Misal

  • Aksam-ı Seba

    Aksam-ı Seba

    Aksam-ı Seba “yedi kısım” demektir. Bu terim Arapça Dil Bilgisinde fiil türlerini anlatmak için kullanılır. Arapçada fiiller Aksam-ı Seba başlığı altında, asli harflerinin çeşidine göre yedi ayrı kısımda incelenirler.

    Öncelikle fiiller, asli harflerinde “illetli harfler” bulunup bulunmamasına göre iki ana kısma ayrılır. İçerisinde illetli harf bulunmayan fiillere “sahih fiiller“; içerisinde illetli harf bulunan fiillere “mu’tel fiiller” denir.

    3 kısım sahih fiillerden, 4 kısım mu’tel fiillerden olmak üzere toplam 7 kısım fiil bulunmaktadır.

    Aksam-ı Seba “yedi kısım” demektir. Bu terim Arapça Dil Bilgisinde fiil türlerini anlatmak için kullanılır. Arapçada fiiller Aksam-ı Seba başlığı altında, asli harflerinin çeşidine göre yedi ayrı kısımda incelenirler.

    Öncelikle fiiller, asli harflerinde “illetli harfler” bulunup bulunmamasına göre iki ana kısma ayrılır. İçerisinde illetli harf bulunmayan fiillere “sahih fiiller“; içerisinde illetli harf bulunan fiillere “mu’tel fiiller” denir.

    3 kısım sahih fiillerden, 4 kısım mu’tel fiillerden olmak üzere toplam 7 kısım fiil bulunmaktadır.

    Aslî harfler açısından fiiller:

    Aslî harflerinin çeşidine göre yedi kısma ayırdığımız filleri, asli harflerinde illet harfleri bulunup bulunmamasına göre de sahih fiiller ve mutel fiiller olarak ikiye ana gruba ayırmıştık. Şimdi Sırasıyla bu fiil çeşitlerini tanıyalım:

    Aslî harfler açısından fiiller:

    Aslî harflerinin çeşidine göre yedi kısma ayırdığımız filleri, asli harflerinde illet harfleri bulunup bulunmamasına göre de sahih fiiller ve mutel fiiller olarak ikiye ana gruba ayırmıştık. Şimdi Sırasıyla bu fiil çeşitlerini tanıyalım:

     

    SALİM FİLLER – الفعل السالم

    Asli harflerinde illet harflerinden (ا،و،ي) biri, hemze ve şedde bulunmayan fiildir.

    عرف     ذهب     دخل     جلس

    Salim fiiller sülasi altı bâbdan gelir.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مكتوب كاتِب اُكْتُبْ يُكتَبُ يَكتُبُ كُتِبَ كَتَبَ
    2. bab مَجْلوس جالِس اِجْلِسْ يُجْلَسُ يَجْلِسُ جُلِسَ جَلَسَ
    3.bab مذهوب ذاهب اِذْهبْ يُذهَبُ يَذْهَبُ ذُهِبَ ذَهَبَ
    4. bab معلوم عالِم اِعْلَمْ يُعْلَمُ يَعْلَمُ عُلِمَ عَلِمَ
    5. bab ___ كبير اُكْبُرْ ___ يَكْبُرُ ___ كَبُرَ
    6. bab محسوب حاسِب اِحسِبْ يُحْسَبُ يُحْسِيبُ حُسِبَ حَسِبَ
     

    DİKKAT!

    Beşinci babdan gelen fiiller lazım olduğu için meçhulleri ve ism-i mef’ulleri yoktur.

    Asli harflerinde illet harflerinden (ا،و،ي) biri, hemze ve şedde bulunmayan fiildir.

    عرف     ذهب     دخل     جلس

    Salim fiiller sülasi altı bâbdan gelir.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مكتوب كاتِب اُكْتُبْ يُكتَبُ يَكتُبُ كُتِبَ كَتَبَ
    2. bab مَجْلوس جالِس اِجْلِسْ يُجْلَسُ يَجْلِسُ جُلِسَ جَلَسَ
    3.bab مذهوب ذاهب اِذْهبْ يُذهَبُ يَذْهَبُ ذُهِبَ ذَهَبَ
    4. bab معلوم عالِم اِعْلَمْ يُعْلَمُ يَعْلَمُ عُلِمَ عَلِمَ
    5. bab ___ كبير اُكْبُرْ ___ يَكْبُرُ ___ كَبُرَ
    6. bab محسوب حاسِب اِحسِبْ يُحْسَبُ يُحْسِيبُ حُسِبَ حَسِبَ

    MEHMUZ FİLLER – الفعل المهموز

    Aslî harflerinden biri hemzeli olan fiildir.

    أكل     سأل     قرأ

    ilk harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-fâ” denir.

    Örnek:  أمر     أخذ     أذن

    Genellikle mehmûzu’l-fâ olan fiillerin çekimleri salim fiiller gibidir.

    İkinci harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-ayn” denir.

    Örnek:  رأس     سئم     رؤف

    Üçüncü harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l lâm” denir.

    Örnek: بدأ     ملأ     كفأ

    Aslî harflerinden biri hemzeli olan fiildir.

    أكل     سأل     قرأ

    ilk harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-fâ” denir.

    Örnek:  أمر     أخذ     أذن

    Genellikle mehmûzu’l-fâ olan fiillerin çekimleri salim fiiller gibidir.

    İkinci harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l-ayn” denir.

    Örnek:  رأس     سئم     رؤف

    Üçüncü harfi hemzeli olan mehmuz fillere “mehmûzu’l lâm” denir.

    Örnek: بدأ     ملأ     كفأ

    MUZAAF FİLLER – الفعل المضاعف

    Son iki harfi aynı olup ikinci harfle üçüncü harf bir harf şeklinde yazılarak şeddelenen fiildir.

    Örnek:  فرر = فرّ                         ردد = ردّ                       كفف = كفّ

    Muzâaf fiiller umûmiyetle, birinci, ikinci ve dördüncü bâblardan gelirler.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مَمْدود مادٌّ

    مُدَّ

    اُمدُدْ

    يُمَدُّ يَمُدُّ مُدَّ مَدَّ
    2. bab مَفْرور فارّ

    فِرَّ

    اِفرِرْ

    يُفَرّ يَفِرّ فُرّ فَرَّ
    4. bab مَملول مالٌّ

    مَلّ

    اِمْلِلَْ

    يُمَلُّ يَملُّ مُلّ ملّ
     
    DİKKAT!

    (مَدَّ) ve (فرّ) fiilleri nûnu’-nisve ile birleşince (مددن) ve (فَرَرْن) olurlar.  (مَلّ) nûnu’-nisve ile birleşince, dördüncü babdan olduğu için (عَلِمنَ) gibi (مَلِلن) olur. Çekimde bu hususa çok dikkat etmek gerekir.

    Son iki harfi aynı olup ikinci harfle üçüncü harf bir harf şeklinde yazılarak şeddelenen fiildir.

    Örnek:  فرر = فرّ                         ردد = ردّ                       كفف = كفّ

    Muzâaf fiiller umûmiyetle, birinci, ikinci ve dördüncü bâblardan gelirler.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مَمْدود مادٌّ

    مُدَّ

    اُمدُدْ

    يُمَدُّ يَمُدُّ مُدَّ مَدَّ
    2. bab مَفْرور فارّ

    فِرَّ

    اِفرِرْ

    يُفَرّ يَفِرّ فُرّ فَرَّ
    4. bab مَملول مالٌّ

    مَلّ

    اِمْلِلَْ

    يُمَلُّ يَملُّ مُلّ ملّ
     
     

    MUTEL FİİLLER – الفعل المعتل

    MİSAL FİLLER – الفعل الميثال

    Aslî harflerinden ilki ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiildir.

    Asli harflerinden ilk harfi vav’lı olan misal fiillere “misalu’l-vavi” (المثال الواوي) denir.

    Örnek:  وهب          وقف          ورِثَ

    Asli harflerinden ilk harfi Yâ’lı olan misal fillere “misalu’l-yai” (المثال اليائي) denir.

    Örnek:   يبِسَ          يقِظ          يَتُمَ

    “Misal” salim fiile benzeyen manasında kullanılmıştır.

    Misal-i vavilerin mazileri salim gibi çekilir. Misal-i yailerin mazileri ve muzarileri salim gibi çekilir.

    Aslî harflerinden ilki ilki “vav” (و) veya “ya” (ي) olan fiildir.

    Asli harflerinden ilk harfi vav’lı olan misal fiillere “misalu’l-vavi” (المثال الواوي) denir.

    Örnek:  وهب          وقف          ورِثَ

    Asli harflerinden ilk harfi Yâ’lı olan misal fillere “misalu’l-yai” (المثال اليائي) denir.

    Örnek:   يبِسَ          يقِظ          يَتُمَ

    “Misal” salim fiile benzeyen manasında kullanılmıştır.

    Misal-i vavilerin mazileri salim gibi çekilir. Misal-i yailerin mazileri ve muzarileri salim gibi çekilir.

    ECVEF FİLLER – الفعل الأجوف

    Ortadaki harfi illet harflerinden biri olan fiillerdir.

    Örnek:  موت  –  مات              طير  –  طار

    Ecvef fiiller birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelirler.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مقول قائِل قُلْ يُقال يقول قيل قال
    2. bab مَسير سائِر سِرْ يُسارُ يسيرُ سيرَ سار
    4. bab مخوف خائِف خَفْ يُخافُ يَخافُ خيف خاف

    Ortadaki harfi illet harflerinden biri olan fiillerdir.

    Örnek:  موت  –  مات              طير  –  طار

    Ecvef fiiller birinci, ikinci ve dördüncü bablardan gelirler.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مقول قائِل قُلْ يُقال يقول قيل قال
    2. bab مَسير سائِر سِرْ يُسارُ يسيرُ سيرَ سار
    4. bab مخوف خائِف خَفْ يُخافُ يَخافُ خيف خاف

    NAKIS FİLLER – الفعل الناقص

    Sonu illet harflerinden biri olan fiillerdir.

    Örnek:   تلو – تلى              مشي – مشى

    Nakıs fiiller altıncı bab hariç diğer bablardan gelir.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مَغْزُوّ غازٍ اُغْزُ يُغْزى يَغْزو غُزِيَ غزا
    2. bab مَرْمِيٌّ رامٍ اِرْمِ يُرْمى يَرْمي رُمِيَ رمى
    3. bab مَسْعِيّ ساعٍ اِسْعِ يُسْعى يَسْعى سُعِيَ سعى
    4. bab مَرْضِيّ راضٍ اِرْضِ يُرضى يرْضى رُضِيَ رَضِيَ
    5. bab ___ ذَكِيّ اُذْكُ ___ يَذْكو ___ ذَكُوَ
     

    DİKKAT!

    Sonu elif (-َ ا ،  -َ ى) olup kendinden önceki harf fethalı ise; cemî vavı, muhataba yâ’sı ve nûnu’n nisvenin önündeki illet harfi sakin (cezimli) olur.

    Örnek:   غزا – غزوتَ                يرضى – يَرْضيْنَ             اِسْعَ – اِسْعوْا              اِسْعى – اِسْعيْ

    Sonu illet harflerinden biri olan fiillerdir.

    Örnek:   تلو – تلى              مشي – مشى

    Nakıs fiiller altıncı bab hariç diğer bablardan gelir.

      İsm-i meful İsm-i fail Emr-i hazır Muzari mechul Muzari malum Mazi mechul Mazi ma’lum
    1. bab مَغْزُوّ غازٍ اُغْزُ يُغْزى يَغْزو غُزِيَ غزا
    2. bab مَرْمِيٌّ رامٍ اِرْمِ يُرْمى يَرْمي رُمِيَ رمى
    3. bab مَسْعِيّ ساعٍ اِسْعِ يُسْعى يَسْعى سُعِيَ سعى
    4. bab مَرْضِيّ راضٍ اِرْضِ يُرضى يرْضى رُضِيَ رَضِيَ
    5. bab ___ ذَكِيّ اُذْكُ ___ يَذْكو ___ ذَكُوَ

    LEFİF FİLLER – الفعل اللفيف

    İki harfi illetli olan fiildir. İkiye ayrılır:

    İlletli olan iki harfi bitişik olan lefif fiillere “Lefîf-i makrun” (اللفيف المقرون) yani bitişik lefif denir.

    Örnek:  شوى          روى          حيي

    İlletli olan iki harfi ayrı olan lefif fiillere “Lefîf-i mefruk” (اللفيف المفروق) yani ayrı lefif denir.

    Örnek:  وَقِي          وَلي          وَفى

    Çekimi nakıs fiil gibi yapılır.

    İki harfi illetli olan fiildir. İkiye ayrılır:

    İlletli olan iki harfi bitişik olan lefif fiillere “Lefîf-i makrun” (اللفيف المقرون) yani bitişik lefif denir.

    Örnek:  شوى          روى          حيي

    İlletli olan iki harfi ayrı olan lefif fiillere “Lefîf-i mefruk” (اللفيف المفروق) yani ayrı lefif denir.

    Örnek:  وَقِي          وَلي          وَفى

    Çekimi nakıs fiil gibi yapılır.

     

     

     

    ARAPÇA DİL BİLGİSİ KONULARI

    ARAPÇA ÖĞRENME YÖNTEMLERİ

    Arapça Gramer Arapça Dil Bilgisi Arapça Öğren Arapça Dersleri Fasih Arapça

    Aöf Arapça Pratik Arapça   – Arapça Sarf – Arapça Nahiv –

  • Misal Fiil İlletli Fiiller Arapça Dersleri

     

    II) İLLETLİ FİİLLER

    A) MİSAL FİİL

    İlk harfi illet harflerinden  و ya da ي  ile başlayan fiildir. Fiilin başında vâv (و) bulunursa misâl-i vâvî denir.

    وَجَدَ

    buldu

    وَضَعَ

    koydu

    وَهَبَ

    bağışladı, verdi

    وَعَدَ

    vaadetti

    وَدَعَ

    bıraktı, ayrıldı

    وَقَعَ

    vaki oldu

    Fiilin başında  ي   bulunursa misâl-i yâî denir.

    يَبِسَ

    kurudu

    يَقِظَ

    uyandı

    يَسُرَ

    kolay oldu    
             

    Misâl-i vâvî olan  وَجَدَve misâl-i yâî olan يَسُرَ  nın mâzî çekimleri aynen sahih fiil çekimi gibidir.

    a) Misâli vâvîlere muzaraat harfi eklenince başındakiوَ   ler kalkar. Örneğin; وَجَدَ den يَجِدُ olur. Aynı şekilde bu vâvlar masdarından da düşer:

    وَعَدَ  يَعِدُ  عِدَةٌ

    vaad etti, söz verdi

    وَعَظَ  يَعِظُ  عِظَةٌ

    vaaz verdi, nasihat etti

    Mâzî meçhûlü ve çekimi bildiğimiz diğer fiiller gibidir: (وَجَدَ) buldu, (وُجِدَ) bulundu.

    Muzâri meçhûlünde ise kalkmış olan وlar geri gelir. Dile kolaylık olsun diye cezmi söylenmez: (يَجِدُ) bulur (يُوجَدُ) bulunur  gibi. Mâzî çekimi sahihden farklı olmayan bu fiilin şimdi de muzâri çekimlerini inceleyelim:

     
    Misâl-i vâvî Muzâri Meçhûl Çekimi
     

    Misâl-i vâvî  Muzâri Malûm Çekimi

     

    يُوجَدُ   يُوجَداَنِ   يُوجَدُونَ

    يَجِدُ  يَجِدَانِ  يَجِدُونَ

     
     

    تُوجَدُ   تُوجَدَانِ    يُوجَدْنَ

    تَجِدُ  تَجِدَانِ  يَجِدْنَ

     
     

    تُوجَدُ   تُوجَدَانِ   تُوجَدوُنَ

    تَجِدُ  تَجِدَانِ   تَجِدُونَ

     
     

    تُوجَدِينَ  تُوجَدَانِ  تُوجَدْنَ

    تَجِدِينَ  تَجِدَانِ  تَجِدْنَ

     
     

    أُوجَدُ    نُوجَدُ     نُوجَدُ  

    أَجِدُ      نَجِدُ     نَجِدُ      

     
           

    Not: (و) ile başlayan misâl fiillerin aynel fiili muzâride esre ise muzâriye çevrilince (و) düşer. Aynel fiil muzâride fethalı ya da zammeli ise düşmez:

    وَهِمَ يَوْهَمُ

    vehmetti

    وَجُهَ يَوْجُهُ

    şan şeref sahibi oldu

    Bu fiillerin sâlim çekimden farkı yoktur.

    b) Misâl-i Yâîler muzâriye çevrilince baştaki ي kalkmaz.  Aynen sahihler gibi çekilir.

    يَسُرَ

    kolay oldu (mâzî)

    يَيْسُرُ

    kolay olur (muzâri)

    Meçhûlünde ise kelimenin aslından olan ي harfi muzaraat harfinin ötre okunmasından dolayı (dilde kolaylık olması bakımından) و ‘a çevrilir.

    يُوسَرُ

    kolaylaşır (muzâri meçhûl)

    يَيْسُرُ

    kolay olur (muzâri)
                  Misâl-i yâî  Muzâri Meçhûl Çekimi           Misâl-i yâî  Muzâri Malûm Çekimi  
     

    يُوسَرُ  يُوسَراَنِ  يُوسَروُنَ

    يَيْسُرُ  يَيْسُراَنِ  يَيْسُروُنَ

     
     

    تُوسَرُ  تُوسَراَنِ  يُوسَرْنَ

    تَيْسُرُ  تَيْسُرَانِ  يَيْسُرْنَ

     
     

    تُوسَرُ  تُوسَرَانِ  تُوسَروُنَ

    تَيْسُرُ  تَيْسُراَنِ  تَيْسُروُنَ

     
     

    تُوسَرِينَ توسَرَانِ تُوسَرْنَ

    تَيْسُرِينَ تَيْسُراَنِ تَيْسُرْنَ

     
     

    اوُسَرُ    نُوسَرُ     نُوسَرُ    

    اَيْسُرُ  نَيْسُرُ   نَيْسُرُ        

     
                     

    Misâli vâvîlerin emr-i hâzırı: Muzâri harfi kalkar.  Sonuna cezim getirilir.  Cezim getirildiğinde diğerlerindekiن  lar düşer. Muzaraat harfinden sonraki harf harekeli olduğu için başa hemze getirilmez. Okunabilmesi için hemzeye ihtiyacı yoktur.

    يَجِدُ

    bulur

    جِدْ

    bul
           Emr-i Hâzır Çekimi

    جِدُوا

    جِداَ

    جِدْ

     

    جِدْنَ

    جِداَ

    جِدِي

     

    Misâli yâî’lerin emr-i hâzırında ise muzâri harfinden sonraki harf cezimli olduğu için okunabilmesi açısından başa ötreli أُ eklenerek يَيْسُرُ  dan اُيْسُرْ  kalır.  Okunuşu zor olduğundan ي   harfi  و ‘a değiştirilir.  Böylece:  اُوسُرْ  olur[1].

    يَيْسُرُ  kolay olur   اُيْسُرْ  dan   اُوسُرْ  kolay ol

    İsm-i Fâilleri  (وَجَدَ) den (واَجِدٌ) bulan / (يَسُرَ)dan (يَاسِرٌ)  kolay olan

    İsm-i Mef’ûlleri  (وَجَدَ) den (مَوْجوُدٌ)   bulunan, varolan

                               (يَسُرَ)  dan (مَيْسوُرٌ) kolaylaştırılan, kolaylaştırılmış

     

    Cümle Örnekleri:

    1- وَعَدْتُ[2] بِفِعْلِ الْخَيْرِ – وَعَدْناَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

    2- أَعِدُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – نَعِدُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

    3- وَعَدَتِ الْبِنْتاَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ  – اَلْبِنْتاَنِ وَعَدَتاَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

    4- تَعِدُ الْبِنْتاَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ  – اَلْبِنْتاَنِ تَعِداَنِ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

    5- وَعَدَ الْأَغْنِياَءُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – الْأَغْنِياَءُ وَعَدُوا بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

    6- يَعِدُ الْأَغْنِياَءُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْأَغْنِياَءُ يَعِدُونَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ.

    7- وَعَدَتِ الْغَنِياَّتُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْغَنِياَّتُ وَعَدْنَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

    8- تَعِدُ الْغَنِياَّتُ بِفِعْلِ الْخَيْرِ – اَلْغَنِياَّتُ يَعِدْنَ بِفِعْلِ الْخَيْرِ .

    9- لاَ أَسْتَطِيعُ أَنْ أَجِدَ حَقِيبَتِي – رُبَّماَ تَجِدُ حَقيِبَتَكَ فيِ الْمَكْتَبَةِ.

    10- لاَ تَقِفْ وَسَطَ هَذاَ الشاَّرِعِ الْمُزْدَحِمِ بِالسَّياَّراَتِ – صِفْ[3] ماَ شاَهَدْتَ فِي دَقِيقَتَيْنِ.

    11- مَهْماَ تَفْعَلْ تَجِدْ ثَواَبَهُ عِنْدَ اللَّهِ – أَجْلِسُ فِي الْمَقْعَدِ الَّذِي أَجِدُهُ خاَلِياً .

    12- يَجْلِسُونَ فِي الْمَقْعَدِ الَّذِي يَجِدُونَهُ خاَلِياً – يَجْلِسُونَ فِي الْغُرْفَةِ الَّتِي يَجِدُونَهاَ خاَلِيَةً.

     

    Tercüme:

    1- Hayırlı işe söz verdim. Hayırlı işe söz verdik.

    2- Hayırlı işe söz veriyorum. Hayırlı işe söz veriyoruz.

    3- İki kız hayırlı iş (için) söz verdi. (Aynı manada isim cümlesi).

    4- İki kız hayırlı işe söz veriyor. (Aynı manada isim cümlesi).

    5- Zenginler hayır yapacaklarına söz verdiler.  

    6- Zenginler hayır yapacaklarına söz veriyorlar.

    7- Zengin (bayanlar) hayır yapacaklarına söz verdiler.

    8- Zengin (bayanlar) hayır yapacaklarına söz veriyor.

    9- Çantamı bulamıyorum. Çantanı belki kütüphanede bulursun.

    10- Arabalarla dolu bu caddenin ortasında durma. Gördüğün şeyleri iki dakikada anlat (vasfet).

    11- Her ne yaparsan sevabını Allah katında bulursun. Boş bulduğum koltuğa oturuyorum.

    12- Boş buldukları koltuğa oturuyorlar. Boş buldukları odaya oturuyorlar.