın esaslarını anlatırdı.

Bu tarihi kayıtlar, Kur’an-ı Kerim’in Mekke döneminde inen
sürele­riyle doğrulanmış oluyor. Bu ayet ve sûrelerde Kureyş’in saçma sapan
iti­razları ve bunlara verilen cevaplar yer almaktadır. Belli ki, Kur’an-ı Kerim
Mekkeliler, Kureyşliler ve diğer Araplara açıkça duyurulmamış ve Hz. Muhammed
(a.s.) kendi peygamberliğinin kabul edilmesini istememiş olsaydı, Kureyşliler
kendisine, Kur’an-ı Kerim’e, Ahiret’e ve İslâmiyet’in di­ğer emir ve talimatına
itiraz ve ithamlarda bulunmazlardı ve Kur’an-ı Ke­rim’de bunlara gereken cevabı
vermezdi.

27.1.6. Hz.
Peygamber (a.s.)’in İtibarı ve Ahlâki Ağırlığı

Bu noktada şöyle bir soru aklımıza geliyor: Kureyşliler ve diğer
kâfirler neden Hz. Muhammed (a.s.)’i Beytullah’ta namaz kılmaktan ve Kur’an-ı
Kerim’i alenen halka duyurmaktan alıkoymadılar? Bu, her iki ha­reket de
Kureyş’in öfke ve nefretinin uyanmasına sebep oluyordu ve Hz. Muhammed
(a.s.)’den başka kimse bunları yapmaya cesaret edemezdi. Bunun sebebi, Hz.
Muhammed (a.s.)’in sadece Beni Hâşim ve Beni Mut­talib tarafından kuvvetle
desteklenmesi ve bu ailelerden Kureyşin kork­ması değildi. Bir başka sebep, Hz.
Muhammed (a.s.)’in Kureyş ve diğer kabileler arasında korkunç itibar ve ahlâki
ağırlığa sahip olmasıydı. Ku­reyşliler öfkeden kuduruyor. Rasûlullah (a.s.)’ı ve
diğer müslümanları dö­vüyor, sövüyor, küfrediyor ve taş atıyorlardı, ama yanında
tir tir titriyor­lardı. Onun manevî gücünden ödleri kopuyor, itibarı ve nüfuzuna
karşı ça­resiz kalıyorlardı.

Hz. Peygamber (a.s.)’in bu manevî ve ahlâki gücünün çeşitli
sebepleri vardı. Birincisi, doğuşundan beri Hz. Muhammed (a.s.) ile ilgili
olarak öyle bazı olaylar meydana gelmişti ki, Kureyşliler ve Mekkeliler
kendisi­nin istikbal vaadeden büyük bir şahsiyet olduğuna inanmışlardı. Nitekim,
peygamberlikten önce de Hz. Muhammed (a.s.) büyük bir sevgi ve saygı­ya sahipti.

İkincisi, Hz. Muhammed (a.s.)’in ağzından hiçbir zaman yanlış ve
kö­tü sözler duyulmamıştı. Söylediği her söz gerçekleşiyordu. Bedduaları ve
istikbale ait haberleri aynen gerekleşiyordu. Bu sebeple Kureyşli kâfirler
ağzından menfi bir sözün çıkmasından korkuyorlardı. Biraz yukarıda gör­düğümüz
gibi, Ebu Leheb gibi bir İslâm düşmanı bile, Hz. Peygamber (a.s.), oğlu Uteybe
hakkında ağır söz söyledikten ve beddua ettikten sonra hayli korkmuştu. Ebu
Leheb Suriye’ye yaptığı seyahat sırasında oğlunun emniyetinden korkuyordu ve
arkadaşlarının kendisine yardımcı olmalarını istiyordu. Fakat onun bütün
tedbirleri boşa çıktı ve Rasûlullah (a.s.)’ın dua ettiği gibi vahşi bir hayvan
Uteybe’yi parçaladı.

Üçüncüsünü, Rasûlullah (a.s.)’ın şahsiyeti ve karakteri tertemiz
ve le­kesizdi. Kimse ne kadar çabalarsa çabalasın, kendisine dil uzatamaz ve
hakkında kötü bir şey söyleyemezdi. Güzel ahlâkına herkes hayrandı. Doğru
sözleri ve iyi muameleleri, Mekke ve çevredeki bütün bölge halkı­nı kendisine
hayran bırakmıştı. Hz. Peygamber (a.s.)’in doğru sözlülüğü, dürüstlüğü ve temiz
karakteri ile güvenilirliğini düşmanları bile kabul edi­yorlardı. Herkes
emanetini Rasûlullah (a.s.)’a vermek temayülünde idi. Nitekim, İbn Cerir’in
dediği gibi, Medine’ye hicret sırasında bile Mekkeli­lerin tümü kendisine
emanetlerini koymaya hazırdılar. Bu sebepten dola­yıdır ki, Hicret’ten önce
kendisine yatırılan para ve kıymetli eşya sonradan sahiplerine iade edildi.

Rasûlullah (a.s.)’ın bu manevî ve ahlâki ağırlığı ve ihtişamı
karşısında en büyük düşmanları bile donup kalırlardı. Bunu Ebu Cehil’in başına
ge­len birkaç vak’a ile ispatlamaya çalışalım.

27.1.7. Ebu
Cehl’in Şaşkın ve Çaresiz Kalışıyla İlgili Bir Olay

İbni İshâk diyor ki bir defasında Iraş[10]‘tan
bir kişi bazı develerle Mekke’ye geldi. Ebu Cehil bu develeri satın aldı, ama
paralarını ödemedi. Iraş’lı tüccar bir gün Ka’be’de Kureyşli kabile reislerine
gidip feryad etme­ye başladı. Harem’in bir köşesinde Hz. Muhammed (a.s.) de
vardı. Iraş’lının feryadları boşa gitti ve kabile reisleri şaka olsun diye
kendisine şunu söylediler: “Biz bir şey yapamayız. Ama orada oturan bey var ya,
ona git. O senin paranı geri aldırır.” Iraşlı, Hz. Muhammed (a.s.)’e yöneldi. O
sıra­da kabile reisleri, aralarında “bugün iyi bir eğlence olacak” dediler.
Iraşlı, Rasûlullah (a.s.)’a gidip derdini anlattı. Rasûlullah (a.s.) hemen o an
onun­la beraber kalktı ve Ebu Cehl’in evine yürüdü. Kureyşli kabile reisleri ise
arkalarından bir adam taktılar ki, olup bitenleri kendilerine anlatsın. Hz.
Muhammed (a.s.) Ebu Cehl’in evine gidip kapısını çaldı. Ebu Cehl, “kim o?” diye
seslendi. Hz. Peygamber (a.s.), “Muhammed” diye kendisine ce­vap verdi. Ebu
Cehl, şaşkınlık içinde dışarıya çıktı. Hz. Peygamber (a.s.) “bu adamın hakkını
ver” dedi. Ebu Cehl, herhangi bir ses çıkarmadan he­men evin içine dönüp
paraları getirdi ve develerin sahibine verdi. Kureyş­li kabile reislerinin
gönderdiği adam bu vak’ayı görünce şaşkınlık içinde Harem’e koştu ve reislere
olup bitenleri şöyle anlattı: “Vallahi bugün hiç­bir zaman göremediğim bir şey
gördüm. Hakem bin Hişâm (Ebu Cehl) evden çıkıp Muhammed’i görünce donup kaldı ve
Muhammed, ‘bu ada­mın hakkını ver’ dediğinde sanki o (Ebu Cehl) cansız bir
cesede dönmüş­tü”. İbni Hişâm, CII, s. 29-30. Belazuri de bu vak’ayı, “Ensâb’ul
Eşraf’ C.I, s. 128-129’da anlatmıştır.)

27.1.8. Ebu
Cehl’in Başına Gelen İkinci Olay

Ebu Cehl’in, Hz. Peygamber (a.s.) karşısında etkisiz ve çaresiz
kalışı­nın ikinci olayı, Kadı Ebu’l-Hasen el-Maverdi tarafından “Alâmün
Nü­büvvetle anlatılmıştır. Olay şuydu: Ebu Cehl bir yetimin velisiydi. Bu çocuk
bir gün perişan bir vaziyette Ebu Cehl’e geldi. Üzerinde doğru dü­rüst bir
elbise bile yoktu. Ebu Cehl’den, babasının kendisi için bıraktığı mirastan bir
kısmını istedi. Fakat Ebu Cehl, bu zavallı çocuğun sözlerine kulak asmadı.
Çocuk, bir süre bekledikten sonra ümitsizlik içinde geldiği yere döndü. Kureyşli
kabile reisleri olayı duyunca çocuğu kışkırtmak iste­diler ve kendisinin Hz.
Muhammed (a.s.)’e gidip şikâyette bulunmasını is­tediler. Çocuk, Hz. Muhammed
(a.s.) ile Ebu Cehl arasındaki gergin iliş­kiyi bilmiyordu. Reislerin demesi
üzerine Hz. Muhammed (a.s.)’e gitti ve derdini anlattı. Hz. Muhammed (a.s.) o an
yerinden kalkarak çocukla be­raber Ebu Cehl’e gitti. Ebu Cehl, Hz. Muhammed
(a.s.)’i güler yüzle karşı­ladı ve ne için geldiğini sordu. Hz. Muhammed (a.s.)
çocuğun hakkının kendisine verilmesini istedi. Ebu Cehl, bu sözler üzerine
derhal evine gitti ve çocuğa payını verdi. Kureyşli kabile reisleri tetikte idi
ve iyi bir kavga­nın patlak vereceğini umuyorlardı. Ama olup bitenleri görünce
ne yapa­caklarını şaşırdılar. Ebu Cehl’e gelip niçin böyle tuhaf davrandığını
sordu­lar. Ebu Cehl dedi ki: “Vallahi ben dinimi terk etmedim. Fakat bana öyle
geldi ki, Muhammed’in her iki tarafında birer öldürücü silah vardır ve
söz­lerinin dışına çıkarsam bunların bana saplanacağını sandım.”

27.1.9. Ebu
Cehl’in Başına Gelen Üçüncü Olay

Belâzuri’nin dediği gibi, bir gün Rasûlullah (a.s.) Hz. Ebu
Bekr, Hz. Ömer (r.a.) ve Hz. Sa’d bin Ebi Vakkas (r.a.) ile beraber Mescid-i
Ha­rem’de oturuyordu. Derken, Beni Zübeyd’in bir ferdi gelip, “Ey Kureyşli­ler
size kim ticari mallar getirebilir ki, çünkü siz dışardan gelenlerin mal­larını
çalıyorsunuz.” Rasûlullah (a.s.) kendisine kimin zulüm ve haksızlık ettiğini
sordu. O adam, Ebu’l-Hakem (Ebu Cehl)’in adını verdi; ve şöyle dedi: “Ebu Cehl
benim en iyi üç devemi almak istedi ve bunlara en düşük fiyat biçti. Şimdi kimse
onun verdiği fiyatın üstüne çıkamıyor. Bu fiyatla develerimi satarsam zarar
ederim.” Rasûlullah (a.s.) ondan bu üç devesini satın aldı. Ebu Cehl uzaktan
bunları görüyordu. Rasûlullah (a.s.) ona gidip “sakın ha, bundan sonra bu
Bedevi’ye yaptığın hareketi tekrarlarsan fena yaparım” dedi. Ebu Cehl de gayet
sakin bir şekilde, bir daha böyle bir ha­reket yapmayacağını bildirdi. Orada
hazır bulunan Ümeyye bin Halef ve diğer müşrikler, Ebu Cehl’i gayrete getirmeye
çalıştılar ve “Sen Muham­med’in yanında öyle kuzu kesildin ki biz senin de
müslüman olacağını sandık” dediler. Ebu Cehl, “vallahi ben hiçbir zaman
Muhammed’e tabi olmayacağım. Fakat ben onun her iki tarafında birkaç mızraklıyı
gördüm. Bana öyle geldi ki Muhammed’in sözlerini dinlemezsem o mızraklılar ba­na
çullanacaklardır.” (Ensâb’ul-Eşrâf: c.1, s. 130)

27.1.10.
Muhalifler Hz. Muhammed (a.s.)’in Haklılığına İnanıyorlardı

Hazreti Peygamber (a.s.)’in ahlâki üstünlüğünün bir başka sebebi
da­vasının haklılığıydı. Kâfirler Hz. Muhammed (a.s.)’in Hak yolunda oldu­ğunu
ve kendilerinin Batıl’ı temsil ettiklerini çok iyi biliyorlardı. Hem
kendilerinin, hem savundukları davanın yalan olduğunun farkındaydılar. Ama
cehalet, atalarını körü körüne taklit etme, taassup, boş yere şeref ve
namuslarını koruma ve menfaatlerini sürdürme kaygısı gibi sebeplerden dolayı Hz.
Muhammed (a.s.)’e muhalefet ediyorlardı. Kendi içlerindeki zaaf ve suçluluk
duygularını saklamak için Hz. Muhammed (a.s.)’i mutla­ka durdurmaları
gerektiğine inanıyorlardı. Medeni cesaretleri yoktu. Bu sebeple, Hz. Muhammed
(a.s.)’in haklı ve kendilerinin haksız olduğunu ilân etmekten çekiniyorlardı.
Bunun bazı misallerini biz daha sonra vere­ceğiz. Biz, burada sadece şunu
söylemek istiyoruz ki; Rasûlullah (a.s.)’ın Ben büyük düşmanı bir defa değil,
bir kaç defa Hz. Muhammed (a.s.)’in haklılığına inanmış ve yanında çaresiz
kalmıştı. Ayrıca, Hz. Muhammed (a.s.)’e muhalefet etmek için de çok sudan ve
abes sebepler ileri sürü­yordu.

Beyhakî, Zeyd bin Eslem’e dayanarak, Hz. Muğire bin Şu’be’nin şu
hadisini nakletmiştir: “Ben henüz müslüman olmadığım sırada bir gün Ebu Cehl ile
birlikte Mekke’de bir yoldan geçiyordum. O sırada Rasûlullah (a.s.) ile
karşılaştık. Rasûlullah (a.s.), Ebu Cehl’e hitap ederek, “ey Ebu’l-Hakem,
Allah’a ve Rasûlüne gel. Ben seni Allah’a çağırıyorum.” Ebu Cehl, “ey Muhammed,
sen mabûdlarımızı kötülemekten vazgeçer misin? Sen bize Allah’ın emrinin
getirildiğinin şahitliğini mi istiyorsun? biz bu şahitliği yapmaya hazırız.
Fakat, inan ki, senin Hak üzerinde olduğuna gerçekten inansaydım sana iman
ederdim.” Bundan sonra Rasûlullah (a.s.) yoluna devam etti. Daha sonra Ebu Cehl
bana dönerek, “vallahi, bu ada­mın dediklerinin doğru olduğunu biliyorum. Fakat
bir şey bana mani olu­yor. Kusayy’ın evlatları ‘hicabe’ (hacılara yemek yedirme)
bizde kalsın de­diler, bizde evet dedik. Onlar “sikaye” (hacılara su içirme) de
bizde kalsın dediler. Biz buna da evet dedik. Onlar “nedve” (toplantı ve
hazırlık çalış­maları bizde kalsın) dediler. Biz buna da evet dedik. Daha sonra,
“liva” (hac sırasında bayrak taşımanın da kendilerinde kalmalarını istediler.
Buna da ses çıkarmadık. Daha sonra onlar da (hacılara) yemek yedirdiler ve biz
de yemek yedirdik. O kadar ki, dizlerimiz onların dizlerine değdi. Şimdi de
diyorlar ki peygamber de bizden olsun. İşte buna izin vereme­yiz. Vallahi,
billahi, buna izin veremem.”

İbni Ebi Hâtim, Ebu Yezid Medeni’ye dayanarak şu olayı
kaydetmiş­tir: Bir defasında Ebu Cehl, Hz. Muhammed Mustafa (a.s.) ile karşı
karşı­ya geldi ve kendisiyle el sıkıştı. Bir kişi lâf attı: “Bu da ne gözlerim
neler görüyor? Sen dininden dönen bu adamla el mi sıkışıyorsun?” Ebu Cehl onu
biraz uzağa götürüp kulağına fısıldadı: “Vallahi onun peygamber ol­duğunu
biliyorum. Ama bizim Abd-i Menaf a tabi olduğumuzu hiç gördün mü?”

İmam Süfyân-ı Sevri, Tirmizî ve Hâkim, Hz. Ali (r.a.)’ye ait
olan şu hadisi nakletmişlerdir: Ebu Cehl bir defasında Rasûlullah (a.s.)’a şöyle
de­di: “Biz seni değil senin getirdiğin şeyi yalanlıyoruz.”

Beyhakî ve İbn Hişâm, İbn İshâk’a dayanarak ve İbn İshâk da İmam
Zührî’ye dayanarak şu ilginç olayı nakletmişlerdir: Bir gece Ebu Cehl, Ebu
Süfyân ve Ahnes bin Şerik ayrı ayrı evlerinden çıkıp Rasûlullah (a.s.)’ın
namazda okuduğu Kur’an’ı dinlemeye çalıştılar. Her üçü de birbir­lerinden
habersizdi. Sabahleyin üçü de birbirini gördü ve utandılar ve bundan sonra bu
gibi bir harekette bulunmayacaklarına karar verdiler. Zi­ra onlara göre halk
kendilerinin böyle gizli gizli Hz. Muhammed (a.s.)’in okuduğu Kur’an’ı
dinlediklerini duyunca onlara karşı duydukları güveni kaybedecekti. Ama ikinci
gün yine aynı olay meydana geldi ve sabah yine birbirlerini görüp ileri için
sözleştiler. Tesadüf bu ya, üçüncü gece de aynı olay tekrarlandı. Bu sefer Ahnes
bin Şerik dayanamadı ve Ebu Süfyan’a gidip sordu. “Ey Ebu Hanzala, bana doğruyu
söyle, Muhammed (a.s.)’in okuduğu şeyler hakkında ne düşünüyorsun? Ebu Süfyan
dedi ki: “Ebu Sa’lebe, vallahi ben duyduklarımı anladım ve bunların ne demek
olduğunu da biliyorum. Fakat bazı şeyler var ki onların manasını ve gayesini
bil­mem.”[11]
Ahnes, “ben de aynı fikirdeyim” dedi. Sonra Ahnes, Ebu Cehl’e gitti ve
“Ebu’l-Hakem, Muhammed’den duydukların hakkında ne diyor­sun?” diye sordu. Ebu
Cehl dedi ki: “Duymak ne demek? Bizim ile Abd-i Menaf arasında büyüklük kavgası
var. Onlar da (hacılara) yemek yedirdi­ler, biz de. Onlar da bazı mes’uliyetler
taşıdılar, biz de. Onlar da mal ve mülk verdiler, biz de. Nihayet biz şimdi aynı
hizaya gelince diyorlar ki kendilerinde bir peygamber vardır. Bu peygambere
Allah’tan vahiy geli­yormuş. Şimdi bana söyler misin, biz böyle bir peygamberi
nereden bula­lım. Allah’a yemin ederim biz onu kabul etmeyeceğiz ve onu tasdik
etme­yeceğiz.” Hemen hemen aynı şeyleri Ebu Cehl, Ahnes bin Şerik’e Bedir savaşı
sırasında da tenha bir yerde söylemişti. İbni Cerir Taberî kendi tef­sirinde
Süddi’ye dayanarak şu olayı anlatmıştır: Ahnes, Ebu Cehl’e, “şu anda burada sen
ve benden başka kimse yoktur. Bana doğruyu söyle, Mu­hammed sâdık (gerçek bir
peygamber) midir”. Ebu Cehl dedi ki: “Vallahi Muhammed doğru sözlü bir insandır.
O hiçbir zaman yalan söylememiş­tir. Fakat Beni Kusayy, Kâ’be’nin bayraktarlığı
ile hacılara yemek yedirme ve su içirme vazifelerinin yanı sıra peygamberliği de
alıp götürürlerse di­ğer Kureyşliler ne yapsın?”

Ebu Cehl gibi ezeli bir düşmanın tutumu böyle olduktan sonra
diğer İslam düşmanlarının durumunu siz kendiniz kıyaslayınız.

27.1.11. Hz.
Peygamber (a.s.) İle İlgili Kureyş’in Tutumu

Burada şunu da unutmayalım ki, Hz. Peygamber (a.s.)’e şiddetle
mu­halefet eden Kureyşliler aslında O’nun kişiliği, karakteri ve meziyetlerini
kabul ediyorlardı. Nitekim, müslümanlar ile kâfirler arasında ihtilâf ve kavga
en çetin safhasında iken Mekke’de büyük bir açlık ve kıtlık baş gösterdi. Herkes
çaresizlik içinde kıvranıyordu ve bu âfetten kurtulmanın yollarını arıyordu.
Nihayet Kureyşli kabile reisleri bir araya gelip Hz. Peygamber (a.s.)’in yanına
geldiler ve âfetin önlenmesi için Allah’a dua etmesini istediler. Bu olayı İmam
Buhârî ile Beyhakî az bir ifade değişik­liğiyle Mesrûk ve Hz. Abdullah bin
Mes’ud’a dayanarak nakletmişlerdir. Olay şöyle cereyan etmişti: Kureyşliler azıp
muhalefet kampanyasını bü­yütünce ve isyankâr tutumunu katılaştırınca Rasûlullah
(a.s.) Allah’a “ya Rabbi, Hz. Yusuf zamanında 7 yıllık kıtlık ve açlık
yarattığın gibi, bu adamlara karşı bana yardımcı olmak üzere burada da 7 yıllık
bir açlık ve kıtlık yarat” diye dua etti. Bunun üzerine öyle korkunç bir kıtlık
başladı ki, adamlar ölüleri, kemikleri ve hayvan derilerini yemeye başladılar.
Ni­hayet, Ebu Süfyan ile Mekke’nin diğer kabile reisleri Hz. Peygamber (a.s.)’in
huzuruna geldiler ve kendisine şöyle dediler: “Ya Muhammed, siz kendinizin
dünyaya rahmet olarak gönderildiğinizi söylersiniz. Ama görü­yorsunuz ki,
kavminiz kıtlık ve açlıktan helâk oluyor. Lütfen kavminiz için dua ediniz.” Hz.
Peygamber (a.s.) de Allah’a dua etti. Bunun üzerine bardaktan boşalırcasına
yağmur yağdı. O kadar ki, herkes yağmurdan şi­kayet etmeye başladı. Hz.
Peygamber tekrar Allah’a, “Allah’ım, yağmur etrafımıza yağsın, bize değil” diye
dua etti. Bu dua üzerine bulutlar dağıl­dı. İmam Buhârî’nin İbni Abbas’a
dayanarak naklettiği bir başka hadisi vardır. Buna göre, Ebu Süfyân, Hz.
Peygamber (a.s.)’e gelip yalvardı ve dedi ki adamlar açlıktan ölüyorlar. Yiyecek
hiçbir şey bulamadıkları için kemikleri bile yiyorlar. Bunun üzerine Rasûlullah
(a.s.) dua etti ve Allah da kıtlık ile açlığa son verdi.

Bu olaylar gösteriyor ki Kureyşli kabile reisleri Rasûlullah
(a.s.) ile doğrudan kavgaya girmeye veya tebliğini duyurmaya cesaret
edemiyorlar­dı. Fakat bunun yanı sıra, tebliğin devam etmesini ve kendi
atalarının din, inanç ve geleneklerinin de bir anda yok olmasını
hazmedemiyorlardı. On­ların alıştıkları bir hayat düzeninin yerine başka bir
hayat düzeninin kurul­masına ve Arap halkının yavaş yavaş İslâm’ın dairesine
gitmesine de razı değillerdi. Bu sebeple, İslâmi davetin ne pahasına olursa
olsun durdurul­masından yana idiler. Aynı sebepten dolayı, ilerde anlatacağımız
gibi, Hz. Peygamber (a.s.)’e sözle ve fiilen saldırmaktan da geri kalmıyorlardı.