Lefif ül-Mefruk Fiiller

وَ أَمَّا اللَّفِيفُ الْمَفْرُوقُ؛ فَحُكْمُ فِاءِ فِعْلِهِ كَحُكْمِ فَاءِ فْعِلِ الْمُعْتَلِّ وَ حُكْمُ لاَمِ فِعْلِهِ كَحُكْمِ لاَمِ فِعْلِ النَّاقِصِ، نَحْوُ؛ وَقَى يَقِى. وَ تَقُولُ فِي الْاَمْرِ؛ قِهْ، فَحُذِفَتْ فَاءُ فِعْلِهِ كَالْمُعْتَلِّ وَ حُذِفَتْ لاَمُ فِعْلِهِ فِي الْجَزْمِ كَالنَّاقِصِ فَبَقِيَتِ الْقَافُ مَكْسُورَةً وَ زَيدَتِ الْهَاءُ عِنْدَ الْوَقْفِ فِي الْوَاحِدِ الْمُذَكَّرِ. وَ تَقُولُ فِي التَّثْنِيَةِ؛ قِيَا، وَ فِي الْجَمْعِ؛ قُوا، وَ فِي الْوَاحِدَةِ الْحَاضِرَةِ قِى، وَ فِي الْجَمْعِ الْمُؤَنَّثِ؛ قِينَ.

وَ أَمَّا اللَّفِيفُ الْمَفْرُوقُ lefif ül-mefuk’a gelince; فَ o halde, حُكْمُ فِاءِ فِعْلِهِ lefif ül-mefuk fiilin faul fiilinin hükmü, كَ gibi, حُكْمِ فَاءِ فْعِلِ الْمُعْتَلِّ mutel fiilin faul fiilinin hükmü gibidir, وَ حُكْمُ لاَمِ فِعْلِهِ ve lefif ül-mefuk fiilin lamul fiilinin hükmü; كَ gibi, حُكْمِ لاَمِ فِعْلِ النَّاقِصِ nakıs fiilin lamul fiilinin hükmü gibidir, نَحْوُ؛ misali şöyledir; mazide وَقَى ve muzaride يَقِى olan fiil gibi. وَ تَقُولُ فِي الْاَمْرِ؛ bu mazisi وَقَى olan fiilin emir fiili için قِهْ dersin. فَحُذِفَتْ فَاءُ فِعْلِهِ bu وَقَى fiilinin faul fiili hazfedilir, كَالْمُعْتَلِّ mutel fiil gibi olduğu için, وَ حُذِفَتْ لاَمُ فِعْلِهِ ve وَقَى fiilinin lamul fiili hazfedilir, فِي الْجَزْمِ cezm olması durumunda, كَالنَّاقِصِ nakıs fiil gibi, فَبَقِيَتِ الْقَافُ مَكْسُورَةً geriye kesreli kaf harfi kalır, وَ زَيدَتِ الْهَاءُ o kalan kaf harfine هـ harfi ziyade edilir, عِنْدَ الْوَقْفِ فِي الْوَاحِدِ الْمُذَكَّرِ müfred müzekker için vakıf haletinde. وَ تَقُولُ فِي التَّثْنِيَةِ؛ ve قِهْ olan emir fiilinin tesniyesi için قِيَا dersin, وَ فِي الْجَمْعِ؛ ve cemisi için قُوا dersin, وَ فِي الْوَاحِدَةِ الْحَاضِرَةِ ve müfred müennes muhataba için قِى dersin, وَ فِي الْجَمْعِ الْمُؤَنَّثِ ve cemi müennes için قِينَ dersin.

Metnin Toplu Manası; Lefif ül-Mefruk fiilin faul fiilinin hükmü mutel fiilin faul fiili gibi ve lamul fiilinin hükmü ise nakıs fiilin lamul fiilinin hükmü gibidir. Misali mazide وَقَى ve muzaride يَقِى olan fiil gibidir. Bu وَقَى fiilinin müfred müzekker için emiri için قِهْ dersin. Mutele benzediğinden faul fiil, nakısa benzediğinden lamul fiil hazfedilir ve geriye meksur قِ kalır. Bundan sonra vakıf haletinde olmasından ötürü bir هْـ harfi ziyade edilmiştir. Bunun tesniyesi için قِيَا ve cemisi için قُوا ve müfred müennes muhatabası için قِى ve cemi müennesi için قِينَ dersin.