2- Metinde Şaz: Hadis Usulü Online Oku

2- Metinde Şaz:

Metinde aykırılığa (ihtilâfa) örnek:

Müslim, Nübeyse el-Hüzelî’den Rasûlullah
(s.a.s.)’in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Teşrîk günleri, yeme ve içme
günleridir”[1]

Hadîs bu şekliyle sahih olarak rivayet edildiği
halde, Musa b. Uleyy b. Rabâh, babasından, o da Ukbe b. Amr isnadıyla “Arefe
günü” ilâvesini yaparak hadîsi, “Arefe günü ve teşrîk günleri, yeme ve içme
günleridir” şeklinde rivayet etmiştir.

Musa b. Uleyy’in bu şekildeki rivayeti şâzz’dır.

Abdû’l-Vâhid b. Ziyâd, A’meş vasıtasıyla Ebu
Salih’ten, o da Ebu Hureyre’den şöyle bir hadis rivayet etmiştir:

“Herhangi biriniz sabah namazının iki rekat
(sünnet)ini kıldığı vakit sağ tarafı üzerine uzansın.”

A’meş’ten bu hadîsi rivayet eden Abdü’l-Vahid b.
Ziyâd yine A’meş’ten rivayet eden diğer bütün sika ravilere muhalefet etmiştir.
Çünkü bu ravilerden hiçbiri, bu hadîsi Rasûlüllah (s.a.s.)’in sözü olarak
nakletmemiş, sadece, “Rasûlüllah (s.a.s.) sabah namazının iki rekât (sünnet)ini
kılınca sağ yanı üzerine uzanırdı” şeklinde fiilî sünnet olarak haber vermiştir.[2]

Abdü’l-Vahid hadîsi kavlî olarak nakletmekle tek
kalmış, sika ravilerin rivayetine muhalefet etmiştir.[3]

İbnü’s-Salâh şâzz konusuna şu açıklığı getirir:
“Eğer ravi rivayetiyle, hâfıza ve zabt yönünden kendisinden daha üstün bir
kimsenin rivayetine muhalefet eder ve kendi rivayetinde tek kalırsa, o ravinin
rivayeti merdûd şâzz’dır. Böyle bir muhalefet olmaz ve sadece öbürünün
rivayetinden farklı olarak kendi rivayetine bir şey ilâve etmekle bu rivayetle
tek kalırsa, hafıza ve zabt bakımından durumuna göre rivayeti değerlendirilir.
Şöyle ki; muhalif rivayette tek kalan ravi, hâfıza ve zabt bakımından kendisine
güvenilir bir kimse ise rivayeti sahîh, hafıza ve zabtına o derece güvenilir bir
kimse değilse rivayeti hasen veya bu güvenin daha aşağı derecelerine göre şâzz,
münker ve merdûd olur”[4]